Hasiera »
Txerraren bloga - Garaigoikoa
Txerra Rodriguez
Soziolinguistikari buruz dihardu blog honek, euskararen hizkuntza komunitatearen ikuspegitik beti ere.
Azken bidalketak
Iruzkin berriak
- Lehen jabetze eskola sortu da Gasteizen(e)k Zer da soziolinguistika domestikoa? bidalketan
- Lehen jabetze eskola sortu da Gasteizen(e)k Soziolinguistikaren dibulgazioa gaur eta hemen: barreiatzen egitasmoa bidalketan
- 30 musker(e)k Normalizaziorako alderdi linguistikoak bigarren mailakoak dira bidalketan
- Joan-etorri (xin-fan)(e)k Hegemonia (edo autozentroa) bidalketan
- Joan-etorri (xin-fan)(e)k A casa do amo bidalketan
Artxiboak
- 2025(e)ko urtarrila
- 2024(e)ko abendua
- 2024(e)ko azaroa
- 2024(e)ko urria
- 2024(e)ko iraila
- 2024(e)ko uztaila
- 2024(e)ko ekaina
- 2024(e)ko maiatza
- 2024(e)ko apirila
- 2024(e)ko martxoa
- 2024(e)ko otsaila
- 2024(e)ko urtarrila
- 2023(e)ko abendua
- 2023(e)ko azaroa
- 2023(e)ko urria
- 2023(e)ko iraila
- 2023(e)ko uztaila
- 2023(e)ko ekaina
- 2023(e)ko maiatza
- 2023(e)ko apirila
- 2023(e)ko martxoa
- 2023(e)ko otsaila
- 2023(e)ko urtarrila
- 2022(e)ko abendua
- 2022(e)ko azaroa
- 2022(e)ko urria
- 2022(e)ko iraila
- 2022(e)ko abuztua
- 2022(e)ko uztaila
- 2022(e)ko ekaina
- 2022(e)ko maiatza
- 2022(e)ko apirila
- 2022(e)ko martxoa
- 2022(e)ko otsaila
- 2022(e)ko urtarrila
- 2021(e)ko abendua
- 2021(e)ko azaroa
- 2021(e)ko urria
- 2021(e)ko iraila
- 2021(e)ko uztaila
- 2021(e)ko ekaina
- 2021(e)ko maiatza
- 2021(e)ko apirila
- 2021(e)ko martxoa
- 2021(e)ko otsaila
- 2021(e)ko urtarrila
- 2020(e)ko abendua
- 2020(e)ko azaroa
- 2020(e)ko urria
- 2020(e)ko iraila
- 2020(e)ko abuztua
- 2020(e)ko uztaila
- 2020(e)ko ekaina
- 2020(e)ko maiatza
- 2020(e)ko apirila
- 2020(e)ko martxoa
- 2020(e)ko otsaila
- 2020(e)ko urtarrila
- 2019(e)ko abendua
- 2019(e)ko azaroa
- 2019(e)ko urria
- 2019(e)ko iraila
- 2019(e)ko abuztua
- 2019(e)ko uztaila
- 2019(e)ko ekaina
- 2019(e)ko maiatza
- 2019(e)ko apirila
- 2019(e)ko martxoa
- 2019(e)ko otsaila
- 2019(e)ko urtarrila
- 2018(e)ko abendua
- 2018(e)ko azaroa
- 2018(e)ko urria
- 2018(e)ko iraila
- 2018(e)ko uztaila
- 2018(e)ko ekaina
- 2018(e)ko maiatza
- 2018(e)ko apirila
- 2018(e)ko martxoa
- 2018(e)ko otsaila
- 2018(e)ko urtarrila
- 2017(e)ko abendua
- 2017(e)ko azaroa
- 2017(e)ko urria
- 2017(e)ko iraila
- 2017(e)ko uztaila
- 2017(e)ko ekaina
- 2017(e)ko maiatza
- 2017(e)ko apirila
- 2017(e)ko martxoa
- 2017(e)ko otsaila
- 2017(e)ko urtarrila
- 2016(e)ko abendua
- 2016(e)ko azaroa
- 2016(e)ko urria
- 2016(e)ko iraila
- 2016(e)ko abuztua
- 2016(e)ko uztaila
- 2016(e)ko ekaina
- 2016(e)ko maiatza
- 2016(e)ko apirila
- 2016(e)ko martxoa
- 2016(e)ko otsaila
- 2016(e)ko urtarrila
- 2015(e)ko abendua
- 2015(e)ko azaroa
- 2015(e)ko urria
- 2015(e)ko iraila
- 2015(e)ko uztaila
- 2015(e)ko ekaina
- 2015(e)ko maiatza
- 2015(e)ko apirila
- 2015(e)ko martxoa
- 2015(e)ko otsaila
- 2015(e)ko urtarrila
- 2014(e)ko abendua
- 2014(e)ko azaroa
- 2014(e)ko urria
- 2014(e)ko iraila
- 2014(e)ko uztaila
- 2014(e)ko ekaina
- 2014(e)ko maiatza
- 2014(e)ko apirila
- 2014(e)ko martxoa
- 2014(e)ko otsaila
- 2014(e)ko urtarrila
- 2013(e)ko abendua
- 2013(e)ko azaroa
- 2013(e)ko urria
- 2013(e)ko iraila
- 2013(e)ko abuztua
- 2013(e)ko uztaila
- 2013(e)ko ekaina
- 2013(e)ko maiatza
- 2013(e)ko apirila
- 2013(e)ko martxoa
- 2013(e)ko otsaila
- 2013(e)ko urtarrila
- 2012(e)ko abendua
- 2012(e)ko azaroa
- 2012(e)ko urria
- 2012(e)ko iraila
- 2012(e)ko abuztua
- 2012(e)ko uztaila
- 2012(e)ko ekaina
- 2012(e)ko maiatza
- 2012(e)ko apirila
- 2012(e)ko martxoa
- 2012(e)ko otsaila
- 2012(e)ko urtarrila
- 2011(e)ko abendua
- 2011(e)ko azaroa
- 2011(e)ko urria
- 2011(e)ko iraila
- 2011(e)ko abuztua
- 2011(e)ko uztaila
- 2011(e)ko ekaina
- 2011(e)ko maiatza
- 2011(e)ko apirila
- 2011(e)ko martxoa
- 2011(e)ko otsaila
- 2011(e)ko urtarrila
- 2010(e)ko abendua
- 2010(e)ko azaroa
- 2010(e)ko urria
- 2010(e)ko iraila
- 2010(e)ko uztaila
- 2010(e)ko ekaina
- 2010(e)ko maiatza
- 2010(e)ko apirila
- 2010(e)ko martxoa
- 2010(e)ko otsaila
- 2010(e)ko urtarrila
- 2009(e)ko abendua
- 2009(e)ko azaroa
- 2009(e)ko urria
- 2009(e)ko iraila
- 2009(e)ko abuztua
- 2009(e)ko uztaila
- 2009(e)ko ekaina
- 2009(e)ko maiatza
- 2009(e)ko apirila
- 2009(e)ko martxoa
- 2009(e)ko otsaila
- 2009(e)ko urtarrila
- 2008(e)ko abendua
- 2008(e)ko azaroa
- 2008(e)ko urria
- 2008(e)ko iraila
- 2008(e)ko abuztua
- 2008(e)ko uztaila
- 2008(e)ko ekaina
- 2008(e)ko maiatza
- 2008(e)ko apirila
- 2008(e)ko martxoa
- 2008(e)ko otsaila
- 2008(e)ko urtarrila
- 2007(e)ko abendua
- 2007(e)ko azaroa
- 2007(e)ko urria
- 2007(e)ko iraila
- 2007(e)ko uztaila
- 2007(e)ko ekaina
- 2007(e)ko maiatza
- 2007(e)ko apirila
- 2007(e)ko martxoa
- 2007(e)ko otsaila
- 2007(e)ko urtarrila
- 2006(e)ko abendua
- 2006(e)ko azaroa
Arrasateko gazteen aingurak
2013-09-04 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Itxaro Artolak egindako sakontze egitasmoa irakurri berri dut: Euskararen aingurak Arrasateko gazteen hizkuntza-praktikatan. Ideia batzuk azpimarratu nahi ditut ikerketatik:
– Etxearen garrantzia beste behin ere argi geratu da. Etxeak du giltza, gaitasunari eta erabilerari dagokionez. Arrasaten egunerokotasunean euskaraz hitz egiteko ohitura duten gazteen etxeetan euskaraz egiten da nagusiki.
– Gazteek jendarteko pertsona erreferenteen artean ez dute oro har pertsona edo talde eredugarririk aipatzen. Ezta irakasleek ere.
– Euskaraz egiteko hautua egin duten gazteak kritiko dira erdaraz egiteko joera duten gazteekiko, batez ere jarrera abertzalea hartzen dutenekiko.
– Arrasateko euskalkian hitz egiteko mugak dituztenek ezintasun hori gainditzeko erdarara aldatzen dute.
– Oso gutxi dira gazteen artean euskaraz hitz egiteko ohitura duten lagun taldeak. Eta dauden apurrak, neska taldeak dira.
– Gazteen aisialdiko berezko guneetan (batez ere, gaueko giroan) erdararen uholdeak harrapatzen ditu euskaraz egiteko ohitura duten asko ere.
– Arrasateko gazteen berezko aisialdi guneen artean (tabernak, diskotekak, …) ez dago euskararen erreferente denik.
Azatzak 70: Literatura unibertsala
2013-09-02 // Azatzak // Iruzkinik ez
EIZIEk bultzatutako literatura unibertsala bildumak 150 liburutik gora eman du argitara euskaraz, 150 liburu kanoniko. Kritikak kritika, euskararen komunitatearen garapenerako aurrerapauso galanta da hauxe. Aurrerapauso garrantzitsua.
Corpus plangintzarako bezainbat estatus plangintzarako. Ezta?
Izkiriaturik aurkitu ditudan ene artikuluak (VI)
2013-08-16 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Uztaila eta abuztuan opor usaina izaten da han-hemenka, mendiak, hondartzak, hiriak, eta abar bisitatzen ditugu. Soziolinguistika arloan batzuk ere oporretan bagaude ere, beste batzuek ez. Eta uzta polita utzi dute, nik nahiko nukeen uzta, jakina:
-Garabideren laugarren liburuxka, hezkuntzari buruzkoa: http://www.argia.com/albistea/garabide-4
– Kike Amonarrizek Mondragon taldeko euskara koordinatzaileei esandakoak: http://www.lantalan.com/emun/mondragon-euskararen-irradiazio-gune-lan-mundua-euskalduntzeko-prozesuaren-aintzindaria
– Iñaki Martinez de Luna eta euskalgintzaren gizarte kapitala: http://www.argia.com/argia-astekaria/2378/euskalgintzaren-gizarte-kapitala
– Allartean zeharlerrotasunari buruz egin dituen hiru artikuluak: zeharlerrotasuna bat, zeharlerrotasuna bi eta zeharlerrotasuna hiru.
– Kike Amonarriz klasikoa da dagoeneko izkiriaturik honetan. Duela 30 urte euskararen egoera zertan zen?
Azatzak 69: Gose
2013-08-02 // Azatzak // Iruzkinik ez
Ez da oso ohikoa azatzetan musika talde (edo bestelakorik) bat ekartzea lerrootara. Egia esan, orain arte bakarra ekarri dut hona. Baina oraingo honetan salbuespen bat egingo dugu.
Arrasate aldeko Gose taldeari dagokio 69. azatza. Zergatik? Ba, nire ustez ederto batean asmatu dutelako gauza batean: trikitia (hau da, folk tresna bat, sustraiak alegia) tecno musikarekin uztartzen. Hau da, sustraietatik abiatuta, modernitatera egin dutelako salto, tradizioa berritu egin dutelako (berritzen ez diren tradizioak, hil egiten dira, ezta?).
Eta, jakina, euskaraz.
Zer da soziolinguistika zuretzat?
2013-07-29 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Aurrekoan galdetu zidaten zer da soziolinguistika zuretzat? Eta hasiera batean berba barik geratu nintzen. Gero zerbait barruntatu. Denboratxoa hartuta, hauxe da nire erantzuna:
Ez dut inola ere ulertzen soziolinguistika lurretik bi zentimetrora dauden teorikoen zientzia gisa. Interbentzio eta eraldatze zientzia gisa ulertzen dut soziolinguistika, behetik gorako zientzia gisa, Bernardo Penabadek dioen bezala, soziolinguistika pedestrea deituriko horren partaide sentitzen naiz.
Soziolinguistikara jaio nintzenean, ni militantziatik nentorren eta hara hurreratu nintzen ikasteko asmoz, egunerokoan gertatzen zirenak zientziatik hobeto ulertzeko asmoz. Horregatik, gaur egun ere, nahiz eta militantzia lanbide bihurtu, hacker etikak aldarrikatzen dituen balore batzuekin saiatzen naiz egunerokoan: egiten dudanarekiko interesa, lanarekiko grina, askatasuna, kontzientzia, horizontaltasuna, berdintasuna, ezagutza irekia, jakin-mina, sormena… Berba potoloak dira, baina horretan saiatzen naiz egunero-egunero.
Ulertu barik
2013-07-22 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Ekologiatik soziolinguistikara hainbat kontzeptu pasa dira azken aldion. Baina bi egin zaizkit deigarri:
– Hizkuntza praktika jasangarriak.
eta …
– Eragin soziolinguistikoko azterlanak.
Deigarri, ulertzen ez ditudalako, jakina.
Azatzak 68: Eako poesia egunak
2013-07-17 // Azatzak // Iruzkinik ez
Azken urte hauetan, ugaldu dira literaturzaletasunari lotutako hitzorduak Euskal Herrian: literaturia, herrietako literatur klubak, Ahotsenea, … Eta baita Eako poesia egunak ere.
Zazpi urte dira Ean poesiaren inguruan batzen direla. Zazpi urte poesiaz blai. Ekitaldi xumeak baina gozoak izan ohi dira Eakoak. Aukera baduzue, hurreratu.
Ikusgarria da hemen bidegabea.
Izkiriaturik aurkitu ditudan ene artikuluak (V)
2013-07-15 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Ekaina-uztailean ere ez dute euskal soziolinguistek atseden hartu, ez horixe. Gustatuko litzaidake niri ere horrelako artikuluak idaztea:
– Joxe Rojasek puntueus dela eta, idatzi zuen hausnarketa.
– Gotzon Barandiaranek euskarazko musikagintza izan zuen hizpide: Nola aldatu diren gauzak, kamarada!
– Itzain-ek zorrotz jardun du administrazioko erabilera planei buruz: Normalizazioan aurrera goaz … bataz beste?
– Asisko Urmenetari eta Xamarri elkarrizketa esanguratsua egin zioten Euskadi Irratian.
– Etxekoak mintzo: euskaraz aritzeko koherentzia minimo bat: Mungiako Larramendi ikastolako gurasoek martxan jarritako egitasmoa, Hazi Hezi aldizkaritik.
¿Cómo optimizar la socialización de los/as niños/as en euskera?
2013-07-11 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Hay que tener en cuenta que un niño que estudia en el modelo de inmersión en euskera sólo pasa el 14% de sus horas despiertas al año en euskera. El otro 86% puede que sí o puede que no. Por ello, es absolutamente necesario trabajar con las familias y la comunidad cercana para intentar que el 86% restante también se desarrolle en euskera.
Hasta ahora se ha hablado mucho de transmisión. Es un concepto que se utiliza mucho en Euskal Herria, todavía, pero la sociolinguista Paula Kasares propone otro concepto que se llama socialización. La transmisión es un concepto estático, de arriba a abajo, unidireccional, de adultos/as a niños/as. Pero nuestra compleja situación no se puede explicar satisfactoriamente con ese concepto. Por ello, yo prefiero hablar de socialización, que es un concepto dinámico, multidireccional (de arriba a abajo, pero también de abajo a arriba, los niños son los que muchas veces llevan a casa novedades lingüísticas, y entre iguales), más amplio que la transmisión (también participan de este concepto la propia escuela, la comunidad, las decisiones culturales de familia y demás).
Por lo tanto, en la socialización participan tres elementos fundamentales: escuela, comunidad y familia, que por supuesto están absolutamente interrelacionados. Nuestro objetivo (desde el punto de vista de recuperadores/as de una lengua minorizada) debe ser optimizar al máximo la exposición al idioma en estos tres campos.
Empezando por la escuela, es imprescindible la inmersión lingüística. Pero no una inmersión cualquiera, sino una inmersión con un objetivo comunicativo. Tenemos que romper los moldes de la educación en España que se caracteriza por la pasividad del alumnado. Los y las alumnas deben comunicarse lo máximo posible dentro de las aulas, si queremos que consigan en la escuela un repertorio lingüístico acorde con nuestras exigencias. Y, además, la escuela debe trabajar la identidad.
Seguimos con la familia. La familia es clave, es decisiva para la recuperación de las lenguas. Se debe intentar conseguir que la familia sea un reducto de inmersión lingüística. Para ello, es fundamental es papel del padre y de la madre. Deben ser consecuentes: es decir, deben intentar utilizar el euskera en todas las situaciones en las que puedan. Y es fundamental el idioma de la pareja. Y ese idioma es el mismo que se debe utilizar con los críos. Es absolutamente fundamental ser leales, no cambiar de idioma jamás, aunque el niño venga hablando en castellano. Hay que mantener la coherencia.
Otro aspecto fundamental dentro de la familia es el consumo cultural. Hay que intentar que el consumo familiar sea en euskara. Es difícil, lo sé, porque no hay suficiente oferta, pero hay que buscar la que hay y consumirla. Dentro del consumo familiar también es muy importante el que se da fuera de casa: teatros, cuentacuentos, circo, … Mención especial merece la televisión: aunque haya poco, hay que hacer una apuesta firme por lo poco que hay (de paso, denunciar que en Nafarroa no se pueda ver ETB3).
Pero hay más: la hermana o el hermano mayor tienen un cometido fundamental. Ya hemos dicho que la socialización no es unidireccional, y en la socialización tiene una importancia vital la relación entre iguales. Es difícil acometer este punto, pero ¿por qué no encargar a la hermana mayor (además de cuidar en determinadas ocasiones del pequeño) que cuide lingüísticamente de él?. Y suele dar buenos frutos (siempre les gusta a los chavales que se les encomiende una tarea familiar).
Y todavía más: si se contrata a un cuidador, se debe tener en cuenta la cuestión lingüística. A los abuelos/as también se les debe decir cuál es la decisión familiar tomada en torno al idioma, y se les debe pedir que colaboren (o que no entorpezcan, por lo menos). Y cuando ya sean más mayores: actividades extraescolares, grupos de tiempo libre, etcétera, etcétera.
Como colofón a todo esto, hay que tener en cuenta que el tema lingüístico es un tema a debatir en familia. Cuando una pareja decide tener un hijo, toma muchas decisiones. Y también tiene que decidir explicitamente sobre el tema lingüístico.
Y, por último, la comunidad cercana. En la comunidad cercana, están el parque, los/as amigos/as, el barrio, … Éste es el campo más difícil de articular, pero se debe intentar también que se desarrolle en euskera. Por ejemplo, en los últimos tiempos se han desarrollado dos iniciativas en EH (en Gasteiz y Pasaia), impulsada por los padres y madres para que los chavales jueguen una vez a la semana en euskera en el parque. Es una iniciativa, aunque todavía queda bastante por andar (y seguro que hay muchas más).
Como optimizar a socialización dos/as nenos/as en galego?
2013-07-09 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Hai que ter en conta que un neno que estuda no modelo de inmersión en galego só pasa o 14% das súas horas espertas ao ano en galego (tendo en conta que a oferta é moi limitada). O outro 86% poida que si ou poida que non. Por iso, é absolutamente necesario traballar coas familias e coa comunidade próxima para tentar que o 86% restante tamén se desenvolva en galego.
Até o de agora falouse moito de transmisión. É un concepto que se emprega moito en Euskal Herria, aínda, pero a sociolingüista Paula Kasares propón outro concepto que se chama socialización. A transmisión é un concepto estático, de arriba a abaixo, unidireccional, de adultos/as a nenos/as. Pero nosa complexa situación non se pode explicar satisfactoriamente con ese concepto. Por iso, eu prefiro falar de socialización, que é un concepto dinámico, multidireccional (de arriba a abaixo, pero tamén de abaixo a arriba, os nenos son os que moitas veces levan para casa novidades lingüísticas, e entre iguais), máis amplo que a transmisión (tamén participan deste concepto a propia escola, a comunidade, as decisións culturais de familia e demais).
Polo tanto, na socialización participan tres elementos fundamentais: escola, comunidade e familia, que por suposto están absolutamente interrelacionados. O noso obxectivo (desde o punto de vista de recuperadores/as dunha lingua minorizada) debe ser optimizar ao máximo a exposición ao idioma nestes tres campos.
Empezando pola escola, é imprescindible a inmersión lingüística. Pero non unha inmersión calquera, senón unha inmersión cun obxectivo comunicativo. Temos que romper os moldes da educación en España que se caracteriza pola pasividade do alumnado. Os e as alumnas deben comunicarse o máximo posible dentro das aulas, se queremos que consigan na escola un repertorio lingüístico acorde coas nosas esixencias. E, ademais, a escola debe traballar a identidade.
Seguimos coa familia. A familia é clave, é decisiva para a recuperación das linguas. Débese tentar conseguir que a familia sexa un reduto de inmersión lingüística. Para iso, é fundamental o papel do pai e da nai. Deben ser consecuentes: é dicir, deben tentar empregar o galego en todas as situacións en que poidan. E é fundamental o idioma da parella. E ese idioma é o mesmo que se debe utilizar cos cativos. É absolutamente fundamental ser leais, non cambiar de idioma xamais, aínda que o neno veña falando en castelán. Hai que manter a coherencia.
Outro aspecto fundamental dentro da familia é o consumo cultural. Hai que tentar que o consumo familiar sexa en galego. É difícil, seino, porque non hai suficiente oferta, pero hai que buscar a que hai e consumila. Dentro do consumo familiar tamén é moi importante o que se dá fóra da casa: teatros, contacontos, circo… Tedes que aproveitar as vantaxes que ofrece a proximidade co portugués. Nós temos que crear todo desde 0, vós podedes partir do portugués para achegarvos ao galego.
Mención á parte merece a televisión. Son consciente de que a oferta é moi limitada, pero hai que tentar que ese consumo sexa en galego. Na actualidade tamén se pode realizar consumo audiovisual no computador e aí, vós tedes nas vosas mans todas as vantaxes de pertencer ao mundo da lusofonía.
Pero hai máis: a irmá ou o irmán maior teñen un labor fundamental. Xa dixemos que a socialización non é unidireccional, e na socialización ten unha importancia vital a relación entre iguais. É difícil abranguer este punto, pero por que non encargarlle á irmá maior (ademais de coidar en determinadas ocasións do pequeno que coide lingüisticamente del). E adoita dar bos froitos (sempre lles gusta aos rapaces que se lles encomende unha tarefa familiar).
E aínda máis: se se contrata un coidador, débese ter en conta a cuestión lingüística. Aos avós/as tamén se lles debe dicir cal é a decisión familiar tomada en torno ao idioma, e débeselles pedir que colaboren (ou que non entorpezan, polo menos). E cando xa sexan máis maiores: actividades extraescolares, grupos de tempo libre, etcétera.
Como colofón a todo isto, hai que ter en conta que o aspecto lingüístico é un tema a debater en familia. Cando unha parella decide ter un fillo, toma moitas decisións. E tamén ten que decidir explicitamente sobre o tema lingüístico.
E, por último, a comunidade próxima. Na comunidade próxima, están o parque, os/as amigos/as, o barrio, … Este é o campo máis difícil de articular, pero débese tentar que se desenvolva tamén en galego. Por exemplo, nos últimos tempos desenvolvéronse dúas iniciativas en EH (en Gasteiz e Pasaia), impulsadas polos pais e nais para que os rapaces xoguen unha vez á semana en eúscaro no parque. É unha iniciativa, a pesar de que aínda queda bastante por andar (e seguro que hai moitas máis).