Txokotik zabalera (II)

2007-01-31  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Aurreko mezu batean liburu honi buruzko entresaka egin nuen. Gaurkoan, berriz, liburuari buruzko iritzia emango dut.

Liburua oso interesgarria iruditu zait. Alde batetik, umorea darabilelako (gure mundutxo honetan sarritan serioegiak ez ote garen sentsazioa daukat), umore fina, ironia eta, batez ere, esajerazioa.

Beste alde batetik, irakurterraza da. Umoreagatik, ziur asko. Gure mundutxoan dauden kezkak eta ezinegonak, kritikak eta aurrerapausoak komunikatzeko zailtasunak izan baditugu. Eta liburu honek horietako asko modu errazean plazaratzen ditu.

Kritikatzeko … ba, agian, corpusari larregizko inportantzia ematen diola. Nabarmena da corpusak eragina duela normalizazioan, baina estatusak du lehentasunezko postua, ahaztu barik biek elkar elikatzen dutela (ez dira ez, departamentu estankoak, askotan azaldu izan zaigun bezala).

Beste bat: liburuaren prezioa (14,95 €).

Udalen hizkuntza politikaren azterketa

2007-01-22  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Barikuan plazaratu zuen Kontseiluak udalen hizkuntza politikari buruz egindako azterketa. Azterketa oso interesgarria iruditu zait, agian osagabea (Ikerrek dioen modura), baina lehen pauso moduan, ondo.

Dena den, emaitza arraro batzuk eman ditu azterketak. Ez nabil azterketa zalantzan jarri nahian, inondik inora. Azterketaren metodologia ona izan ez dela esateko ez dut inongo frogarik-eta.

Harira: emaitza arraroak. Hasteko, sarritan eredu moduan hartua izan den Arrasate 18. postuan dago (portzierto Arrasateko blogosfera aktiboak ez al du zer esaterik?). Basauri, Ermua, Gasteiz, Zalla edo Sestao bezalako herriek Zornotza baino puntuazio hobea lortu dute. Atarrabia eta aurretik esandakoak Bilbo aurretik. Laudio baino lehen Atarrabia, Burlata edo Berriozar. Hasi aurretik nire aurreiritziekin inoiz espero ez izandako emaitzak. Ondo datoz halakoak begi aurrean ditugunak ezabatzeko.

Ni baino lehen Patxi Lurrak komentatu du bere blogean.

Hiznet ikerketa lanak 06

2007-01-11  //  Sailkatu gabea  //  4 iruzkin

Hiznet-eko webgunera sartu-irtenak egiten ditut noizbehinka. Eta orain dela pare bat aste sartu nintzen eta 2006ko ikerketa lanak topatu.

Ordutik hona bost ikerketa lan irakurri ditut, lau lanerako eta beste bat gustuz. Komentatuko ditut batzuk, labur-labur.

Irakurri dudan lehenengoa Roberto Manjonena izan da. Deustuko Menditarrak elkartean euskara normalizatzeko plangintza baterako proposamena da lana. Ikerketa lana txukuna iruditu zait, baina amaierak zeharo desorientatua utzi nau. Izan ere, ondorioetan hauxe esaten du gutxi gorabehera: Bilboko egoera soziolinguistikoa kontuan hartuta, erdaraz funtzionatzen duten elkarteak euskaldundu baino, hobe litzatekeela Bilboko euskaldunek mendi elkarte euskalduna sortzea. Ez nuen espero, plangintza egin eta gero, hori esatea. Zergatik ez du lana egin horri begira? Ez dut ulertu, benetan.

Bigarrena Eider Alustizarena izan da. Izenburua irakurrita gehiago espero nuen. Azken finean, berak egindako plangintza bat kontatzen du, lan mundukoa, baina ezer berritzailerik ez dut aurkitu. Ikerketa txukuna da , baina beste barik.

Hirugarrena Jone Agirregoikoarena izan da. Urdulizko eskolaz kanpoko jarduerak euskalduntzeari buruzko plangintza da. Oso txukuna iruditu zait eta interesgarria. Hasieran espero nuena baino gehiago.

Laugarrena Natalia Lopezena izan da. Azken hau ez dago hiznet-en, egileak berak bidali  zigun guri (tximintxekoei). Laburpena Tximintxen webgunean dago. Erabat dezepzionatu nau lanak.  Askoz potentzialitate handiagoa zuen lanak, baina ezerezean geratu da. Oso errepikakorra da, monotonoa, eta ezer gutxi aportatzen diguna.

Bosgarrena Ainara Ibañezena da. Iruñeko Karrikiri euskara elkarteari buruzko ikerketa da. Bertan kontatzen digu Karrikiriren historia eta jarduerak. Gainera, jarduera bakoitzaren azterketa  eta balorazioa egiten du. Karrikiri elkartearen balorazio txukuna egiten du. Agian, hainbat euskara elkartek egin beharko genuke honen moduko azterketarik, gure jarduerak hobeto baloratzeko.  

