Zer egin umeak erdaraz erantzuten badu?

2014-06-12  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Soziolinguistika domestikoaren esparrura lerratu nintzenetik, behin baino gehiagotan galdetu didate hauxe: zer egiten dut nire alabak (edo semeak) erdaraz erantzuten badit? Erantzun magikoa nahi dute guztiek (Unbeko ama birjina bezala, ez da esistitzen). Hala ere, honen moduko erantzun batzuk praktikatu daitezke (umearen adinak eragina izan dezake batean zein bestean):

1. Gogorarazi euskaraz egiteko.

2. Umeak esaten duena errepikatu, baina kasu honetan erdaraz barik, euskaraz.

3. Umearen erantzuna baztertu euskaraz egin arte. Baina, kontuz, sekula ez inposizio modura, jolas modura baizik.

4. “Zer esan duzu?” moduko esaldiak erabili. Hau tentuz erabili behar da. Delikatua izan daiteke eta umea frustratu. Berak badaki guk ere erdaraz dakigula. Koherenteak izan behar dugu: guk egiten ez duguna ezin diegu eurei eskatu.

Azatzak 89: ahotsak ikasgelan

2014-06-09  //  Azatzak  //  Iruzkin bat

Aspaldiko azatz batean ekarri nuen hona Ahotsak egitasmoa. Ordutik hona egitasmoa hazi baino ez da egin. Garai hartan 9.000 bideo pasatxo zeuden eta gaur 20.000 bideotik gora daude.

Baina gatozen geurera. Ahotsak proiektuaren adarra da Ahotsak ikasgelan. Izan ere, gordailua baino askoz gehiago da Ahotsak. Gure historia hurbilaren edozein ikerketak aintzat hartu beharko luke hau. Eta, jakina, ondare horren transmisioa. Eta ikasgelan izeneko adar honek horretan eragin gura du bereziki.

Ondare eta hizkeren transmisiorako proiektu ederra. Bizkai aldean ere horrelako batzuk egiten ari dira. Pena da dena batera egin ez izana (ez gaude indarrak bikoizteko!)

Testa: hizkuntza eta zu

2014-06-05  //  Sutondoko kontuak  //  Iruzkinik ez

1.    Lehen aldia zelakoa izan zen?

a.    Ez naiz gogoratzen.

b.    Arraro samar sentitu nintzen.

c.    Oraindik ez naiz ausartu.

2.    Euskara animalia izango balitz…

a.    Betizua.

b.    Boa.

c.    Ornitorrinkoa.

3.    Zuretzat diglosia da …

a.    Buru gaixotasun bat.

b.    Heste meharrean dagoen zerbait.

c.    Ez dakit zer ote den.

4.    Larrutan ari zara Torontotik heldu berri den zure bikotekidearekin. Hasperenka ari dela, esaten dizu euskaraz zerbait lizuna esan diezaiozun …

a.    Jakina, naturaltasun osoz.

b.    Eskatzen didan moduaren arabera.

c.    Ez zait ateratzen.

5.    Ba al dakizu zein den Itxaro Borda?

a.    Idazlea.

b.    Aktorea.

c.    Ez dakit.

6.    Bete ezazu: maita nazazu gutxiago…

a.    Eta goza nazazu gehiago.

b.    Eta goazen ohera oraintxe bertan.

c.    Eta gorrota nazazu gehiago.

7.    Bete ezazu: gau eta egun…

a.    Euskaraz bizi nahi dut.

b.    Gaupasan lagun.

c.    Paso del euskera.

8.    Euskaraz hitz egiteak duen onena da…

a.    Nahi beste ligatzen duzula.

b.    Eusko Jaurlaritzan lan egin ahal izatea.

c.    Ba al du ezer onik?

EMAITZAK:

Gehienak c badira: txarto konpontzen zarete zu eta euskara. Euskara zuretzat astuna da edo, besterik gabe, euskaraz paso egiten duzu.

Gehienak b badira: euskararekin harreman ona duzu. Baina ez zaude guztiz ase. Oraindik ez zara ausartu pausoa ematera. Fidatu zaitez apur bat gehiago euskararekin: lasai, ikusiko duzunez ez zaitu abandonatu behar.

Gehienak a badira: loteria egokitu zaizu. Euskaraz natural-natural bizi zaren horietakoa zara. Baina ez ahaztu, errebeldia apur bat ondo dator beti.

Botere gabetzea

2014-06-02  //  Sailkatu gabea  //  3 iruzkin

Allartean bezala, Ainhoa Ezeizaren bidez heldu nintzen desempoderamiento kontzeptura. Empowerment kontzeptua (boteretzea gurean antza) oraindik ondo irentsi barik izan eta zer eta desempowerment kontzeptua sortu!

Murtxikatu dezagun apur bat boteregabetze kontzeptua (edo horrelako zerbait: ahaluztea bezala ere irakurri dut). Azkenean, labur zurrean eta zehatz hauxe esan gura du: boterea bazter batean utzi eraikuntza kolektibo bati lekua uzteko. Hau da, boteredunek boterea besteen esku uztearen prozesuari deitzen zaio desempowerment antza.

Hala ere, interneten bila arituz gero, botere gabetzearen beste kontzeptu batera heltzen gara. Eta, kasu horretan, empowerment horren ifrentzua da. Pertsona edo pertsona talde batek erabakiak hartzeko eta helburuak aurrera ateratzeko gaitasuna galtzea dakar botere gabetzeak. Horrez gain, gehienetan pertsona edo pertsona talde horren autoestimuan eragina du, eragin negatiboa hain zuzen ere.

Bi esanguren artean, interesgarriagoa iruditzen zait lehena. Interesgarriagoa edo, behinik behin, berritzaileagoa. Izan ere, boteretzearen ifrentzua zein zen nahiko begibistakoa zen, ezta?

Lehenaren arabera, pertsona edo pertsona talde batek bere boterea bazterrean uzten du, beste batzuek botere hori har dezaten. Gurean administrazioaren eta euskalgintzaren arteko dikotomiak kasurik gehienetan bide hori ez du urratu. Administrazioaren eta euskalgintzaren arteko tirabiraren matazan administrazioak (koloreak kolore) boterea atxiki du, beti, eta elkarlana bere interesen uztarrira makurtu da.

Jendarte honetan hizkuntza-ohiturak aldatzea (Cooper-en arabera, eraldaketa soziala eragitea) parte hartzearen bidez eraginkorragoa, samurragoa eta merkeagoa (hau ez dago horren argi, baina tira) dela sinesten dugu askok. Eta, horretarako, administrazioak bere burua botere gabetzea ez litzateke txarto etorriko (koloreak kolore, ostera ere).

Jon Sarasuak, bere Hiztunpolisa liburuan, honako hau dio: “Badira arrazoiak pentsatzeko euskararen komunitatearen desafioetan gizarte ekimeneko enpresen bidez, enpresa sozial errotuen bidez, lortzen dela eraginkortasunik eta errentagarritasunik handiena”. Eta ni bat nator, egunetik egunera “batago”.

Azatzak 88: Pop pilulak

2014-05-29  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

XXI. mendean fanzineak interneten egin behar zirela ematen zuen (blog bat fanzine baino ez da, ezta?). Baina, kia, XXI. mendean oraindik bada lekua artisau gisara egindako paperezko fanzineentzako. Eta poztekoa da.

Euskaraz ez dago askorik: Izu giroa bezalako aitzindaria datorkit burura, baina seguru underground munduan besterik egongo dela (fanzineek xarma dute zentzu horretan, zeure ondoko herrian banatu ahal da eta zu konturatu ez).

Eta iaztik beste bat: Pop pilulak. Lehenengo alea osorik interneten badago. Bigarren alea paperean argitara eman da orain dela gutxi. Pop kulturari buruzkoa da fanzinea. Eskuratu ahal duzuen lekuetan.

Aurreiritziei egurra

2014-05-26  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Irakaskuntza alorrean euskarari buruzko jarrerak lantzeko ezinbesteko webgunea da Motibazioa Sustatzeko Baliabideak izenekoa. DBHko ikasleen motibazio baikorra sustatu nahi dute eta oso ekimen interesgarriak batu dituzte (eta jarraituko dute batzen).

Galizia aldean ere bada motibazio baikorra sustatzeko ekimenik. Kasu honetan, aurreiritziei aurre egiteko baliabideak batu dituzte, hauek ere ikasleei zuzenduak.

Esan bezala, aurreiritziei aurre egiteko baliabideak batu dituzte: adibidez, En galego por que non liburu gomendagarria on line eskuratzeko modua dago, galizierarekiko aurreiritzien sailkapena, galizierarekin dendari bati gertatutako hamar pasadizo, Linguas cruzadas izeneko dokumentala (euskaraz ere badago azpititulatuta), autoxenofobiari buruzko bideo ikaragarria, galizierari buruzko 20 gezur, galizierarekin infernuraino bideotxoa, zergatik hitz egiten duzun galiziera galdera eta ehunka erantzunak, eta abar.

Baliabide mordoa eta gurean oso erabilgarriak horietako asko. Aurreiritziei egurra, beraz!

Turbillón

2014-05-22  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hai uns anos, nunhas xornadas de formación escoitei a palabra traganarrua (é euskara, en galego sería mais ou menos “turbillón”). Esa formación fora impartida por xente da cooperativa Emun, que despois serían as miñas compañeiras de traballo. Hai pouco lin un libro e lembrei outra vez a palabra.

O libro falaba sobre como foi introducido o éuscaro na universidade, como xurdiu a comunidade científica euskaldún. É un libro de Karmele Artetxe, a presidenta da Udako Euskal Unibertsitatea, así que sobre o tema algo xa sabe. E ela di que ao principio o euskara entrou na universidade polo impulso de alumnado e profesorado euskaldún. Moitas veces estes intentos foron posibles grazas á deixadez da propia universidade; outras veces, polo contrario, foi posible a pesar das eivas da universidade. Isto é, nun principio o impulso foi do vento de abaixo.

Despois dese impulso inicial, chegou unha pequena “normalización”. Desde arriba tamén comezaron a impulsar o uso do euskara na universidade (fundamentalmente na Universidade Pública Vasca). E froito diso, foi pouco a pouco desaparecendo o vento de abaixo.

Ese mesmo proceso aconteceu no resto de espazos tamén: a medida que a administración ía impulsando o uso do euskara, a iniciativa popular ía reducíndose. Aínda que non desapareceu nunca (a vasca segue a ser unha das comunidades lingüísticas onde máis forza ten o impulso de abaixo).

As compañeiras de Emun dicían algo semellante naquelas xornadas de formación. Nun principio, os plans para o fomento do euskara nas empresas viñan desde abaixo: os traballadores e as traballadoras foran quen impulsaran as empresas para que desenvolveran os plans. Despois, polo contrario, viñan tamén impulsos desde arriba: as direccións de moitas empresas tamén fixeran o plan seu. E, nese contexto, reinvindicaran o traganarrua (o turbillón).

Eu estou de acordo con iso. É necesario o vento de abaixo a arriba, e tamén é necesario o de arriba a abaixo. E se os dous coinciden, crearán o traganarrua (o turbillón) e liberarán sinerxias. En Euskal Herria e en Galiza.

Cada un desde o seu sitio, debera crear as condicións necesarias para que haxa dous ventos e para que vaian da man. Por onde comezamos? Eu creo sinceramente que hoxe é mais necesario que nunca o vento de abaixo… sen esperar a que veña o vento de arriba. Agora hai que organizar os e ás galegofalantes consecuentes para crear o vento de abaixo. Ánimo, hai moito por facer.

Estetika

2014-05-19  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Egun batzuetan Lorea Agirre itzartu eta esaten dut: euskara feminista izango da edo ez da izango. Hurrengoan, ostera, Fermin Etxegoien itzartu eta: euskara putakumeena izango da edo ez da izango. Ai ama! Eskerrak Kuraia taldeak aspaldi esan zuela: “Ni ere jaio eta hilko naiz nire kontraesanekin”.

Eta horra hor, non topo egiten dudan Dabid Anautekin eta bere eklektizismoarekin:

Euskara normalizatzeko edo berreskuratzeko formulen edo proposamenen artean, askotariko aukerak ditugu: hizkuntza-ekologian edo paradigma ekologikoan oinarritzen direnak, estatu bat izatea ezinbesteko jotzen dutenak, gakoa hizkuntza-komunitatea trinkotzean jartzen dutenak, hizkuntzarena ia kontu edo auzi estetiko hutsa dela diotenak, gure arazo osoa -eta irtenbidea, noski- komunikazioan edo diskurtsoan kokatzen dutenak, Fishmanen eskailera igo nahi dutenak, literatur eta kultur produkzioa giltzatzat hartzen dutenak, …

Bada, nire ustez behintzat, horien guztien arteko sintesia izanen litzateke formularik egokiena. eta badakit ez dudala deus berririk asmatu. Baina segi dezagun hariarekin. Esan bezala, hizkuntza hautatzeko garaian erabakia alde batera edo bestera eramanen duten faktore ugari dago, egoeraren eta hiztunaren arabera pisu handiagoa edo txikiagoa izanen dutenak: balio etikoak, presio soziala, legea, harreman-sarea, norberaren gaitasuna, balio estetikoak, komunikazioaren eraginkortasuna, balio pragmatikoak, jarrera politikoa, diskurtso sozial nagusia … Hizkuntza normalizatuko badugu, ziur asko horietan denetan eragin beharko dugu, eta faktore guztiak edo gehienak, neurri batean behintzat, euskararen alde jartzen saiatu beharko dugu. Ospitaleratu zaituztenean euskaraz egin nahi baduzu, esaterako, alferrik izanen da hizkuntza-ekologiaren oinarri guztiak barneratuta izatea, sendatu behar zaituen mediku eta erizain guztiak erdaldunak baldin badira; alferrik diseinatuko dugu hizkuntza-planik edo hizkuntza-legerik ederrena, herritarrek euskararekiko gutxieneko atxikimendurik ez badute; alferrik izanen dira hizkuntza-eskubideak, hiztunak euskaraz deseroso eta sufrituz aritzen badira; alferrik …

Horrekin zer esan nahi dugun? Bada, planteamendu edo formulazio teoriko-praktiko guztiek dutela ziur asko beren egiaren eta arrazoiaren puska, eta osagai guztiekin osatu beharko genukeela euskararentzat errezeta osoa eta erabatekoa. [..] Badakit ume inuzente baten ametsaren tankera duela ideiak, eta esatea egitea baino askozaz ere errazagoa dela; baina zer eginen diogu, hala iruditzen zait niri.

Eta zer gura duzue esatea! Jon Benitok ere esaten du: auzi estetikoa ere bada! Eta, nire ustez, orain arte baino arreta gehiago merezi du horrek.

Azatzak 87: Klasikoen irakurtaldia

2014-05-15  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Badira urte batzuk Bilbo Zaharra euskaltegiak Klasikoen Irakurtaldia antolatzen duela Bilbon, jakina. Arriaga plazan, zehatzago esateko.

Aurten Gabriel Arestiren Harri eta herri klasikoa irakurri du hainbat jendek kalean, ozenki, Bilboko erdigunean, gure “metropoliaren” erdigunean. Euskara (eta euskal literatura) kalera ateratzeko modu erraz eta eraginkorra.

Maiatzaren 22a da egun handia, baina karpa jarriko dute Arriagan maiatzaren 20tik 23ra. Eta dozenaka ekitaldi antolatu dituzte irakurtaldia osatzeko.

Euskara Jendeari buruz

2014-05-12  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Martxo eta apirilean, sei astetan Bilbon, Zirika gunean, Euskara Jendea dokumentalak ikusi eta haien gaineko solasaldiak izan dira. Iritzi mordo bat, zalantzak ere zientoka, kontraesanak eta kontrako iritziak ere. Laburtu beharko banitu sei eguazten horietako parrapladak, bi galderatan laburtuko nituzke:

– Zer hari mehe, fin eta hauskorrak ekarri gaitu gaur arte? Zergatik iraun dugu? Zerk ekarri gaitu XXI. menderaino?

– Eta aurrera begira zer? Zer indartu behar dugu gure komunitateak beste milurteko batzuk iraun ditzan? Hari mehe eta fin horiek izan daitezke etorkizunean irauteko eta zabaltzeko gakoak?