Bizi-esperientziak

2007-10-18  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Nire lankide batek teoria soziolinguistikoek errealitatearekin topo egiten dutenekoaren gaineko artikulua idatzi du bere blogean.

Oso interesgarria eta mamitsua.

Bizi-esperientziak.

Sanchez Carrionen eta bizitasun etnolinguistikoaren teorien arteko berdintasunak eta ezberdintasunak

2007-10-18  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hauxe da Hiznet-eko ariketen artean lehena. Txepetx eta bizitasun etonolinguistikoaren arteko antzeko eta ezberdintasunak. Apur bat astuna, baina tira.

Lehenik eta behin,
ezberdintasunei erreparatuko diet eta geroxeago berdintasunei. Dena den,
bizitasun etnolinguistikoari dagokionez, kontuan hartuko dudan teoria izango da
Harwood, Giles eta Bourshin-ek 1994an ondutakoa. Beraz, beste ezer esan barik
ariketari ekingo diot.

Lehenengo ezberdintasuna
izango litzateke teoria bakoitzak zer helburu daukan. Sanchez Carrionen teoria
bereziki pentsatua dago hizkuntza gutxiagotuak geroratzeko, hizkuntza
gutxiagotu horiek berreskuratzeko teoria izango litzateke. Bizitasun
etnolinguistikaren teoria, ordea, ez dago berariaz hizkuntza gutxiagotuak
geroratzeko pentsatua. Dena den, bizitasun etnolinguistikoaren teoria oso
baliagarria izan daiteke hizkuntza gutxiagotuak biziberritzeko. Txepetxen
teoriaren helburu nagusia hizkuntzen arteko elkar bizitza orekatua lortzea da.
Bizitasun etnolinguistikoaren teoriak, berriz, ez du horren inguruan ezer
aipatzen, bere helburua da hizkuntza komunitate batek duen kohesio indarra
behatzea eta neurtzea.

Bigarren ezberdintasuna
teoria bakoitzak duen hedadura izango litzateke. Bizitasun etnolinguistikaren
teoria hizkuntza gutxiagotuen egoerari buruzko diagnosi egokia egiteko
baligarria da. Sanchez Carrionen teoria, aldiz, hortik baino aurrerago doa.
Diagnostikoa egiteaz aparte (diagnostikoa bera ez du ematen, baina diagnostikoa
egiteko baliagarriak izan daitezke bere teoriaren hainbat ideia, adibidez,
galera eta normalizazio bilakabideen eskema), Txepetxek hizkuntzak geroratzeko
pauso zehatzak ere ematen dizkigu. Beraz, alde honetatik Txepetxen teoria
osatuagoa da bestea baino, konponbide posibleak ere ematen dituelako. Dena den,
bizitasun etnolinguistikoaren arabera egindako diagnostikoa bestea baino
osatuagoa izan daiteke, nahiz eta gero konponbide zehatzik ez eman.

Hirugarren ezberdintasuna
izango litzateke teoria bakoitza zer esparrutik eginda dagoen. Bi teoriek
disziplinartekotasuna aldarrikatzen dute, baina bata zein bestearen egileak
esparru ezberdinetatik datoz eta hori nabarmentzen da teorien joan-etorrian.
Bizitasun etnolinguistikoaren egileak gizarte psikologiatik datoz eta zientzia
horren konteptu asko barneratuta daude aipatutako teorian. Adibide batzuk ematearren,
hizkuntza portaera, hizkuntza jarrerak, identitatea, … Sanchez Carrion,
ostera, hizkuntzalaritzatik datorren egilea dugu, baina bere teoriari gehitu
dizkio zientzia askoren ekarpenak: soziologia, gizarte psikologia,
antropologia, … Hala ere, hizkuntzalaritzak indar handia du bere teorian,
baina ez agian gizarte psikologiak bizitasun etnolinguistikoan duen beste.

Behin ezberdintasun
nagusiei erreparatuta (beste hamaika daudela jakinda ere), jarraian
berdintasunei erreparatuko diet.

Lehenengo berdintasuna
hurrengoa izango litzateke: bi teoriak soziolinguistikaren eremu zabalean
kokatutako teoriak izango lirateke eta, gainera, biak oso baliagarriak izan
daitezkeela, hizkuntza komunitate bakoitzak dituen ñabardurak gora behera,
hizkuntza gutxiagotuak berreskuratzeko. Horrezaz aparte, eta berdintasun
zehatza izan ez arren, biak bateragarriak izan daitezkeela uste dut. Teoria bat
aplikatzeak ez du baztertzen bestearen aplikazioa; aitzitik, biak batera
aplikatzeko moduko teoriak izan daitezke.