Txokotik zabalera (I)

2007-01-04  //  Sailkatu gabea  //  5 iruzkin

“Txokotik zabalera” liburua ari naiz irakurtzen, Dabid Anautek egina.

Iruzkina egin aurretik liburutik ateratako orri bat ekarri nahi dut hona, copyright-aren legeei kasurik egin barik.

Euskara normalizatzeko edo berreskuratzeko formulen edo proposamenen artean, askotariko aukerak ditugu: hizkuntza-ekologian edo paradigma ekologikoan oinarritzen direnak, estatu bat izatea ezinbesteko jotzen dutenak, gakoa hizkuntza-komunitatea trinkotzean jartzen dutenak, hizkuntzarena ia kontu edo auzi estetiko hutsa dela diotenak, gure arazo osoa -eta irtenbidea, noski- komunikazioan edo diskurtsoan kokatzen dutenak, Fishmanen eskailera igo nahi dutenak, literatur eta kultur produkzioa giltzatzat hartzen dutenak, …

Bada, nire ustez behintzat, horien guztien arteko sintesia izanen litzateke formularik egokiena. eta badakit ez dudala deus berririk asmatu. Baina segi dezagun hariarekin. Esan bezala, hizkuntza hautatzeko garaian erabakia alde batera edo bestera eramanen duten faktore ugari dago, egoeraren eta hiztunaren arabera pisu handiagoa edo txikiagoa izanen dutenak: balio etikoak, presio soziala, legea, harreman-sarea, norberaren gaitasuna, balio estetikoak, komunikazioaren eraginkortasuna, balio pragmatikoak, jarrera politikoa, diskurtso sozial nagusia … Hizkuntza normalizatuko badugu, ziur asko horietan denetan eragin beharko dugu, eta faktore guztiak edo gehienak, neurri batean behintzat, euskararen alde jartzen saiatu beharko dugu. Ospitaleratu zaituztenean euskaraz egin nahi baduzu, esaterako, alferrik izanen da hizkuntza-ekologiaren oinarri guztiak barneratuta izatea, sendatu behar zaituen mediku eta erizain guztiak erdaldunak baldin badira; alferrik diseinatuko dugu hizkuntza-planik edo hizkuntza-legerik ederrena, herritarrek euskararekiko gutxieneko atxikimendurik ez badute; alferrik izanen dira hizkuntza-eskubideak, hiztunak euskaraz deseroso eta sufrituz aritzen badira; alferrik …

Horrekin zer esan nahi dugun? Bada, planteamendu edo formulazio teoriko-praktiko guztiek dutela ziur asko beren egiaren eta arrazoiaren puska, eta osagai guztiekin osatu beharko genukeela euskararentzat errezeta osoa eta erabatekoa. [..] Badakit ume inuzente baten ametsaren tankera duela ideiak, eta esatea egitea baino askozaz ere errazagoa dela; baina zer eginen diogu, hala iruditzen zait niri.

Eskerrak emateko

2006-12-30  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Post hau berezi samarra da: bi blog aipatuko ditut eta biei emandako laguntza eskertu.

Lehenik eta behin, eskertu nahi diot Benitori emandako laguntza, bere blogaren bidez. Baina ez albo-zutabe prezioso hori jartzearren bakarrik. Aspalditik jarraitu dut bere bloga, eta inspirazio iturri aparta izan da. Lan ikaragarria egiten du, gainera lan orduz kanpo. Euskarazko blogosferan erreferente, ideia berriak eta berritzaileak martxan jartzeko ezinbesteko bloga.

Eskerrak bigarrenik Tximintxeri. Urtebete egin du gure blog kolektiboak (Jose Angel, Eider, Joana eta laurok hartu dugu parte). Abentura xume gisa hasi zena  sustrai sendoak ditu egun. Blogosferaren mundu friki samar honetan musturre sartzeko (batzuetan hanka be) eskola. Baina ez hori bakarrik. Elkarte txikia izateko blog sendoa dugu, bisita asko jasotzen dituena (nork esango liguke guri) eta txukuna. Agian, erantzun gutxi dagoz (euskal blogosferaren gaitz endemikoa ete?), baina gure artikulu askok ere ez du ahalbidetzen erantzunik egotea.

Euskara triglosian

2006-12-28  //  Sutondoko kontuak  //  2 iruzkin

Atzo eduki genuen Tximintxeko batzarra Derion. Urtero gabonen bueltan batzar potolo bat egiteko aprobetxatzen dugu, urteko balantzea egin eta hurrengo urteko lan ildoak definitzearren. Baina, sarritan gertatu legez, batzarostea batzarra bera baino interesgarriagoa izan zen.

