Bai Euskarari Akordioa: puntu indartsuak eta ahulak (hiznet)

2007-12-26  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Zein dira Bai Euskarari Akordioaren prozesu honi, bere
osotasunean hartuta, ikusi dizkiozun puntu indartsuak edo ahulak; zer
azpimarratuko zenuke positibo edo negatiboki. Gutxienez bi mailatan erantzun
ezazu galdera:

a) gizartean eragiteko eredu bat izan nahi duen aldetik,
b) maila metodologikoan. Gehienez bi orrialde guztira.

–        
Gizarte
eragileei inplikazioa eskatzen zaie eta, hortaz, litekeena da gizarte eragile
horiek plangintza bera barneratzea eta bere egitea. Izan ere, konpromisoei
heltzeko behar den kemena eta dedikazioa eskainiko diete gizarte eragileek
plangintzari. Nork bere konpromisoa hartzea, bakoitzak konpromiso horren
betetzean inplikazio handiagoa erakutsi ohi du. Horrek sendotu egiten du
konpromiso hartzen duen pertsonaren gogoa, plangintzari begira.

–        
Gizarte
eragileen partehartzea ahalbidetzen du. Horrek plangintzari onurak baino ez
dizkio ekartzen. Eragileen euren partehartzearekin sendotzen da plangintza
bera. Aurreko puntuan esan bezala, norberak bereganatzen ditu plangintza bera
eta haren edukiak eta, hortaz, arrakasta izateko aukera handiagoak daude.

–        
Konpromiso
maila ezberdinak daude eta horrek malgu jokatzea ahalbidetzen du. Izan ere,
gizarte eragile bakoitzak bere buruari gehien egokitutako konpromisoari helduko
dio. Honek plangintzaren aniztasuna eta zabaltasuna bermatzea ahalbidetzen du,
ahalik eta sektore gehienetara heltzeko aukera mahai gainean jarriz.

–        
Konpromiso
maila ezberdinak izanagatik, horiek neurtzeko eta haien jarraipena egiteko
prozesu bateratua ezarri da. Horrek laguntzen du herri ezberdinetan konpromiso
berari heldu diotenen arteko alderaketak egitea. Gainera, plangintzari
bateratasuna ematen dio. Aurrekoan goraipatzen genuen plangintzaren aniztasuna
eta oraingo honetan batasuna. Ez dira kontrajarriak, aniztasuna batasunaren
barnean. Hau da, konpromisoa maila ezberdinak baina helburuak komunak. Horrek
gizartearen aurrean plangintza orokor eta serioaren itxura ematen du.

–        
Konpromisoa
hartzen duenak bere burua behartzen du konpromisoa betetzera borondatez. Beraz,
konpromisoa ez betetzeak ez dakarkio kalterik, ez dauka erantzukizunik. Izan
ere, borondate hutsean oinarritzen dira konpromisoak. Konpromiso hartzaileak
uste badu konpromisoa betetzeko gehiegizko lana egin behar duela, bete barik
laga dezake eta horrek ez dio inolako kalerik egingo.

–        
Borondate
hutsean oinarritutako konpromisoak direnez, konpromiso horiek betetzeko inolako
asmorik ez duten eragileengana heltzea ezinezkoa da. Borondate ona dutenen
artean, arrakasta ziurra da. Borondate eskasa dutenen artean, berriz, porrota
ere ziurra da. Tarteko multzorik bada, hala ere. Eta tarteko multzo hau izan
ohi da handiena. Multzo honengana iristeko komunikazio estrategia egokiak landu
behar dira, berariazkoak, plangintzaren onurak salduko dituzten komunikazio
estrategiak. Bestela, jai da. Borondate ona dutenak konbentzituta daude eta
seguruenik, hein handi batean, euskalduntzean besteak baino aurrerago daude.
Tarteko multzo horietan daudenengana iritsi behar da nahitaez, bestela
hankamotz eta eraginik bakoa izan daiteke plangintza. 

–        
Nahiz eta
konpromiso maila ezberdinak aurreikusi, eragileen arteko aniztasuna ikaragarria
da eta, agian, hiru konpromiso maila horietaz gain, bestelakoak ere proposatu
daitezke. Eragile askorengana heldu nahi du plangintzak eta horien artean denetarik
dago. Gainera, eragile bakoitzaren hizkuntza egoera ere zeharo ezberdina izan
daiteke batetik bestera. Batasunaren mesedetan hiru konpromiso horiek egokiak
dira, baina benetako eraginkortasunari begira, ez nago horren ziur.

Hizkuntza normalizazioa udaletatik

2007-12-24  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Azaroko Larrunen udaletako euskara teknikariek egindako 8 iritzi artikulu agertu ziren. Aspaldi irakurri banituen ere, ez dut astirik hartu horiek komentatzeko.

Lehenik eta behin, aipatu behar da iritzi aniztasuna bermatuta dagoela. Herrialde guztietako teknikariak, herri erdaldun eta oso euskaldunekoak, hiriburu eta herri txikietakoak, … Txalotzekoa da ahalegina.

Artikulu guztiak gomendagarriak badira ere, nik bi nabarmendu nahiko nituzke: “Jokaleku berri baterako proposamenak Hernanitik”, Malores Etxeberriarena eta “Berriozarren eta Nafarroan, eustetik garapenera”, Rosa Ramosena. Biak berritzaileak dira, ideia berriak palzaratzen dituzte eta horrelakoak behar dira.

Onena, dena den, aldizkariaren osotasuna da, duda barik.

Irakurgaiak: Euskara planak: nondik gatoz, non gauden eta nora goaz

2007-12-20  //  Irakurgaiak  //  Iruzkinik ez

Elhuyar
aholkularitzak idatzi du liburutxo hau. Oso interesgarria iruditu zait,
benetan. Soziolinguistika Klusterrak
ere bide
bera hartu duela ematen du, bejondeigula.

Liburu honetan Elhuyarrek euren euskara planak
aztertzen dituzte Elkargiko esperientzia
aintzat hartuta. Hortik abiatuta, etorkizuneko erronkak aipatzen dituzte,
balizko hobekuntzak eta aurrera begirakoak. 

Gainera, liburua
doan lortzeko aukera badago, Elhuyar aholkularitzan bertan eskatuta.

Eskolaren mugak euskararen normalizazioan

2007-12-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Orain dela urte batzuk, askok uste zuten eskolak salbatuko zuela euskara, euskara eskoletan sartuta salbu ikusiko genuela. Denbora aurrera joan ahala, gero eta gutxiago dira hori uste dutenak, gero eta gutxiago hori sinesten dutenak.

Izan ere, eskolak muga nabarmenak ditu hizkuntza bat normalizatzeko (edo biziberritzeko edo salbatzeko); eskola barik, ezinezkoa izango da, baina eskolarekin bakarrik ere ezinezkoa da. Hizkuntza bat normalizatzeko aldaketak jendartean gertatu behar dira, jendarteak izan behar du prozesu horren gidaritza.

Hala ere, horrek ez du esan gura eskolak egitekorik ez duenik hizkuntza baten biziberritze edo normalizazioan. Hiru egiteko nagusi ditu eskolak euskararen berreskuratzean:

Lehenik eta behin, eskolak euskararen gaitasunean eragin behar du, eskolak euskara irakatsi behar du. Baina argi izan behar dugu eskolak berak bakarrik ezin duela euskaldundu. Alde batetik, eskolak gaitasun formalak transmititu behar ditu, hau da, idazten eta irakurtzen irakatsi behar du. Baina hizkuntza baten erabileran, batez ere, gaitasun informalak dira erabakigarriak. Eskolak gaitasun informalak transmititzeko zailtasunak ditu, itzelezko zailtasunak. Ezinezkoa du eskolak gaitasun informal hauen transmisio erabatekoa bermatu, ezinezkoa.

Baina behintzat gune erdaldunenetan, eskolak uharteak izan behar dira, euskararen uharteak. Eskola orduetan ez ezik, eskolaren ingurumen osoan ere: eskolaz kanpokoak, autobusak, jantokia… Eta horrekin nahikoa ez da, baina bada zerbait. Bidegorriak eraiki behar ditugu euskararentzat. Izan ere, Pello Jauregik dioen modura, egitura horizontal batean euskararen erabilera nahikorik ezean, ume edo gazte horiek ezin izango dute euskararen ezagutza jaso, ezin izango dute eskolan ikasitako euskara mehe hori kalean erabili. Eta zeintzuk dira egitura horizontal horiek? Ba, lehena eta garrantzitsuena familia da. Baina eta familia erdalduna bada, zer? Bestelako egiturak hartu behar dira aintzat: lagunarteak (koadrilak), aisialdiko ekintzak, gertuko komunikabideak…

Bigarrenik, eskolak euskararekiko afektibotasuna transmititzen ere jakin behar du. Baina, aurrekoan esan bezala, hori ere ezin da osoa izan. Familiak egiteko garrantzitsua dauka horretan, dudarik gabe. Baina familian transmititu den (edo ez den) hori eskolak sendotu behar du, ezin du gehiagorik egin eta ezin zaio gehiago eskatu.

Eta, azkenik, eskolak ikuspegi soziokultural jakin bat transmititu behar du. Unibertsaltasunetik abiatuz, guk hizkuntza komunitate gisa munduari egiten diogun ekarpen berezia transmititzen jakin behar du. Horretarako, jakina, gizartearen laguntza ere behar du, nekez transmititu baitezake eskolak, ez badago zer transmititzerik.

Horiek guztiak dira egitekoak. Ez gutxiago, ez gehiago. Argi ikusten da, hortaz, eskolak dituen mugak. Eskolak ez du euskara salbatuko, ez horixe. Eskolak ezin du berak bakarrik erabilera suspertu. Ikasi arren, erabili ez da egiten beste barik. Bestelako faktoreak sartzen dira saltsa horretan eta guztiak eskolaren eskumenetik urrun daude, eskolaren egitekoetatik urrun eta eskolaren ahalmenetik urrun.

Gaur egun, jendartea eta eskola abiada ezberdinean doaz hainbat eta hainbat lekutan. Eta horrek zerikusi zuzena du eskolaren eraginkortasunarekin. Sarritan entzun dugu ume edo gazteek ez dutela euskaraz berbarik egiten, euskaraz jakin arren. Eta hori hain zuzen ere, bi abiadura horien ondorio da. Ez gutxiagorik, ez gehiagorik. Erreleboka egin beharrean, bakoitza (eskola eta gizartea) bere kabuz doa lasterketa egiten eta horrela emaitza kaskarragoak lortzen dira, argi eta garbi. Ezinezkoa da eskolak errelebo guztiak ematea eta, bitartean, gizartea bide bazterrean begira egon (edo, gehienez ere, txaloak ematen egon).

Gune erdaldunetan euskara ikastea (eskolaren bidez) nekezagoa eta motelagoa da. Izan ere, giroak eta jendarteak ez du laguntzen. Eta sarritan umeek eurek euskara irakaskuntzarekin eta ikastetxearekin baino ez dute erlazionatzen. Eta horrek kale erabileran eraginik ez izatea dakar. Eta horrek euskara ikastea moteltzen du. Eta berriro hasi. Zirkulua. Behin eta berriro zirkulua.

Gizarteak euskararen ikaskuntzan eta irakaskuntzan berebiziko garrantzia du. Gizarteak du gakoa, eskolaren laguntzarekin beti ere. Baina gizartea da tira egin behar duena, eskolaren bizkarrean ezin da zama guztia laga. Eskolak berak ez du errealitate linguistikoa itzulipurdikatzeko aukerarik. Gizarteak izan behar du gidaritza, gizarteak jasan beharko du egoera aldatzearen zama gehiena.

Eta hau guztia ez diot nik neuk bakarrik. Mundu mailako soziolinguistikan aditu diren gehienek ohartarazi dute eskolaren mugez. Euskararen biziberritzearen borroka ez da jokatzen eskolaren tatamian, benetako borroka gizartearen tatamian da, gizarte prestigioaren tatamian, gizarte aldaketak erabakitzen diren tatamian. Euskararen biziberritzea ez da arazo pedagogikoa, arazo soziologikoa da, ez da arazo linguistikoa ere, arazo politikoa baizik. Eta hor egin behar da indarra.

Los limites de la escuela en la normalizacion del euskera

2007-12-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hace
algunos años, muchos pensaban que iba a ser la escuela la que salvaría
el euskera, que si lográbamos introducir el euskera en las escuelas,
conseguiríamos salvarlo. Pero con el paso del tiempo, cada vez son
menos los que opinan así, son menos los que se creen eso.

De hecho, la escuela tiene importantes limitaciones para conseguir normalizar
una lengua (o revivirla o salvarla); sin la escuela, es imposible, pero también
lo es sólo mediante la escuela. Para normalizar una lengua, los cambios
han de darse en la sociedad, es la propia sociedad la que tiene que dirigir
ese proceso.

Sin embargo, eso no quiere decir que la escuela no puedan hacer nada para
revivir o normalizar el euskera. Hay tres cosas que la escuela pueden hacer
para recuperar una lengua:

Para empezar, la escuela tiene que incidir en la competencia del euskera,
tiene que enseñar euskera. Pero tenemos que tener claro que la escuela
por sí sola no puede euskaldunizar. Por un lado, la escuela
tiene que transmitir competencias formales, es decir, tiene que enseñar
a leer y escribir. Pero en el uso de una lengua son, sobre todo, las competencias
informales las que son decisivas. La escuela tiene grandes dificultades para
transmitir competencias informales. A la escuela le es imposible garantizar
la transmisión de las competencias informales.

Pero, al menos en los núcleos castellanoparlantes, las escuelas tienen
que ser islas, islas del euskera. No sólo durante las horas de clase,
sino en todo el entorno escolar: actividades extraescolares, autobuses, comedor…
Y aún con todo eso no es suficiente, pero al menos es algo. Tenemos
que construir bidegorris para el euskera. De hecho, como dice Pello
Jauregi, sin una utilización suficiente del euskera en una estructura
horizontal, los niños y jóvenes no podrán aprender euskera,
no podrán usar en la calle el poco euskera que aprenden en la escuela.
¿Y cuáles son esas estructuras horizontales? La primera y más
importante es la familia. ¿Pero qué pasa si la familia es castellanoparlante?
Hay que tener en cuenta otras estructuras: los amigos (cuadrillas), actividades
de ocio, medios de comunicación locales…

En segundo lugar, la escuela también tiene que saber transmitir afectividad
hacia el euskera. Pero, tal y como se ha explicado antes, eso tampoco lo puede
hacer ella sola. La familia tiene una tarea importante que llevar a cabo en
ese tema, sin duda alguna. Es lo que la familia haya (o no haya) transmitido
lo que la escuela tiene que fortalecer, no puede hacer más y no se
le puede pedir más.

Y, por último, la escuela tiene que transmitir un punto de vista sociocultural
determinado. Partiendo de la universalidad, tiene que saber transmitir la
aportación especial que hacemos al mundo como comunidad lingüística.
Y para ello, por supuesto, necesita la ayuda de la sociedad, porque ¿qué
podría transmitir la escuela si no hay nada que transmitir?

Todo
eso es lo que hay que hacer. Ni más ni menos. Se ve claramente, por
lo tanto, cuáles son los límites de la escuela. La escuela no
salvará el euskera, eso está claro. Por sí misma, no
puede impulsar su uso. Aunque se aprenda, no se va a utilizar sin más
ni más. Hay otros factores que forman parte de este conglomerado, y
todos están lejos del alcance de la escuela, lejos de la capacidad
de actuación de los centros educativos.

Hoy en día, la sociedad y la escuela van a distintas velocidades en
muchos casos. Y eso tiene una relación directa con la eficacia de la
educación escolar. A menudo oímos que los niños y los
jóvenes no utilizan el euskera, aunque sepan hablarlo. Y esa circunstancia
es el resultado de esas dos velocidades. Ni más ni menos. En lugar
de correr a relevos, cada uno (escuela y sociedad) corre a su aire, y está
claro que así se consiguen peores resultados. Es imposible que la escuela
dé todos los relevos y que, mientras tanto, la sociedad esté
mirando la carrera desde el borde del camino (o, como mucho, aplaudiendo).

Aprender euskera (en la escuela) en núcleos castellanoparlantes es
mucho más difícil y lento. De hecho, el entorno y la sociedad
no ayudan. Y en muchas ocasiones los propios niños sólo relacionan
el euskera con la enseñanza y la escuela. Y la consecuencia es que
no se use en la calle. Lo que ralentiza el aprendizaje del euskera. Y vuelta
a empezar. Es andar en círculos, una y otra vez.

La sociedad tiene una extraordinaria importancia en el aprendizaje y la enseñanza
del euskera. La sociedad tiene la clave, siempre con la ayuda de la escuela.
Pero es la sociedad la que tiene que tirar, no se puede descargar todo el
peso en la espalda de la escuela. Esta no tiene la posibilidad de invertir
la realidad lingüística. La sociedad tiene que ser la guía,
es ella quien debe sostener la mayor parte de la carga para cambiar la situación.

Y todo esto no sólo lo digo yo. Casi todos los expertos
en sociolingüística a nivel mundial se han dado cuenta de los
límites de la escuela. La lucha por revivir el euskera no se desarrolla
en el tatami escolar, la verdadera lucha está en el tatami social,
en el tatami del prestigio de la sociedad, en el tatami en el que se deciden
los cambios sociales. Revivir el euskera no es un problema pedagógico,
sino sociológico y político. Esos son verdaderamente los ámbitos
en los que hay que incidir.

Euskararen Normalizazio Kasu Aurreratuak (1 eta 2)

2007-12-15  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Euskararen Normalizazio Kasu Aurreratuak

<!–

–>

Zer egin euskara norbere erakundean normalizatzeko? Galdera
horri erantzun nahi zaio abenduaren 14an, Andoaingo Martin Ugalde
Kultur Parkean aurkeztuko diren bi kasuen bidez. Bi hauek Euskararen
Normalizazio Kasu Aurreratuak bildumaren lehen bi aleak dira, eta
bertan euskara beren erakundean laneko tresna bezala erabili ahal
izateko egin dituzten urratsak kontatzen dira, modu atsegin eta
irakurterraz batean. Argitalpen hauek Soziolinguistika Klusterrak, HUHEZIrekin eta /Ezagutzaren Clusterrarekin lankidetzan osatu ditu 2007an zehar.

Ezagutzaren Clusterrak egindako Kudeaketa Aurreratuko Enpresak
argitalpenak eredu hartu eta soziolinguistika arlora egokitu ditugu.
Beraz, kudeaketan eredugarri diren kasuen ordez, euskararen
normalizazioan eredugarri direnak aztertu ditugu. Aurten landu
ditugunak ELAY Taldea eta EIKA Koop. E.
erakundeen kasuak dira. Kontaketa hiru hizkuntzetan egin da: euskara,
gaztelania eta frantsesa. Urtero beste bi kasu aztertzea da helburua.

Hauek dira bi kasuetan aipatzen diren puntu nagusien laburpena:

1. ELAY, bide erakusle 1991 arte ez zen inon euskara planik egin. Aurretik euskararen erabilera areagotzeko lanik egina bazen ere, ELAY Taldean egin zuten euskararen erabilera sustatzeko lehen proiektu pilotua, Elhuyar aholkularitza eta Hizkuntza Politika Sailburuordetzaren laguntzarekin. Lantaldeak aurkeztutako ideia Zuzendaritzak asanbladan proposatu zuen, eta denek onartutako erabakia izan zen. Formazioa eta komunikazio zirkuluak hasieran, teknikaririk gabeko fase autonomoagoa geroago eta euskararen erakundetzea, azkenik. Azken pauso handi hau lortzeko, plana enpresaren prozeduretan beretan txertatu zuten, kalitatezkoetan hain zuzen.

2. EIKA, lan-gune euskalduna EIKA Koop. E.k bere buruari “lan-gune euskalduna” deitu ahal izateko egindako bidea kontatzen du koadernoak. Emun Koop. E.ren aholkularitzarekin, horretara iristeko bizitutako prozesuaren giltza batzuen berri ematen du, elementu hauei garrantzia azpimarratuz: erakundeak inguruarekin duen konpromisoa eta langileen borondatea eta parte hartzea. Hauek osatu dute aldaketarako oinarri sendoa. EIKAk euskarari lekua egin dio lan-munduan. Gazteek eskolan jasotzen duten heziketari jarraipena emateko lekua. Bere adibideak besteei ere hori nola egin erakusten die.

Eskolaren mugak

2007-12-14  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Euskonews aldizkari elektronikoan artikulu bat argitaratu didate gaurkoan. Datorren astean igoko ditut blogera artikuluok.
Eskolaren mugak euskararen normalizazioan.
Los límites de la escuela en la normalización del euskera.

                                       
Beste artikulu batzuk ere badatoz aldizkarian eta interesgarriak izan daitezke:

Euskaldun berriak (Uri Ruiz Bikandi)

Hizkuntza, batez ere, gertaera sozial bat da (Itziar Plazaola)

Hizkuntz ereduak eta marko berriaren argi-itzalak (Felix Etxeberria)

Hizkuntz ereduak eskolan: Cataluña-Euskadi (Felix Etxeberria)

Euskal Herriko Kale Erabileraren V. Neurketa (i)

2007-12-13  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Kale neurketaren aurrerapena izan genuen aurreko baten. Oraingoan datuak badaude jadanik eskuragai.

Bat aldizkarian argitaratu eta gero, etorriko da analisiak egiteko momentua.

Erabilin ikusia. 

Hiznet lanak 07

2007-12-12  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Aurten ikerketa lan pila bat jarri dute sarean Hiznet-ekoek. Horien artean batzuk oso interesgarriak direla ematen du. Eskerrak datorren astetik aurrera astia izango dudan horiei errepasoa emateko.

Hona hemen zerrenda osoa:

Arizmendiarrieta Markuerkiaga, Kattalin (2007). Euskalkiak eta gazteak. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Basurto Arkaute, Ruth (2007). Helduen euskalduntzearen oinarrizko kurrikuluaren azterketa teoriko-metodologikoa. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Beitia Sasiain, Ruben (2007). Euskararen arnasguneak Fagor Ederlanen. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Beristain Madariaga, Aiora (2007). Bai Euskarari Ziurtagiria eta Lanhitz. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Elexpuru Egaña, Ima (2007). Produktu/zerbitzua hobetzeko paktika onak jaso eta zabaltzeko sistema. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Elortza Gorrotxategi, Denis (2007). Euskara ingurune globalizatuan. Globalizazioak euskararen biziraupenerako ematen dituen aukerak. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Etxaniz Iraola, Ainitze (2007). Emakumea eta hizkuntza: estereotipoetatik errealitatera. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Ezponda Mujika, M. Ixabel (2005). Immigrazioa eta euskara biziberritzeko saioak EAEn. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Fernandez de Antona Ulibarri, Edurne (2007). Hizkuntzak galtzea. Zergatik hiltzen dira hizkuntzak? Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Ferreira Zamalloa, Nagore (2007). Emakumea eta transmisioa, Euskal Herrian. Hizkuntza eta baloreak. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Garai Uribeetxebarria, Jesus Mari (2007). Elkargoetako
euskara planen inplementazioaren barruan, zertan eta nola eragin herriz
herri sakabanatuta dauden eta elkargokide diren enpresa edo negozioetan. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Haro Solaberrieta, Imanol (2007). Globalizazioa eta hizkuntza gutxituak. Aukerak eta arriskuak. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Irazabal Olarreta, Eunate (2007). Emakumea eta euskal irakaskuntza. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Irizar Mantzizidor, Abel (2007). Proposamen ekolinguistiko bat. Fagor etxetresna elektrikoak kooperatibaren nazioartekotzerako. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Irizar Martinez, Olatz (2007). Argumentazioa zerbitzu enpresetan eta merkataritzan. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Lariz Irazabal, Amaia (2007). Zuzeneko
langileen eguneroko lanean euskararen erabilera gehitzea, euren
eguneroko lanean eraginez eta euren parte-hartzea bultzatuz. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Leunda Senperena, Mikel (2007). Soraluzeko gaztetxoak eta euskara. Gaitasuna, erabilera eta jarrerei buruzko azterketa. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Lopez Calzada, Janire (2007). Helduen euskalduntzean reagiten duten prozesu psikosozialak. Ikasleen autoirudia eta motibazioa. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Moyano Pascual, Julene (2007). Gaeleraren egoeraren bilakaera. Irlandako errepublikako eta ipar Irlandako gobernuen hizkuntza politika. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Saenz Orbe, Alaia (2007). Euskal Herria globalizazioan. Nolako mundua, halako herria. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Segurola Amutxastegi, Jose Mari (2007). Europar Batasuneko justizia auzitegiaren jurisprudentzia hizkuntza gaietan. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Zumalde Barrena, Elias (2007). Erdaldunak eta euskara planak. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Gazteok eta euskara

2007-12-10  //  Sutondoko kontuak  //  2 iruzkin

Artikulu hau 2007ko abenduko Xirika aldizkarian agertu da. Pdfan jaitsi nahi baduzu, hona jo.

Izenburu originala aukeratu dut, originalen artean originalena. Jarrai dezagun ba, galdera originalak egiten: zergatik ez dute gazteek euskaraz egiten? To eta no, hori da hori originala izatea, pentsatuko du batek baino gehiagok. Erronka berriak gustatzen zaizkit, dudarik ez. Eta bide malkartsu zein berri horretan nik ere nire aletxoa ekarri nahi dut. Has gaitezen hasieratik, hortaz.

Egia al da gazteek ez dutela euskaraz egiten? Ba, zorionez edo zoritxarrez gezurra da. Gazteok euskaraz egiten dugu, eta ez diot nik. Inkesta soziolinguistiko eta kale neurketa guztiek hori esaten dute. Eta
ez hori bakarrik: helduek baino gehiago egiten dugu euskaraz. Ostia, orduan zergatik esaten da gazteen artean euskaraz ez dela egiten?

Ba, fideltasun kontuagatik izango da akaso. Izan ere, gazteen artean hizkuntza leialtasuna txikiagoa ei da, beste adin tarte batzuetan baino. Bale, arrazoi. Baina hau ere ez da guztiz egia. Gazte gehiagok du euskaraz nola edo halako gaitasuna. Zenbait lekutan gazte gehienek badute ulertzeko gaitasuna eta berba egiteko gaitasun minimoa. Baina, era berean, gazteen artean euskarazko hala-moduzko gaitasuna dutenak gehiago dira beste adin tarte batzuetan baino. Eta horrek azaltzen du hein handi batean
euskararekiko leialtasun eskasagoa.

Izan ere, lagun arteko erabileran (besteetan ere, baina honetan bereziki) erosotasunak goitik behera baldintzatzen du jarduna. Erosotasunik izan ezean, ez duzu erabiliko. Eta hori ez dago konpontzerik: edo eroso izan edo erdarak erabili. Eta erdarak erabiliz, erosotasun gehiago eta ohitura batzuk finkatuta. Eta hori aldatzen zaila da, oso zaila, gezurra badirudi ere.

Baina ez gaitezen engaina. Euskaraz ondo moldatzen diren askok ere ez du euskara erabiltzen. Ados, baina asko kopuru erlatiboa da. Asko, zerekin alderatuta? Asko, zeren arabera? Egia esateko,
euskaldunok oro har leialtasun handia erakusten dugu, edo hori dio behintzat Txillardegik asmatutako formula matematikoa. Formula horrek neurtzen du matematikoki euskaldun batek zenbat aukera dituen euskaraz egiteko leku zehatz bateko euskaldun kopurua aintzat hartuz. Ba, herri gehienetan erabilera formula horrek adierazten duena baino handiagoa da. Eta zergatik? Ba, euskaldunok trinkotze maila dezente handia erakusten dugulako. Hau da, euskaldunok jotzen dugu euskaldunekin batzera, eta euskaldunekin jardutera.

Aldendu gara apur bat. Itzul gaitezen, ba. Ondo egiten dutenek zergatik ez dute egiten? Ba, ez dakit, eta seguru haiei galdetuta ere, ez luketela jakingo zergatik, edo erantzun topikoak emango lituzkete: ohitura eta halakoak. Baina bestelako arrazoiak ere egon badaude.

Ohiturarena egia da. Eta oso zaila da aldatzen. Tabakoa uztearekin alderatu dute askok hizkuntza ohiturak aldatzearena. Eta egia da, baina posible da, nahiz eta tabakoarekin gertatu bezala, borondate irmoa behar den. Eta sarritan tabakoarekin bezala, laguntza ere behar da.

Baina ohituraz gain, bestelako arrazoiak ere badaude. Fishman soziolinguistak social rewards bezala izendatu zituen arrazoi hauek. Guk, itzulpen librean, jendarte sariak deitu ahal ditugunak. Eta zer
dira hauek? Ba, labur-labur, jendarteak hizkuntza bat erabiltzeagatik edo ez erabiltzeagatik ezartzen dituen sariak edo zigorrak. Sari eta zigor sozialak beti ere.

Pentsa dezagun, beraz, apur bat: zer jendarte sari ditu euskarak? Eta zer jendarte sari erdarek? ….