Gora euskara maketoa!

Atalak: Bizitza, Europa, Euskara

Euskara ikasten nuen garaitik gauza pare bat gogoratzen dut. Gogoratzen dut nola egiten zuten barre hemengo euskaldunek karrikan, solasean hitz bat gaizki sartzen duzun bakoitzean –eta ez behin, ez bitan–. Bertze aldetik, gogoratzen dut neska portugaldar bat, nire taldean euskara ikasten zuena. Urte haietan Nafarroako Gobernuak aukera eskaini zigun, klase sozialak apur genitzan, eta, diru eskasa ordainduz, talde berean heldu eta gazteok hizkuntza bera ikas genezan. Neska hark portugalera eta gaztelera menperatzen zituen, noski, eta euskara bertze aukera bat, bertze bide berri bat izan zen bere bizitzan. Erran beharrik ez, oroitzapen on-ona gordetzen dut nire golkoan garai hartatik.

Aste honetan hedabide digital batean “Inkesta soziolinguistikoak, etorkin uholdeak…” izenburuko artikulua plazaratu dute. Barruan atal bat, filologiakeriaz beteriko jargoi soziala, non azaltzen zen zeintzuk diren “etorkin uholdeak”: “…hirugarren uholdeko etorkin berrien eragina hartu behar da kontutan Hegoaldeko datu soziolinguistikoetan…”, “…Espainiaz kanpo jaiotako herritarrak…”, “…Espainiaz kanpo jaioak gehi ‘Espainian’ jaio naziotasun espainol gabeak…”, “…gehi ‘Espainian’ jaio eta gerora nazionalizatuak, edo jaiotzatik ‘espainol’ direnak Espainiaz kanpo jaioen seme-alaba, ‘bigarren belaunaldiko etorkin’…”, “…Hegoaldean frankismo ondoretik bada ‘bertakoago edo’ populazioan nolabaiteko kontsentsua euskaldunon/euskalduntzearen alde…”. Neska portugaldar hark eta biok ikasitako euskara maketotik soziolinguistikaz mozorroturiko euskara klasista hau ahuntz-erdera baizik ez da guretzat. “Etorkin uholdeak” esapideari kirats xenofoboa dariola ez aipatzearren.

Euskarak filologiakeria klasista sobera du, eta jendartea falta zaio, hezkuntzatik hedabideetara, karrikatik erakundeetara, ahotik lanera, lanetik ahora. “Euskara herria da” erratea ez da nahikoa egun. Euskara zanpatuta dago eremu askotan, baina zanpaketa bat beste zanpaketa baten bidez desagerraraztea estrategiarik hoberena da gure jendartean gertatzen ari dena uler ez dezagun. Zorionez, aste honetan ere (ikus. “Bost urte barru”, Berria, 2017-07-20), Belen Uranga sozio-linguistak beste ikuspegi bat eman digu: “Gizarteak aldaketa sakon eta azkarrak bizi ditu. Horietan zein leku du euskarak?”. Itua jo du.

Euskara maketoa erabili eta bizi dugunok ongi oroitzen dugu zein erraz kendu zuten kaleko hormatik Manex Izagirrek eta Iñaki Rifaterrak sorturiko hizkuntzen mapa, festibal euskool europarra bukatu bezain fite. “Hizkuntza txikiek mundua handitzen dute”, zioen egurrezko mapa eder honek. Hori dela eta, askok aldarrikapen horri eusten diogu. Gure bizitzak ez dira zuen mapa, zuen maketa, ezta zuen inkesta ere. “Etorkin uholdeak” esapidea adierazten dutenen aurka, euskara ari du, bizia ari du. Gora euskara maketoa!