Euskal Trantsizioaren Kulturari begirada bat: Euskool Herria

Atalak: Euskal Trantsizioaren Kultura, Gizartea, Kultura

Normal
0
21

MicrosoftInternetExplorer4

Gertatu behar zena gertatu zen. Bukaeran Zugarramurdiko sasisorginen filma ikusteko aukera izan nuen, duela gutxi. Umekeriak txantxetan, etenak erritmoan, zentzurik gabeko ildo traketsa, aktore kaskarin pare bat… eta arrakasta handiko pelikula izan da, askotariko berrien arabera. Bakarrik blog eta webgune batzuetan kritikatu da, arrazoi osoz, gidoi sexista dela bide, emakumeen rolak histeriko eta dongeak direlako. Hala ere, zinemagile bilbotarraren produktua goraipatu da edonon, herrixka globalean gure baserri kosmopolita eraiki ondoren, gure kultura gorena fina, adeitsua eta ongi hezia izaten delako.

Filmaren eszena kitsch batean, akelarrea dela medio, lauburu bat dugu, apaingailu bat balitz legez. Miarritze eta Donibane Lohizunera hurbiltzen naizen bakoitzean, hainbat dendatan trapuak eta bainurako eskuoihalak lauburuz josita topatzen ditut. Egia erran, ez dut imajinatzen nola lehortu besapeak edo nire ipurdia lauburu batekin, eta ez pentsa niretzat sinbolo hau sakratua denik, baina antzinako estetikan eta eguzki-loreen eremuetan du lekurik hoberena lauburu honek, ez gaurko hiri posmoderno, paleoliberal, jainkojale, teknokratiko eta burokratizatuetan, non dena normaltzat jotzen dugun, sasisorginak, plastikozko lauburuak, turista txoriburuak eta guzti.

Trastetegi honekin gure Euskal Trantsizioa egin dugu, gure euskara batuan, gure diseinuzko bizitzetan, hiztegiari berba gutxi batzuk gehituz: “terrorismoa”, “ezker abertzalea”, “askatasuna”, “independentzia”, “bakea”, “zoru etikoa”, “eusko label”, “I am Basque”. Odolaren mintzo eta indarkeriaren kontra, hizkuntzatik komunikabide eta erakundeetara, izpi oro “normalizatu” gura izan dugu, “egonkortasuna” bilatu nahian. Prozesuaren amaieran zapo-erdara batua eskuratu eta euskaratu dugu, euskaldunok ordenaren anabasan galdu arte.

Behin Bernardo Atxagak Euzkaditik Euskadira doan tartea deskribatu zuen, Euskal Herritik Euskal Hirirako pasabidean eman behar zen urratsa. Alta, beharrezkoa izanda ere, plazan euskaldun guztiok ez gara Euskadi. Euskal Autonomia Erkidegoa ez da Nafarroako Foru Komunitatea eta, halaber, Nafarroako Foru Komunitatea ez da Nafarroa. Euskaldunak baskoak baino gehiago dira, edo gutxiago, baina ez dira sinonimoak gaur. Agian bascotilles baino ez gara euskal kulturan, “art à basque” erranen luke Paul Azoulayk, esthétiquette bat soilik.

“Jo ta ke” oihuaren eremutik “Pijo ta ke” leloaren lur errera doan trantsizioa egin dugulakoan nago. Idurre Eskisabelek honen adibidea jarri du. Badu lagun bat guztiz independentista dena. Halako batean, zera bota zion, pentsatzen hasi behar dugula nolako jet-set giroko jendea nahi dugun, beautiful people bat guk ere izanen dugulako. Gustu glamourosoa, bai.

Historia lehenbizi tragedia gisa eta gero fartsa gisa gerturatzen da. Eta lanetik jin ondoren, euskal telebista piztu bezain fite, pantailan “Ongi etorri” saioa agertuz gero, luxuzko etxe itzel eta klasistak izanen dituzu begien aurrean, disimulurik ezean, bapo-bapo, kanpoan jende komunak bizilekua galdu izan ez balu bezala. Ikuskizunaren kulturan Gabriel Arestiren aitaren etxea hipoteka batean erori da, gure miseria ohartzeke.

Ez legoke gaizki euskal kulturaren kontakizunean hitz berriak sartzea: “posdemokrazia”, “eskuin abertzalea”, “bilbozentrismoa”, “eusnob”, “prekariegoa”, “etxe kaleratzea”, “parte-hartze preferenteak”, “moroak gara”, kasu. Hala ere, gogora ezazue titaniozko museotan galtzen naizela, euskaldun berria izanik, oso cool (edo euscool) ez bainaiz. Oraindik ez naiz ongi moldatu Euskool Herrian bizi izatera, apika Bizkaiko Golkoko uhinek Lampedusako itoen isiltasuna ekartzen didatelako.