Euskaldun hazi Nafarroan (2)

2015-05-25  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Paula Kasaresen doktore tesitik mila aipu atera daitezke. Jarraian aipuen bigarren txanda.

Euskaldun hazi Nafarroan (1)

Ez hizkuntza gaitasuna ez eta erabilera ere ez da balio absolutuko irizpidea, maiz mailakatzen zaila gertatzen den gertaera baizik.

Hiztunek euskararekin izandako historia ez da beti lineala. Hutsuneak daude eta hutsarte horiek norbanakoen ibilbideetan agertzen dira, baita belaunaldien segidan, familien eta erkidegoen historian ere.

Euskara ikastetik euskaraz mintzatzen hastera doan prozesuan adinkideen pizgarria eta laguntza nabarmentzen dute. Hau da, euskararekin eratzen duten harreman berrian, euskaraz aritzen hasteko batez ere haurrideak, adiskideak, kirol taldekideak, bikotekidea, … izan zituzten kilikatzaile eta bultzatzaile.

Hizkuntzaren gizaldiz gizaldiko jarraipena ez du ezein determinismok agintzen. Oro har, ego belaunaldiko kideek umeak hazteko ez dute beren ama edo lehen hizkuntza hautatu.

Identitatea subjektuen hautuei loturik agertzen da, ez jatorriari edo jaraunspenari.

Nor dago erdigunean?

2015-05-21  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Xabier Erizek hizkuntza plangintzan managementeko irakaspenak txertatzeko aldarria egin du Euskaltzaindiak argitaratutako artikulu batean.

Mila ideia eta iruzkin egin dakioke artikuluari. Baina nik hark esandako esaldi bat baino ez dut ekarriko hona:

“Nor dago euskara sustatzeko helburuen eta ekimenen erdigunean: herritarrak eta haien behar eta nahi linguistikoak, ala erakunde sustatzaileak eta haien interpretazioak eta nahiak?”

Eta zer pentsatua eman dit ….

Euskaldun hazi Nafarroan (1)

2015-05-18  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Paula Kasaresek doktore tesi zeharo interesgarria plazaratu du. Tesi horretatik ateratako pasarte batzuk batu ditut. Hona lehen txanda:

Zenbait egile hizkuntzen eta kulturen iraupenaren oinarrian hiztunen eta hiztun-taldeen hautu-erabakiak daudela onartzean irizkide agertu dira.

Mintzairaren iraupen eta ordezkapena hizkuntza hautaketa kolektiboaren epe luzeko emaitzak dira.

Hiztun elebidunek hizkuntzekin dituzten harremanak ez dira zurrunak edo mugiezinak, aldagarriak eta mintzairen gizarte egoerari lotuak baizik.

Euskalduna/erdalduna dikotomia zurrunak ere eraginkortasuna galdu du, nire ustez. Elebitasun egoerak aztertzeko maiz baliatu diren kategoria dikotomikoek ez dute mailei eta continuumei erreparatzen uzten.

Hizkuntza atxiki eta ordezkatze arloan burutu ikerketa ugari gorabehera, oraindik ez dago hiztun taldeek bere mintzairari eustearen gaineko benetako teoria osorik.

Euskara zikina(goa)

2015-05-13  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Goizalde Landabasok orain dela gutxi, esaten zuen euskara zikinagoa behar dugula. Aspaldi Irati Jimenezek ere gauza bera desio zuen. Eta bat nator. Baina ez ni bakarrik, PAM musika taldekoek musikara ekarri zuten Iratiren aldarria:

Umorearen gerra (soziolinguistikoa)

2015-05-11  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ez dut umorea egingo, umoreari buruz egingo dut berba (gauza aspergarriagorik!). Kontua da Nabarralde elkartekoek Umorearen gerra izeneko monografikoa argitaratu berri dutela. Zeharo mamitsua da, baina ez da hona ekartzeko momentua. Hori irakurtzeak akordura ekarri didan gogoeta baizik.

Trufa, iseka eta burla antza teraupetikoak dira (edo ez). Eta, horregatik, gurean egiten den umore “soziolinguistikoa” azaletik aztertu gura izan dut. Baldin badago.

Euskara ikasleekin umorea egin da gurean (Kutsidazu bidea Ixabel, Ez dok hiru taldeko antzezlanak, …). Zuzentasunaren harira ere egin da umorea (Wazemank-eko Zalantza non, Euskaltzaindia han adibidez mundiala zen).

Baina umorea ez da bakarrik komunikabideen bidez edo arte adierazpideen bidez egiten. Kalean ere egunero umorea egiten dugu (eta zer esanik sare sozial edo guasap bidez). Eta ze umore soziolinguistiko egiten dugu?

Noren lepotik egiten dugu barre? Aretxabaletako lagun batek esaten zuen gaztetxotan barre egiten zietela Bilbo eta Gasteiz inguruko euskaldunei bere hizkera dela eta. Ez dut uste bakartua denik. Nik ere unibertsitatean “Ondarruko suahiliari” buruz bromak eta trufak egin izan ditut.

Horiek guztiek on egiten digute? Ala kalte? Zalantza dut, zalantza latza.

Mapak (mugarria, kontzeptuak irauli)

2015-05-08  //  Jakin  //  Iruzkinik ez

Jakin.eus-en lehendabiziko aldiz argitaratua.

Bilboko Uribarri auzoan orain dela gutxi ibili dira hango taberna, denda, gune eta abarrak mapa batera ekartzen, mapatzen, alegia. Guk ere aspalditik erabiltzen ditugu betaurreko soziolinguistikoak geografiari begiratzeko. Aspalditik ikusten ditugu mapak hizkuntza gaitasun edota erabilera adierazten duten koloreekin. Aspalditik.

Orain dela gutxi, Nafarroako mapa soziolinguistikoa aurkeztu dute. Uemak ere udalerri euskaldunen gaineko azterketa sozioekonomikoa eta soziolinguistikoa kaleratu du. Eta han eta hemen ziur naiz bestelako datu makrokuantitatiboak plazaratu direla azken aste eta hilabeteotan. Euskal makrosoziolinguistikaren makina elikatzeko beste datu mordo bat (eta, bide batez, iritzi eta analisi mordoa paperezko eta sareko komunikabideetan).

Mapa soziolinguistiko eta inkesta soziolinguistiko batzuk baditugu dagoeneko. Bakoitzetik bost, hain zuzen ere. 1986tik hona makina bat datu makro ditugu txukun-txukun jasoak eta alderaketak egiteko moduan. Ikerketa eta mapa horien fidagarritasuna zalantzan jarri barik (eta jar daitezke, baina hori agian beste batean), beti etorri zait galdera bat burura honakoak plazaratzen direnean: niri zer axola dit Derion euskaldunak %29 edo %33 izateak inkesta horien arabera? Egunerokoan zertarako balio didate datu horiek? Errealitateari antzemateko gako gehiago jasoko dut horrela?

Datu makrosoziolinguistiko (eta kuantitatibo) horiek guztiek joerak marrazten edo zirriborratzen dituzte, baina aldatzeko palanka gutxi ematen dizkigutelakoan nago. Izan ere, diagnostikotik harago joan ahal izateko, bestelako gauza batzuei egin behar diegu kasu, nik uste. Betaurrekoak bai, baina baita mikroskopioa ere.

Interpretazio egokia(k) egiteko, datu makrokuantitatibo horiek hurbilpen mikrokualitatiboetatik erauzitako informazioarekin osatu beharko genituzke. Eta, horrela, Derioko euskaldunen ezagutza datuak bere horretan beste esangura bat izan ahalko luke eta jendartean aldaketak egiteko gakoak eman. Miren Artetxek ere aldarrikatu du makrotik mikrora egin behar dugula bidea Topaguneak 2015ean antolatutako Topaldian. Makrotik mikrora.

Datu makro asko ditugu, baina mikroak ere izan baditugu. Hiznet graduondokoaren ikerlanen gordailua benetako harribitxia eta altxorra da. Urtetik urtera ikerketa-corpus oso esanguratsua jarri dute Hiznetekoek denon eskura. Euskal soziolinguistikaren poliedroa osatzeko ezinbesteko piezak. Ia 150 ikerketa. Mila prismatatik gure errealitatearen azterketa betaurreko soziolinguistikoekin.

Baina ikerketa eta azterketa horiek, makroak ez bezala, ez dute komunikabideen arretarik jasotzen, ez dute iritzi-emaileen erretorika elikatzen, ez dute Interneteko trollen sumina merezi. Eta, agian, ikerketa kualitatibo horietako batzuek soziolinguistika aplikatuan gabiltzanon ikusmina eta jakin-mina bultzatzen dute. Edo agian ez.

Mugarria

Hizneteko ikerketa horien guztien izenburuak irakurtzen dituen batek zailtasun latzak izango lituzke soziolinguistika zer izan daitekeen definitzeko. Izan ere, zer ote da soziolinguistika?

Iratiko oihana soiltzeko beste paper erabil daiteke soziolinguistika zer den zedarritzeko. Haren mugak tolesak dira erabat, eta ez dago jakingaiaren barrunbeak zehatz finkatuko dituen teoria orokor eta onarturik. Eta, gainera, ematen du bolada batean behintzat ez dela egongo. Eta, agian, horrek egiten du erakargarri(ago) kontzeptu mugaezin hori.

Diziplinarteko diziplina da, ertz, zoko eta bazter askotakoa eta askotarikoa. Soziologiatik, jendarte psikologiatik, zuzenbidetik, antropologiatik, komunikaziotik, politikatik, enpresagintzatik eta abarretik edaten du, mila erpineko aurpegia izan arte. Baina ez gaitezen eztabaida sasi-akademikoetan gal, mesedez, antzua baita horren gainean garesti dugun denbora xahutzea.

Orain arte gurean diziplina horren ingurumarian ikuspegi soziologikoa izan da nagusi. Hor ditugu Jose Maria Sanchez Carrion, Xabier Erize, Jose Luis Alvarez Enparantza, Iñaki Martinez de Luna, Mikel Zalbide eta abarrek egindako ikerketak eta interbentziorako ekarpen baliotsuak. Soziolinguistikaren aniztasunetik beti ere, baina soziologiara lerratuak nolabait.

Azken urteotan, ordea, gero eta gehiago dira antropologiara nola edo hala lerratzen ari diren ikerketak. Jone Miren Hernandez edo Miren Artetxeren lanak, kasurako. Baina, gaurkoan, Paula Kasaresek egindako doktore tesia hartu nahi dut hizpide: Euskaldun hazi Nafarroan. Euskararen belaunez belauneko jarraipena eta hizkuntza sozializazioa familia euskaldunetan.

(Ez al da deigarria gizonezkoek, oro har, gehiago jotzea soziologiara eta emakumezkoek, oro har, antropologiara? Antropologia eta soziologia ikasten ari direnen artean horrelako banaketarik al dago? Akaso antropologia feministak gurean eragin handiagoa du soziologia feministak baino? Eta, hala bada, zergatik?)

Nire ustez, Paula Kasaresek euskal (eta hizkuntza gutxituen) soziolinguistikaren soropilean mugarri bat ezarri du. Orain arte ia oharkabean erabiltzen genituen kontzeptu asko zalantzan jarri, irauli eta haien geroko erabilgarritasuna kolokan jarri du. Begiratu ditzagun horiek banaka-banaka eta txiri-txiri.

Kontzeptuak irauli

Hizkuntzaren jarraipena eta ordezkapena (edo Paulak tesian lantzean behin erabiltzen dituen iraupena eta iraungipena) zeren baitan dago? Orain arte, asko egin da berba determinismoaz (determinismoa aipatu barik, jakina). Ba, haren ustez, iraupenaren oinarrian hiztunon hautu-erabakiak baino ez daude. Iraupena (eta, beraz, ordezkapena) hizkuntza hautaketa kolektiboaren epe luzeko emaitza besterik ez da.

Hori dela eta, haren ustez transmisio kontzeptuak ez digu balio gaur eta hemen. Izan ere, ezin da esplikatu euskararen iraupena eta iraungipena goitik beherako harremanen bidez bakarrik. Horregatik, transmisioa baino sozializazioaren inguruan ondu du bere ikerketa.

Eta zer da sozializazioa? «Haurrari edo heldu hasiberriari komunitate jakin baten gizarte bizitzan eraginkortasunez eta egoki parte hartzeko beharrezkoak diren ezagutzak, joerak eta jarduerak eskuratzea ahalbidetzen dion prozesua da». Beraz, sozializazioa ez da haurtzarora mugatzen. Ez da jendarteak ezarri eta bakoitzak pasiboki jasotzen duena. Norberaren nahiak eta ekimenak ere zerikusia dute.

Horrez gain, sozializazioan haurren rola ez da pasiboa (transmisioaren ikerketa eta interbentzio askotan bezala). Aktiboa da eta gurasoen sozializatzaile ere izan daitezke. Ahaztu barik adinkideen arteko elkarreraginek duten garrantzia.

Azkenik, sozializazioa ez da etxera edo familiara mugatzen. Eskolak, adin berekoen taldeek, hedabideek, hurbileko komunitateak, herri giroak eta abarrek zerikusia dute sozializazioan eta euskararen iraupenean.

Ikerketak beste kontzeptu asko jarri ditu amildegiaren ertzean. Adibidez, euskaldun eta erdaldunen arteko dikotomia. Gero eta zailagoa da gurean hiztunen tipologiak bereiztea:continuum bat da hizkuntzari lotutako gaitasuna. Era berean, euskaldun berri eta euskaldun zaharren arteko dikotomiak ere ezbaian jarri ditu. Izan ere, hiztunok bizialdian zehar hizkuntzak ahaztu, galdu, berrikasi edo berreskuratu egiten ditugu, gero eta gehiago.

Horrez gain, Paularen iritziz hiztun bilakatzeko prozesua ezin da ingurune soziolinguistikotik bereizi. Paulak frogatu du Iruñean euskara atxikitzeko hiztunen guraria ezinbestekoa dela. Hau da, euskara ikasi arren (etxean edota eskolan), hiztunak ez baditu bilatzen erabilerarako guneak, atxikitzeko zailtasun handiak izango ditu delako hiztun horrek.

Ama-hizkuntza edo lehen-hizkuntza kontzeptuak ere ezbaian jartzen ditu Paulak. Baina, kasu honetan, bere hitzekin adieraziko ditut kontzeptu horri berak ikusten dizkion eragozpenak:

Beraz,

Beste alde batetik, Pello Jauregik behin baino gehiagotan ikertu du hizkuntza bat hautatzeko talde naturalek duten eragina. Paula Kasaresek ere leku beretik jo du. Izan ere, bere ikerketan, gaztaroan euskara (berr)eskuratzeari ekindako gehienek adinkideen laguntza azpimarratzen dute. Euskaraz aritzen hasteko bultzatzaileak haurrideak, adiskideak, kirol taldekideak, bikotekidea… izan dira.

Eta Pello Jauregiren ikerketen harira, bereziki gomendatzeko modukoak dira hizkuntza ohiturak aldatzeari buruz egindakoak (zenbaki hau argitaratu orduko Aldahitz ikerketa-interbentzioaren inguruko liburua kalean egongo da). Ondorio guztiak ez ditugu oraingoan aipatuko. Luze joko luke. Baina horien artean bat bai: hizkuntza gaitasun mugatua ez da hizkuntza erabiltzeko oztopo.

