Euskararen jakinduria: Felix Zubiaga
or. Hizkuntzak Neolitos sakonean hasi eta milaka urtetan zehar herrien jakinduriarekin batera sortu ziran eta herrien jakinduriarekin batera burutu. Gizakia hasieran izadiko jakinduriak harrigarritzen zuan eta abereen sena aintzak hartzen, baina, indarrean eta abaiadan ezpada ere, ehizako trebezian gainditzen zituan, eskerrak aizkora eta azagaien teknika berriei. or. Eskulaneko tenplorik ezean, Euskal Herrian Ainamendi, Otamendi, Aramendi eta Uliamendi berezko santutegien izenak...
Read MoreModerata Fonte
Moderata Fonte [Venezia, 1555 – 1592] «Bihotz aske bat dago ene bularraren baitan, ez naiz inoren zerbitzari, ez naiz neure buruaren aurkako, modutasun eta kortesiaz elikatzen naiz, bertuteak goratzen nau, eta kastitateak apaintzen. […] Edertasuna, gaztaroa, atseginak eta ponpoxak ez dira deus niretzat; pentsamendu puruentzat, garaikurra naiz nire borondatez eta ez kasualitatez”. 1555ean Venezian jaioa, Moderata Fonte Italiako XVI. mendeko emakume ahotsik originalenetako...
Read MoreLehenbiziko harria
Bernhard Mathiuet Arantza Martinez Etxarri (itzultzailea) Klima aldaketak Azoka herrian eragin zuen larrialdia hainbestekoa izan zen, biztanleek ziztu bizian alde egin behar izan zutela. Eta han izan zuen hamabost urteko Nischiik herri osoari etorkizun oparoa ekarriko zion ideia bikaina. Baina fanatismo itsuak eta zikoizkeriak eragindako liskarrek herritarren zoriontasunerako ahaleginak eta maitasuna biziraupenerako borroka gogor batean eraldatuko dituzte. Nischiiren aita bere jakinduria eta...
Read MoreCristina de Pizan: Damen Hiria
Damen Hiria liburuaren pergaminozko edizio frantses baten miniatura. BnF. Argiztatzailea Damen Hiriko Maisua bezala ezagutzen da. Beren dohainengatik baino xarmengatik gehiago maite dituzten emakumeen adibideak Onartzen badugu badirela, gizonak seduzitzeko janzten, apaintzen eta edertzen diren emakumeak, esango dizut honek ez duela balio gizon zintzoentzat, beren dohain moralengatik nahiago dituztenentzat. Ihardesten ahal didazue bertutea baldin bada, eta ez edertasuna, gizonak...
Read MoreJulio Villar: E, petrel!
E, petrel! Nire ontziak 7 metroko luzera du, eta 1200 kilo pasatxoko pisua. Serie-fabrikazioan egina, printzipioz, zeharkaldi laburrak egiteko baino ez dago prestatua. 1968ko apirilean abiatu nintzen Bartzelonatik, eta portuz portu nabigatuz, Mediterraneoan zehar Marokora iritsi nintzen, eta ondoren Kanarietara. Atlantikoa zeharkatu nuen geroago, 34 egunetan. Antilletan hilabete batzuk pasatu nituen, eta gero, Karibetik barrena, Panamara iritsi nintzen: handik Pazifikora jo...
Read MoreNostalgia ez da salgai
Xan Idiart idazle garaztar gaztearen bigarren ipuin bilduma honetan zortzi obra biltzen ditu. Umorea, maiz beltza, irudimen mugagabea eta kultura zabala agertzen ditu, euskara arin zehatzarekin, Sharon Tate, krokodilo bat edo aleman piloto baten irudiak halako kaleidoskopo atsegin batean jarriz. Xan Idiart 1994 Donazaharre (Nafarroa Beherea, Euskal Herria) Allande Oihenart idazle historialariak Notitia Utriusque Vasconine 1637 urtean agertu zuen: bi Baskonia bereizten zituela, bat...
Read MoreAra-xerka: armentiarrak, mahonesa eta flana
Ara-xerka nabil. ARA hitzaren atzetik edo gibeletik. ARA non, ni han. ARAmendi hitza, abizena edo deitura, ezaguna zaigu. Nafarroan bada Aramendia izeneko mendia ere. Zergatik ari naiz ARA-xerka? Berharbada ARA-lar (Aralar mendia) euskalduna eta ARA-rat (Ararat mendia) armeniarra senidetuta ikusten ditudalako. ARMEN-IA hitza eta ARMEN-T-IA ere oso antzekoak dira, izan ere. Zer lotura ote dago Armeniaren eta Euskal Herriaren artean? Aldiro ateratzen den gaia da hau, ez da kontu berria, baina...
Read MoreAra (ta hona)
Oso aspaldikoa da jainko-jainkosei gurtza egitea, bereziki mendi goren batean, haien onespena jasotzeko eta haiei esker ona adierazteko. Aramendi abizena ezaguna dugu, Ara-mendi. Zer da “ara” baina? “Ara egin” da abere bat eskaintzea, opari gisa jainko-jainkosei aurkeztea. Horretarako “araki” bat behar da, “harakai” bat. Ara egiteko gai bat. ara. (L, BNc, Sc ap. A; SP). Como, a la manera (de). “Haren ara (O), […] comme lui” SP. “Voluntad, gusto,...
Read MoreOkela erre
Abereak arekeitzea oso ohitura zaharra eta hedatua dugu. Euskaldunen erlijio zaharra [Bittor Kapanagaren testua] –Zer daukagu erraiteko euskaldunon erlijio zaharraren gainean? Orain arte gai honi buruz hitz egitea tabu izan da. Ez da aintzina aintzinakoa gure artean kristianismoa, baina egin izan zuen ordezkatzea erabatekoa izan zan. Eta beste guztia ilunpean estalia eta kondenatua geratu zan. Beraz, aipaezina bilakatu zan aurrerago izan zitekeena, ezer izan ez balitz bezela....
Read MoreShaykh Ahmadou Bamba: garaiotarako bakegilea
Ahmadou BAMBA shaikha-ren hiru aipu hasteko: [BAT] Asmoek zer balio duten, balio hori dute ekintzek. [BI] Zure pentsamendua sakonago. Zure fedea areago. [HIRU] Zientzia baliagarri bakarra: pertsonak Jainko Gorenaren maitasunarentzat ikasi eta irakatsi duena da. Baina ez ezbai eta eztabaidetarako ikasitakoa, ezta loria, ospe edo beste harrokeria batzuetarako ikasitakoa ere. Ezta helburu mundutar hutsetarako ikasitakoa ere, hala nola aginpide-nahia eta kargu gorenetara...
Read More
Iruzkin berriak