Urratzaileak

2014-12-01  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Pello Jauregik #motibatu jardunaldien barruan oso berbaldi interesgarria eman zuen: Jokaeratik jarrerara izenburukoa. Jabier Zabaletak Orion egin zen hitzaldi bera ondo baino hobeto laburbildu du. Bide batez, #motibatu jardunaldiko edukiak ere zeharo interesgarriak dira.

Jokaeratik jarrerara, erabileratik motibaziora, praktikatik emoziora. Alderantzizko bidea proposatzen du Pellok (orain arte kontrakoa landu da). Bere ustez, oso motibatuta dauden pertsonek koherentziaz aldatu egingo dute hizkuntza. Baina gehienok aldatu barik, egokitu, moldatu egiten garela dio.

Hau da, jokabide urratzailea, berritzailea izango duen gutxi batzuen multzoak izango du euskara erabiltzeko motibazio altua. Eta beste hiztunak horien abarora egokituko dira.

Izan ere, psikologiatik baino soziologiatik begiratzera egiten digu gedar. Hau da, motibazioa lortzeko biderik eraginkorrenak mekanismo edo neurri sozialak direla. Adibideekin, hobeto ulertzen da:

Enpresa batean sartzen zara lanera. Bertan euskaraz aritzen dira guztiak euren artean. Nahiz eta motibatuta ez izan euskara erabiltzeko, han nagusi den arauari men egingo diozu eta euskaraz aritu. Eta, seguruenik, jokaera horretatik abiatuta, jarrera hobea izango duzu euskararekiko aurrerantzean.

Beraz, aldatu beharrekoak mekanismo sozialak dira, arau sozialak edo Allartean-ek deitu bezala, erabilera arauak.

Loiu: dislokazio baterako datuak

2014-11-26  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Arnasguneak beste behin blogean. Baina oraingoan soziolinguistika gutxi (zer da soziolinguistika?). Eta datu mordoa. Datu guztiak eustat-ekoak dira.

Datu soziolinguistikoak:

Etxean erabiltzen den hizkuntza

Hiztun kopurua

• Dislokazio demografikoa: 1.797 biztanletik 2.424 pasa da azken urteotan. 600 biztanletik gora irabazi du Loiuk. Horrez gain, bertako etxeen prezioak aintzat hartuta, pentsatzekoa da bertako gazte batzuek alde egin dutela ondoko herrietara (prezioak merkeago izan dituzte Derion, Erandion edo Sondikan). Horrek dislokazio demografikoa oraindik handitzen du. 1988tik 1.346 pertsona joan dira Loiura bizitzera.

• Dislokazio kulturala: Loiuk hiru auzo nagusi ditu: Larrondo, Lauroeta eta Zabaloetxe. Larrondo Sondika eta Derio artean geratzen da, Loiuko auzo nagusitik (Zabaloetxetik) kilometro batzuetara. Horrek eragiten du auzo honen joera Deriorako eta, batez ere, Sondikarako izatea (Loiu baino herri handiagoak eta biziagoak dira biak ala biak). Gainera, esango nuke Derio eta Sondikako ezaugarri sozial zein soziolinguistikoak dituela, Loiukoak baino. Lauroeta auzoak erregulazio kultural propioa izan du urteotan, baina gaur egun gainbeheran ei dator hori ere. Zabaloetxe auzoa, berriz, herrigunea izateko bizitasun gutxiko gunea da. Taberna gutxi, dendarik ez. Horrez gain, Loiun eskolarik ez dago, Sondikara doaz hango umeak. Baina, aitzitik, hainbat ikastetxe pribatu daude Bilbo eta Uribe Kostako ikasleekin gehien bat.

• Dislokazio urbanistikoa: aireportuak auzoen arteko harremanak oztopatzen ditu (Larrondorekin batez ere). Gainera, txaleten uriola izan da. Bilbo eta inguruetako dirudunek lurrak erosi eta txaletak egin dituzte Loiun zehar. Batez besteko errenta pertsonala Loiun Bizkaiko handienetakoa da (Zamudio, Jatabe, Gatika, Laukiz eta abarrekin, denak 10 kilometroren bueltan). Dislokazio urbanistikoarekin bat, nekazaritza eta abeltzaintza herri izaterari ere utzi dio Loiuk hein handi batean. 1999an 537 hektarea ziren nekazaritzakoak eta 10 urtean 325. Behi-aziendak, adibidez, 409 izatetik 145 izatera pasa ziren 1999tik 2009ra. Ardi-aziendak ere erdira murriztu dira (8tik 4ra) eta txerri-aziendak 25etik 8ra.

