Bikoteen hizkuntza ohiturak zelan aldatu?

Atalak: Sailkatu gabea

Soziolinguistika Klusterrak ikerketa aparta egin du
bikoteen hizkuntza ohiturak aldatzeari buruz. Ikerketa berria,
berritzailea eta oso-oso interesgarria. Txostenaren laburpen bat da
hemen ekarritakoa, laburpen subjektiboa jakina. Txosten osoa euren webgunean dago eta merezi du osorik irakurtzea.

Zein izan da ikergaia?
Bikoteen
arteko hizkuntza ohituren aldaketa. Hau da, bikote batzuk hartu dira
lehen erdaraz egiten zutenak eta orain gehien bat euskaraz egiten
dutenak. Aldaketa gauzatu duten bikoteak dira. Interesgarria izango
litzateke ere aztertzea ohitura aldatzen saiatu direnak baina lortu ez
dutenak. Horrez gain, EAEko egoera soziolinguistiko guztietako bikoteak
hautatu dira.

Ikertu egin da elkarrizketen bidez. Eta, batez
ere, erreparatu zaizkie aldaketaren arrazoiei, zailtasunei eta horiei
aurre egiteko estrategiei.

Marko teorikoa
Bikoteak
aztertu dira talde bezala. Euren esanetan, “hizkuntza jokaera ez da
gizabanakoaren alderdi hutsetik azter daitekeen kontua. Hizkuntza
jokaera pertsonen arteko harremanari dagokion zerbait da, eta bikotea
da gutxieneko kopurua. Elkarri egokituz eraikitzen da hizkuntza jokaera
eta egokitasunaren emaitza da jokaera ohiko bihurtzea”. Edo beste era
batera esanda, “hizkuntza erabilera taldeen baitan ematen da, eta
gutako bakoitzak gure hizkuntza-joera indibiduala egokitu egiten dugu
taldearen dinamikara eta arauetara. Talde bakoitzak -gure kasuan,
bikoteek- sistema bat osatzen du, bere nortasuna, egitura eta dinamika
propioak dituena”.

Hizkuntza ohiturak aldatzeak lau fase ditu:

– Abiapuntuko egoera: osotasun bat finkatuta dago une honetan
(gaztelaniaz egitea hain zuzen). “Pertsona bat ezagutzen dugunean ere,
harreman horretako gainerako kontuekin batera, zein hizkuntzatan hitz egingo dugun ere hautatzen dugu. Hizkuntza hautu hori oso denbora
gutxian finkatzen da, eta behin finkatuta, automatikoki egiten dugu
hautaketa aldiro, inkontzienteki”.

– Legamiaren unea:
finkatutako ohitura aldatzeko, beharrezkoa da osotasun zaharra auzitan
jartzea. Aldaketa gertatzeko beharrezkoa da ohitura bere lekutik
mugituko duen energia berria sortzea. Kontuan hartu behar
da harreman hizkuntza aldatzea asko aldatzea dela. Bikoteetan hizkuntza
ez da azaleko kontua, harremanaren erdi-erdian dago. Harreman batean
hizkuntza aldatzea asko da, are gehiago horren hurbilak diren
harremanetan. Zeintzuk dira aldaketarako baldintzak?
            – Jokaera berria desiragarritzat jo behar du hiztunak
            – Jokaera berria egingarria eta erabilgarria jo behar du                       hiztunak
            – Jokaera berriak neurriko ahalegina eskatzen diola                           hauteman behar du hiztunak

– Berregokitze egoera: behin aldatzen diren joerak ez dira beti
finkatzen. Aztertutako kasuetan, ordea, bai. Eta prozesuan sortu
zaizkien zailtasunei aurre egiteko zein estrategia eta bide erabili
dituzten aztertzen da kasu honetan, zeintzuk izan diren
mugarriak prozesu honetan.

– Finkatutako egoera: hau da azken fasea. Fase honetan egoera berria finkatzen da eta osotasun berri bat sortzen da.