Paula Kasaresek ere ondorio bera plazaratu du bere tesian. Bere berbetan esanda, «hizkuntzan ondo moldatzea euskaraz bizi izateko aldez aurreko baldintzatzat baino gehiago euskaraz bizi izatearen ondoriotako agertzen da».

Amaitzeko, ikerketaren elementu deigarri bati egin nahi diot leku. Paula Kasaresen arabera, haurrek hizkuntzaren jendarte egoerarekin bereziki eraginberak dirudite. Hau da, hizkuntza batek familiatik kanpo, inguruneko jendarte harremanetan «zenbat eta indar handiagoa izan, orduan eta eragingarritasun handiagoz jokatzen dute haurrek hizkuntza nagusia etxera eraman eta familiaren elkarrekintzetan sartzeko».

Beste hainbat gauza aipatuko nuke tesi horren inguruan. Baina ez dago lekurik. Hala ere, iruditzen zait hurrengo urteotan tesi horrek ondutakoei eta azaleratutakoei kasu handia egin beharko diegula, gure etorkizunarekin eta orainarekin kezkatuta gaudenok behinik behin.

Aiputegia (iii)

2015-05-06  //  Aipuak  //  Iruzkinik ez

Bernat Joan i Mari:

Bere burua satelizatua, mediatizatua eta beste giza komunitate baten ikusmiratik ulertua izan den giza komunitatea bere perspektiba propio jakinetik ikusten denean autozentratua dagoela esan dezakegu.

Pello Jauregi:

Funtsean, gizataldeetako kideen arteko harreman gozoen eremuan sortu zen hizkuntza eta horri atxikirik darraio egun, milioika urte geroago.

Maisha MC:

Berritzaileak izan behar gara, etengabe mutatu behar dugu euskararen alde borrokatzen dugunok. 2015. urtean euskarak zera behar du: musika elektronikoa, rapa, bideoklipak, diseinua, kaleko artea, marketina, konfetia, Interneta…

Ralph Fasold:

Soziolinguistika bakarrik existitzen da diziplina bezala jendeak hautuak egiten dituelako hizkuntzen erabileran.

Gaizka Garitano:

¿Pasa algo?

Haurrak banatu ala ez: bai, baina …

2015-05-04  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Galdera egin nuen blogean aurrekoan #Kzjaia3-ren barruan eta hainbat erantzun jaso nituen. Eta handik gutxira Iñaki Eizmendi gizarte hezitzaileak egindako testua irakurri nuen Hik Hasi aldizkarian. Eskatu egin diot eta blogera ekarri dut. Eskerrik asko Iñaki!

Ikastetxeetan ama-hizkuntza edo etxeko hizkuntza kontuan hartu behar al da taldekatzeak egiterako garaian? Etxeko hizkuntza euskara dutenak elkarrekin jartzea komeni da edo geletan banatzea hobea da?

IKASTETXEAREN IKUSPEGIA. BAI. BAINA. Ez naiz didaktikan aditua eta badakit eredu ezberdinak daudela gai honen inguruan. Ziur bietan ere, gauzak ondo egiten badira, emaitzak onak izan daitezkeela. Baina iritzia eskatu didatenez, hauxe proposamen bat:

Etxetik euskara jasotzen duten haurrak talde berean jartzea aukera ona izan daiteke testuinguru ez euskaldunetan eta mistoetan. Hau da, familien gehiengo nabarmen bat ez bada euskalduna, hobe banaketa egitea eta etxetik euskara jasotzen dutenak elkarrekin jartzea. Baina ez besterik gabe.

Eskolak hizkuntza-gaitasunari dagokionez helburu batzuk ditu. Azken helburua berdina izango da eskolako ikasle guztientzat, baina abiapuntua eta bilakaera ezberdinak izan daitezke.