Azatzak 99: Telesailak eta filmak euskaraz

2014-11-24  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Orain gutxi, Canal+-ek euskaraz azpititulatutako hainbat film emango dituela jakin dugu. Albiste pozgarria benetan.

Baina sarean han eta hemen badaude euskarazko film eta telesailak euskaraz eskuratzeko modurik. Lehena eta akaso garrantzitsuena, azpitituluak.com webgunea. Horren harira, Gaizka Izagirrek euskaraz ikus ditzakegun 50 film onenen zerrenda plazaratu zuen orain dela ez asko Argiako bere blogean.

Horrez gain, azpimarratzekoa da boluntarioek beste behin egin duten lana: euskal encoundings topaketak aprobetxatuta, euskarazko filmen eta telesailen aurkibide galanta paratu digute.

Hirugarrenik, eta ez horregatik garrantzi gutxiago duelako, Argiaren ikus-entzunezko kanala goraipatu behar da: ehunka dokumental, hitzaldi, bideo labur, film labur eta abar batu dituzte eta batzen jarraitzen dute asterik aste.

Laugarrenik, EiTBko webguneak ere ematen ditu aukera euskarazko film batzuk ere euskaraz ikusteko.

Kristalezko sabaia

2014-11-20  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Euskaldunok ba al dugu inon kristalezko sabairik? Feminismoan behin baino gehiagotan erabili den terminoa dugu eta gurean ea aplikatzerik dagoen galdetzen diot neure buruari.

Euskarazko lan kulturalek kristalezko sabaia garbia dute oraindik ere. “Loreak” filmarekin gertatu dena adibidez, edo Norzzone rap kantariak elkarrizketa honetan esaten dituenak. Literaturan ere adibide franko aurkitu ditzakegu.

Baina hortik kanpora? Kristalezko sabaia beste inon igartzen al dugu euskaldunok?

Erdalguneetan bertso eskolek zertarako?

2014-11-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Arabako bertso eskoletako gazteak aztertu ditu Manex Agirrek bere Hizneteko sakontze egitasmoan. Erdalguneko bertso-eskolek euskararen biziberritzean duten eragina ikertu nahi izan du. Eta lan zeharo interesgarria ondu du, ezinbestez irakurri beharko luketena gazteen artean euskara sustatu nahi dutenek.

Ez dut egingo lanaren laburpena. Lana goitik behera da interesgarri-eta. Lanetik hartu ditudan aipu batzuk baino ez ditut ekarri nahi.

Xabi Paya:

Bertso eskolan, beste leku batzuetan pausu dena (euskara), hemen ezinbesteko baldintza da, euskara da bidea, ez helmuga. Bertsolaritzak hori ezinbestekoa du.

Juan Mari Juaristi:

Futbolean ez dago bermatuta taldean onena euskalduna izatea, hemen bai.

Manex Agirre:

Bertsoaren munduan sartzen garenean, ez daukagu euskararen munduan sartzea beste erremediorik. Eta, euskararen munduaren barruan bizi bagara egunerokoan, jauzia ez da hain nabarmena, aldaketarik ia-ia ez dago.

Manex Agirre:

Euskarara gerturatzeko modu berezi bat ematen dio ahozkotasunak erdalguneko gazteari. Zuzenagoa, gertukoagoa, bat-batekoagoa, hizkuntzaren beste molde batzuk baino. Erakargarriagoa, agian.

Oihane Perea:

Arabako gazteek bertsoa behar dutela esatera ausartu nintzateke. Nolabait esateko, gazte askori eskolan ikasitakoa herldoiduta edo desantolatua gertatzen zaie. Batez ere erabilera nahiko mugatua dute institutu garaian, eta hori aktibatzen, deserdoiltzen lagundu dezake bertso eskolak.

Xabi Paya:

Euskal Herrian bi dimentsio daude, euskalduna eta erdalduna. Batetik bestera salto egiteko eta bide luze hori egiteko nik neuk ezagutzen dudan tresnarik onena bertso eskola izan da.

Xabi Paya:

Bertso eskola bat euskalgintzaren parte da, baina bere helburua ez da euskara sustatzea. Euskara sustatzea baldin bada bere helburu nagusia,  bertso eskola hori gaizki ari da. Euskara izan behar da tresna, bidea, ez helburua.

Manex Agirre:

Euskararekiko atxikimendu pobrea, harreman behartua, erlazio zurruna duen gazteak nekez egingo du erabilerarako jauzia. Bertsoak harreman hori aldatzen laguntzen du.