Ikerketaren irakaspenak

1. Aldaketa handiak egiteko motibo handiak behar dira. Ez da bolada bateko kapritxoa hizkuntza ohiturak aldatzea.

2.
Bikoteek lorpenak azpimarratzen dituzte zailtasunak baino. Azkenean,
ikerketa egin da lortu dutenekin, amaierara iritsi direnekin. Iritsi ez
direnen kasuan, seguraski beste bat izango zen erantzuna. Gainera,
bikoteek zailtasunak normaltzat hartzen dituzte.

3. Bolada batean bikote gehienek lehentasuna eman diote euskarari, ohitura finkatu arte.

4.
Erabilera erabiltzetik etorri da. Bietako batek euskara gutxi zekien
bikoteetan, oinarrizko maila batetik ez da gertatu lehenik gaitasun on
bat eskuratzea eta gero erabiltzea. Biak batera joan egin dira.

5. Hasiera batean arraro eta zail, baina behin egiten hasita … uste baino errazagoa izan da prozesua.

6.
Ia bikote guztietan biek edo bietako batek zaintza hartu du, aldaketa
prozesua zaintzeko ardura. Eta ia kasu guztietan mutila izan da rol
hori hartu duena.

7. Seme-alabak jaio aurretik aldatu dute joera
bikoteek edo, behintzat, prozesua hasita zegoen. Seme-alabek ohitura
finkatzeko eta sendotzeko eragina izan dute, baina prozesua hasita
zegoen. Klusterreko teknikariek honako hipotesi hau bota dute: “behin
seme-alabak jaiota, bikoteko harreman-hizkuntza aldatzea jaio aurretik
baino askoz zailagoa da”. Hipotesi hau berretsiz gero, transmisiorako
martxan jarrita dauden hainbat proiektu planteatuko beharko lirateke
berriro, nire ustez.

8. Bikoteek, oro har, ez dute aldatu seme-alabengatik bakarrik, baina ohitura finkatzen lagundu egin dute.

9.
Ohitura aldatu duten hiru bikote mota bereiztu dituzte: berreskuratu
dutenak (gaitasuna bazuten biek eta une batetik aurrera erabaki dute
euskaraz egitea), eskuratu dutenak (aldatzeko nahia egon arren, bietako
batek ez du gaitasunik, eta ez da erabaki esplizitorik hartu) eta
euskaratu dutenak (hasieran nolabaiteko gogoa egon arren, ez dago
gaitasunik ezta erabakirik ere).

10. Bikote eta prozesu bakoitza elkarrengandik oso ezberdinak dira.

Zergatik aldatu? Zerk eragin du aldaketa?

Hemen zerrenda batean agertuko badira ere, ez daude inola ere sailkatuta euren garrantziaren arabera.

1. Euskaldun izan nahia.
2. Familian jasotakoari segida ematea.
3. Gurasoek eman ezin izan zigutena seme-alabei eman nahia.
4. Bizi naizen tokiko hizkuntza eta kultura neureganatzea.
5. Bestak nigatik gaztelaniaz egitera ez behartzea.
6. Seme-alaben etorrera irudikatzea.
7. Garaiko giro sozio-politikoa: inposaketaren kontrako erreakazioa eta garaiko euskalduntzearen aldeko giroa.
8. Euskararen aldeko giro soziala.
9. Gaztelania arrotza izatea.

Aurrera begirako lan ildoak:

–
Testigantza hauek sozializatzea: bikote hauen testigantza oso
baliagarria edo lagungarria izan daiteke antzeko prozesuei ekin nahi
dieten bikoteentzat. Hauen testigantzetatik abiatuta
dibulgazio materiala egin daitekeela diote Klusterrekoek. Nik uste dut
egin behar dela, aurreko baten proposatu nuen soziolinguistika
domestikoaren harian.

– Ekintza-ikerkuntza egitasmoak martxan jartzea.