Trantsizioaren heriotza

Atalak: Trantsizioaren Kultura

Espainiako erresumaren kontakizun etiko eta politikoan Trantsizioa –honela, letra larrietan– saldu digute, non Adolfo Suárez dukea eredutzat jo duten azken hamarkadotan. Egia erran, gizon bat baino tropo bilakatu zen garai batetik. Haragizko metafora hau mito baten mailara igo dute, erresumaren ustelkeria eta indarkeria menpeko hiritarrek edo subditoek ahaztu ditzaten.

Espainiako errege borboiarekin batera duke horren bizitzan nortu dute heroi baten marka, frankismo hiltzailea ahaztarazi gura duten eliteek inposatu dutena. Madrilgo alderdiak, komunikabideak, enpresariak eta mundu akademikoa direla medio, duke horren Trantsizioaren Kultura jorratu nahi izan dute, azken urteotan Teresa M. Vilarós, Guillem Martínez eta hainbat egilek gogor kritikatu dutena –bide batez gaineratu behar da maiz ez dela aipatzen Jesús Ibáñez, Alfonso Sastre, José Bergamín, Miguel Sánchez-Ostiz eta bertze horrenbertzek gazteleraz salatu zutela ipar baztertu honetatik, ZEN planaren barrutitik–.

Duke hau metonimia hankaduna izan da, bertute zibil guztiak bildu zituena: tolerantzia, begiramena, abertzaletasuna, leialtasuna eta estatu zentzua. 2002an Grupo Correo Prensa Española delako komunikazio taldeak giza balioetan saria eman zion, “adostasun handi instituzionalak lortu” zituelako. Adostasuna da kultura honetan hitz sakratua, honen gainean erregimenaren demokrazia amnesiko eta elitista eraiki baitzuten, tutore politikoen eskutik, aipaturiko sariaren argazki batean agerian dugunez. Han errege borboia eta Trantsizioaren dukea barreka agertzen dira, kezkarik gabeko txantxetan, kasik historiarekin jolasean, harro-harro, urre-koloreko ispilu barroko baten ondoan. Beiraren islak eskuin espainolaren buruetako bat erakusten du, gaur Europako barruti hartan presidentea izatera heldu dena. Zimurrez beteriko eliteen potreta, basailutza demokratikoa islatzen duena, komunikabide gehienek bedeinkatu eta onartua, 78ko konstituzionalistek babestu dutena.

Metafora bizidunek arazo bat bertzerik ez dute: denboraren poderioz gorputzak derrigorrez gainbeheratzen direla. Hankek behaztopa egiten dute eta buruak oroimena galdu. Dukea eta erregea ez dira honetan salbuespenak izan, entropia biologikoak ez baitu aristokraziaren estatus gorena errespetatzen. 2008an, 30 urte erregimenaren ituna sinatu zutenetik, Alzheimerren gaixotasunean eroria, dukeari monarka espainolak Urrezko Ardi-Larrua eman zion. Gertakizun hori dela kausa, bion argazkia dugu, bi sorbalda elkarrekin, inora ez doan iragaite batean. Topaketa hartan bere amnesiatik presidente ohiak monarkari hurrengo galdera bota zion: “Zu ere diru eske zatoz?”. Lekukoek diotenez, borboiaren erantzuna hurrengoa izan zen: “Dirua dagoela dakidan lekura nator”. Dirua eta amnesia gorputz zahartuen endekapenean, erregimenaren tropo berantiarrak ilunpean.

Irudi hauekin urteotako ibilbidearen bukaera itxiz joan da, bere trantsizio pertsonifikatuan. Adolfo Suárez presidenteak fisika nuklearra euskaraz irakastea ezinezkoa zela bota zuela ez du nehork oroituko. Bere semearen hautagaitzaren mesederako, Adolfo Suárez presidentea Aznarren Partido Popular alderdiaren alde agertu zela ez du inork gomutatuko. Adolfo Suárez presidenteak zuloetatik ateratzeke hamaika gorpu utzi zituela ez da deus izanen gogoan. Bitartean, presidente ohiaren gorpuari ordua heldu zaio. Hemendik aurrera bere gorputza mitifikatua ez da tropoa izanen gehiago. Trantsizioaren Kulturaren erranetara, bere gorpuak azken zerbitzua emanen du, dukea hiltzear ultraeskuinak eta eskuin muturrak irakurtzen duten egunkarian plazaratutako lehen orrialdean bezala: “Suárez, en transición”. Dukea, trantsizioz, iragaitean. Trantsizioaren heriotza izan da, egunkari gupidagabe horren arabera. Orain kazetaritza demokrataren txakalak errege borboiaren hilotzaren zain daude. Halaxe da Trantsizioaren Kulturaren marka urrikigabea, gure gainean ezarri nahi dutena, gainbeheran laket dutena.