Euskalduntasun urbanoa XXI. mendean

2014-11-14  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Pasa den asteartean, Imanol Galfarsoro eta biok aritu ginen honen gainean (ezta)baidatzen. Berbaldiaren izena Euskalduntasun urbanoaren bila izan zen eta egia esateko gaitik apur bat aldenduta ibili ginen. Hala ere, saiatu nintzen, apur bat bada ere, gaiari lotzen (bertso txapelketa batean epaileek jipoituko gintuzten, Imanol!).

Zelakoa izango da euskalduntasuna Bilbon XXI. mendean? Ba, ez dakit, egunez egun joan beharko da egiten, aldatzen, berritzen, zaharberritzen, asmatzen, moldatzen, hanka sartzen eta berriro asmatzen. Bilbon bizi diren eta biziko diren euskaldunek eraiki egin behar dute txiri-txiri eta lotu barik. Baina, gauzak ondo bidean, anitzagoa izango da, ez da izango bakarra. Euskalduntasuna bizitzeko bide asko (gehiago?) egongo dira etorkizunean.

Baina bai dakit zelakoa ez den izan behar.

Kito hizkuntza zaharrenaren mitoa. Gurea ez da munduko hizkuntzarik zaharrena, berriena eta modernoena baizik. Gaur erabiltzen ari naizen berbetatik zenbatek erabiltzen zituen orain dela 30-35 urte era natural xamar batean? Gurea hizkuntza plastikoena da, berriena, egunez egun eraikitzen ari garen obra artifizial kolektiborik handiena. Eta segi dezagun, kontxo, aprobetxa dezagun.

Kito arbasoen mitoa. Euskara zerbait bada gaur eta hemen, arabasoena baino, gurea da. Nire arbasoek ez zuten berba egiten neure modura (eta horrela izan dadila aurrerantzean ere). Gure ondorengoena izan dadila eta ez arbasoena. Eta zerbait esaten badugu, goraipatu dezagun euskaldunok izan dugun kemena hizkuntza bizirik atxikitzeko. Beste ezer ez.

Kito baserritarkeria. Bilbon ez da baserririk geratzen, Bilbon asfaltoa eta zementua dago. Eta zementurako ere balio du gureak, balio duenez. Kanpora baserria eta hari lotutakoak, eta ondo etorriak bestelakoak: bideo-jokoak, artea, grafittiak, tatuajeak, teknologiak eta abar.

Kito folklorea. Kito trikitixa eta kito euskal kanta tradizionalak. Lekurik izango dute horiek ere geroan, jakina, baina ezin dira izan euskalduntasunaren erdigunea Bilbon. Bestelako gauza batzuk izan behar dira. Bai, beste batzuk. Horiek badira, gazteak eta ez hain gazteok arrapaladan irtengo garelako.

Azken finean, aldarrikatzen ari naizena da topiko, aurreiritzi, ideia prefabrikatuetatik ihes egitea, eskapo egitea. Euskalgintza eta herrigintza egiteko molde berriak behar ditugula, orain arteko askok ez baitute balio. Sortzaileago eta askeago izatera deia da, kritikoago izateko deia, egiten duguntxotik abiatuta. Umorea eta parodia erabili, mobilizazio molde berritzaileak, irria ahoan baina gurean tinko, eta, batez ere, esaten dugunetik egiten dugunera tartea laburtzea.

Gauzak ondo, hiritar gehiagok eta egoera gehiagotan egingo dute euskaraz

2014-11-13  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Pasa den asteartean berbaldia eman genuen Imanol Galfarsorok eta biok, Bilbon, Euskaltzaindian. Berbaldiaren izenburua hauxe izan zen: Euskalduntasun urbanoaren bila. Info7 irratian elkarrizketa egin ziguten, baita Uriolan eta Garan ere. Berbaldi osoa ere ikus daiteke hemen: nirea eta Imanol Galfarsororena.

Euskararen egoerari buruz hitz egitean sortzen den “tentsioa” eta “talka” alde batera utzi, eta helburu komunetatik abiatuta, “aske” hitz egin zuten atzo arratsaldean Euskaltzaindian EH Bildu koalizioak mahai-inguruan batu zituen Txerra Rodriguez soziolinguistak eta Imanol Galfarsoro pentsalariak. Ikusmin handia sortu zuten aretoa betetzeko beste hiritar hurbildu baitzen eurak entzuten.

Euskalduntasun urbanoaren bila. Euskalduntasuna Bilbon, noranzko berriak izena zuen mahai-inguruak eta askorako eman zuen. Besteak beste, bilbotar euskaldunen erradiografia egiteko, proposamenak eta galderak luzatzeko edota 25 urte barru Bilboko hizkuntza komunitatearen prospekzioa aurreratzeko.

2039. urtean Bilboko euskaldunek “jarraitu beharko dute esfortzu extra egiten euskaldun gisa bizi gura badute”. Txerra Rodriguez soziolinguistaren esanetan, amets “triunfalistak” utzi eta “hankak lurrean” jarri behar dira. “Gauzak ondo eginez gero” euskaldun gehiagok erabiliko du euskara gaur baino eta gainera, egoera gehiagotan erabiliko da euskara. Gauzak ondo egiteko, bazterrean “nahitaez” utzi behar dira euskararekin hertsiki loturiko hainbat kontzeptu. Esaterako, hizkuntza zaharraren mitoa, arbasoengandik datorren ondarearen mitoa, arlotekeria edo baserritarkeria eta folklorekeria. Rodriguezen arabera “probatzea” da gakoa, “hanka sartu arren”.

Etorkizunean euskarak “hobera” egingo du “borondatea badagolekoa”. Imanol Galfarsororen ustez “politika inteligenteekin” ezin du atzera jo. “Ez du joko guk nahi dugun bezain azkar”, baina ez da “inoiz” desagertzera iritsiko. Galfarsorentzat euskaldunak “desagertzea” da helburua, ez euskara. “Hegemonia” lortu behar du. “Euskaraz norrmaltasunez hitz egitera heltzen garenean desagertuko gara euskaldun bezala. Orduan ez dugu azpimarratu beharko hau gara eta bestea gara”. Hori, baina, gaur egun “ezinezkoa” da eta “teorikoki bakarrik plantea daiteke”.

Azatzak 98: badok.info

2014-11-10  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

98 azatz jarri ditut gaur arte. Eta ez dut errepikatu ekimenik. Ba, ia amaieran bat errepikatuko dut: badok.info.

Berriak orain dela gutxi berritu du goitik behera webgunea. Eta edukiz hornitu. Datu-basea izateaz gain (350 biografia, 2000 taldetik gorako aipamena), musika plataforma ere bihurtu da, musika aldizkaria izateaz gain (kritikak, blogak, argazkiak, elkarrizketak, …).

Lan txukuna eta ezinbestekoa (egunez egun elikatzen jarraitzen ari direna). Musikagintzak berreskuratu behar du orain dela urte batzuk zuten funtzioa, euskararen biziberritzeari dagokionez.

Aupa zuok!

Ideien tronba

2014-11-06  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Gaur esperimentu batekin nator. Datorren asteartean hitzaldia eman behar dut Bilbon. Hitzaldia prestatzeko neure buruarekin egin nuen ideia zaparrada bat, ideien ekaitza, ideien tronba. Hemen agertzen diren gauza asko ez dut erabiliko, baina tira, hor doaz hasiera baten bururatu zitzaizkidanak:

1. Ametsak doitu …. hizkuntza asko biziko dira Bilbon, gaur eta hemen Bilbo euskaldun eleanitza amestea hamarkada batzuk barru ameskeria da, utopia da.
2. Berariazko eta bide batezko euskalgintza
3. Hizkuntza politika ausarta ala hizkuntza komunitate indartsua?
4. Eskubideak, bai, baina gauzatzen ez badira, zer?
5. Kultur kontsumoa eta hizkuntza aldagaia.
6. Ahalduntzea, jabekuntza ala boteretzea? Pertsonena ala komunitatearena?
7. Iraunkortasun linguistikoa, hizkuntza ekologia.
8. SL domestikoa, diskurtsoa (parodia), folklorismoa (estetika).
9. Malcolm X, auto-gorrotoa.
10. Medeak (feminismoa) http://blogak.com/garaigoikoa/medeak
11. Arnasgune funtzionalak
12. Community fostering
13. Eguneroko praktikek duten garrantzia
14. Bizitasuna: http://blogak.com/garaigoikoa/bizitasuna-bizi-bizi
15. Kulturgintza: http://blogak.com/garaigoikoa/500-ziri/garaigoikoa/euskara-erdigunean-jartzeak-beste-kultur-politikak-behar-ditu

Herri ola

2014-11-03  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Ez dakit zenbat aldiz aipatu ditut nik hemen arnasguneak. Behin baino gehiagotan. Eta gero eta konbentzituago nago arnasguneen etorkizuna herri horien bizitasunean datzala. Herri biziak badira, arnasgune izango dira. Bestela, ez.

Zerain aipatzen da herri bizi baten adibide. Aulesti ere entzun dut nik. Eta horretan ari nintzela hara non egiten dudan topo Herri ola proiektuarekin (eskerrak beste behin gurean den komunikabide onenari, Argiari hain zuzen ere).

Otxandioko bizitza kalitatea helburu baina euskaratik eta komunitategintzatik abiatua. Arnasgune diren beste herrientzako eredu, nire ustez.