Los limites de la escuela en la normalizacion del euskera

2007-12-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hace
algunos años, muchos pensaban que iba a ser la escuela la que salvaría
el euskera, que si lográbamos introducir el euskera en las escuelas,
conseguiríamos salvarlo. Pero con el paso del tiempo, cada vez son
menos los que opinan así, son menos los que se creen eso.

De hecho, la escuela tiene importantes limitaciones para conseguir normalizar
una lengua (o revivirla o salvarla); sin la escuela, es imposible, pero también
lo es sólo mediante la escuela. Para normalizar una lengua, los cambios
han de darse en la sociedad, es la propia sociedad la que tiene que dirigir
ese proceso.

Sin embargo, eso no quiere decir que la escuela no puedan hacer nada para
revivir o normalizar el euskera. Hay tres cosas que la escuela pueden hacer
para recuperar una lengua:

Para empezar, la escuela tiene que incidir en la competencia del euskera,
tiene que enseñar euskera. Pero tenemos que tener claro que la escuela
por sí sola no puede euskaldunizar. Por un lado, la escuela
tiene que transmitir competencias formales, es decir, tiene que enseñar
a leer y escribir. Pero en el uso de una lengua son, sobre todo, las competencias
informales las que son decisivas. La escuela tiene grandes dificultades para
transmitir competencias informales. A la escuela le es imposible garantizar
la transmisión de las competencias informales.

Pero, al menos en los núcleos castellanoparlantes, las escuelas tienen
que ser islas, islas del euskera. No sólo durante las horas de clase,
sino en todo el entorno escolar: actividades extraescolares, autobuses, comedor…
Y aún con todo eso no es suficiente, pero al menos es algo. Tenemos
que construir bidegorris para el euskera. De hecho, como dice Pello
Jauregi, sin una utilización suficiente del euskera en una estructura
horizontal, los niños y jóvenes no podrán aprender euskera,
no podrán usar en la calle el poco euskera que aprenden en la escuela.
¿Y cuáles son esas estructuras horizontales? La primera y más
importante es la familia. ¿Pero qué pasa si la familia es castellanoparlante?
Hay que tener en cuenta otras estructuras: los amigos (cuadrillas), actividades
de ocio, medios de comunicación locales…

En segundo lugar, la escuela también tiene que saber transmitir afectividad
hacia el euskera. Pero, tal y como se ha explicado antes, eso tampoco lo puede
hacer ella sola. La familia tiene una tarea importante que llevar a cabo en
ese tema, sin duda alguna. Es lo que la familia haya (o no haya) transmitido
lo que la escuela tiene que fortalecer, no puede hacer más y no se
le puede pedir más.

Y, por último, la escuela tiene que transmitir un punto de vista sociocultural
determinado. Partiendo de la universalidad, tiene que saber transmitir la
aportación especial que hacemos al mundo como comunidad lingüística.
Y para ello, por supuesto, necesita la ayuda de la sociedad, porque ¿qué
podría transmitir la escuela si no hay nada que transmitir?

Todo
eso es lo que hay que hacer. Ni más ni menos. Se ve claramente, por
lo tanto, cuáles son los límites de la escuela. La escuela no
salvará el euskera, eso está claro. Por sí misma, no
puede impulsar su uso. Aunque se aprenda, no se va a utilizar sin más
ni más. Hay otros factores que forman parte de este conglomerado, y
todos están lejos del alcance de la escuela, lejos de la capacidad
de actuación de los centros educativos.

Hoy en día, la sociedad y la escuela van a distintas velocidades en
muchos casos. Y eso tiene una relación directa con la eficacia de la
educación escolar. A menudo oímos que los niños y los
jóvenes no utilizan el euskera, aunque sepan hablarlo. Y esa circunstancia
es el resultado de esas dos velocidades. Ni más ni menos. En lugar
de correr a relevos, cada uno (escuela y sociedad) corre a su aire, y está
claro que así se consiguen peores resultados. Es imposible que la escuela
dé todos los relevos y que, mientras tanto, la sociedad esté
mirando la carrera desde el borde del camino (o, como mucho, aplaudiendo).

Aprender euskera (en la escuela) en núcleos castellanoparlantes es
mucho más difícil y lento. De hecho, el entorno y la sociedad
no ayudan. Y en muchas ocasiones los propios niños sólo relacionan
el euskera con la enseñanza y la escuela. Y la consecuencia es que
no se use en la calle. Lo que ralentiza el aprendizaje del euskera. Y vuelta
a empezar. Es andar en círculos, una y otra vez.

La sociedad tiene una extraordinaria importancia en el aprendizaje y la enseñanza
del euskera. La sociedad tiene la clave, siempre con la ayuda de la escuela.
Pero es la sociedad la que tiene que tirar, no se puede descargar todo el
peso en la espalda de la escuela. Esta no tiene la posibilidad de invertir
la realidad lingüística. La sociedad tiene que ser la guía,
es ella quien debe sostener la mayor parte de la carga para cambiar la situación.

Y todo esto no sólo lo digo yo. Casi todos los expertos
en sociolingüística a nivel mundial se han dado cuenta de los
límites de la escuela. La lucha por revivir el euskera no se desarrolla
en el tatami escolar, la verdadera lucha está en el tatami social,
en el tatami del prestigio de la sociedad, en el tatami en el que se deciden
los cambios sociales. Revivir el euskera no es un problema pedagógico,
sino sociológico y político. Esos son verdaderamente los ámbitos
en los que hay que incidir.

Euskararen Normalizazio Kasu Aurreratuak (1 eta 2)

2007-12-15  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Euskararen Normalizazio Kasu Aurreratuak

<!–

–>

Zer egin euskara norbere erakundean normalizatzeko? Galdera
horri erantzun nahi zaio abenduaren 14an, Andoaingo Martin Ugalde
Kultur Parkean aurkeztuko diren bi kasuen bidez. Bi hauek Euskararen
Normalizazio Kasu Aurreratuak bildumaren lehen bi aleak dira, eta
bertan euskara beren erakundean laneko tresna bezala erabili ahal
izateko egin dituzten urratsak kontatzen dira, modu atsegin eta
irakurterraz batean. Argitalpen hauek Soziolinguistika Klusterrak, HUHEZIrekin eta /Ezagutzaren Clusterrarekin lankidetzan osatu ditu 2007an zehar.

Ezagutzaren Clusterrak egindako Kudeaketa Aurreratuko Enpresak
argitalpenak eredu hartu eta soziolinguistika arlora egokitu ditugu.
Beraz, kudeaketan eredugarri diren kasuen ordez, euskararen
normalizazioan eredugarri direnak aztertu ditugu. Aurten landu
ditugunak ELAY Taldea eta EIKA Koop. E.
erakundeen kasuak dira. Kontaketa hiru hizkuntzetan egin da: euskara,
gaztelania eta frantsesa. Urtero beste bi kasu aztertzea da helburua.

Hauek dira bi kasuetan aipatzen diren puntu nagusien laburpena:

1. ELAY, bide erakusle 1991 arte ez zen inon euskara planik egin. Aurretik euskararen erabilera areagotzeko lanik egina bazen ere, ELAY Taldean egin zuten euskararen erabilera sustatzeko lehen proiektu pilotua, Elhuyar aholkularitza eta Hizkuntza Politika Sailburuordetzaren laguntzarekin. Lantaldeak aurkeztutako ideia Zuzendaritzak asanbladan proposatu zuen, eta denek onartutako erabakia izan zen. Formazioa eta komunikazio zirkuluak hasieran, teknikaririk gabeko fase autonomoagoa geroago eta euskararen erakundetzea, azkenik. Azken pauso handi hau lortzeko, plana enpresaren prozeduretan beretan txertatu zuten, kalitatezkoetan hain zuzen.

2. EIKA, lan-gune euskalduna EIKA Koop. E.k bere buruari “lan-gune euskalduna” deitu ahal izateko egindako bidea kontatzen du koadernoak. Emun Koop. E.ren aholkularitzarekin, horretara iristeko bizitutako prozesuaren giltza batzuen berri ematen du, elementu hauei garrantzia azpimarratuz: erakundeak inguruarekin duen konpromisoa eta langileen borondatea eta parte hartzea. Hauek osatu dute aldaketarako oinarri sendoa. EIKAk euskarari lekua egin dio lan-munduan. Gazteek eskolan jasotzen duten heziketari jarraipena emateko lekua. Bere adibideak besteei ere hori nola egin erakusten die.

Eskolaren mugak

2007-12-14  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Euskonews aldizkari elektronikoan artikulu bat argitaratu didate gaurkoan. Datorren astean igoko ditut blogera artikuluok.
Eskolaren mugak euskararen normalizazioan.
Los límites de la escuela en la normalización del euskera.

                                       
Beste artikulu batzuk ere badatoz aldizkarian eta interesgarriak izan daitezke:

Euskaldun berriak (Uri Ruiz Bikandi)

Hizkuntza, batez ere, gertaera sozial bat da (Itziar Plazaola)

Hizkuntz ereduak eta marko berriaren argi-itzalak (Felix Etxeberria)

Hizkuntz ereduak eskolan: Cataluña-Euskadi (Felix Etxeberria)

Euskal Herriko Kale Erabileraren V. Neurketa (i)

2007-12-13  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Kale neurketaren aurrerapena izan genuen aurreko baten. Oraingoan datuak badaude jadanik eskuragai.

Bat aldizkarian argitaratu eta gero, etorriko da analisiak egiteko momentua.

Erabilin ikusia. 

Hiznet lanak 07

2007-12-12  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Aurten ikerketa lan pila bat jarri dute sarean Hiznet-ekoek. Horien artean batzuk oso interesgarriak direla ematen du. Eskerrak datorren astetik aurrera astia izango dudan horiei errepasoa emateko.

Hona hemen zerrenda osoa:

Arizmendiarrieta Markuerkiaga, Kattalin (2007). Euskalkiak eta gazteak. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Basurto Arkaute, Ruth (2007). Helduen euskalduntzearen oinarrizko kurrikuluaren azterketa teoriko-metodologikoa. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Beitia Sasiain, Ruben (2007). Euskararen arnasguneak Fagor Ederlanen. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Beristain Madariaga, Aiora (2007). Bai Euskarari Ziurtagiria eta Lanhitz. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Elexpuru Egaña, Ima (2007). Produktu/zerbitzua hobetzeko paktika onak jaso eta zabaltzeko sistema. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Elortza Gorrotxategi, Denis (2007). Euskara ingurune globalizatuan. Globalizazioak euskararen biziraupenerako ematen dituen aukerak. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Etxaniz Iraola, Ainitze (2007). Emakumea eta hizkuntza: estereotipoetatik errealitatera. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Ezponda Mujika, M. Ixabel (2005). Immigrazioa eta euskara biziberritzeko saioak EAEn. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Fernandez de Antona Ulibarri, Edurne (2007). Hizkuntzak galtzea. Zergatik hiltzen dira hizkuntzak? Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Ferreira Zamalloa, Nagore (2007). Emakumea eta transmisioa, Euskal Herrian. Hizkuntza eta baloreak. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Garai Uribeetxebarria, Jesus Mari (2007). Elkargoetako
euskara planen inplementazioaren barruan, zertan eta nola eragin herriz
herri sakabanatuta dauden eta elkargokide diren enpresa edo negozioetan. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Haro Solaberrieta, Imanol (2007). Globalizazioa eta hizkuntza gutxituak. Aukerak eta arriskuak. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Irazabal Olarreta, Eunate (2007). Emakumea eta euskal irakaskuntza. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Irizar Mantzizidor, Abel (2007). Proposamen ekolinguistiko bat. Fagor etxetresna elektrikoak kooperatibaren nazioartekotzerako. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Irizar Martinez, Olatz (2007). Argumentazioa zerbitzu enpresetan eta merkataritzan. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Lariz Irazabal, Amaia (2007). Zuzeneko
langileen eguneroko lanean euskararen erabilera gehitzea, euren
eguneroko lanean eraginez eta euren parte-hartzea bultzatuz. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Leunda Senperena, Mikel (2007). Soraluzeko gaztetxoak eta euskara. Gaitasuna, erabilera eta jarrerei buruzko azterketa. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Lopez Calzada, Janire (2007). Helduen euskalduntzean reagiten duten prozesu psikosozialak. Ikasleen autoirudia eta motibazioa. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Moyano Pascual, Julene (2007). Gaeleraren egoeraren bilakaera. Irlandako errepublikako eta ipar Irlandako gobernuen hizkuntza politika. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Saenz Orbe, Alaia (2007). Euskal Herria globalizazioan. Nolako mundua, halako herria. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Segurola Amutxastegi, Jose Mari (2007). Europar Batasuneko justizia auzitegiaren jurisprudentzia hizkuntza gaietan. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Zumalde Barrena, Elias (2007). Erdaldunak eta euskara planak. Hiznet 06-07ko sakontze egitasmoa (argitaratu gabe).

Gazteok eta euskara

2007-12-10  //  Sutondoko kontuak  //  2 iruzkin

Artikulu hau 2007ko abenduko Xirika aldizkarian agertu da. Pdfan jaitsi nahi baduzu, hona jo.

Izenburu originala aukeratu dut, originalen artean originalena. Jarrai dezagun ba, galdera originalak egiten: zergatik ez dute gazteek euskaraz egiten? To eta no, hori da hori originala izatea, pentsatuko du batek baino gehiagok. Erronka berriak gustatzen zaizkit, dudarik ez. Eta bide malkartsu zein berri horretan nik ere nire aletxoa ekarri nahi dut. Has gaitezen hasieratik, hortaz.

Egia al da gazteek ez dutela euskaraz egiten? Ba, zorionez edo zoritxarrez gezurra da. Gazteok euskaraz egiten dugu, eta ez diot nik. Inkesta soziolinguistiko eta kale neurketa guztiek hori esaten dute. Eta
ez hori bakarrik: helduek baino gehiago egiten dugu euskaraz. Ostia, orduan zergatik esaten da gazteen artean euskaraz ez dela egiten?

Ba, fideltasun kontuagatik izango da akaso. Izan ere, gazteen artean hizkuntza leialtasuna txikiagoa ei da, beste adin tarte batzuetan baino. Bale, arrazoi. Baina hau ere ez da guztiz egia. Gazte gehiagok du euskaraz nola edo halako gaitasuna. Zenbait lekutan gazte gehienek badute ulertzeko gaitasuna eta berba egiteko gaitasun minimoa. Baina, era berean, gazteen artean euskarazko hala-moduzko gaitasuna dutenak gehiago dira beste adin tarte batzuetan baino. Eta horrek azaltzen du hein handi batean
euskararekiko leialtasun eskasagoa.

Izan ere, lagun arteko erabileran (besteetan ere, baina honetan bereziki) erosotasunak goitik behera baldintzatzen du jarduna. Erosotasunik izan ezean, ez duzu erabiliko. Eta hori ez dago konpontzerik: edo eroso izan edo erdarak erabili. Eta erdarak erabiliz, erosotasun gehiago eta ohitura batzuk finkatuta. Eta hori aldatzen zaila da, oso zaila, gezurra badirudi ere.

Baina ez gaitezen engaina. Euskaraz ondo moldatzen diren askok ere ez du euskara erabiltzen. Ados, baina asko kopuru erlatiboa da. Asko, zerekin alderatuta? Asko, zeren arabera? Egia esateko,
euskaldunok oro har leialtasun handia erakusten dugu, edo hori dio behintzat Txillardegik asmatutako formula matematikoa. Formula horrek neurtzen du matematikoki euskaldun batek zenbat aukera dituen euskaraz egiteko leku zehatz bateko euskaldun kopurua aintzat hartuz. Ba, herri gehienetan erabilera formula horrek adierazten duena baino handiagoa da. Eta zergatik? Ba, euskaldunok trinkotze maila dezente handia erakusten dugulako. Hau da, euskaldunok jotzen dugu euskaldunekin batzera, eta euskaldunekin jardutera.

Aldendu gara apur bat. Itzul gaitezen, ba. Ondo egiten dutenek zergatik ez dute egiten? Ba, ez dakit, eta seguru haiei galdetuta ere, ez luketela jakingo zergatik, edo erantzun topikoak emango lituzkete: ohitura eta halakoak. Baina bestelako arrazoiak ere egon badaude.

Ohiturarena egia da. Eta oso zaila da aldatzen. Tabakoa uztearekin alderatu dute askok hizkuntza ohiturak aldatzearena. Eta egia da, baina posible da, nahiz eta tabakoarekin gertatu bezala, borondate irmoa behar den. Eta sarritan tabakoarekin bezala, laguntza ere behar da.

Baina ohituraz gain, bestelako arrazoiak ere badaude. Fishman soziolinguistak social rewards bezala izendatu zituen arrazoi hauek. Guk, itzulpen librean, jendarte sariak deitu ahal ditugunak. Eta zer
dira hauek? Ba, labur-labur, jendarteak hizkuntza bat erabiltzeagatik edo ez erabiltzeagatik ezartzen dituen sariak edo zigorrak. Sari eta zigor sozialak beti ere.

Pentsa dezagun, beraz, apur bat: zer jendarte sari ditu euskarak? Eta zer jendarte sari erdarek? ….

Kale neurketa

2007-12-01  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Kale neurketaren emaitzak aurkeztu zituzten atzo Donostian. Gaur Berrian eta Garan irakurri dut neurketaren gaineko albistea. Oraindik goiz da hausnarketa bat plazaratzeko.

Euskararen erabilera ez da ari igotzen ezagutzaren neurri berean kalean. (Berria)

El uso del euskera se incremento solo del %13,8 al %14,2 en el ultimo lustro. (Gara)

Bide batez, neurketaren arduradun izan den Olatz Altunari 9 urteko kartzela zigorra sartu diotela salatu nahiko nuke. Free 18/98.

Eguneraketa:

Gipuzkoako Diario de Noticias-en, Deian eta Gaztesarean ere aipatu da kale neurketa.

“El uso del euskera aumenta levemente y alcanza el %14,2 en 2006” (Diario de Noticias)

“El uso del euskera aumenta levemente y alcanza el %14, 2 en 2006” (Deia)

“Soziolinguistika klusterrak euskararen gaineko Euskal Herriko Kale Erabileraren V. Neurketaren emaitzak kaleratu ditu” (Gaztesarea)

Lehentasunak Derion (hiznet)

2007-11-30  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

UDALERRIAREN EZAUGARRIAK: 

Izena: Derio

Biztanleria: 4.728

Euskaldunen kopurua: 1.321 (%27,9)

Ia euskaldunen kopurua: 1.314 (%27,8)  

Erdaldunen kopurua: 2.093 (%44,3)

Irakaskuntzari dagokionez, ez dago datu
zehatzik matrikulazioari begira. Datu hauek ez diete erreferentziarik egiten
derioztarrei, baizik eta Derion dauden ikastetxeei. Beraz, datuak kontuz
hartzeko modukoak dira. Derion Haur Hezkuntzan, Lehen Hezkuntzan, Derrigorrezko
Bigarren Hezkuntzan eta Batxilerrean D eredua baino ez dago. Lanbide Heziketan,
aldiz, panorama bestelakoa da eta honetan A eredua nagusi da[i]. 

LEHENETSI BEHARREKO HELBURU ESTRATEGIKOA:

Nire iritziz, hiru helburu estrategikoen
artean lehenetsi beharrekoa euskararen ondorengotaratzea litzateke. Euskaldun
kopurua, kasu honetan, ez da beste herri batzuetan bezain txikia, baina, hala
ere, oraindik orain txikia da. Beraz, helburu nagusia euskaldunen kopurura
handitzea izan beharko litzateke. Horretarako, oso esanguratsua da Derion ia
euskaldun direnen kopuru handia. Nire ustez, gure lehentasuna izan beharko
litzateke ia euskaldun diren horiek euskaldun oso bihurtzen ahalegintzea.

Beste alde batetik, euskararen erabilerari ere
arreta berezia eskainiko nioke, batez ere haur eta gazteei dagozkien arloetan.
Kontuan hartu behar da, gaur egun, Derion ez dagoela ez A ez B eredurik. Horrek
ez du esan gura derioztar guztiek D ereduan ikasten dutenik, baina oso gutxi
omen dira Deriotik kanpora ikasten dutenak. Beraz, haur eta gazteei begira,
euskararen ondorengotaratzeari lehentasuna emateak ez du zentzu handirik eta
logikoagoa ematen du euskararen erabilerari lehentasun osoa ematea alor
hauetan. Aintzat hartu behar da, gainera, Derion eskolatik kanpo haur eta gazte
gutxik harremana dutela euskararekin.

BEREZIKI GARATU BEHARREKO ESPARRUA: 

Euskararen ondorengotaratzeari begira eta
Deriok dituen berezitasunak aintzat hartuta, nire iritziz helduen euskalduntze
eta alfabetatzeari eman beharko litzaioke lehentasuna. Helduen euskalduntze eta
alfabetatzeari dagokionez, aipatu behar da Derion 3 euskaltegi daudela:
Txorierriko Udal Euskaltegia, Txorierriko AEK eta Uztarri. Lehenengo biak,
gainera, egoitza nagusia Derion izan arren, eskualde izaerakoak dira.
Euskaltegi hauetan ohiko ikastaroak indartzeaz gain laguntzak gehituz (bekak
direla, ordutegi bereziak direla, …), bestelako eskaintzarik ere egin ahal
dira. Adibidez, oso interesgarria izango litzateke ia euskaldun horiek
euskaldun oso bihurtzeari begira, euskararen erabilera sustatuko duen
egitasmoren bat martxan ipintzea. Azken aldi honetan, Euskal Herriko herri
askotan martxan jarri dira honen moduko proiektuak, izen ezberdinekin bada ere:
mintzalagun, berbabarri, berbatxoko, berbalagun, mintza taldeak, … Proiektu
hauek guztiak aztertuta eta Deriok dituen berezko ezaugarriak kontuan hartuta,
Deriorako propio hautaturiko egitasmoa diseinatu beharko litzateke euskaltegi
guztiekin elkarlanean.

Horretaz gain, familia bidezko transmisioari
ere arreta eskaini behar zaio. Kontuan hartu behar da Derion, gaur egun, gero
eta haur jaiotzen direla. Hori dela eta, oso interesgarria litzateke honi
begira ere plan integral bat diseinatzea, familia bidezko transmisioa
indartzeko asmoz. Plan honek izan ahal dituen ekintzei dagokienez, honako hauek
izan daitezke: guraso taldeak antolatzea, gurasoei ikastaro bereziak ematea
(ipuingintza, haur hizkera, sehaska kantak, …), jaioberriei euskaraz egiteko
kanpainak egitea, haur zaintzaile euskaldunak eskaintzea, …

Nolanahi den ere, haur eta gazteei begira,
ondorengotaratzea baino, erabilera bultzatu beharko litzatekeela idatzi dut
gorago. Beraz, hauei begira bestelako esparruak bultzatu beharko lirateke. Nire
iritziz, Derion irakaskuntzak egiten duen lana ikusita, lan hori osatuko duten
neurriak behar dira, batez ere aisialdian eta kirol arloan. Haur eta gazteek
gero eta denbora gehiago pasatzen dute aisialdi eta kirol ekintza antolatuetan,
eta horietan euskararen erabilera bultzatu beharko litzateke. Horretarako,
herrian dauden kirol eta aisialdi taldeekin hitzarmenak sinatu ahalko lirateke
talde horiek euskalduntzeari begira. Dena den, hori egin baino lehen, bi arlo
hauei begirako egitasmo oso bat egin beharko litzateke, diagnostiko egoki
batetik abiatuta, epeak zehaztuta eta ekintzak xehe-xehe azalduta. 

[i] Datu hauek guztiak
Tximintx euskara elkarteak 2004an argitaraturiko txosten batetik atera ditut:
“Derio, euskarari buruzko datuak ” (Tximintx euskara elkarteak, Derion 2004ko
otsaila, txosten fotokopiatuta).

Ibiliz eta ibiliz

2007-11-28  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Pasa
den barikuko jardunaldietan izan nintzen, lanean izan ere. Hori dela eta,
hitzaldi batzuk ez nituen ikusi (Gorka Barruetabeña eta Paula Kasaresena),
beste batzuk oso gutxi (Ferran Suay, Jasone Mendizabal eta Mirari Bereziartua)
eta, gainera, tailerretan ere ez nuen parterik hartu. Beraz, ikuspegi orokorrik
ezin eman. Ikuspegi orokorra izateko, e2ibilian
webgunean Topaguneak oso jarraipen zehatza egin du. Ponentziak eta aurkezpenak
eskuratzeko ere hara jo. Blog honen lagun batek ere kronika ederra egin
zuen.

Baina hiru hitzaldi bai jarraitu nituen. Eta hiru
horiek komentatzea gustatuko litzaidake.

–        
“Zertarako euskara?” Amaia Antero:
oso hitzaldi hippia iruditu zitzaidan. Gauzen zentzua galdetzen duten
horietakoa. Hala ere, beharrezkoa da horrelako galderak egitea eta erantzuten
saiatzea. Beste ikuspuntu berri bat emozioei jaramon egiten diona.

–        
“Hizkuntza estetika bezala” Fermin
Etxegoien: probokatzailea, zirikatzailea. Ikusitakoen artean (eta
irakurritakoen artean) berritzaileena eta iradokitzaileena. Teoria mailan oso
ondo formulatu du Ferminek, agian ez dut horren klaru ikusten aplikazio
praktikoa, baina tira. Honi lotuta beste kontutxo bat: ponentzia banatzen
denean, irakurtzea hitzez hitz ez da oso ariketa gomendagarria.

–        
“Edukiak eta eskemak” Sergio Monge:
euskara maila eskasa izan arren, kriston esfortzua egin zuen eta eskertzekoa
da. Lehen zatian ondo ibili zen komunikazio eraginkorrerako eskemak eta edukiak
azalduz. Adibide praktikoetara joaz, apur bat galdu zelan iruditzen zait.
Blogak, wikipedia eta holakoak aipatu zituen, baina ez dut uste gaiarekin
lotura handiegirik zutenik.

Beste ponentzia guztiak irakurri ditut honezkero,
baina ez dut euren gaineko iruzkinik egingo. Irakurri eta gozatu, eta oparitu
gura baduzue. 

Komunikabide diglosikoak (hiznet)

2007-11-26  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ertz askoko poliedroa da
eguneroko diglosikoek eskaintzen duten panorama. Baina oro har, argi dago
euskaren presentzia oso dela murritza egunkarietan (euskara hutsezkoaz aparte,
jakina). Egunkari eleanitzei begira, ezinezkoa dirudi euskaraz bizi ahal izatea,
informazio idatziaren kontsumoari gagozkiolarik. Hala al da? Tapoia edo oztopoa
al da euskarazko prentsa garatzeko prentsa diglosikoa izatea?

Egunkari diglosikoei buruz berba egiterakoan neuk hiru mota gura ditut
ezberdindu hasieratik bertatik. Badakit sailkapen hau ez dela zuk egindakoa,
baina nik aukeratu dudan irizpidea bestelakoa da. Zuk jarraitu duzun irizpidea
euskarazko albisteen kopurua izan da, beraz, irizpide objektibo bati ekin
diozu. Nik neuk, ostera, irizpide subjektiboago bati ekin diot: kazeta
bakoitzak euskarari buruz duen diskurtsoari, alegia. Badakit arriskutsua dela
irizpide honi heltzea egunkarien azterketa xeherik egin barik, baina ez da
lekua horrelakorik egiteko. Nire arrazoiketa oraindik zorroztu eta findu behar
bada ere, lerro nagusiak aurkeztera ausartuko naiz.

Hortaz, hiru egunkari diglosiko mota bereiztu ditut: euskararen
kontrako diskurtsoa dutenak, diskurtso indeferentea dutenak eta diskurtso
euskaltzalea dutenak. Jarraian, diskurtso bakoitzaren ezaugarri nagusiak eta
euskararen normalizazio mediatikoari egiten dizkioten ekarpenak (edo trabak)
aletuko ditut banan-banan.

Lehenengo motako egunkariek euskararen kontrako diskurtsoa darabiltela
aurretik aipatu dut. Dena den, beren beregi ez dute aipatuko euren lerro
editorialean euskararen kontra daudenik, salbuespenak salbuespen. Izan ere,
euskararen kontrako diskurtsoa mozorrotuta agertuko digute, ez agerian. Euskara
lotuko dute, orokorrean, bi erreferentzia munduekin: alde batetik, nekazaritza
giroko gizartearekin (beraz, iraganarekin) eta, beste aldetik,
bortizkeriarekin. Ondorioz, euskara ez da agertuko hizkuntza moderno baten
gisara, hizkuntza arkaikotzat hartua izango da. Gainera, gizartearen sektore
jakin bati lotua agertuko zaigu hizkuntza, erdaldunen eta euskaldunon komunitateen
arteko amildegia zabalduz.

Lehenengo mota honen barruan kazeta hauek egongo lirateke: Diario de
Navarra, El Diario Vasco, El Correo Español, El Mundo, El País eta Sud Ouest.
Egunkari hauetan euskarazko zenbait iritzi, albiste edo erreportaia agertuko
dira, baina horrek zer laguntza ematen dio euskararen normaltzeari?

Lehenik eta behin, aipatu behar da egunkari hauetan euskarazko edukien
presentzia oso urria dela, %5etik behera kasu guztietan. Gainera, kasu
batzuetan ehuneko hauek behera egin dute azken urteotan. Bigarrenik, euskarazko
edukien erreferentzia munduak oso murritzak dira: nekazaritza mundukoak,
folklore mundukoak, … Honenbestez, eskaintzen dutena oso nimiñoa da, hutsala.
Gainera, diskurtso mailako beligerantzia gehitzen badiogu honi, argi dago ezer
gutxi egiten dutela euskararen normaltzerako, traba egiten dutela ez
esatearren. Horretaz gain, egunkari hauek guztiak eragin handia dute euren
lurraldeetan: Nafarroan egunkaririk salduena Diario de Noticias da, Gipuzkoan
Diario Vasco, Bizkaian eta Araban El Correo Español eta Iparraldean Sud Ouest.
Hori dela eta, egunkari hauek ardazten dute, zelanbait, euren lurraldeen egoera
mediatikoa, horrek dakarrenarekin.

Bigarren motako egunkari diglosikoek indiferentziaren diskurtsoa
darabiltela esan dut. Berez ez dute euskararen kontrako diskurtsoa; aitzitik,
euskararen alde daudela esango dute behin eta berriz euren lerro editorialean.
Baina aldekotasun honek ez du fruiturik emango, ez da euskarazko edukietan
gorpuztuko. Euskara maitatu egingo dute bai, baina ez dute erabiliko. Diskurtso
honi indeferentziarena deitu diot neuk, euskararen alde egon arren, hori ez
delako ezelan ere islatuko.

Bigarren mota honen barruan kazeta hauek egongo lirateke: Nafarroako
Diario de Noticias, Arabako El Periódico de Alava eta Iparraldeko Le Journal du
Pays Basque. Hiru hauek euren izenean adierazten dute euskararekiko
axolagabekeria eta, zer esanik ez, euren edukietan. Egunkari hauetan guztietan
euskarazko edukien presentzia %5etik behera dago, hortaz aurrekoen kopuru berean.
Dena den, esan behar da hiru egunkari hauek eragin murritza dutela euren
lurraldeetan, aurrekoak ez bezala.

Hirugarren motako egunkari diglosikoek diskurtso euskaltzalea
darabiltela adierazi dut arestian. Zertan datza diskurtso hau? Diskurtso honen
arabera, euskara garrantzitsua da, euskara bultzatu behar da, sustatu, …
Gainera, diskurtso mailatik haratago ere badoaz eta euskarak presentzia eduki
badu. Hala ere, kazeta hauek euskaldunon komunitateari jaramon egin beharrean,
gehiago erreparatzen diote “atxikitze” komunitateari. Atxikitze
komunitatea ez da izango euskaraz berba egiten dutenen komunitatea, ardatza ez
da euskara izango. Komunitate horretako partaide izateko nahikoa da euskararen
alde egotea eta politikoki abertzalea izatea.

Hortaz, egunkari hauek koherenteak dira euren diskurtso eta
praktikarekin. Euskara maitatu, maitatzen dute eta hori euren lerro
editorialean islatzen da. Euskara erabili, erabiltzen dute, baina euskararen
erabilera ez da garrantzitsua izango atxikitze komunitateko partaide izateko.
Beraz, euskararen erabilerak ez du asetuko euskaldunon guraria.

Hirugarren mota hauetan hurrengo egunkariak daude: Deia eta Gara. Bi
egunkari hauek euskarazko izena dute eta, gainera, nazio izaerakoak dira
(behinik behin Hego Euskal Herrikoak). Dena den, euskarazko edukiak %25tik
behera daude. Eraginari dagokionez zailagoa da bi hauen eragina zehaztea, baina
esan dezakegu abertzaletasunaren bi lerro nagusien ordezkari direla: ezker
abertzalea eta eskumako abertzaleak.

Hiru egunkari diglosiko mota xehetu dut aurreko lerroetan, baina mota
bakoitzekoek zer ekarpen egiten diote euskaldunon komunitateari?

Lehenengo motakoek, aipatu dudanez, euskara ez dute aintzat hartzen
eta, horretaz aparte, euskara sustatzearen aurkako beligerantzia erakusten dute
ildo editorialean. Beraz, euskaldunon komunitatearen garapenari ekarpen baino
traba egiten diote. Tamalez, egunkari hauek dira Euskal Herriko egunerokoen
merkatuan lider.

Bigarren motakoek ere euskaldunon komunitatearen garatze bideei ekarpen
baino traba egiten diete. Euskara maitatzeak eta euskara sustatzearen alde
egoteak ez du ezertarako balio, gero praktikan antzematen ez bada. Eta egunkari
hauen praktika aurreko motakoen antzerakoa da. Are larriagoa, egunkari hauetako
batzuek euren burua abertzaletzat baitaukate.

Hirugarren motako egunkariek ere ez dute euskaldunon komunitatearen
garapen osoa bermatzen. Egia da diskurtso mailan euskaltzale agertzen direna,
egia da euskararen erabilera besteetan baino askoz handiagoa eta
garrantzitsuagoa dena. Baina garrantzi gehiago aitortzen diote atxikitze
komunitateari, euskaldunon komunitateari baino; baina euskararen erabilera
horrek ez ditu asetzen euskaldun irakurleen premiak eta, hortaz, hankamotz
geratzen da hizkuntzaren kontuan. Gainera, era honetako egunkariek, batez ere,
euskara hutsezko egunkariei bezeroak eta kazetariak “lapurtzen”
dizkiete. Euskaldun askok era honetako egunkariak erosten ditu euren ideia
politikoekin bat datozelako, hizkuntzaren irizpideari begiratu barik. 

Ondorioz, egun euskaldunon komunitatearen premiak asetzen dituzten
egunkari bakarrak euskara hutsez argitaratzen direnak dira. Historiak argi utzi
du prentsa diglosikoak ez dituela euskaldunon premiak asetu gura. 25 urte pasa
dira lehen egunkari diglosikoak agertu zirenetik eta oraindik euskararen
normaltzeak ez du lortu komunikabideen alor honetan helburuak betetzea.
Euskaldunon komunitatearen garapenerako gaur egun dagoen aukera bakarra
euskarazko prentsa elebakarra da, prentsa elebidunak ez baititu gure informazio
betebeharrak asetzen.