Batzarosteak Derion Txapasenean egiten ditugu. Bertan eztabaida mamitsua eta saltseroa izan genuen. Gaia: batua, euskalkiak, mendebaldeko hizkera, bizkaiera batua, etxeko hizkera.

Denetarik entzun zen, baina oro har denok nahiko ados geunden eztabaidaren funtsean. Batek esan bezala, batuazale amorratu izatetik orain beste muturrera pasa da jende asko herri honetan. Mutur batetik bestera, beraz.

Azkenean, mendebaldean hiru hizkuntza mota lehian daudela izan zen ondorioa: euskara batua, espainola eta bizkaiera (baina ez bizkaiera batua, etxeko hizkera baizik). Bizkaiera batuaren aurkako iritzia orokorra zen: ez du ezertarako balio, egoerak eta egoerak daude eta horien arabera estandarra edo etxekoa erabili beharko lirateke, batuaren kontrakoek bizkaiera batuarekin gauza bera egin dute, …

Ni ere eztabaidan izan nintzen, sutsu gainera. Eta goian esandakoarekin bat nator, erabat. Bizkaiera batua baino gauza absurdoagorik ez dut ezagutu. Euskalkiek batua aberastu behar dute, jakina. Eta euskalkiek euren lekua dute etxeko hizkeran, herri komunikabideetan eta abarretan. Baina zer zentzu du Txorierriko herri aldizkarian dabe aditza erabiltzea Txorierrin inork erabiltzen ez badu? Horretarako, dute erabili eta kitto.

Posta geratu zait eztabaida bezala, apur bat kaotiko, baina hori da eztabaidek dakartena, kaosa, eta galdera berriak egitea.

Segi dezala eztabaida …………

Irakurgaiak: Historia social de las lenguas de España

2006-12-21  //  Irakurgaiak  //  Iruzkinik ez

“Historia social de las lenguas de España”: Francisco Moreno Fernandez.

Egile honen beste bi liburu banituen irakurrita (“Sociolinguistica en EE.UU. eta “Principios de sociolinguistica y sociologia del lenguaje”). Horregatik, liburu hau ikusi nuenean erostea erabaki nuen.

Lehen akatsa, erosi aurretik ez begiratzea. Amak beti esaten dit gauza bera, baina nik ikasi ez. Bigarren akatsa, espainol batekin fidatzea hizkuntza kontuetan.

Liburuak akats historiko larriak ditu (adibidez, bisigodoek garaitu zituzten euskaldunak). Horrez gain, historiaren interpretazio berezia izan badu. Izan ere, egilearen iritziz, erromatarren garaitik badago penintsulan batasunaren kontzientzia. To eta no.

Liburuaren tesi nagusia ere eztabaidagarria da: Espainian (eta bere itsasoz bestaldeko eta itsasoz honanzko kolonietan, jakina) hizkuntzen ukipena elkarbizitzak mamitu du. Izan ere, espainola garaitu bada, bere bizitasunagatik izan da eta ez inposizioagatik.

Espainiako nazionalismoak itsututako soziolinguista. Horixe da liburutik atera dudan ondorioa. Engainatu nau autoreak, ondo engainatu ere.Gero esango dute gu garela fanatikoak eta talibanak. Ba, ez. Hizkuntzen historia sozialari buruz irakurri dudan tesirik zintzoena eta osatuena Xabier Erizek Nafarroako historia sozialari buruz egindakoa da. (“Nafarroako euskararen historia soziolinguistikoa: 1863-1936”)

Damu dut liburua erosi izana. Etsaiari irakurri bai, baina haren liburuak erosi ez, hori ez. Hurrengorako ikasiko dut.

Fishman (I?

2006-12-19  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Aste honetan berrirakurtzen izan naiz Mari Jose Azurmendiren Psicosociolinguistica liburua eta bertan topatu dut Fishman-ek etnizitateari buruz egiten duen definizioa. Eta horrek hizkuntzaren biziberritzean duen garrantzia.

Burura derrepentean etorri zait herri honetako fishmanzaleek oso gutxitan (edo inoiz ez) aipatzen dutela etnizitateak hizkuntzaren biziberritzean duen garrantzia. Zergatik ote? Zein da arrazoia?

Ohartxu bet: etnizidadeak gitxi gorabehera esan gura deu euskaltzaletasuna. Irakasle batek diñoen moduen, jeneralizaziño guztiek guzurra direz, baie sarri askotan ezinbestekoak direz ulertako.

Irakurgaiak: Bat 60

2006-12-14  //  Irakurgaiak  //  Iruzkinik ez

Zubi honetan Otsagin egon naiz, mendian bueltak ematen. Arrasti-gauak irakurtzeko aprobetxatu eta aldizkari bat (liburu modukoa ia-ia) eta liburu bat irakurri dut. Gaur, behingoz, aldizkariari baino ez diogu oratuko.

BAT 60: Unibertsitate aurreko hizkuntza ereduen balorazioa eta proposamenak.

Bat aldizkaria etxean jasotzen dut lantzean behin. Harpideduna naiz orain dela hiruzpalau urtetik eta soziolinguistikaren inguruan Euskal Herrian dagoen aldizkari ia bakarra da. Hala ere, esan behar da oro har bertako artikuluak oso txukunak izaten direla. Xaboia amaitzen ari zait, beraz, harira.

Aldizkari osoa interesgarria bada ere, bi artikulu komentatu nahi ditut, bi baino ez.

Ibon Olaziregi “Irakastereduak aldatzeko ordua ote?”
Artikulu mamitsua eta interesgarria egin du Ibon Olaziregik. Benetan, pentsarazi egin dit artikuluak. Gauza batzuetan ez nago ados berarekin, baina arrazoia du hein handi batean. Bere ustez, eskolak bide polita egin du euskalduntzean, baina bide horretan aurrerago egin ez badu, ez da bere erruagatik. Gizarteak lagundu ez diolako baizik. Horrek gogora ekarri dit Topaguneak orain gutxi plazaratutako liburu batean Iñaki Martinez de Lunaren aipu bat. Labur-labur honela dio aipuak: Gasteizen bidegorriak egin dituzte baina bat-batean amaitu egiten dira, ez doaz inora. Berak ere horrela uste du gertatu dela eskolarekin. Eskolan tematu gara, ondo tematu ere, eta gero haur eta gazte horiek kalera doazenean ez daukate nondik ibili, bidegorririk ez dago. Eta, gainera, kexu gara.

Ni ere horrekin nago. Itsutu gara eskolarekin, kriston zama bota dugu bere gainera, baina gizartearen mekanismoak ez ditugu euskaldundu eta gainera ardura haur eta gazteei egotzi. Ibonek dio esfortzuak eta ahaleginak horretan xahutu behar ditugula eta ez horrenbeste eskolan. Arrazoi du: eskolan pare egongo balitz gizartea, beste kuku batek joko liguke.

Agurtzane Elordui “Eskolaren hizkuntza eredua harreman sareen trinkotzearen ikuspegitik”
Fishman-en ereduari jarraituz ondu du bere ekarpena Agurtzane Elorduik. Fishman-en iritziz, euskara normaltzeko esparrurik funtsezkoena auzoko bizitza, gertuko komunitatea da. Hori horrela, Agurtzane Elorduik galdera bat egiten du: mendebaldeko euskalkia bizirik dagoen herrietan zer ekarpen egiten dion batuaz irakasteak normaltzeari? Bere ustez, eskoletan bertako euskalkia irakatsi beharko litzateke, gertuko harreman sareak trinkotze aldera, beti ere.

Artikuluak puntuak eta komak jartzen ditu, mendebaldean (Bizkaian eta Deba arroan) dagoen arazoa plazaratzen du. Inor gutxik egin bezala, gainera. Zalbide-eta behin eta berriro Fishman gora eta Fishman behera dabiltza, baina euskalkiaren auziari ez diote oratu, inondik ere. Artikulu zinez interesgarria. Agian teoriatik praktikara salto egiteko momentua da.

Irakurgaiak: Euskara jendea

2006-12-01  //  Irakurgaiak  //  Iruzkin bat

Oraintxe bertan bukatu dut liburua irakurtzen eta horra hor komentarioa.

Euskara jendea, Xamar (Pamiela).
Dibulgazio liburua da, euskararen historia sozialari buruzkoa. Ezinbesteko ekarpena egiten du liburu honek. Datu gehienak ezagunak egin zaizkit baina horrek ez dio kentzen liburu honi ekarpena.

Alde batetik, han-hemenka sakabanaturik zeuden hainbat eta hainbat datu biltzen ditu eta osotasuna eman. Eskertzekoa da. Gainera, euskararen soziolinguistikan horren premiazkoa dugun dibulgazioa egiten du. Liburua irakurterraza da eta eskoletan eta euskaltegietan oso erabilgarria.

Beste alde batetik, originala da egiten duen irakurketa. Euskal Herriaren historia da berez, baina ikuspuntu berri batetik. Hemen subjektua ez da balizko lurraldea, subjektua ez da herria. Horren azpitik (edo gainetik batek daki) dagoen hizkuntza komunitatea baizik. Euskaldunen historia da, euskaldun batek egina gainera.

Beraz, gomendatzeko moduko liburua da hau. Dena den, agian zaharkitua geratu da egin eta berehala, Iruña-Veleian egindako aurkikuntzengatik batez ere.


Bernardo Atxagak ere eman du liburuaren gaineko iritzia. (10.orrian).