Hizkuntza gutxituen erronkak globalizazio aroan

2008-09-26  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Sustatun ikusia.

Nazio Batuen Erakundeak 2008. urtea izendatu du
Hizkuntzen Nazioarteko Urtea. Ildo horretan, EUDEL
erakundeak, Euskadiko Udalen Elkarteak, Eusko Jaurlaritza,
Arabako, Bizkaiko eta Gipuzkoako foru aldundiekin batera,
eta batzorde zientifikoa osatzeko UNESCO Etxearen
laguntzaz, Hizkuntza gutxituen erronkak globalizazio aroan
izeneko biltzarra antolatu du datorren urriaren 9an eta 10ean.

Biltzarrean, globalizazio sasoi honetan hizkuntza gutxituek
dituzten erronkak nahiz aukerak aztertuko dira. Horretarako,
munduko hainbat adibide plazaratuko dituzte nazioarteko
aditu entzutetsuek. Euskarak aparteko lekua izango
du jardunaldiotan; bertoko adituek gure hizkuntzak
informazioaren eta komunikazioaren teknologien arloan
betetzen duen tokia aztertuko dute. Hala, biltzarraren
helburu nagusia esperientziak partekatzeko gunea sortzea
da, globalizazio aroak dakartzan mehatxuei aurre egiteko
eta aukerak aprobetxatzeko zein bidetatik jo behar dugun
antzemate aldera.

Biltzarra euskararen normalizazioaren inguruan lanean aritzen
diren teknikarientzat eta, oro har, hizkuntza gutxituen inguruan
lan egiten dutenentzat antolatu da.

Biltzarrean parte-hartzeagatik ez da matrikula-saririk ordaindu
behar. Dena dela, toki-kopurua mugatua da (220 leku) eta aretoa
betetzean itxiko da izena emateko epea. Handik aurrera ez da gehiago
onartuko. Izena emateko, biltzarraren webgunetik:

http://www.hizkuntzagutxituak.net

Egitaraua

Tokia: Euskalduna Jauregia, Bilbo.

Urriak 9. Osteguna.

9.00. Harrera
9.39 Aurkezpen ekitaldia
10.00 Andres Urrutia, euskaltzainburua.Euskaltzaindia, hizkuntza gutxitu baten akademia eta bere erronkak mundu globalizatuan.
11.00 Suzanne Romaine. Merton College, University of Oxford.
�Hizkuntza eskubideak. Giza garapena eta hizkuntza aniztasuna mundu
globalizatuan.
12.30. Fernand de Varennes. Murdoch University (Australia). Gehiago eta
ez gutxiago: Hizkuntza gutxituen eskubideak globalizazio garaian.
16.00. Delyth Prys. Bangor University (Gales). Teknologia berriak hizkuntzak suspertzeko ahaleginetan.
17.00. Amadeu Abril. ESADE, Universitat Ramon Llull, Barcelona.
Internet.cat: Katalanez Interneten, Interneta katalanez, eta hizkuntza
gutxituen zailtasunak (edo aukerak) ziberespazioan.

Urriak 10. Ostirala.

9.30. Misako Ito. UNESCO Information Society
Division Universal Access and Preservation Section. UNESCO eta
Hizkuntza aniztasuna ziberespazioan.
10.30. Luistxo Fernandez. CodeSyntax eta Tagzania. Euskara Interneten: argi-ilunak.
12.00. Simon Toulou, University of Geneva. Ahozko tradizioaren irakaskuntza: Zer nolako irakaskuntza? Maliko grioten kasua.
13.00 Marielle Rispail. IUFM Nice. Gizarte eleanitz batetarako bidean: arazoak eta praktikak, adibideak.
14.00 Itxiera ekitaldia.

Bat 67: Erramun Baxok-en omenez

2008-09-24  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Gaur heldu zait azken Bat aldizkaria. Oraindik ez dut izan betarik irakurtzeko, baina tira irakurriko dugu goitik behera, betiko legez. Oraingo honetan Iparraldeko Erramun Baxok-i egiten zaio omen. Klusterrekoek euren webgunean jarri dituzte artikuluen laburpenak eta copypaste eginda hor doaz.