Taldekatzean banatu egiten baditugu eta programazioa ondo lantzen badugu, hizkuntza-gaitasuna aldetik gune indartsu bat dugu eta horiek besteei laguntzeko bide ere izan daitezke. Aldiz, nahastuta ari badira, minorizatua dagoen hizkuntza dutenak gela barruan ere minoria izatean, zailagoa izan daiteke beraien “babesa” edo laguntza lortzea.

Baina helburua ez da taldeka banatuta mantentzea. 5-6 urte dituztenetik aurrera irizpidea aldatu egin beharko genuke, eta, are gehiago, txikiak direnetik taldeen arteko nahasketak egiten hasi behar genuke. Hau da:

Abiapuntuko taldeen arteko nahasketak egin beharko lirateke txikiak direnetik. Batzuek besteengan eragitea nahi badugu, arlo batzuetan nahastu egin behar genituzke.Ez baditugu nahasten eskola moduan arazo bat sortzen dugu: bi mailatako ikasleak ditugu. Etxeko hizkuntza euskara dutenen taldekoak eta besteak. Aldiz, hainbat arlotan behin eta berriz nahasten baditugu, eta egoera horietan irakasleek beraien jarduna ondo antolatzen badute eta eraginkorrak badira, hori izango da bidea elkar laguntzeko. Noski, ondo planifikatu behar da hau guztia. Nolabait ere: gune babestu eta gune nahastuekin jokatzea. Behin eta berriz. Eta nahasketa horietan gauzak ondo egitea. Horrela bada, hasierako taldekatze hori onuragarria izan daiteke guztientzat, eta ez soilik etxeko hizkuntza euskara dutenentzat.

Bestalde, etxeko hizkuntza kontuan hartzea abiapuntu bat izan daiteke, baina ez helburua. Behin guztiek gutxieneko gaitasun batzuk garatu dituztenean, ez genuke begiratu behar zein den etxeko hizkuntza, baizik zein diren ikasleen gaitasun komunikatiboak. Eta agian etxeko hizkuntza euskara ez duten batzuk etxeko hizkuntza euskara duten batzuek baino maila hobea lortu dutela ikusiko dugu. Zer egin kasu horietan? Taldekatzeak egiterakoan gaitasunak kontuan hartu eta ez etxeko hizkuntza. Gaitasun hoberena dutenen garapenean jarraitu beharko dugu eta horien laguntza behar dugu besteen garapenean eragiteko. Hau da: 2-3 urterekin etxeko hizkuntza kontuan hartzea egokia da, baina 5-6 urtetik aurrera gaitasun komunikatiboak hartu beharko genituzke irizpide moduan.

GURASOEN IKUSPEGIA. BAI. BAINA. Gurasook taldekatze modu hau nahi izateak lotura du gaitasun komunikatiboekin, baina bereziki hizkuntza-ohiturekin. Seme-alabek euskaraz egitea nahi dugu lagunartean, eta etxetik euskara jasotzen dutenak talde ezberdinetan nahasten badituzte, gaztelaniarako joera gelditu ezina dela iruditzen zaigu. Beraz, eskolarentzat taldekatzeak ekar dezakeena edo gurasook nahi duguna, lotuta daude baina ez dira gauza berberak. Ikastetxe askoren kasuan euskararen erabilera sustatzea oinarrizko helburuetakoa da, eta hor bat egiten dugu: baina irakasleen ikuspegitik ikasle guztien gaitasun komunikatiboak garatzea egongo da erdigunean eta gurasoontzat seme-alaben hizkuntza-ohiturak.

Seme-alaben hizkuntza-ohiturak axola baldin bazaizkigu, oinarri on bat eskaintzeko ahalegina egin behar dugu gurasook. Euskararekiko aktiboak izan behar dugu. Eskolari bere lana ondo bete dezan eskatuko diogu, baina eskolaren norabide berean aritzea eta ahal dela elkarlanean aritzea lortu behar dugu.