Bigarren berdintasuna
izango litzateke teoria bientzat euren azterketa unitatea hizkuntza komunitatea
dela. Sanchez Carrionen teorian elementu garrantzitsuena bere azterketa osoa
egiteko hizkuntza komunitatea da. Gainera, berak esaten duen moduan edozein
hizkuntza berreskuratzeko abiapuntua behe-behetik hasi beharra dago. Eta beheko
mailan dagoen unitate hori hizkuntza komunitatea da. Bizitasun etnolinguistikoa
aztertzeko behar-beharrezkoa da hizkuntza komunitatea aztertzea, horixe baita
bizitasun etnolinguistikoa izango duena. Norbanakoek ezin dute bizitasun
etnolinguistikorik izan eurek bakarrik, komunitate baten babesa beharrezkoa
dute hori garatzeko.

Hirugarren berdintasuna
izango litzateke teoria biek identiteari ematen dioten garrantzia. Txepetxen
teorian identitateak berebiziko garrantzia du. Bere hizkuntzen funtzioen
teoriaren arabera, lehenengo funtzioa identitatearena da, hiztun guztiek euren
identitatea kanporatzeko hizkuntza behar dutelako. Bizitasun
etnolinguistikoaren teorian ere identitateak garrantzi handia du, identitateak
markatuko baitu komunitate batek bizitasun etnolinguistiko handiagoa izango
duen ala ez. Elementu erabakiorra izango da identitatea bizitasuna neurtu ahal
izateko.

Laugarren
bedintasuna izango litzateke  teoria
biek psikologiatik datozen beste zenbait kontzepturi ematen dioten garrantzia.
Txepetxek aipatzen ditu gutxiagotasun konplexua eta autokonfidantza kontzeptuak
bere teorian eta bi horiek garrantzi handikoak dira haren iritziz,  galerarako zein berreskupenerako. Bizitasun
etnolinguistikoaren teoriak ez ditu bi horiek beren-beregi aipatzen, baina argi
dago bi kontzeptu horiek bizitasun etnolinguistikoa baldintzatzen dutela.   

Atal berri bat blogean

2007-10-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hemendik aurrera, atal berri bat irekiko dut blogean. Pasa den asteburua ordenadorea garbitzen eman nuen (beste gauza askoren artean). Eta aurkitu nituen orain dela 4 urte Hiznet ikasi nuenean egindako ariketak. Eta horietako batzuk hona ekartzeko modukoak iruditu zitzaizkidan. Hortaz, hiznet-eko zenbait ariketa azalduko dira blogean. Orain dela 4 urtekoak direla hartu behar da kontuan epaitzeko.

Bigarren mailarik gabe, lehenik ez. Eta orain?

2007-10-16  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Aurrekoan aipatu nuen Oihana Lujanbiok nire artikuluari emandako erantzuna. Ba, gaur hona ekarri dut artikulu osoa. On egin!!!

Oihana Lujanbio Begiristain (filologoa) 

Nahi ez dugun egoera ororen aurrean bi jarrera
hauek egon daitezke: zer egin dut gaizki? Ala, zergatik egin didate hau?
Galderak egin ordez, jarrera hauek baieztapen baten bidez adierazi daitezke:
Dena gaizki egiten dut. Ez dut gaitasunik. Ala dena beren errua da. Ezin dut
deus egin.

Jarrera batera edo bestera bakarra hurbiltzea
ez da komeni. Bistan da, egoera bakoitza alde batetik bestetik baino hurbilago
egoten dela errealitatean.

Hizkuntza bat pertsonifikatuz, bi jarrera
hauek har daitezke: Ez dut deusetarako balio. Ez naiz behar adina landua. Ala
ezin naute inon erabili. Debekatua naiz.

Bistan da ere, hizkuntza bat ez dela pertsona
eta ezin duela hori pentsatu. Eta ez duela bere kabuz deus eginen. Bistan da ez
dudala deus asmatu hau esatean, aspaldi esana baita:

“Hizkuntza bat, gurea nahiz inorena, ez da
gizarteko mintzabide eta adierazpidea besterik. Ona da, beraz, elkarrekin
mintzatzeko eta elkarri gogoetak adierazteko delarik, mintzatzeko eta
adierazteko balio duelako; horrexegatik beragatik da ona aizkora zorrotza,
ebakitzeko sortua delarik, eta aizkora kamutsa, berriz, txarra. Gehi dezagun e
dela berez aizkora kamutsik, horrelako hutsik ageri baldin badu, zorrotz
zezaketen adina zorroztu ez dutenena dela soil-soilik, behiala Axularrek
zioenez”

Hau dena, aurreko Xirikan (3. zbk, 2007ko
maiatza, 5. orria) J. R. Rodriguezek esan zuenaren aurrean, sortu zaigun
zalantza bat adierazten laguntzeko. Orokorrean esaten duenarekin ados.
“Soziolinguistika berba potoloa” zer den modu argian azaltzea bera ez du lorpen
eskasa. Soziolinguistikan, corpus edo estatus plangintzaren artean, lehentasuna
zerk duen adieraztean, honakoa dio:

“Estatus
plangintzak du lehentasuna (corpus plangintzaren gainean), erabateko
lehentasuna izan ere. Azken finean, hizkuntzaren normalizaziorako alderdi
linguistikoak bigarren mailakoak dira. Beharrezkoak, baina bigarren mailakoak.
Eta gure herrian horietan tematzea, gaur egun, denbora galtze hutsa litzateke”.

Hein handi batean ados, estatusik gabeko
hizkuntzak, jendartean gutxietsitako hizkuntzak, ez baitu luze iraungo. Bi
paragrafo aurretik idatzitakoa kontuan hartuz sortzen zaigu zalantza:

“Corpus plangintzak
hizkuntza biziberritzea du helburu. Hizkuntza kodetzea, modernizatzea,
estandarizatzea. Hau da, hizkuntza egoera berrietan erabili ahal izateko
moldatzea.

Estatus
plangintzak, ordea, hizkuntza komunitatea biziberritzea du helburu, hizkuntza
komunitate horren estatusa igotzea, hizkuntzarentzat erabilera esparru berriak
irabaztea (edo daudenak bermatzea), alegia”

Zalantza, beharbada, bata bestearengandik
erabat bereiztea zail egiten zaigulako sortzen zaigu. Agian, iragana
orainarekin lotzen dugulako. Alegia, gaur egun hizkuntza estandarizatua dugu,
egokitua, modernizatua, edozein eremutan erabili ahal izateko prest. Bai, lehen
bezala, lagun eta familia giroan, baita, lehen ez bezala, edozein lanetan,
politika, arteetan, komunikabideetan … erabiltzeko ere prest. Estatusa igotzea
ahalbidetuko duten eremu horietan erabiltzeko prest, hain zuzen.

Horregatik, pentsatzen dugu J.R. Rodriguezek
orainetik abiatuta egin duela soziolinguistikaren irakurketa hau.
Orain-orainetik, Euskara Batua 1968an sortu baitzen. Lerro zume hauek, beraz,
iragana oroitzeko besterik ez. Eta askotan entzuten dugun esaldia hankaz goiti
jartzeko: estatusik gabe ez omen dago corpusik. Eta corpusik gabe izan daiteke
estatusik? Corpus egoki(tu)rik gabe izan dezake hizkuntzak estatusik?

Eta dena ez dugula gaizki egin adierazteko.
Bistan da. Bistan den bezala filologoa naizela.

Hizkuntza marketina (2)

2007-10-11  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Lehengoan ere aritu ginen blog honetan hizkuntza marketinaz. Iñigo Fernandez Ostolazak horren gaineko iruzkina egin du bere blogean.

Bi kontu hortik:

“El márqueting lingüístic sorgeix de la idea de considerar la
llengua com un producte i els parlants com a consumidors d´aquest
producte, i, per tant, com a components d´un mercat.”

“Si el màrqueting lingüístic té com a finalitat aconseguir que el
mercat (els parlants) prefereixi usar una llengua en uns contextos
determinats i promoure-la entre els parlants potencials, s´ha de
conèixer el posicionament -la percepció- dels parlants de catalá i
reposicionar-la quan cal i en grups objectius seleccionats.”

Beste artikulu bat(zuk) argitaratuko du Iñigok horren gainean: haien zain nago.

Hizkuntza normalizazioa eta motibazioa: jardunaldiaren zuzeneko jarraipena

2007-10-09  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Sustatun ikusi dut Emunekoak euren jardunaldiaren gaineko zuzeneko jarraipena egiten ari direla. Blog honetan ere aipatu genuen delako jardunaldia.

30+10 mintegia

2007-10-09  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Elgoibarko IMH-k
bigarrenez antolatu du 30+10 mintegia.
Enpresen hizkuntza-kudeaketari lotutako hausnarketak, praktika onak eta
produktuei buruzko 23 hitzaldi izango dira mintegi horretan. Mintegia urriaren
25ean izango da Elgoibarren, goizeko 9:00etatik aurrera.

Mintegiaren egitaraua.

Berria erabili.com-en
eta IMHren webgunean.

Nik ez dut izango hara joateko modurik, baina
norbait animatzen bada hitzaldien gaineko komentarioak egitera, ondo etorria
izango da.

Kultur erreserbak

2007-10-08  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Orain dela egun batzuk, Fredi Paiak idatzi
zuen artikulu bat Berrian, Kultur
erreserbak izenekoa. Artikulu horren gaineko komentarioa egin nahi nuen,
baina atzeratu eta atzeratu, eta horri ekiteko beta eta ideiarik ez. Horri
buruzko bi erreferentzia topatu ditut hor nonbait.

Lehena Jon Goikoetxearen blogean.
Kritika
gupidagabea egiten die Frediren planteamenduei, egurra eta egurra. Eta
bigarrena Iñaki Peñak Berriara bidalitako gutuna. Honekin ados nago, nik
esan behar nituenak berak esan ditu. Hortaz, no comment.

Filologo baten erantzuna

2007-10-05  //  Sailkatu gabea  //  6 iruzkin

Xirika
aldizkarian artikulu bat argitaratu nuen maiatzeko zenbakian. Blogera ere ekarri nuen delako
artikulua. Kontua da artikulu horri filologo batek, Oihana Lujanbio Begiristain
izeneko batek, erantzuna eman diola Xirikan bertan. Aldizkarikoei eskatu diet
artikulua hona ekartzeko asmoarekin. Ez dakit Oihanak irakurriko duen blog hau
(ez dakit esistitzen denik dakienik ere), baina hala bada, eskerrik asko
erantzunagatik.

Normalizaziorako
alderdi linguistikoak bigarren mailakoak dira (nire artikulua, pdfan ere).

Bigarren
mailarik gabe, lehenik ez. Eta orain? (Oihana Lujanbioren erantzuna).

Oro har, ados nago ni ere Oihanak planteatu
duen arazoarekin. Baina neurean jarraitzen dut, gaur eta hemen kontu linguistikoetan
tematzea zorakeria da. Onartzen dut, hala ere, gaitza, oso gaitza dela corpus
eta estatusa erabat bereiztea, baina nik lehentasunei buruz ari nintzen, eta
horrelako ariketak (mentalak badira ere) egitea ezinbestekoa da errealitateari
behar bezala haginka egiteko.

Bestelako ekarpenak ere ondo tratatuak eta
ondo etorriak izango dira, duda barik.

Top ten (soziolinguistika)

2007-10-03  //  Sailkatu gabea  //  4 iruzkin

Blogetan-eta zerrendak egitea oso gauza ohikoa da. Nik orain arte ez dut horrelakorik egin, baina Filoblogian ikusi dut filologoek aintzat hartu beharko lituzketen 10 webgunerik garrantzitsuenak. Hortaz, nik ere (euskal) soziolinguista batek (horrelakorik esistitzen al da?) galdu ezin dituen 10 webguneen zerrenda egingo dut, zerrenda guztiz subjektiboa, ohikoa denez. Dena den, nik rankin batean jarriko ditut, Ricardok ez bezala.

Hor doaz banaka-banaka:

1. Soziolinguistika Klusterraren webgunea: orria orokorrean ondo dago, baina batez ere interesgarria da Bat aldizkaria osorik igotzen dutela. Horrez gain, material interesgarria eta soziolinguistikaz agerkari elektronikoa ere badute.


2. Erabili.com: euskalgintzan diharduen ororentzat biblia ei da webgune hau. Oso interesgarria eta egunean egoteko ezinbestekoa.


3. Hiznet-en  webgunea: formazio gisa ezinbestekoa. Horrez gain, webgunean bertan hainbat ikaslek egindako ikerketak ikusgai eta deskargagai daude.


4. Hizkunea: soziolinguistikari buruz Eusko Jaurlaritzak argitaratzen duen aldizkari elektronikoa da hau.


5. Eusko Jaurlaritzako HPSren webgunea: hizkuneaz gain, hainbat eduki ditu webgune honek: liburuak, ikerketak, lan arloko planak jartzeko baliabideak, … Merezi du saltseatzen ibiltzea puska batez.


6. Buruxkak: soziolinguistikari buruz UEUk argitaratu dituen liburu guztiak digitalizatuta eta doan deskargatzeko moduan daude webgune honetan.


7. Inguma: soziolinguistikaren inguruan, 1303 testu, ikastaro eta bestelakoak gordetzen ditu webgune honek.


8. Tiraka: hizkuntza politikari oso lerratua egon arren, hausnarketa soziolinguistiko oso interesgarriak plazaratzen dituzte webgune honetako egileek.


9. Karrajua: euskaltegien gainekoa bada ere, noizean behin soziolinguistikari kukutxoak egiten dizkio Benitok.


10. Sortzeke dagoena: webgune hauetan guztietan sakabanatuta dagoen informazioa, gehi beste webgune batzuetan sakabanatuta dagoena barnebilduko duen euskarazko soziolinguistikari buruzko webgune osoa eta osatua. Ametsa da, baina ametsak gauzatzeko, lehenik amets egin behar da.

Eta inork ez dezala esan nirea falta dela. Nik top tena egin nahi izan dut, bestela jamaika ikusteko edo horrelako zerbait egingo nuke (txantxa da, joño).