Irakurgaiak: El nacionalismo lingüístico

2014-09-03  //  Irakurgaiak  //  Iruzkinik ez

Moreno Cabrera ezaguna da gure artean. Hizkuntzalari espainiarrak hainbat liburu egin ditu espainierari buruz. Eta morroi ezaguna da bere arloan. Dibulgazio lan apartak ere egin ditu. Eta horien artean kokatzen da hizkuntza-nazionalismoaren gaineko hau.

Hizkuntzalaritzaren irakaspenekin nazionalismo linguistikoaren aurreiritziak desmontatzen ditu banan-banan. Bat bera ere ez du uzten. Egurra partitzen du alde guztietara.

Izan ere, liburuaren tesia honako hau da: ez dago oinarri zientifikorik esateko hizkuntza bat beste edozein hizkuntza baino baliotsuagoa denik, gaituagoa, doituagoa, erabilgarriagoa, garatuagoa. Hori ilustratzeko, liburutik bertatik ateratako esaldi bat itzuli egin dut:

Sokatiran ari diren bi hizkuntzen deman alde batekoen garaipena oinarri sozial, politiko, demografiko, ekonomiko eta kulturalak bultzatuta izaten da. Hala ere, irabazleak oinarri horiek ostendu eta oinarri linguistiko hutsak erabiltzen ditu garaipena azaltzeko.

Oso interesgarria da zuzeu-n aspalditxo egin zioten elkarrizketa.

Azatzak 93: Kanaldude

2014-09-01  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Telebistak gure bizitzako ordu asko jaten ditu. Eta euskarazko eskaintza ez da behar bestekoa ez kantitatez ez kalitatez. Baina alor honetan ere badira berri onak.

Kanaldude da horietako bat. Baxenafarroan du egoitza eta zentroa, Arrosan. Ipar Euskal Herri osoa du berbagai eta sarearen bidez hedatzen ditu bere eduki guztiak, euskaraz jakina.

Herri-telebista dugu Kanaldude. Kulturgintzaren adierazpideei garrantzi berezia ematen diena. Erresonantzia-kaxak behar genituela esan zuen batek, ezta?

Tribuaren berbak 2013-2014

2014-07-29  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Bere garaian blogean aipatu nuen. Baina ordutik hona programak aurrera egin du, zoragarri aurrera egin ere. Benetako haize freskoa ekarri du, gidoi landuak, ikus-entzunezko osagai freskoak eta abar. Baina, horrez gain, eskertzekoa da astetik astera interneten denen eskura programaren gidoiak publiko jartzea.

Hausnarketa saioetarako erabilgarri, euskaltegietan, ikastola zein eskoletan, berbalagun taldeetan, … Soziolinguistikaren dibulgazio purua. Eta udazkenean dator bueltan. Haize berriekin seguru. Hona hemen lehen denboraldiko gidoi guztiak batuta:

1. Milioi bat euskal hiztun gara munduan

2. Euskaldun berriei monumentua

3. Euskal Babel

4. Hitz eta pitz, publhitz

5. Haurrak eta gazteak dira euskara gehien erabiltzen dutenak

6. Euskara sexista al da?

7. Asmo berri on

8. Riojatik Errioxara

9. (Eus=mc2).

10. Frantziaren itzal luzea

11. Abestien hitzak, hitzen doinuak

12. Bertan Bilbo

13. Jendaurrean

14. Euscatalá

15. Hau dunk umorea!

16. Gelatik kalera

17. Nafarroa arragoa

18. Euskal zinema

19. Itsu, mutu, baina ez gor

20. Biba Xiberua!

21. Euskara 2039

22. Jolasean

23. Kanpoko eta bertoko

24. Batua vs. euskalkiak

25. Munduko herririk euskaldunenak

26. Euskararen ahozko ondarea

27. Arrasate: euskara eta kooperatibismoa

28. Itsasoa laño dago

29. Sarean harrapatuta

30. 60ko hamarkadako astindua

31. Gasteiz-Vitoria-Gasteiz

32. Zergatik ez dugu egiten?

33. Euskara opor giroan

Eta Onintza Iruretak Argian egindako erreportajea: http://www.argia.com/argia-astekaria/2407/tribuaren-berbak

Azatzak 92: Karena

2014-07-23  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Euskarazko kulturgintza beti egon da krisian, beti (nahiz eta batzuek esan dirutza jasotzen zutela diru-laguntzetan). Eta gurean horregatik betidanik erabili dira auzolan estrategiak euskarazko kulturgintzako produktuak diruz eta mimoz babesteko.

Gaur egun, horietako batzuk internet bidez egiten dira eta crowfounding izen arrotza jaso. Orain arte, gurean hemendik kanpo (eta nola edo hola euskaratutako) plataformetan kudeatu dira hauek. Baina, orain dela gutxitik, badaukagu guretik proiektuak diruz laguntzeko aukera: Karena.

Gainera, euskarazko berba zahartxo bat berreskuratuz. Eurek nik baino hobeto azaltzen dute honako bideo honetan:

Iraunkortasun linguistikoa

2014-07-21  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Albert Bastardas kataluniarra dugu hizkuntza ekologian maisu. Orain gutxi artikulua idatzi du ekologia eta iraunkortasun linguistikoaren gainean. Entresaka labur bat egin dut blogerako, iraunkortasun linguistikoa zer den azaldu nahian. Dena den, merezi du artikulu osoa irakurtzea.

Iraunkortasun linguistikoa gaur egungo giza-espeziearen antolaketa linguistikoa aldatzeko pausoz pausoko prozesua da. Pertsonak elebidun edo eleaniztun bihurtzeak ez luke ekarri behar berez hizkuntza propioa bertan behera uztea. Iraunkortasunak elebiduntzea edo eleaniztuntzea onartzen du, baita pertsona eta taldeen arteko elkar-komunikazioa ere. Baina talde bakoitzaren jarraitasuna eta garapen osoa eskatzen du.

Iraunkortasun linguistikoaren printzipio nagusia hauxe da: taldearen berezkoa ez den hizkuntza bakarrik erabiltzea beharrezkoa den kasuetan eta berezko hizkuntzen ahalik eta funtzio gutxien erabilita. Beraz, hizkuntza-kontaktu iraunkorra izango da taldeen hizkuntzaren jarraikortasun egonkorrari eragiten diona. Hau da, berezko hizkuntza ez denaren esposizioaren abiadura edo presioa berezko hikuntzaren bizitasuna baino txikiagoa denean.

Beraz, aztertu beharko genuke neurri ekonomikoek, politikoek, hezkuntzakoek, immigraziokoek, berritasun teknologikoek, … duten eragin soziolinguistikoa. Eragin soziolinguistiko zehatza.

Hala ere, galdera gako bati erantzun behar diogu aurretik: zelan saihestu praktikan hizkuntza bi edo gehiago dakiten pertsonek euren egunerokoan bertan behera ez uztea bere hizkuntzaren erabilera funtsezkoenak?

Semente: mila udaberriren zain dagoen belaunaldia

2014-07-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Eider Palmouk eta biok iaz idatzi genuen Sementeri buruzko artikulua Hik Hasi aldizkarian. Orain gutxi igo dute artikulua sarera. Garai ona izan daiteke ordukoak berriro irakurtzeko: Mila udaberriren zain dagoen belaunaldia.

Ordutik, Sementek aurrerapausoak egin ditu. Compostelako ikastetxeak aurrera darrai eta Vigokoa hurrengo ikasturtean jarriko da martxan. Gainera, beste hainbat herritan ere jarri nahi dute martxan.

Irakurgaiak: Reclaiming basque

2014-07-15  //  Irakurgaiak  //  Iruzkinik ez

Jacquelin Urlak idatzi du Reclaiming basque izeneko liburu hau. Euskararen aldeko aktibismoa aztertu du ikuspuntu antropologiko batetik. Eta, zentzu batean, kanpo zein barne begiradarekin hornitua (eta ez da gutxi).

Freskoa da liburua, atsegina. Gauza berri gehiegi ez izan arren, gauzei begiratzeko modu berritzailea dakar. Antropologiatik eta esanguratsu. Merezi duen liburua da. Niri, batez ere, erakargarri egin zait batua eta etxeko hizkeraren artean izan diren harremanen berri ematen duenean. Batua sortu zenean, kontra egon zirenek etxeko hizkeraren alde egiten zuten. Baina denborarekin (eta hauek izan duten beherakadarekin) besteak ere hasi ziren etxeko hizkerarekin lanean, jolasean, … Gertukotik lanean hasi bezain pronto.

Bestelako elementu erakargarriak (eta bitxiak akaso) baditu liburuak. Merezi du orriotan murgiltzea denbora batez bada ere.

Desempowerment

2014-07-07  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Esan nuen ba aurrekoan: empowerment murtxikatu barik eta zer eta desempowerment sortu! Eta, jakina, digeritzeko zailtasunak izan ditut. Kontzeptua ez nuen behar bezala azaldu. Ea ba oraingoan.

Botere-gabetze moduan ekarri nuen euskarara eta terminoa okerra da. Ez da gabetzea, uztea baizik. Botere-uztea izango litzateke itzulpen egokiagoa. Botere-uztea erabiliko dut ba! Termino okerra erabiltzeaz gain, kontzeptua bera ez nuen ondo azaldu (edo ez nuen behar bezala ulertu).

Desempowerment hauxe da: pertsona edo pertsona talde batek bere boterea bazterrean uzten du erabili ordez, eta ez du inork hartzen, partaidetza horizontala bilatzen baita. Boterea (edo boteretxoak) bazter batean uzten da eraikuntza kolektibo bati lekua egiteko. Hau da, boteredunek boterea guztien esku uztearen prozesuari deitzen zaio desempowerment. Eta kontua ez da boterea hartzea, boteretzea edo kontraboterea eraikitzea. Kontua da egunerokoa autogestionatzea.

Argi gera bedi! Eta bi mila esker Ainhoa Ezeizari bere ohar eta iruzkinengatik. Bera barik, oraindik ulermen lausoa edukiko nuke kontzeptu honen gainean. Uztailaren 16an gaian sakontzeko aukera egongo da, gainera, Donostian.

Azatzak 91: Kaierak

2014-07-02  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Azatzik azatz, 90.aren muga ere gainditu egin dut. 10 azatz baino ez dira falta lau urteko bilketa lan honi amaiera emateko. Azken 10 azatzak berezitxoak izatea nahiko nuke. Proiektu berri zein zaharrak batu nahi ditut, etorkizun handikoak izan daitezkeenak batzuk, garrantzi berezia izan dezaketenak bestetzuak. Ea ba!

91. azatzak literatur kaiera batzuk non kokatu gogorarazten digu. Poesia liburu laburrak dira (poesiak mundua aldatuko ez duen esperantza gordetzen dut), nazioarteko egile ezagunenak eta harpidetza bidez argitara emandakoak (hori ere crowfounding da, ezta?). Momentuz, lehen hiru aleak kalean daude (hurrengo hirurak uda ostean izango dira liburu-denda zein harpidedunon etxeetan).

Parodia

2014-06-30  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Jacqueline Urlak bere “Reclaiming basque” liburuan honakoa esaten du: Language revival is a battle against prejudice (hizkuntza biziberritzea aurreiritzien kontrako borroka da). Esaldi borobila da eta, zentzu batean, berarekin bat egiten dut.

Diskurtsoa, framing eta horrelakoez asko hitz egin eta egiten da gurean (Galizia aldean ere imaxinario social erabiltzen dute antzeko gauzei erreferentzia egiteko). Eta komunikazio alorreko estrategiak jarri dira martxan euskalgintzan (ez naiz sartuko haien arrakasta neurtzen). Izan ere, horien guztien azken helburua aurreiritzien kontra borroka egitea baita.

Baina oso gutxi landu ditu euskalgintzak komunikazioaren gerrillako irakaspenak (bereziki markatu ninduen Manual de guerrilla de la comunicación liburuak bere garaian, dokumentala ere badago). Galizia aldean gehiago landu dute ridiculismoa edo retranca. Eta komunikazio ofizialari kontrajarri diote umoretsuago den beste bat: adibidez, toallaren egunean.

Hemen horrelako gutxi egon da. Euskararen aldeko jaietan ere (Korrika, Ibilaldia eta enparauetan) irribarrea ahoan izan arren, gure praktika oso transzendentala da. Geure buruaz barre egiteko bideak behar ditugu praktika sozialetan ere (ez ditut ahaztu nahi han-hemengo ahalegin batzuk: adibidez, Bikoteatroaren antzezlanak edo Izparringia komunikabidea).

Nor dago prest parodiarako?