I. Erramun Baxoken BIOGRAFIA

II. Erramun Baxoken omenezko aitortzak

III. Erramun Baxoki eskainitako lanak (LABURPENAK)

Ipar Euskal Herrian, euskararen irakaskuntza eskaintzaren egituraketa.

Jean-Claude Hiriart

2004an Euskararen Erakunde Publikoaren sortzeak euskarazko irakaskuntza
arloan esku hartze zabalago batera eraman ditu tokiko hautetsiak, ordura arte
osoki Estatuaren eskumenetan zelarik gai hori. Esku hartzearen banaketa berri
hori modu honetan gauzatu da: lurralde osoko irakaskuntza-eskaintzaren garapena
eta ikasgela berrien irekitzeko prozedurak Euskararen Erakunde Publikoak animatzen
ditu, haren baitan biltzen baitira Hezkuntza Nazionalaren Ministerioa eta
tokiko hautetsiak. Hiru urte iragan ondoren, dispositibo berriaren bilduma
egin nahi dugu artikulu honetan, obratze-lanak deskribatuz eta politika horren
ebaluaketa iraunkor baten oinarriak pausatuz.

Hizkuntza antolaketaren bideetan.

E. Baxok

Azken 30 urte hauetan, hizkuntza antolaketaren bideetan ibili direnek, testu
nagusi batzuk idatzi eta erabili dituzte. Quebeceko 101. legeak (1977) tokiko
hizkuntza-egoera osoki aldatu du eta zeharkako eragina izan du herri askotan.
Euskararen legeak (1982) euskara indartu du, ez bakarrik Euskal Autonomi Erkidegoan,
bai eta ere beste herrialdetan, molde askotako laguntzen bidez. Adibidez,
Euskara biziberritzeko plan nagusia (1999) tresna eraginkorra eta bateratzailea
gertatu da. Ipar Euskal Herrian euskalgintza mugimenduak Europako hizkuntza
zuzenbidea erreferentziatzat hartzen du, eta, bereziki, Kuijpers ebazpena
(1987), eta Eskualdeetako edo eremu urriko hizkuntzen Europako gutuna (1992).
Gaur egun, hitzarmen bitartez (EKE 2003, EEP 2007) mugaz gaineko hizkuntza
antolaketak Euskal Herri osoa estaltzen du.

Hizkuntza-politika Ipar Euskal Herrian: nondik nora? ibilbidearen azterketa.

Jean-Baptiste Battitu Coyos

Azken hamar-hamabost urteetan Ipar Euskal Herrian soziolinguisitikaren inguruan
eginiko zenbait bilakaera ekartzen ditu artikulu honetan Jean-Baptiste Battitu
Coyos-ek, beti ere, Erramun Baxok eginiko ekarpena kontuan hartuz ipar aldeko
sozilinguisten aitzindari gisa. Bertan, J.W. Berryren Integrazio modeloari,
Txepetxen triptikoari eta Fishmanen Reversing Language Shift-tari gainbegirada
emanez, iparraldeko euskalgintzari begiratzen dio, legeria, eta hura aldatzeko
eginiko ekimenak kontuan hartuz. Aldi berean, irakaskuntzaren betebeharrez
eta Euskararen Erakunde Publikoaren eginbeharrez ikuspegi orokorra eskaintzen
du artikulu honetan. Azkenik, hizkuntza-politikaren partaide diren elkarte
eta erakundeek, botere publikoek eta gizarteak elkarren artean izan beharko
luketen engaiamenduaren beharraz deia plazaratzen du.

EAEko euskararen belaunez belauneko familia bidezko transmisioa.

Pablo Sagardoy Lizuain

Euskararen etorkizuna bermatzeko, belaunez belauneko familia bidezko transmisioa
oinarrizko urratsa da. Hori horrela, artikulu honetan, Euskal Autonomi Erkidegoan
(EAEn) guraso biekin bizi diren 2 eta 29 urte bitarteko seme-alabek gurasoengandik
jasotako hizkuntzari edo hizkuntzei buruzko azterketa egiten saiatu da egilea.
Beraz, analisiaren oinarrizko unitateak seme-alabak dira.

Kontsumitzaileen hizkuntza-eskubideak nola bermatu.

Xabier Mendiguren Bereziartu

Kontseiluak EAEko Kontsumitzaileen Eskubideen Dekretua aztertu du; hain
zuzen ere, Dekretuaren alde positiboak azaltzeaz gainera, zuzendu beharrekoak
ere aipatu ditu. Hiru ekarpen nagusi nabarmendu dituzte bozeramaileek beren
ohar, prentsaurreko eta jardunetan: hizkuntza-eskubideak bermatzeko xedez
sorturiko arauak udalerri guztietan aplikatu behar direla, enpresen tamaina-irizpideak
ez duela muga izan behar, jardun ekonomiko guztiei eragin behar diela eta
ez zaiela lehentasun berezia eskaintzen gai arriskutsuei eta botikei, eta
hori bermatzea ezinbestekoa dela, erabilera desegokiak ondorio larriak izan
baititzake erabiltzailearentzat.

Nafarroa Oinez 2007ko jai egunaren azterketa soziologikoa.

Euskara Kultur Elkargoa eta Nafarroako Ikastolen Elkartea

NUPko eta Ikastolen Elkarteko adituek egindako Nafarroa Oinez 2007ko jai
egunean parte hartu dutenen profila aztertu dute zenbait alderdi kontuan hartuz:
sexua, adina, ikasketa-maila, jatorria, euskaraz jakitea, adiskide arteko
edo familiarteko parte-hartzea, motibazioa, balorazioa eta hurrengo deialdira
joateko asmoa. Emaitza modura lortzen den argazkia positiboa dela dirudi,
gehienbat aukerako aldagaiak kontuan hartzen baditugu, aukerakoak direlako
hain zuzen ere. Adibidez, parte-hartzea nahiko kolektiboa da, adiskide artekoa
edo familiartekoa, eta motibazioaren aldagaia kontuan hartuz, azpimarratzekoa
da euskara eta ikastolak dibertsioarekin lotzen direla. Azkenik, gehiengoak
egunean zehar izan duen parte-hartze luzeari buruzko datuak eskaintzen dira,
eta hurrengo deialdian gehiengo handiaren parte-hartzeko asmoa edo fideltasun-neurriari
buruzkoak ere bai.

Identitate Etnolinguistikoa (IELa) Euskal Autonomi Erkidegoan
(EAEan).

Maria-Jose Azurmendi

Identitate Etnolinguistikoaz (IELa) eta euskal identitateaz mintzatzen da
Mari-Jose Azurmendi artikulu honetan; EAEko populazio unibertsitarioan, 2004.
urtean, eginiko ikerketa baten zenbait emaitza ekartzen ditu. Ikuspegi psikologikoari
eta psikosozialari jarraituz, IELaren tipologia proposatzen du, hor kokatuz
aztergai diren prototipoak (euskalduna, espainiarra+euskalduna eta espainiarra,
identitate globalari lotuak), eta tipoak (euskalduna+gaztelania, eta espainiarra
+euskal kultura, hizkuntza eta kultura osagarriei loturikoak). Lan-ildo kognitiboa
eta afektiboa aztertuz, IELaren prozesuan eragile nagusien inguruko hipotesiak
proposatzen ditu, eta emaitzen inguruko eztabaidagaiak ekartzen.

Hizkuntza-gutxiengoen talde-bizindarra, kultura-autonomia eta ongizatea.

Richard Y. Bourhis, Rodrigue Landry

Hizkuntzaren talde-bizindarrari buruzko ikuspegia eta teoria azaltzen dute
egileek artikulu honetan: bizindar objektiboa eta subjektiboa uztartuz, eta
Landryren kultura autonomiaren eredua aztertuz, non osagai nagusiak kontrol
instituzionala, hurbiltasun soziala eta legitimitate ideologikoa kokatzen
diren. Bide horretatik zehazten saiatzen dira zer esku-hartze diren garrantzitsuak
hizkuntza-gutxiengoek kultura-autonomia eta babes instituzional handiagoa
lortzeko. Amaitzeko, Europako eta Kanadako zenbait hizkuntza-gutxiengoen ongizatea
aztertzen dute, arreta berezia jarriz Montreal eta Qebeceko eskualdeetan kokatutako
komunitate anglofonoen kasuari.

GUREAN

HAUSNARTU: Euskal soziolinguistika sarietarako deialdia

Hausnartu deitutako sariak antolatu ditu Soziolinguistika Klusterrak Eusko
Jaurlaritzako Hizkuntza Politikarako Sailburuordetzaren (HPS) laguntzarekin.
Sari horien helburua euskal soziolinguistika teoriko edota metodologikoaren
garapena eta berrikuntza da. 5 sari emango ditu Soziolinguistika Klusterrak
2008an.

Erabiltzeko maitatu

2008-09-22  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Gutxiengo Hizkuntzen Erabilera Gazterian Sustatzeko Gauzatutako Eskarmentu Arrakastatsu eta Praktika Egokien Biltzarra

2008-09-10  //  Sailkatu gabea  //  3 iruzkin

Leizaola Elkargoak antolatuta, Gutxiengo Hizkuntzen Erabilera Gazterian Sustatzeko Gauzatutako Eskarmentu Arrakastatsu eta Praktika Egokien Biltzarra (programa eta argibideak dokumentuan) egingo da Bilbon, azaroaren 20an eta 21ean, Euskalduna jauregian.

Programa irakurrita, zalantza bat sortu zait: zer da gaigabetua izatea? Elbarria edo halako zerbati? Sekula ez dut aditu nik berba hori.

Biltzar horretan, gutxiengo
hizkuntzen erabilera gazteen artean sustatzeko landu diren egitasmo
eta ekintza arrakastatsuak aurkeztuko dira. Europako hainbat
herrialdetako zein gure herriko eskarmentuak
ezagutaraziko dituzte.

Izena emateko antza webgunea dago, baina gaur eta orain ez dabil (www.hezkuntzagida.com/biltzarra).

Ez nabil oso autozentratua

2008-09-09  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Gaur
plazaratu dut artikulu bat: Autozentroaren
zentroa. Ba, ez nabil ni oso autozentratua. Lagun
batek (lineatik kanpo) esan dit okertuta nagoela, hizkuntza
komunitatearen autozentramendua ez dela kontzeptu horren berria
soziolinguistikan, ezta euskarazko soziolinguistikan ere.

Katalunian
aspaldi erabiltzen dute kontzeptua eta euskaraz ere Soziolinguistika
gazteentzat liburuan ere agertzen dela, kapitulu oso
batean agertu ere. Antza, kontzeptua Ronald Breton-ena da. Nazio edo
hizkuntza komunitate autozentratua izango da erabaki-gunea barruan
duena honen arabera. Eta deszentratua, berriz, erabaki-gunea
kanpoan duena, beste hizkuntza komunitate edo nazio baten menpe
dagoena.

Barkamenak
irakurle guztiei hanka sartzeagatik eta eskerrik beroenak informazioa
eman didan lagunari. Erroreak
egitea antza modan dagoen honetan, ni ere modarekin
bat.

Autozentroaren zentroa

2008-09-09  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Autozentratua, berba totemikoa bihurtu da azken aldi honetan. Askotan entzun dut azkenaldi honetan (adibidez, Kike Amonarrizek esanda ), eta, zer demontre, berba horren bila abiatu naiz.

Irakurri nuen lehen aldia orain dela bost urte izan zen, Aitor Zuberogoitiari irakurri nion, komunikabideez ari zela. Ea zer dioen berak:

Zer da ordea autozentramendua? Zer esan gura dugu ordea autozentratu
berbarekin? Ekonomian-eta gero eta gehiago aipatzen den terminoa da
berau. Miren Etxezarreta Bartzelonako Unibertsitate Autonomoko
irakaslearen aipu batez baliatuko gara kontuari traza hartzen hasteko.
Hara zer zioen Etxezarretak 1999-III-21eko Euskaldunon Egunkarian:

“(…) esportazioei begira egonda soilik ekonomia ezin da ondo
ibili. Esportazioak mundu mailako lehiakortasuna izugarri altxatzen du,
eta horrek lan baldintzen prekarietate bortitza dakar. Horregatik,
barrura begiratzen duten garapen eredu autozentratuak dira gure
proposamena. Ez dira eredu itxiak, baina bai barneko beharrei begira
dauden ereduak [geurea da letra etzana].”

Barneko beharrei begira dagoen eredu autozentratua: horixe bera
aldarrikatzen du Jabier Erize EHNEko kideak (2000) Euskal Herrian
nekazaritzarako ere, eta horixe bera ikusten dugu guk behar-beharrezko
komunikazio-esparruan. Kontua ez da lehendik dagoena edo besteena
euskaraz paratzea; hala eginez gero, ez dago eredu erakargarririk
osatzerik, fotokopiek lan originalek baino kalitate txarragoa izaten
dutelako beti. Kontua da norbere hizkuntza-komunitatearen beharrak
zeintzuk diren aztertu, eta, mundura zabalik izateaz gain, hizkuntza-komunitate horren kultur-ondarea ikertuta horren araberako
komunikazio-esparrua prestatzea, bertako kideak asebeteko dituzten
komunikabideak eskaintzea, inorenak modu kaskarrean kopiatzen ibili
ordez.

Orain,
aldiz, komunikabideei ez ezik, hizkuntza komunitateari begira hitz
egiten da autozentratu berbarekin. Eta zer demontre da hizkuntza
komunitate autozentratua? Definizio bat ematen saiatuko naiz, nahiz eta
jakin definizio guztiz subjektiboa den (definizio subjektiborik
esistitzen al da?).

Hizkuntza
komunitate autozentratua da espazio sozial eta funtzional batzuetan
nagusi den hizkuntza komunitatea. Hau da, euskaldunon hizkuntza
komunitatea autozentratua izateko, espazio sozial (leku fisikoak) edo
funtzional batzuetan nagusi izan beharko litzateke, burujabe, kolonialismotik urrun.

Oporren ostean hizkuntza politika (eta 2)

2008-09-04  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Azken aldi honetan pil-pilean daude hizkuntza politikaren inguruko hausnarketak gure herrian, batez ere euskara21 martxan jarri zutenetik. Asko dira agertutako iritziak, bai oinarrizko txostenean, bai blogean, zein prentsan.

Horietako batzuk hemen:

– Oinarrizko txostenari egindako ekarpen nagusiak: Mikel Zalbiderena (dagoeneko blog honetan agertua), Kike Amonarrizena eta Jasone Mendizabalena (apur bat sobietikoa izan arren) dira interesgarrienak eta mamitsuenak.

– Prentsan agertutako hainbat iritzi: Zorione Etxezarragarena (“Euskara atxikimendu eta legearen artean“), Arantza Etxabarrirena (“Euskararen normalizazioari buruzko 8 ideia oker“), Gara egunkariaren editoriala (“Euskarak politika behar du, ez propaganda“), Josune Ariztondorena (“Gozatu euskaraz“), Inazio Agirrerena (“Herria da gorputza, hizkuntza bihotza“), …

Horiek
guztiak eta beste hainbeste nabarmendu daitezke. Alde batetik zein
bestetik, indarra egiten ari dira, ideien arteko borroka egiten ari
dira. Eta eztabaida potolo bat dabil airean: legea eta atxikimenduaren
arteko dialektika. Ikuspuntu soziologiko batetik aztertuta, argi dago
legeek bakarrik ez dutela aldaketa sozialik egiteko beste indarrik,
bestelako konplizitateak eta aldekotasunak beharrezkoak dira. Baina,
era berean, ez da gutxietsi behar legeek aldaketa sozialak eragiteko
duten gaitasuna. Beraz, lege barik oso zaila, baina legearekin bakarrik
eskas. Biak behar dira, legea eta atxikimendua, atxikimendua eta legea.
Baina tira, nire gogoetek ez dute balio zentimorik ere ez ………..

Oporren ostean hizkuntza politika

2008-08-12  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Oporretan izan naiz bi aste, mendian eta plaian. Eta bueltan, zer topatuko eta joan aurretik utzitakoa: hizkuntza politikaren gaineko iritzi eta artikuluak.

