Hizkuntza plangintzak: teoriak eta aplikazioak (III)

2007-07-20  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Lehenik eta
behin, Berria egunkarian argitaratutako
artikulua.

Hizkuntza plangintzak hartu ditu ardatz
soziolinguistikako ikastaroak, gaur arte

Hizkuntza
plangintzen ingurukoa da UEUk Iruñean antolatu dituen ikastaroetako bat,
soziolinguistika sailak prestatu duena, alegia. Teoriak eta praktikak ari dira
jorratzen parte-hartzaileak. Atzo hasi eta gaur du azken eguna ikastaro horrek.

Atzoko
jardunaldian, besteak beste, eraldaketarako esku-hartzea landu zuen Joxe Inazio
Marko EHUko irakasleak, hizkuntzaren normalizazioaren esparruan.

Markok,
zehazki, interbentziorako erreferentziazko eredu bat azaldu zuen bere saioan.
«Hizkuntza plangintza eraldaketa gisa ulertu behar da», azpimarratu zuen.
Zehaztu zuen berak proposatzen duen eredua ez zaiola komunitate, herri edo
bestelako maila sistematiko bati zuzentzen, baizik eta erakundeen mailara
bideratutako eredua dela berea. «Esparru horretatik hainbat erreferente hartu
ditugu, bereziki kudeaketaren alorrarekin edo kudeaketaren bikaintasunarekin
lotutakoak».

ERREFERENTZIAZKO EREDUA. Bada Markok kontuan hartzen duen beste elementurik.
«Ezagutzaren kudeaketa kontuan hartuta osatu dugu proposamena, besteak beste».
Gaineratu zuen proposamen irekia dela.

Markok
azaldu zuen, bestalde, proposamen hori ez dela metodo bat, ez duela azaltzen
gauzak nola egin behar diren. «Hizkuntzaren normalizaziorako esku-hartzeak
planteatzen diren maila sistematiko horretan erreferentziazko eredu gisa
proposatzen da».

Praktikak
sortutako eredua dela erantsi zuen: «Praktikatik sortu, eta praktikara
daramagu, baina ez leku zehatz batean; erreferentziazko eredu bat da».

Ondoren, Diario
de Noticias ateratakoa. Eta, hirugarrenik, UEUren
blogean ateratakoa.

Hizkuntza plangintzak: teoriak eta aplikazioak (II)

2007-07-20  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Bigarren egunean garaiz heldu nintzen. Eta,
gainera, arratsaldean egin behar nuen nire hitzalditxoa.

Jarrerak
hizkuntza normalkuntza prozesuetan. Aizpea Otaegi eta Aitziber Salaberria (Elhuyar)

Hitzaldia interesgarria izan zen eta lehen
ordurako aproposa. Nagiak ateratzeko aproposa. Gustatu zitzaidan bibentziekin
eta emozioekin lotzearen kontua. Gero eta gehiago entzuten den kontua da hau,
euskara emozioekin lotu behar dena dioen ikuspegiarena, hain zuzen ere. Euren
metodoa esanguratsua da, dudarik gabe. Eraldaketa prozesu baten berri eman
ziguten Elhuyarrekoek. Ekintza-hausnarketa-ekintza prozesuan oinarritzen dira.
Ikuspegi berritzailea dudarik ez.

Haur
era gazteen aisialdiko hizkuntz plangintzak. Jaime Altuna (Urtxintxa)

Beste hitzaldi interesgarria. Beldurra nuen
Jaimek ez ote zigun gure hitzaldia zapalduko, baina ez, beste ildo batetik jo
egin zuen eta eskerrak. Aisia definitu egin zuen, aisialdian azken urteotan
izan diren bilakaera azaldu eta egungo egoera deskribatu. Eta bitartean
hizkuntza plangintzarekin lotu: zer aldeko faktore dauden, zergatik da
garrantzitsua, zer oztopo eta arazo egon daitezkeen, zein da gaurko panorama, …
Ikuspegia zabaltzeko ona, lan munduko eta esparru formaleko plangintzez
haratago dagoena ezagutzeko.

Egoeraren
soziolinguistikoaren azterketa: plangintzaren oinarria eta ebaluazioa. Lionel
Joly (Soziolinguistika Klusterra)

Lionelen hitzaldia ere interesgarria izan zen.
Bortzirietan Soziolinguistika Klusterrak egin duen interbentzio baten berri
eman zuen. Ebaluazioan oinarrituta. Orain arte datu soziolinguistikoen analisia
egiterakoan, analisi hori deskriptiboa baino ez ohi da izaten. Klusterrak datu
horiek analizatu nahi izan ditu soziolinguistikaren oinarrizko kontzeptuak
erabilita. Gutxi erabilitako ikuspegia izan da hauxe gure herrian. Datuak
erabili bai, baina horien atzean dagoen errealitatea deskodetzeko bide gutxi
eraiki ditugu.

Hizkuntza
plangintza Hernanin. Malores Etxeberria (Hernaniko
udala)

Oso-oso interesgarria Maloresen hausnarketa.
Ideia berriak eta freskoak ekarri zituen ikastarora. Adibidez, zuzentzaile
zerbitzuarekiko dagoen dependentzia, itzulpenen gehiegikeria, … Udal barruko
plangintzen gaineko hausnarketak berritzaileak izan ziren: zenbait kasutan
erdaraz sortzeari beldurra kentzea, dena itzuli beharra ez izatea,
politikoekiko tirabirak zelan gainditu, ordenantzen ingurukoak … Kanpora begira
ere gogoeta mamitsuak bota zituen. Esparru formaletan nahiko aurreratu dela
aipatu zuen, lan munduan izan ezik. Esparru informaletan, ostera, hutsune
handiak daude, ikaragarrizkoak: lagun artean, familia transmisioan, …

Hizkuntza
plangintza eta elkarteak: iragana, oraina eta etorkizuna. Txerra Rodriguez (Topagunea) eta Aitor Uriarte (Ttakun). 

Gure hitzaldia ez dut komentatuko, justua ez
naizelako izango. Aitor eta biok egin genuen aurkezpena
ikusgai dago. Zuek esan ………..

Hizkuntza plangintzak: teoriak eta aplikazioak (I)

2007-07-20  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Astearte eta asteazkenean Iruñean izan naiz, UEUko ikastaroetan. Soziolinguistikari
buruzko ikastaroa egon da eta bertan hartu dut parte nik ere.

Eraldaketarako
esku-hartzea hizkuntzaren normalizazioaren esparruan. Erreferentziazko eredu
baten proposamena. Iñaki Marko (EHU)

Berandu iritsi nintzen hitzaldira. Hala ere,
nondik norakoak antzemateko beste izan nuen. Iñakik eredu bat aurkeztu zuen,
metodologia izan nahi duen eredua. Berak ENEKuS deitzen dio, nahiz eta oraindik
ez den izen definitiboa. Eredua teknikoki ezin hobea iruditu zitzaidan. Dena
den, agian aplikatzeko orduan arazoak sor daitezke. Ikasleen artean ere
zalantzak sortu ziren honen gainean. Hitzaldien artean, interesgarriena izan
zen nire ustez. Lastima berandu heltzea. Irrikitan nago eredu definitiboa
(definitiborik bada) ikusteko bertatik bertara. 

Lan
giroko hizkuntza erabileran eragiten duten aldagaiak . Oihana Lujanbio (Soziolinguistika Klusterra) 

Bigarren hitzaldia ere interesgarria izan zen.
ERALAN
proiektua aurkeztu zuen Oihanak. Nik aurretik ezagutzen nuen Durangon izan
ziren jardunaldi batzuetan parte hartu nuelako. Eralan proiektuak helburu du
lan giroko hizkuntza erabileran eragiten duten aldagaiak identifikatzea. Baina
ez du izan nahi ikerketa teoriko hutsa, ekintza-ikerketa eredukoa da. Aldagai horiek
fintzeko aplikazio praktiko batzuk jarri dituzte martxan. Oraindik goiz da
aplikazio horien emaitzak ikusteko (uztailean amaitu dira aplikazioak) baina
abendurako argitara emango dituzte Klusterrekoek, jardunaldi batzuen bidez.

Arlo
sozio-ekonomikoan eragiteko esperientzia. Rober Gutierrez (Kontseilua)

Goiza amaituta eta bazkari eder baten ostean
(bazkariak oso interesgarriak izan dira, baita kafe orduak ere), arratsaldea.
Beroa egiten zuen klasean eta horrek ez zuen lagundu. Gainera, ez zen oso
hitzaldi interesgarria izan, behintzat niretzat. Bai Euskarari buruz mila bider
entzun ditut entzun beharrekoak. Nik espero nuen sortu berri den Ziurtagirien Elkarteaz jardungo zuela,
baina Kontseiluaren historia eta Bai Euskarari Akordioaren historia izan ziren
kontagaiak.

Lan-hitz:
Erreferentzia Marko Estandarra. Amaia Agirre (Hizkuntza Politikarako
Sailburuordetza)

Bigarren hitzaldian ere gauza berri gutxi,
niretzat behintzat. Linguanet-en eman
zuen hitzaldiaren laburpena egin zuen Amaiak. Berritasun gutxi, beraz.

Saltzen, saltzen …. (II)

2007-07-16  //  Sailkatu gabea  //  6 iruzkin

Beste kronika bi irakurri ditugu asteburu honetan Euskararen merkatu balioari buruzko jardunaldiei buruz. Hona hemen Berria egunkarikoa eta Gara egunkarikoa.

Saltzen, saltzen ….

2007-07-13  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Udako ikastaroen kronika gutxi ari da izaten (sustatukoek ere aipatua). Kronika labur-laburra atera du UEUk bere blogean, Euskara eta merkatu balioari buruzko ikastaroaz. Kronika.

Irakurgaiak: Lingüística y colonialismo

2007-07-10  //  Irakurgaiak  //  Iruzkinik ez

“Lingüística y
colonialismo” liburua irakurri berri dut. Egilea Louis Jean Calvet
frantziarra da. Aspalditik ezagutzen nuen liburua eta irakurtzeko gogoa nuen,
baina ezin topatu. Orain dela gutxi, edizio berria atera dutela jakin eta erosi
egin nuen.

Liburua zaharra da, 70. hamarkadan idatzia.
Mundua eta hizkuntzalaritza asko aldatu egin da urte hauetan, baina Calveten teoriak
oraindik sasoiko daude. Azaltzen diren egoerak-eta ezagunak egiten zaizkigu,
gertukoak, gaur-gaurkoak.

Ekarpena handia egiten du liburu honek
ordezkatze prozesuak ulertzeko, justifikazio ideologikotik eguneroko
pasadizoetara.

Dena den, zer kritikatua izan dezake. Nire
ustez, egileak larregizko garrantzia aitortzen die eskola, administrazio eta
komunikabideei. Gainera, ez du argi uzten zein izan beharko litzateke eraiki
beharreko eredua. Hizkuntza kolonialak askatu egin behar direla dio berak, baina
hori zelan egiten den ez du argi uzten. Eskola, administrazio eta
komunikabideen bidez ote? Eta hizkuntza guztiak? Ala bakarrik herri
kolonialetan hiztun gehien dituztenak?

Irakurri beharreko liburua, hala ere.
 
Beste kritika bat.

Eskolan, ikasgelaren barruan zer gertatzen den ikertu behar dugu

2007-07-06  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Aspaldi aipatu nuen Hik hasi antolatutako ikastaroena. Ba, prentsan ageri da ikastaro baten inguruko elkarrizketa.

Elkarrizketa Uri Ruiz Bikandiri, gure periodikuan.

Normalizaziorako alderdi linguistikoak bigarren mailakoak dira

2007-07-05  //  Sutondoko kontuak  //  Iruzkinik ez

Xirika gazte hilabetekarian urtean birritan idazteko gonbita egin zidaten urte hasieran. Nik baiezkoa eman nuen eta lehen artikulua maiatzeko alean agertu zen (Xirika 3, 2007ko martxoa). Artikulua pdfan.

Argazkia Aner Mentxakarena da. Titulua Roberto Manjoni lapurtu nion eta hortik zehar agertzen den esaldi bat Benitori.

Soziolinguistika. Berba potoloa da, mardula. Normalean entzuten dugunean atzera eragiten digun berba horietako bat. Baina soziolinguistikak gure bizitzan eragiten du, une orotan gainera, guk nahi ala ez. Horrexegatik, uste dut beharrezkoa dela soziolinguistikak ematen dizkigun armak ezagutzea, batez ere egoera minorizatuan dagoen hizkuntza delako gurea.

Eta zer krixto da soziolinguistika? Ba, hizkuntza eta gizartearen arteko harremana aztertzen duen zientzia. No eta to. Eta hori ze krixto da? Ba, dena, den-dena. Esnatzen garenetik ohera joan arte
hizkuntza gurekin harremanetan dago. Hasita pentsamoldetik eta edozein iragarki edo komunikabideetan amaituta. Baina ez gaitezen engaina, soziolinguistikak ez ditu prozesu indibidualak aztertzen, prozesu kolektiboak baizik: hizkuntza ohiturak, hizkuntza eskubideak, konplexuak, normalizazioa, hizkuntza gatazkak, hizkuntza portaerak, … Izan ere, soziolinguistikaren erpinek hainbat diziplina ukitzen dute: psikologia, antropologia, politika, zuzenbidea, komunikazioa, …

Mataza askatzen hasi beharko noizbait. Soziolinguistika, batez ere, soziologia da eta ez horrenbeste linguistika. Hizkuntza interesatzen zaio bai, baina prozesu sozial gisara. Soziolinguistikak ez du aztertzen hizkuntza, ez bere sintaxia, ez joskera, ez morfologia, ez horrelakoak. Horiek filologoentzat. Soziolinguistikak erabilerari kasu, ez egiturari; kanpoko fenomenoei, ez hizkuntza barneko kontuei.

Bereizketa horri soziolinguistikan corpus eta estatus plangintza deitzen zaie. Corpus plangintzak hizkuntza biziberritzea du helburu. Hizkuntza kodetzea, modernizatzea, estandarizatzea. Hau da, hizkuntza egoera berrietan erabili ahal izateko moldatzea.

Estatus plangintzak, ordea, hizkuntza komunitatea biziberritzea du helburu, hizkuntza komunitate horren estatusa igotzea, hizkuntzarentzat erabilera esparru berriak irabaztea (edo daudenak bermatzea), alegia.

Bien artean, zein da lehentasunezkoa? Biak dira beharrezkoak, baina estatus plangintzarik ezean, estandarizatutako hizkuntza laboratorio hizkuntza baino ez da izango. Estatus plangintzak du
lehentasuna, erabateko lehentasuna izan ere. Azken finean, hizkuntzaren normalizaziorako alderdi linguistikoak bigarren mailakoak dira. Beharrezkoak, baina bigarren mailakoak. Eta gure herrian horietan tematzea, gaur egun, denbora galtze hutsa litzateke. “Sultanaren kanoiak gure etxea birrintzen ari diren bitartean, ez da zentzuzkoa hormen koloreari buruz eztabaidatzea”.

Horregatik, ez dago ulertzerik herri honetan soziolinguistika karrerarik ez existitzea. Gure hizkuntza komunitatearen biziberritzerako ezinbestekoa da formazioa, goi mailako formazioa barne. Eta,
horretarako, unibertsitateak soziolinguistikak eskaintzen dituen oinarriak ikertu, zabaldu eta jendarteratu beharko lituzke. Etorkizuneko euskal unibertsitateak ezinbestean heldu beharko dio erronka horri.

Jendarte eragileek baino ez diote eskaintzen herri honi soziolinguistika formazioa. Hor dago Eusko Ikaskuntzak antolatzen dituen HIZNET eta Linguanet gradu-ondokoak, UEUk antolatzen dituen ikastaroak, Soziolinguistika Klusterrak antolatzen dituen jardunaldi eta mintegiak, … Eta
XIRIKA bezalako egitasmoek alor honetan horren funtsezkoa den dibulgazioa.

Loturak:

–        Soziolinguistikaren definizioa: http://eu.wikipedia.org/wiki/Soziolinguistika

–        Hizkuntza plangintzak: http://eu.wikipedia.org/wiki/Hizkuntza_plangintza

–        HIZNET: http://hiznet.asmoz.org/

–        UEU: http://www.ueu.org/groups/soziolinguistika/

–        Soziolinguistika Klusterra: http://www.soziolinguistika.org/

Soziolinguistikaren gida sexuala

2007-07-03  //  Sailkatu gabea  //  12 iruzkin

Soziolinguistikaren gida sexuala. Sechu Sende izeneko soziolinguista galegoak idtazitako artikuluaren izenburua da hau. Gainera, sari bat irabazi du, kazetaritza artikulu normalizatzaileena, hain zuzen ere.

Eta zertaz doa? Ba, hizkuntzaren normalizazioa sexuarekin parekatzen du, gozamenarekin, ondo pasatzearekin. Euskal Herrian ere horren bueltan gabiltza, eta merezi du beste herri batzuetako hausnarketak gurera ere ekartzea.

Guía Sexual da Sociolingüística

Tabernetako filosofia

2007-07-02  //  Sutondoko kontuak  //  Iruzkinik ez

Zapatua. Arrastia. Kuadrilakoekin tragoak hartzen. Lagunen arteko solasaldia. Erdaraz.

Kuadrilako neska batek mutil laguna topatu du. Haren gainean berbetan ari ginen. Kuadrilako batek kontatu zuen tipoak esan ziola “niri euskaraz mesedez”. Kuadrilakoak ez zion ezer esan. Baina guri bai.

Oso artifiziala egin zitzaion kuadrilakoari. Izan ere, berak dio euskaraz egiten diola euskaraz zuzentzen zaionari, baina horri erdaraz egingo ziola momentu horretatik aurrera. Artifiziala zergatik? Neska lagunarekin erdaraz egiten du tipoak. Kuadrilakoak esaten zuen berak jende askorekin egiten duela euskaraz (eta egia da, nirekin adibidez), baina berari euskaraz egiten badiote sistematikoki, bestela ez diela zilegitasunik aitortzen horrelako moralkeriekin dabiltzanei.

Zer pentsatua eman dit lagunen ateraldiak. Zentzu batean, berarekin ados nago, baina barruak esaten dit ehuneko ehunean ezin naizela berarekin bat etorri. Ala bai?