Marx, klasea, nazioa

Atalak: Ekonomia, Komuna, Patriarkapitalismoa

Karl Marxek klasearen eta nazioaren arteko lotura modu dialektiko batetik planteatu zuen. Agiriaren testuinguru osoa aipatu eta konprenitu barik, askotan inozenteki Manifestu komunista-ren aldarrikapen sonatu bat oihukatzen da: “Langileek ez dute aberririk!”. Egia da esaldi hau baieztatzen dela, baina horrek ez du esan nahi manifestuan langileen nazioa desagertu denik. Ikustagun nola idatzi zuten Marxek eta Engelsek:

“Komunistei gainera aurpegiratzen zaigu, aberria, nazionalitatea ezabatu nahi dugula. Langileek ez dute aberririk. Ezin zaie kendu ez daukatenik. Hala ere, proletalgoak aginte politikoa konkistatu nahi duelarik, klase nazional izatera igo beharra du, bere burua nazio bezala eratu beharra du, bera ere nazionala da, nahiz eta ez izan inola ere burgesiaren zentzuan”.

Marxek ontzat ematen du borroka nazionala klasetik, langileriaren interesak mantentzen diren bitartean. Are gehiago, borroka nazionalean batzen dira tokiko borrokak, baina garbi eduki behar da burgesiaren aberriaren zentzua ez dela langileena. Eta jakina, burgesiaren kapitalak dena irensten duenez, langileek ez dute ez ondarerik, ez burujabetzarik, ezta aberririk ere, kapitalismoaren merkataritzak muga guztiak gainditzen eta birrintzen dituelako. Kapitala unibertsal huts eta hustua delarik, kapitalismoa nihilismoaren eremua da, nazioen artean hedatzen den merkatalgotik. Hori dela kausa, manifestuan nazioarteko kapitalismo nihilistaren aurka langileen batasun unibertsala eskatzen da baina nazioaren bektorea nehoiz ahaztu gabe:

“Noizean behin langileek irabazten dute, baina era igarokorrean beti. Borroka horien benetako helburua ez da berehalako emaitza lortzea, baizik langileen gero eta batasun handiagoa hedatzea. Gero eta gehiago hazten diren komunikabideek, industria handiak sortu eta toki eta erregio desberdinetako langileak elkarrekin harremanetan jartzen dituztenek laguntzen dute horretan. Batasun hori beharrezkoa zen nonahi izaera bera zuten tokiko borroka ugariak klase-borroka nazional bihurtzeraino zentralizatzeko. Klase-borroka oro borroka politikoa da”.

Hortaz, Marxen jarrera ez da unibertsalismo (kapitalista) hustuarena. Izan ere, Kevin B. Anderson ikertzaileak erakutsi digunez, Marx helduak nazioen eta etnien garrantzia barneratu zuen bere ikerketan, historia unibertsal hegeliarraren ikuspegi mendebaldarra baztertzen hasi zenetik, klasea, nazionalismoa, etnia eta arraza aintzat hartuz: gauza bat da langileriaren batasuna aldarrikatzea, eta beste bat nazioen eta etnien ezberdintasun historikoak erdeinatzea. Errusiako historia ez-mendebaldarrarekin gertatu zitzaion bezala, aztergai hauetan Marxen pentsaera aldatuz joan zen.

* “Klase sozialei buruzko zenbait ohar historiko: Marxek irekitako bidea” artikuluan aritu naiz luzez gai honetaz. Hemen karrikaratutako paragrafoak testu honen zati bat baizik ez dira, JAKIN aldizkarian irakur daitezkeenak.