Eta horien artean bat nabarmendu beharko: Ocho ideas erróneas sobre la normalización del euskera. Hizkuntza politikaren gaineko eztabaidetan horren beharrezkoa den freskotasuna ekarri du artikulu honek, eta gaia ondo planteatu. Guztiarekin ados egon ez, baina tira, beste batzuen maila ikusita, ekarpen egokia.

Leidu Zalbidek zer dioen

2008-07-15  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Pasa den astean erabilin irakurri genuen Mikel Zalbideren artikulu zoragarria HPSk egin duen oinarrizko txostenari buruz. Beste behin ere, maisutasunez eta zorroztasunez azaldu zituen azaldu beharrekoak.

Hona hemen handik ateratako zenbait entresaka:

Gauza bat dago argi, nolanahi ere, mundu zabaleko aditu gehienen azalpenetan: hizkuntzaren erabilerak definitzen du lehenik eta behin, ez ezagutzak edo iritzi-jarrerek, hiztun-elkarte elebidunen osasun-egoera. Funtsezkoak dira beste parametro horiek ere. Albora ezinak, inolako dudarik gabe. Baina erabileran dago, funtsaren funtsean, osasunaren korapiloa.

———————————————————————

Belaunez belauneko hizkuntza-transmisio arrunta, menderik mende han-hemen ezagutu izan dena, osabetezkoa da: transmisio betea, etxeko eta kaleko, lagunarteko eta lan-munduko mintzajardun bizi arruntaren beharrak asetzeko balio duena; beste hizkuntza baten makulurik gabe jarduteko behar adina soporte kontzeptual, emotibo eta operatibo eskaintzen duena; haserretzeko eta txisteak kontatzeko, amari lausenguz hau-hori eskatzeko eta semeari harako hura zorrotz agintzeko, amets egiteko eta bihotzeko lagunari maiteminezko hitzak jaulkitzeko beregaintasun zabala eskaintzen duen hizkuntza-transmisioa. Transmisio betea, gizaki gehienon jardun-esparru eta harreman-sare arruntetan eta eguneroko esparru barrenkoi-intimoenetan lasai eta naharo jarduteko aukera eskaini ohi duena. Frenatu al da, benetan, belaunez belauneko familia-transmisioan gertatzen ari zen mintzagaitasun betearen eten hori? Transmisio betea eskaintzen al dute egungo familia euskaldunek, guztiek edo gehienek?

Erantzuna begien bistan dugu: ez.

——————————————————————–

Abantaila argiak ditu euskararen zabalkuntza soziofuntzionalak, menderik mende bere-bereak izan dituen jardun-esparruei bere horretan eusten badie: ohiko esparruei eta harreman-sareei bere horretan eusten ez badie, alferrik-edo dugu H mailako funtzioetara hegaldatzen saiatzea

Dekretazoa

2008-07-03  //  Sailkatu gabea  //  6 iruzkin

Aste honetan kontsumitzaileen hizkuntza eskubideak arautuko dituen dekretua onartu du Eusko Jaurlaritzak. Batzuek honezkero dekretazo eta guzti deitu dute. Baina nik ez dut uste horrenbesterako denik.

Dekretua betetzea ez da bat ere erraza izango. Hasteko, jartzen dituen baldintzak zailak dira betetzen, ezta milioi askotako dirulaguntzak emanda ere. Bigarrenik, nola betearaziko du dekretua Jaurlaritzak, bere menpeko organoetan honen moduko dekreturik betearazteko kapaza ez bada? Eta, hirugarrenik, dekretuak ez du zehapenik aurreikusten. Eta, sentitzen dut, baina Katalunian eurek duten egoerarekin horrelako dekretua betearazteko isunak jarri badira, Euskal Herrian milaka polizia linguistiko beharko lirateke hau guztia betetzeko.

Soziolinguistikoki aztertuta, aurrerapausoa denik ezin uka. Baina zalantza handiak ditut dekretua betetzen inoiz hasiko den ere. Beraz, ikuskizun nago, eszeptiko samarra. Hasiera batean, pausoak izango dira (baina paisaiari dagokionez) eta gero gerokoak. Dena den, taldetxo bati bai aurreikusten diot etorkizun oparoa.