Are gehiago, guraso bakoitzak bere aldetik egin dezake bide hori, edo gurasoak antolatu ere egin gaitezke. Bide honetan oso esperientzia interesgarriak garatzen ari testuinguru ezberdinetako hainbat herri eta ikastetxeetan. Hau da: seme-alaben hizkuntza-ohiturak axola zaizkigunok antolatu gaitezen eta eragin dezakegun.

Hauxe da buruan izan behar duguna: seme-alabak sozializazio prozesu batean daude eta horren barruan hizkuntza-sozializazio bat ere ematen da. Euskara non eta norekin erabili ikasten dute, helduen jokabideetatik ikasten dute asko, hizkuntzen arteko ierarkia barneratzen dute, hizkuntzei balio ezberdina ematen ere ikasten dute…Hau da, gure seme-alabek euskara askorekin eta egoera askotan, eta gainera eroso eta arro sentituz erabiltzea nahi baldin badugu, hizkuntza-sozializazio prozesu horretan modu aktibo batean eragiten saiatu behar genuke. Labur azaltzeko: guk ezin ditugu erabaki seme-alaben hizkuntza-ohiturak baina oinarri on bat jar dezakegu.

Arlo hauek zaintzea oinarri on bat eskaintzeko modu egokia da:

1-     Erreferenteak: euskarazko bizipen asko eta indartsuak behar dituzte. Gaur egun aukera asko ditugu baina seme-alabek ez dituzte beti behar bezain eskura.

2-     Bizipenak: euskara bizipen asko eta positiboekin lotu behar dute. Zenbat eta gehiago, hobe.

3-     Euskara aberatsa: etxetik euskara aberatsa eskaini behar diegu. Hizkuntzarekin jolastu behar dugu eta gaitasun komunikatiboak garatzen lagundu. Zenbat eta euskara aberatsagoa, orduan eta abiapuntu hobea lagunartean eta beste hainbat harremanetan euskara erabiltzeko.

4-     Eredu egokiak: hizkuntza-ohiturei dagokionez eredu egokiak ikusi behar dituzte helduen aldetik. Beraiek euskara asko erabiltzea eta euskararekiko aktiboak izatea nahi dugu (gaztelaniarako joera hartu duen lagunarte batean ere beraiek euskara mantentzeko ahalegina egitea, adibidez), eta horri begira gurasoon aldetik ere horrelako ereduak ikusi behar dituzte.

5-     Mezu egokiak eta jarrerak: euskara balio indartsu eta erakargarriekin lotu behar dute. Euskara ere indartsua da, beharrezkoa, etorkizunekoa, berritzailea, erakargarria… Batzuetan asko kostatzen zaigu horrelako mezuak helaraztea baina garrantzitsuak dira. Eta horretaz gain, zer egin lagunartean gaztelaniara jotzen badute? Euskaraz egiteko eskatu? Nola eskatu? Nola landu euskararekiko jarrerak? Atal honetan ere askotan galduta ibiltzen gara, baina seme-alabei behar bezala laguntzeko bide garrantzitsua da.

6-     Arnasguneak: euskara erabili edo beste hizkuntza bat erabili aukeratu behar ez duten egoerak dira arnasguneak. Ikasgela arnasgune bat izatea nahi dugunez eskatzen diogu eskolari etxeko hizkuntza kontuan hartzea. Baina arnasgune gehiago sortu edo bilatu ditzakegu.

Ikusten duzuenez, gurasook eskolei lana ondo egiteko eskatzeaz gain zeregin handia daukagu seme-alabei laguntzera begira. Prest gaude horretan aritzeko? Norbera bere kabuz? Eta antolatuta aritzeko?

10 janari denda

2015-04-29  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Orain dela urte batzuetatik, telpatze sistematikoa darabilt ezagutzen ez ditudan dendetan. Hori dela eta, Bilboko Alde Zaharreko 10 janari denda euskaldun ekarri nahi ditut hona. Egunon.info webgunean beste hainbeste daude. Eta orain Garitano herrikidearen jarrera goraipatu behar denez, ba horixe, joan zuok ere euskaraz lasai arraio hauengana (oholtzatik jaitsi barik):

1. Urdaitegi: Askao kalean dago denda. Urdaitegi txikia da, baina gutiziaz bete-betea (gazta, urdaiazpikoa eta abar). Errotulu guztiak euskaraz gutxienez badaude, dendarien artean euskaraz ari dira. Benetako oasia Bilbon.

2. Ortueta urdaitegia: Erriberako merkatuan dugu bigarren urdaitegia. Hemen ere jateko gutiziak dituzte: saltxitxoiak, txorizoak eta abar.

3. Labeko okindegia: Harategi zahar kalean dugu okindegi hau. Errotulu guztiak bi hizkuntzatan, dendariek lehen berba euskaraz egiten dute eta ogi ekologikoa egiten ei dute.

4. Geuria merkatua: metrotik gertu dugu beste denda hau, Askaon. Euskal produktuz beteak ditu apalak, Mahala markakoak asko. Errotuluak eta produktu gehienen etiketak bi hizkuntzatan eta dendariak euskaraz lasai arraio aritzen direnak.

5. Kresala denda: produktu ekologikoak saltzen ditu Jardines kalean dagoen denda honek. Kontsumo arduratsuaren ikur da Bilbon eta bertako dendarien Lea-Artibaiko euskararen soinuarekin gozatu dezakezu.

6. La catedral de la cerveza: errotulu gehienak gaztelaniaz dituzte, baina ez larritu. Dendaria euskaraz aritzen da tirriki-tarraka eta garagardoak aukeratzen benetako aholku miresgarriak emango dizkizu.

7. Txorierri denda: Artekale kalean dago denda. Izenak ez ninduen hasiera batean erakartzen, baina tira, produktuak gutiziak dira, benetan (garesti samarrak akaso). Eta hango dendarietako batek euskaraz aritzen da barra-barra.

8. Goxue: Harategi Zahar kalean ireki berri dute denda txiki eta txukun hau. Prestatutako janaria saltzen dute, betiko platerak, baina ikaragarri gozoak (saltsak probatu beharrekoak dira). Eta errotuluak bi hizkuntzatan, eta dendariak euskaldunak.

9. Gazta denda: Jardines kalera berriro ere. Gaztak erosteko denda mundiala da (Urdaitegin ere mundialak daude). Errotuluak bi hizkuntzatan eta dendaria euskara ikasten ari, baina benetan eskertzen duena baten bat harengana euskaraz zuzentzea.

10. Erriberako bendejerak: azkenak aipatu arren, akaso lehenak aipatu beharko nituzke. Gabriel Aresti antza haiengana joaten zen euskaraz berba egitera, Txorierri aldeko bendeja saltzen zutenengana. Han dituzu zapatuero, Erriberan, lehen baino duinago, eta lanbide zahar baten azken arrasto moduan. Aupa zuek! Aupa Juanita!

Hizkuntza ibilbideak

2015-04-27  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Gaur egun euskaldunon hizkuntza ibilbideak gero eta bihurriagoak dira, gero eta korapilatsuagoak. Etenak eta lotzeak agertzen dira bizitzan, berriro hartzeak eta berriro uzteak. Gero eta gehiago. Euskaldun eta erdaldun kategoria zurrunek gero eta gutxiago balio digutelakoan nago. Euskararen gaitasunak continuum bat dira eta bizitza osoan zehar aldatu, moldatu eta eraldatu daitezke.

Beraz, hizkuntza ibilbide hauek modu bisual batean irudikatzeko zailtasunak daude, kolpe bakar batean irudikatzeko zailtasunak daude. Baina … Paula Kasaresek lortu du. Argazki bitan erakutsi nahi izan dut: