Bide batezko euskalgintza

2014-09-25  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Aurrekoan Mikel Zalbidek sortutako kontzeptu honi egin nion bisita. Gogoratuko dut hark zer zioen:

Euskal etnokultura (hizkuntza barne) gainbehera datorrela jakinik, baina galdera hori eragozteko berariazko asmorik gabe, etnokultura horri bizirik eusteko lagungarri gertatzen diren ekintzak bideratzea.

Hau da, asmoei baino emaitzei begira ari da Zalbide. XIX. mende amaierako Iparraldeko euskalgintzari begira ari da Zalbide. Baina gaurkora ekarri liteke bere definizioa. Ezta?

Eta galderak egiten hasita, ez al da garrantzitsuagoa bide batezko euskalgintza berariazko euskalgintza baino? Ez al da eraginkorragoa? Izan ere, hizkuntza komunitate handiek hauen bidez lantzen dute euren hizkuntza (inoiz entzun al dugu gaztelaniazko komunikabideek gaztelaniadunen hizkuntza komunitatea trinkotu nahi dutela?).

Lantzean behin, burura etortzen zaizkidan burutazio arraroak baino ez dira …

Zer da euskalgintza?

2014-09-22  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hitz eta pitz erabiltzen dugu euskalgintza berba. Inor gutxi ausartu da, ordea, euskalgintza horri definizioa ematen. Hiztegietan-eta, euskara eta, oro har, euskal kulturaren aldeko jarduera gisa hartzen da euskalgintza.

Mikel Zalbide ibili da berba horren peskizan. Bi euskalgintza mota bereizten ditu berak: berariazko euskalgintza eta bide batezko euskalgintza. Lehenengoak euskalgintzaren adiera normalari egiten dio kuku eta berak honela definitzen du:

soziokulturalki autorregulatzeko eta belaunez belaun transmititzeko indar faltaz euskal etnokultura (hizkuntza barne) gainbehera datorrela ikusirik, erabat galtzeko arriskua uste izanik eta halakorik nahi ez delarik, etnokultura horri bizirik eusteko giza artean deliberatuki egindako saio multzoa.

Bigarrenari honako adierarekin egiten dio jaramon Mikel Zalbidek:

Euskal etnokultura (hizkuntza barne) gainbehera datorrela jakinik, baina galdera hori eragozteko berariazko asmorik gabe, etnokultura horri bizirik eusteko lagungarri gertatzen diren ekintzak bideratzea.

Azken aldian, euskalgintza ezaugarritzeko beste bi adjektibo batu zaizkio: euskalgintza soziala eta euskalgintza instituzionala. Hau da, erakundeek garatzen duten euskalgintza lana (instituzionala) eta besteek garatzen dutena (herri mugimenduak izan, enpresak izan edo herri partaidetzazko enpresak izan). Batzuek, hala ere, ez dute onartzen euskalgintza instituzionala izan daitekeenik.

Zalbideren bereizketara itzuliz, nire ustez bide batezko euskalgintza bultzatu beharko litzateke, sustatu, areagotu. Berariazko euskalgintzak duen garrantzia ahaztu barik.

Ametsak ereingo ditugu

2014-09-16  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Urriaren 11n Derion izango da Topaeguna. Buru belarri gabiltza antolaketa lanetan eta egun itxurosoa egingo dugulakoan nago.

Topaegunaren barruan ekintza berezi batzuk izango dira. Horien artean, Berbak erein deitu duguna. Eta zer da?

Goizean, harrera ekitaldiaren baitan, euskaltzaleon berbak eta ametsak erein nahi ditugu Derioko lurretan. Horretarako Euskal Herriko euskaltzale elkarte guztien berbak/hitzak jaso nahi genituzke, ondorengo galderari erantzunez:

“Nolakoa nahi duzu euskararen egoera zure herrian 15 urte barru?“

(Erantzunaren ondoan, herriaren izena jarri)

Ekitaldian, jasotako amets eta berba guztiak ereingo ditugu, 15 urte barruko TopaEgunean (Derion egitea aurreikusi da) berriro ere atera eta ametsak zein neurritan bete diren ikusteko.

Berbak ekitaldira ekarri edo aurrez bidali daitezke, gutunean edo e-posta bidez:

Gutunak: Euskaltzaleen Topagunera (Landako elkartegia. Landako etorbidea 4, 103. bulegoa. 48200 Durango)

E-postak: info@topagunea.org

Azatzak 94: Zurriolako Antzerki eskola

2014-09-15  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Harrobiak behar ditu euskarak. Harrobiak behar ditu euskal kulturgintzak ere. Eta antzerki alorrean, harrobirik bada, Zurriolako antzerki eskola dugu horietako bat.

Ia 200 gaztez osatutako antzerki eskola dago Donostian. Eskolatik bertatik aktore ezagunak atera dira, euskaraz lan egin dutenak. Euskarak ere behar ditu olgeta guneak, ondo pasatzeko guneak eta lana euskaraz egingo duten gazteen prestakuntza antolatzea. Eta hori guztia, bere xumetasunean, egiten du Zurriolako antzerki eskolak. Segi dezala indartsu!

Anorexia linguistikoa

2014-09-10  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Valentina Formosa soziolinguista galiziarrari honakoa entzun diot berriki (1:12:00tik aurrera): galiziarrek anorexia linguistikoa dute. Hau da, galiziarrek ispiluaren aurreran paratuta, ez dute ikusten euren hizkuntza ikusi behar duten modura. Izan ere, etxetik galiziera dakitenek uste dute txarto egiten dutela, ez dutelako ondo erabiltzen hizkera estandarra. Eta etxetik ez dakartenek ere ez dute ispiluan gauza onik ikusten. Ez dute besteen modura berbarik egiten, falta zaie ahoskera edo hiztegia edo joskera edo …

Anorexikoak dira, beraz, galiziarrak. Autopertzepzioa distortsionatuta dute, hortaz. Ez dute islatzen ispiluan benetan direna, beste gauza bat baizik. Eta lana egin beharko dute autopertzepzio hori aldatzeko, makrotik zein mikrotik.

Eta gurean? Zer nolako irudia ekartzen digu ispiluak? Anorexiko al gaude?

Nazioartekotu

2014-09-08  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Aspaldian (eta krisia dela eta) mila aldiz entzun dugu “gure” enpresak nazioartekotu behar direla. Nazioartera begira jarri, alegia. Kanpoko antiojuak zorroztea, alegia.

Hizkuntza arloan ere, nazioartekotzea gero eta ohikoagoa da. Gurean bi eredu nagusi daude nazioartekotzean: Etxepare institutuak babesten duena eta Garabide elkarteak aurrera daramana. Nazioartekotzea ulertzeko bi modu. Bestelako ekimen batzuk ere badaude (adibidez, hau via @jxamundarain, hark dioen bezala, etxean egiten ez dutena, kanpoan egin nahi dute, enpin!).

Etxepare institutua erakundeek sortutakoa da, Goethe institutua, British Council edo Cervantes institutuaren tankerakoa (aldeak alde). Izan ere, bere helburuak dira gure kulturaren eta hizkuntzaren enbaxadore izatea, kanpoan euskal sortzaileak ezagutzera emateko eta euskara bera hedatzeko.

Garabide, ordea, gobernuz kanpoko erakundea da. Garapena du helburu, baina ez garapen asistentziala. Izan ere, herri gabetuekin konpartitu nahi du gurean dagoen esperientzia zati bat: euren berbetan, “bere nortasunaren bizi-ahalegina eta horretarako garabideen esperientzia” konpartitu gura du.

Bi eredu nazioartekotzerako. Bi eredu, talkan ez dauden bi eredu. Hala ere, batek besteak baino gehiago ukitzen dit bihotza …

Irakurgaiak: El nacionalismo lingüístico

2014-09-03  //  Irakurgaiak  //  Iruzkinik ez

Moreno Cabrera ezaguna da gure artean. Hizkuntzalari espainiarrak hainbat liburu egin ditu espainierari buruz. Eta morroi ezaguna da bere arloan. Dibulgazio lan apartak ere egin ditu. Eta horien artean kokatzen da hizkuntza-nazionalismoaren gaineko hau.

Hizkuntzalaritzaren irakaspenekin nazionalismo linguistikoaren aurreiritziak desmontatzen ditu banan-banan. Bat bera ere ez du uzten. Egurra partitzen du alde guztietara.

Izan ere, liburuaren tesia honako hau da: ez dago oinarri zientifikorik esateko hizkuntza bat beste edozein hizkuntza baino baliotsuagoa denik, gaituagoa, doituagoa, erabilgarriagoa, garatuagoa. Hori ilustratzeko, liburutik bertatik ateratako esaldi bat itzuli egin dut:

Sokatiran ari diren bi hizkuntzen deman alde batekoen garaipena oinarri sozial, politiko, demografiko, ekonomiko eta kulturalak bultzatuta izaten da. Hala ere, irabazleak oinarri horiek ostendu eta oinarri linguistiko hutsak erabiltzen ditu garaipena azaltzeko.

Oso interesgarria da zuzeu-n aspalditxo egin zioten elkarrizketa.

Azatzak 93: Kanaldude

2014-09-01  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Telebistak gure bizitzako ordu asko jaten ditu. Eta euskarazko eskaintza ez da behar bestekoa ez kantitatez ez kalitatez. Baina alor honetan ere badira berri onak.

Kanaldude da horietako bat. Baxenafarroan du egoitza eta zentroa, Arrosan. Ipar Euskal Herri osoa du berbagai eta sarearen bidez hedatzen ditu bere eduki guztiak, euskaraz jakina.

Herri-telebista dugu Kanaldude. Kulturgintzaren adierazpideei garrantzi berezia ematen diena. Erresonantzia-kaxak behar genituela esan zuen batek, ezta?

Tribuaren berbak 2013-2014

2014-07-29  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Bere garaian blogean aipatu nuen. Baina ordutik hona programak aurrera egin du, zoragarri aurrera egin ere. Benetako haize freskoa ekarri du, gidoi landuak, ikus-entzunezko osagai freskoak eta abar. Baina, horrez gain, eskertzekoa da astetik astera interneten denen eskura programaren gidoiak publiko jartzea.

Hausnarketa saioetarako erabilgarri, euskaltegietan, ikastola zein eskoletan, berbalagun taldeetan, … Soziolinguistikaren dibulgazio purua. Eta udazkenean dator bueltan. Haize berriekin seguru. Hona hemen lehen denboraldiko gidoi guztiak batuta:

1. Milioi bat euskal hiztun gara munduan

2. Euskaldun berriei monumentua

3. Euskal Babel

4. Hitz eta pitz, publhitz

5. Haurrak eta gazteak dira euskara gehien erabiltzen dutenak

6. Euskara sexista al da?

7. Asmo berri on

8. Riojatik Errioxara

9. (Eus=mc2).

10. Frantziaren itzal luzea

11. Abestien hitzak, hitzen doinuak

12. Bertan Bilbo

13. Jendaurrean

14. Euscatalá

15. Hau dunk umorea!

16. Gelatik kalera

17. Nafarroa arragoa

18. Euskal zinema

19. Itsu, mutu, baina ez gor

20. Biba Xiberua!

21. Euskara 2039

22. Jolasean

23. Kanpoko eta bertoko

24. Batua vs. euskalkiak

25. Munduko herririk euskaldunenak

26. Euskararen ahozko ondarea

27. Arrasate: euskara eta kooperatibismoa

28. Itsasoa laño dago

29. Sarean harrapatuta

30. 60ko hamarkadako astindua

31. Gasteiz-Vitoria-Gasteiz

32. Zergatik ez dugu egiten?

33. Euskara opor giroan

Eta Onintza Iruretak Argian egindako erreportajea: http://www.argia.com/argia-astekaria/2407/tribuaren-berbak

Azatzak 92: Karena

2014-07-23  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Euskarazko kulturgintza beti egon da krisian, beti (nahiz eta batzuek esan dirutza jasotzen zutela diru-laguntzetan). Eta gurean horregatik betidanik erabili dira auzolan estrategiak euskarazko kulturgintzako produktuak diruz eta mimoz babesteko.

Gaur egun, horietako batzuk internet bidez egiten dira eta crowfounding izen arrotza jaso. Orain arte, gurean hemendik kanpo (eta nola edo hola euskaratutako) plataformetan kudeatu dira hauek. Baina, orain dela gutxitik, badaukagu guretik proiektuak diruz laguntzeko aukera: Karena.

Gainera, euskarazko berba zahartxo bat berreskuratuz. Eurek nik baino hobeto azaltzen dute honako bideo honetan: