Zenbait tesi Rosa Luxemburg espartakistari buruz

Atalak: Rosa Luxemburg

ADN-ZB/IML-ZPA

(Hurrengo testua Rosa Luxemburgen Kartzelako gutunak Sophie Liebknechti liburuan agertu da hitzostean, Katakrak argitaletxea dela bide. Urtarrilak 15, gaur ehun urte bete dira Rosa Luxemburg eta Karl Liebknecht asasinatu zituztenetik).

Zer entzuten dugu «Rosa Luxemburg» aipatzen den bakoitzean? Zer ekartzen digute gogora letra hauek? Hona hemen izen hori eta abizen hori ahoskatzen diren bakoitzean entzuten diren zenbait oihartzun.

REVOLUTION. «Die Revolution hat begonnen», «Iraultza hasi da», plazaratu zuen Rosa Luxemburgek Die Rothe Fahne egunkari komunistan 1918ko azaroaren 18an. Ordurako garbi zeukan zein zen iraultzaren esanahia: «kapitalismoaren menperaldia abolitzea, ordena sozialista egikaritzea». Hori zen iraultzaren «gai historikoa» eta ez beste ezer. Hohenzollern monarkia zapalduta, Langileen eta Soldaduen Kontseiluen asmo bakarra gobernu iraultzailearen lana egitea zen, sobieten modura. Langileen eta Soldaduen Kontseilu Nazional baterako deialdia egin zuen, Alemania osoko proletariotza «klase gisa, botere politiko trinko gisa» iraultzaren gotorleku eta sustapena izan zedin. Horretarako beharrezkoa zen administrazioaren, botere judizialaren, armada absolutistaren eta estatu-poliziaren organo zaharrak deuseztatzea. Dinastia monarkikoaren eta lur-jabeen ondasunak konfiskatzea proposatu zuen, jendearen mantenua bermatzeko deseinuz, gosea kontrairaultzaren aliaturik arriskutsuena zelako. Haatik, artikulu hartan, «Der Anfang» edo «Hastapena» izenburua zuen artikulu hartan, gobernu iraultzaile berriari leporatu zion behar adina neurririk hartu ez izana, administrazio eta estatuaren organoak ukigabe laga izana, «Bakea! Ordena! Bakea! Ordena!» oihukatzen zutelarik. Amaiera ezaguna da: kontrairaultzaren ordena inposatu zen, odolez eta gupidarik gabe. Luxemburgek sozialdemokraziaren tentsio osoa irudikatu zuen: kapitalismo eta inperialismoaren aurrean batzuetan erreforma sozialaren eta iraultzaren artean aukeratu behar da. Hala eta guztiz ere, artikulu ohartarazle hartan emakume igarle honek historiarako ikasbidea utzi zigun: «Baina iraultzak ez dira paratzen. Bere bizi-legea aurrerapen azkarra da, bere horretatik haraindian hazten dira». Bizi-lege hori gabe ez dago iraultzarik.

ORDENA. Rosa Luxemburgek salatutako ordena kriminala izan zen. 1962an Waldemar Pabst kapitainak honakoa adierazi zuen: «Garai hartan [1919ko urtarrilean] KPD [Alemaniako Alderdi Komunista] alderdiaren mitin batera bertaratu nintzen, mitin hartan Karl Liebknecht eta Rosa Luxemburg mintzatu ziren. Niregan sorturiko zirrara izan zen biak iraultzaren lider intelektualak zirela, eta erail behar zituztela erabaki nuen. Nire esanetara atxilotu zituzten. Norbaitek erabaki irmoa hartu behar zuen zuzenbideko legetik haratago joateko… Biok erailtzeko erabakia ez zen erraza niretzat. Erabaki hau moralki eta teologikoki zilegi delakoan nago». Gustav Noske ministro sozialdemokrataren baimena zela bide, Pabst kapitainaren agindua bete egin zen. Berlinen inposaturiko ordena moral horrek Alemaniako ordena berria iragarri zuen, komunismoaren aurkakoa, geroago nazionalsozialismoak baliatuko zuena. Pabst eta Noske bezalako pertsonaia historikoek erakusten digute noraino heldu zen sozialdemokrazioaren saldukeria eta nola eraikiko zen Europako ordena. Haien eskutik faxismoa sartuz joan zen. Freikorps paramilitarren liderrak, Pabstek, esaterako, Batasun Nazionala edo Nationale Vereinigung erakunde ultranazionalista fundatu eta 1931n manifestu bat idatzi zuen «International Zuria» eskatzeko, «askatasuna, berdintasuna, senidetasuna» balio ilustratuak kentzeko eta Europa osoan zehar «hirutasun berria: aginpidea, ordena, justizia» ezartzeko asmoz. Rosa Luxemburgen testamentu politikoan sozialdemokraten eta faxisten artean eraikitako mehatxu horren abisua daukagu: «”Ordena gailendu da Varsovian!”, “Ordena gailendu da Parisen!”, “Ordena gailendu da Berlinen!”, hori da “ordenaren” zaindariek aldarrikatzen dutena mende erdiro munduan borrokak gertatzen diren toki guztietan. Eta “garaile” euforiko horiek ez dira jabetu, halako sarraski odoltsuekin, aldian behin, mantendu behar den “ordena” amaierara iritsiko dela modu saihestezinean». Hil arte, ordena hori salatu zuen Rosak.

SOZIALISMOA. Historiak Rosa Luxemburgen munta handitu du, bere kasuan sozialdemokraziaren traizioa iragarri zuelako. Eduard Bernstein erreformistarekin eztabaidatu zuenetik era gardenean erakutsi zuen nola suertatzen den sozialdemokraziaren saldukeria eta non oinarritzen den benetako sozialismoa. Erreforma edo iraultza izeneko lanean sekulako azterketa aurkituko dugu, bertan argitzen digu non egiten duen porrot sozialdemokraten errebisionismoak, erreformismoa ez delako nehoiz iraultza soziala izango. Hurrengo paragrafoak programa politiko oso bat dira, betirako buruan gorde behar direnak:

«Gizarte burgesaren historian, erreforma sozialak gorakadan zetorren klasea pixkanaka indartzeko balio izan zuen, botere politikoa konkistatzeko, garaiko sistema juridiko osoa eraisteko eta berri bat eraikitzeko adina indar bazuela sentitu zuen arte. (…)

Antolaketa juridiko oro iraultzaren produktu bat besterik ez da. Klaseen historian, iraultza ekintza politiko sortzailea da, legeriak gizarte batean biziraupen politikoa soilik adierazten duen bitartean. Lege erreformak ez du iraultzarekiko independentea den bulkada bat sustatzeko berezko gaitasunik, garai historiko bakoitzean azken iraultzak markatu duen ibilbidean mugitzen da soilik, bultzada horrek irauten duen bitartean. Edota zehatzago esanda: azken iraultzak ezarri duen ordena sozialaren testuinguruan soilik mugitzen da. Hau da auziaren gakoa.

Erabat faltsua eta ez historikoa da erreformak iraultzaren zabalpen bat bezala kontsideratzea, eta aldi berean, iraultza erreformen zerrenda kontzentratu bat bezala ikustea. Erreforma eta iraultza ez dira euren iraupenagatik bereizten, euren esentziagatik baizik. Botere politikoa erabiliz aldaketa historikoak aurrera eramateko sekretu guztia aldaketa kuantitatibo soilak nolakotasun berri bilakatzean datza: zehatzago esanda, garai historiko batetik –ordena sozial batetik– besterako trantsizioa burutzean.

Beraz, bide erreformistaren alde agertzen denak, botere politikoaren konkistaren eta iraultza sozialaren bidearen ordez eta honi kontrajarririk, errealitatean ez du helburu berera doan bide lasaiago, seguruago eta mantsoago bat hautatzen, helburu ezberdin bat baizik: gizarte berri baten ezarpenaren ordez, zaharraren aldaketa txepel batzuk hautatzen ditu. Era honetan, errebisionismoaren ikuspegi politikoei jarraiki bere teoria ekonomikoak aztertuz iristen garen ondorio berdinetara ailegatzen gara: ez du sozialismoaren gauzatzea bilatzen, kapitalismoaren erreforma baizik, ez du soldatapeko lanaren sistemaren ezabapena bilatzen, esplotazioa murriztea baizik. Laburbilduz, ez du kapitalismoaren deuseztapena bilatzen, bere gehiegikerien leuntze bat baizik».

Zer da, beraz, aldaketa historia politikoan? Ez da erreforma kuantitatiboen batuketa. Kualitatiboa da aldaketa. Legeak bideratzeko eta ordena soziala sortzeko gaitasun kualitatiboa. Hauxe da erreformistek ahazten dutena. Halakoa atzentzen denean, agenda politikoa galtzen da erreformen artean, kapitalaren klasearen berme bihurtuz. Aldaketa kualitatiboa denean, iraultza soziala gertatzen da. Nolakotasunean berritasun esentziala agertzen da. Kuantitatiboa denean, ordea, klase hegemonikoaren menpe geratzen da, eta aldaketa erreformismoa baizik ez da izaten. Benetako helburua ez da kapitalismoaren erreforma, sozialismoaren gauzatzea baizik. Eta horretarako esplotazioa murriztea eta leuntzea ez da nahikoa.

ARRANOA. Vladimir Ilitx Ulianov Leninen ustez Rosa Luxemburgek hainbat gaitan egin zuen huts. Pravda egunkarian 1924an karrikaratutako artikulu batean ekarri zituen gogora: Poloniako independentziaren aurkako jarrera, 1903an mentxebismoaren azterketa, kapitalaren metaketari buruzko teoria, 1914ko uztailean hasitako gerra, Plekhanov, Vandervelde eta Kautskyrekin batera boltxebikeen eta mentxebikeen arteko batasunaren defentsa, bertzeak bertze. 1918an espetxean idatzitako testuetan ere okertu zen Luxemburg, baina akats horietako gehienak 1918ko bukaeran eta 1919ko hasieran zuzendu zituen kalean, Leninen aburuz. Ezaguna izan zen zeintzuk izan ziren Lenin eta Luxemburgen arteko desadostasunak, Errusiako Iraultza kontuan izanik. Haatik, testu hartan hurrengoa gehitu zuen Leninek: «bere akatsak akats… Rosa Luxemburg beti izan zen eta izango da arrano bat». Fabula errusiar batek zioenez, arranoek oiloek baino baxuago egiten dute hegan, baina oiloak ez dira nehoiz gai izango arranoen garaieran hegaldatzeko. Luxemburgen bizitzan eta lanean komunista baten ahalegina ikusten zuen. Hori zela eta, Luxemburgen testuak biltzeko eta berriro argitaratzeko eskatu zuen Leninek. Marxismoan eta materialismoan senidetasuna, arranoen begiek ulertzen eta ikusten dutena.

LIGA. Spartakasbund edo Liga Espartakistaren egunak behatzen baditugu, porrot bat baino gehiago ikusiko dugu. Espartako askapenaren izena izan zen Antzinaroan. Behinola esklabotzaren aurkako burujabetza eta gertakizun horren izendapena. Ildo honetatik Alan Badiouk Espartako/Toussaint-Louverture/Luxemburg/Liebknecht leinua aipatu digu Logiques des mondes saiakeran. Badaude Espartako zahar edo antzinako bat, Espartako beltz bat, Espartako gorri bat… eta etorriko dena. Badaude, edo Luxemburgen hitzetan: «izan nintzen, banaiz, izango naiz». Espartako horiek eskuratzen dutena ahanztura ahaztea da. Liga Espartakistaren eztabaidak irakurriz, ahanztura horren aurkako ikasbidea daukagu. Langileria ahaztu duen parlamentarismoaren aurka, hauteskundeetara ez joatea izan zen Ligaren proposamena. Lanaren klasea ahaztu duen sindikalismoaren kontra, soldaduen, langileen eta fabriken kontseiluak eskatu zituen Rosa Luxemburgek Liga horretatik. Langile komunisten Internazionala sozialdemokratek ahaztu izanaren aurka, berriro Internazionala indartu gura zuten. Kapitalismo inperialistaren kontra, Ligan Errusiako Iraultza goraipatu zuten. Hiritarren eta baserritarren arteko zatiketaren aurka, nekazariak, soldaduak eta hiriko langileak batu nahi izan zituzten. Kapitalaren komunikabideen aurka, Die Rote Fahne bezalako argitalpen komunistak plazaratu zituzten. Alderdi sozialdemokrataren traizioaren aurka, Alemaniako alderdi komunista sortu zuten. Historiaren ikuspegitik porrot bat izan zela dirudi, baina Espartako gorri hori askoz gehiago izan zen. «Bizi-legea da haur jaioberri batek garrasi egitea», esan zuen Rosak egun haietan. Liga Espartakista izan zen jaioberri horren oihua, isiltasuna urratu zuena, askapenerako promesa egin zuena ahanzturaren aurka. Halaxe izan zen, bada, eta izango da.

UNIBERTSALTASUNA. Miresgarria da Rosa Luxemburgen belaunaldiak izandako zorroztasun unibertsala mundua ulertzerakoan. 1918ko azaroan Die Rote Fahne egunkari komunistatik Rosa Luxemburgek, Karl Liebknechtek, Clara Zetkinek eta Franz Mehringek sinatutako testu batean munduko langileriari dei bat egin zioten, gizateria goseak mehatxatuta eta hiltzear zegoelako. Une hartan «kapitalaren basapiztia» eta «zapalkuntzen Hidra» salatu zituzten. Sozialismoa zen erantzun unibertsal bakarra mundu gerra hartan. «Gizateriak hautabide bati aurpegi emango dio: anarkia kapitalistan erortzea eta desagertzea ala iraultza sozialaren bidezko birsorkuntza», zioten laurok. Kolonialismoa eta inperialismoa, gerra eta gosea, kapitalismoa eta militarismoa. Dena uztartuta zegoen. Alemaniako proletarioei eginiko deia Europako eta munduko proletariotzari ere hedatu zioten. Proletarioen jabetzarik baliotsuena «Internazionala» zela gogorarazi zuten, eta, bide batez, nola egin zioten traizio zenbait sozialistek 1914ko abuztuan. Alemaniako iraultza proletarioa eta Errusiakoa zapaltzekotan, langile klasearen aurkako indarkeria areagotuko zela ohartarazi zuten. Alta, halako unibertsaltasun-mota aienatu da egun. Mundua ulertzeko eta horren neurrirako politika egiteko maila eskasa da, gehien bat Europako kapitalismoan. Izan ere, langile klasekook ez daukagu atzoko Internazionalik. Bitartean, kapitala nagusitu da, bere joera unibertsalista izan zen, bada eta izanen da. Globalizazioa deitzen duguna egungo kapitalaren unibertsalismoa da. Horren aurrean ez daukagu iraganean komunismoak eta sozialismoak hausnartutako eta planifikatutako eredurik. Kapital unibertsal horri dagokion neurriari beldur diote kapitalismoaren aurkako mugimendu eta alderdi anitzek. Honez gain, unibertsalismoa homogeneotasun bakuna besterik ez dela deritzote hainbatek eta hainbatek okerki. Gure arrebak, gure ahizpak, Rosak, berriz, asko irakats diezaguke unibertsaltasuna mehatxatuen eta zapalduen eskuetan jartzeko tenorean.

X. Iraultza orotan ixa ezezagun bat topatzen dugu. Kaosaren fisika deskribatuko lukeen ekuazio matematiko batean bezala, funtzioak eta aldagaiak lotuta daude azken emaitza jakin arte, baldintzen eta edukien arabera aldagai. Ez daukagu batuketa matematiko sinplerik masen errebolten historia materialistan. 1906ko Greba orokorra, alderdia eta sindikatuak lanean auzi hau aurreikusi zuen mugimendu orokor orotan. Alde batetik kalkuluak ez dira beti linealak, ezta zenbatzaile mugatuak ere: «Iraultzaren bilakabidean mugimendu proletarioaren edozein buruzagitza-organorentzat zail-zailak dira aurreikustea eta kalkulatzea zer ziok eta zer unek kausatuko dituzten leherketak eta zeintzuk ez». Eta jarraian, iraultzetan eta grebetan sartzen diren faktoreei dagokienez, Luxemburgek bat-bateko batasunaren garrantzia azpimarratu zuen: «Elementu espontaneoak zeresan handia izan du. Errusiako masa grebetan, bai aurrera joateko baita geldiarazteko ere. Baina hori ez da gertatu Errusian sozialdemokrazia oraindik gaztea eta ahula delako, bazik eta operazio bakoitza elementu askoren nahasketa delako: faktore ekonomikoak, politikoak, sozialak, orokorrak, lokalak, materialak eta psikologikoak nahasten dira. Ez da posible ariketa aritmetiko huts batekin kalkulatutako operazio bakartu bat egitea… Elementu espontaneoaren garrantziaren arrazoia ez da proletalgoa hezi gabe dagoela, baizik eta iraultza egiten ez dela eskolan ikasten». Batzuetan espontaneismorako joera kritikatu zaio Luxemburgi, eta egia da noizbehinka arrisku hori azalerazten dela. Bere analisietan, ordea, beti faktore materialak aintzat hartzen dira bat-bateko batasunean gerta daitekeen aldaketaren arloan. Beste modu batez adieraztearren: Alain Badiou filosofoak dio egia politikoek prozesu generikoak eskatzen dituztela, baina beti gertakizunerako arraila kausitzen dela, kalkulagarria ez den arrail bat. Hori dela eta, gertakizun (politiko) batean subjektuaren fideltasuna beharrezkoa da, gertakizunekiko fideltasun horrek subjektua mantentzen eta eratzen baitu. Horrela ikusita, Luxemburgen ahalegina hobe ulertzen da, iraultzetan nahiz grebetan masen dinamika materialaren historiaren ixa bilatu nahi badugu.

EMAKUMEEN EMANTZIPAZIOA. Emakume proletarioen emantzipazioa errebindikatu zuen belaunaldi bateko kidea da Rosa Luxemburg. Eleanor Marx, Clara Zetkin, Emma Ihrer, Inessa Armand, Aleksandra Kollontai eta Luxemburg bera dauzkagu sozialismotik eta komunismotik emakumearen garrantzia aldarrikatu zuen tradizioan. 1914an «Emakume proletarioa» lantxoan emakume langilea goraipatu zuen. «Herriko emakumeak betidanik lan egin du», idatzita utzi zuen Luxemburgek. «Emakume burgesa, ordea, gizartearen parasito bat da». Eta jarraian azaldu zuen emakume burgesaren eta emakume proletarioaren arteko ezberdintasuna. «Emakume burgesarentzat bere etxea bere mundua da. Emakume proletarioarentzat bere etxea mundu osoa da». Hori dela eta, emakume burgesen mugimendu sufragista kritikatu zuen, hutsik zegoen ideologia bat zutelako, emakume burgesak ez baitzuen benetako interesik eskubide politikoetan. «Emakumezko proletarioak, ordea, eskubide politikoak behar ditu, gizartean gizon proletarioaren eginkizun ekonomiko bera betetzen duelako». Emakume proletarioen botoaren aldekoa izan arren, bere aburuz berdintasun erreala konstituzio burgesetik harago aurkitzen zen, oinarri ekonomikoetara heldu behar zelako. Emakumearen auzia ez zen inolaz ere gai idealista bat, klase sozialek zeharkatutako errealitate bat baizik. Emakumea etxeko lanetik atera gura izan zuen, emakumezko proletarioa sindikatuen eta sozialismoaren zati bat zelako. Emakume proletarioa eta langile-klasea elkarrekin joan ziren Luxemburgen filosofia askatzailean. Charles Fourier sozialista frantsesaren hitzak ekarri zituen gogora 1912ko «Emakumeen sufragioa eta klase borroka» testuan: «Gizarte orotan emakumearen emantzipazioaren mailak emantzipazio orokorraren neurri naturala ematen du». Berba hauek iruzkinduz, emakumearen eta klase proletarioaren arteko lotura argitu zuen: «Emakumearen eskubide politikoen aldeko masen egungo borroka proletalgoaren borroka orokorraren zatia eta adierazpena baizik ez da».

MARXISMOA. Karl Marx hartu zuen eredutzat Rosa Luxemburgek, gehien bat 1848ko iraultza eta 1871ko Pariseko Komuna aztertu zituen Marx. Marxismoa iturri metodologikoa izan zen, baita eredu historikoa ere. Luxemburgentzat bi aldeok elkarrekin funtsezkoak izan ziren. Ikuspegi marxiarra beti presente egon zen bere ahalegin teoriko eta praktikoetan. Oraindik probetxu handiz irakur daiteke berak Wronkiko espetxean 1916-1917an idatzitako ekonomia politikoari sarbide marxista sakona. Testu horretan Alemaniako alderdi sozialdemokrataren koadroei Berlingo eskola nagusian eskainitako prestakuntza laburtzen da. Bestalde, maistra izan zen kapital-jarioaren ikerketan. Hor daukagu bere Kapitalaren metaketa liburua, 1913an plazaratua. Lan horretan erakusten da nola lotzen diren kapitalismoa eta inperialismoa. Globalizazioa heldu baino lehenago, Luxemburgek iragarri zuen merkatu berrien bila munduan zehar hedatzeko kapitalaren ahalmena asegabea dela. Inperialismoa izugarrizko kapital-metaketa da. Gai batean, ordea, okertu zen. Azterketa horretan Marxi leporatzen zaio Kapitala lanaren bigarren liburukian merkatuaren erreprodukzio zabaldua ahaztu izana. Baina hemen errakuntza bat topatzen dugu, Raya Dunayevskayak primeran azaleratu zuen eran. Marxen miaketan gakoa ekoizpenean dago, ez kontsumoan. Bigarren liburukian enfasia ez dago merkatuan, produkzioan baizik. Izan ere, Marxek argi utzi zuen han azaldutako eta hartutako eredua nazio edo herri batena izan zela, kanpo-merkataritzarik gabekoa. Marxek deskribatu gura zuena izan zen nola eraldatzen den kapitala aldakorra (lan bizia) kapital konstantean (lan hilean). Luxemburgek, ordea, jorratu zuen  nola hedatzen den kapitala lurralde azpigaratuetan merkatu inperialistaren bidez. Bi gai ezberdin dira, lotuta dauden arren. Honez gain, desjabetzearen bidezko kasu sinplean erortzeko arriskua dago, Luxemburgen azterketa soilik kontuan hartzen bada, Marxen proposamena ulertu gabe. Kapitalaren metaketa ekoizpenetik hasten da, lurralde azpigaratu ez-kapitalistak espoliatu baino lehen. Inperialismoa aztertzerakoan komeni da gogoan edukitzea.

BURGESIA. Kapitalaren menpe demokrazia burgestu egin da, aldaketa hori sumatzen ez badugu ere. 2004an Adrienne Rich idazleak “Karl Marx, Rosa Luxemburg eta Che Guevara” testua sortu zuen, Marx eta Engelsen Manifestu komunista, Luxemburgen Erreforma soziala ala iraultza eta Guevararen Sozialismoa eta gizakia Kuban biltzen zituen liburu baten sarrerarako. Richen idazlan horren amaieran ohartarazten da marxismoa existitzen diren giza-harremanetako oroimenean oinarritzen dela. Aldaezinak badirudite ere, harreman horiek historiaren poderioz eratuak izan dira. Erronka da nola aldatu harreman horiek kapitaletik at, ez kapitalaren barruan. Bestelako mundua posible da, baina soilik kapitalismoaren makineriatik ateratzen bagara. Richen zehaztapenetan: «Gaur batzuentzat horrek soilik kontroletik kanpoko kapitalismoaren makina erregulatzeko eta erreparatzeko ahalegina adierazten duen arren, gero eta jende-kopuru handiago batentzat horrek bidaiaren noranzko-aldaketa adierazten du, oraindik eratzen ari den errealitate guztiz ezberdinerantz». Horrek ondorio bat dakar: demokrazia sozialismoaren eskuetan jarri behar dela. Eta ez kontrakoa: sozialismoa demokraziaren menpe agertzea. Rosa Luxemburgen pasarte batek argitzen digu (pasarte hori aipatzen du Richek ere modu laburrean) Erreforma edo iraultza idazlanean Eduard Bernsteinen erreformismoaren aurka:

«Demokrazia biziberritzeko baldintza sozialismoaren azken helburua alde batera uztea dela aipatzen duenean, Bernsteinek beste zerbait erakusten du: zein modu eskasean den beharrezkoa demokrazia burges hori mugimendu sozialistarentzat eta bere garaipenarentzat. Momentu honetan, Bernsteinen arrazoiketa gurpil zoro bat bihurtzen da, ondorioak bere “premisa” irensten du. Gurpil zoro honetatik ateratzea oso erraza da: gorakadan datorren langile mugimenduaren eta bere helburuen aurrean erabat beldurturik, burgesiak bere arima deabruari saldu diola argi geratu ostean, esan liteke langile mugimendu sozialista dela gaur egun demokraziaren babes bakarra eta mugimendu sozialistaren etorkizuna ez dela demokrazia burgesaren eskuetan aurkitzen, demokraziaren etorkizuna dela mugimendu sozialistaren eskuetan aurkitzen dena. Hau da, demokrazia ez da bideragarriagoa langile klaseak bere askapenerako borroka alde batera uzten duen heinean, baizik eta nazioarteko politikaren ondorio erreakzionarioei eta burgesiak demokrazia alde batera utzi izanari aurre egiteko adina indartzen den neurrian. Beraz, demokrazia indartzea nahi duen orok mugimendu sozialistaren indartzea erre nahi izan behar du, eta ez bere ahultzea: sozialismoaren aldeko borroka alde batera uzten duenak langile mugimendua eta demokrazia ere alde batera uzten dira».

Ordena burgesak demokrazia bera galarazten du, kapitalaren diktadurak demokrazia oro deuseztatzen duelako. Demokrazia eratu nahi bada, sozialismoaren bidea baino ez dago. Burgesia ez da inola ere demokratikoa izango, nahiz eta egunero «askatasuna» eta «demokrazia» hitzak ahotan izan.

UTOPIA. Rosa Luxemburg, Karl Liebknecht, Vladimir Lenin, Clara Zetkin edo Eleanor Marx bezalako aztertzaileak irakurtzen dituzunean, Karl Marxen ondorengo sozialismoaren lehenengo belaunaldiaren izen horien lanak miatzen dituzunean, aurki konprenitzen duzu XX. mendeko bidetik zerbait galdu dela. Galera hori ez zen zeruetatik erori: horretarako beharrezkoak izan ziren bi gerra europar (gogorarazi behar da egun “Mundu Gerra” deitzen ditugunak Europan hasi zirela), baita faxismoaren antolamendua ere (baita faxismo militartu eta industrializatu modernoa ere gertakizun europarra izan zen jatorrian). Dena marxismoaren eta komunismoaren bidetik, Europan kapitalismotik at egongo zen ordena sozioekonomikorik eraiki ez zedin. Sozialismoaren lehenengo iturri haiek, ordea, mahaigaineratzen digute utopia posible izan zela. Gaur utopia mespretxatzen edo ahazten da maiz, gehien bat utopia eta idealismoa nahasten direlako. Marxek, Leninek eta Luxemburgek idealismorik gabeko utopia materialista planteatu zuten. Masen greba, demokraziaren erakundeetako mugak, boterearen dinamikak, eguneroko klase-borroka, kapitalaren inperialismo espantsionista eta hedatua, kulturaren eta propagandaren arteko lotura, alegia. Dena aztergai izan zen. Materialismoz beteriko utopia izan zen, idealismorik gabekoa. Egungo berariazko idealismo liberala zabaldu da politikan, boluntarismo sentimentalaren eta marketin elektoralistaren artean, kapitala globalizatzen den bitartean. Globalizazioa da kapitalismoaren utopia materiala, munduan zehar kapitalak gauzatu duena. Beraz, beste utopia bat irudikatu eta diseinatu behar dugu horren auka, kapitalak jorratutako utopiak mundua husten duelako, tópos edo lekurik gabe uzten dituelako gizateria eta bizitza. Gaur behartasun materialista da gure bizitzari planeta honetan tópos edo leku ematea.

ROTE. «Rote Rosa» edo «Rosa gorria» izan zen 1914an Frankfurteko epaiketan Luxemburgi fiskalak emandako izen kalifikatzailea. Gorri-gorria, Die Rote Fahne edo Bandera gorria bezalako argitalpena bultzatu zuena. 1831n Lyongo zeta ehuleen altxamendua, Ingalaterrako mugimendu kartista, 1848ko ekaineko Parisko proletarioen matxinada, 1871ko Pariseko Komuna, 1917ko urriko Iraultza, 1918 eta 1919ko Espartakismoa bezalako gorria. Gorritasun horrek lege bat dauka: «bada iraultzaren barne lege funtsezko bat, zeinaren arabera inoiz ez den geratu behar, inoiz ezin dela moteldu, ezin dela pasiboa izan lehenengo aurrerapausoaren ondoren». Horrek funtsezko ikasbideak dakartza, Ordena gailendu da Berlinen testamentu politikoan adierazi zuen moduan:

«Borroka iraultzaileak borroka parlamentarioen guztiz kontrakoak dira. Alemanian lau hamarkadetan izan ditugu “garaipen” parlamentario entzutetsuak, garaipenetik garaipenera gindoazen. Eta horren guztiaren emaitza, historiaren froga handiaren eguna iritsi zenean, 1914ko abuztuaren 4a iritsi zenean, porrot politiko eta moral bat izan zen, urperatze harrigarri bat, aurrekaririk gabeko lur-jotze bat. Iraultzek, ordea, orain arte porrotak soilik ekarri dizkigute, baina saihestezinezko porrot horiek metatu dute etorkizunean lortuko dugun azken garaipenaren beharrezko garantia.

Baina baldintza batekin! Porrot bakoitza ze baldintzetan gertatu den aztertu behar da. Porrota gertatu da masen borrokarako energia heldutasunik gabeko baldintzen hesien kontra txikitu delako ala epelkeriarengatik izan da, zehaztasun faltarengatik, barneko ahuldadeengatik gelditu da ekintza iraultzailea!».

Iraultza ez da parlamentarismoa, itxurazko porrota ez da kale egitea, ageriko ordena ez da langileriarena. Gorritasunak dialektika berri bat eskatzen eta eskaintzen du.

GERRA. XX. mendeko hasieran gudak kontinente europarra zeharkatu zuen. Gerrak erakutsi zuen zelan lotzen diren kapitala eta inperioa. Rosa Luxemburg eta Vladimir Ilitx Lenin gerraren menpeko kapitalismoaren prozesu berriaz ohartu ziren, baina bere erantzunak ezberdin-ezberdinak izan ziren. Lehenik, auzi bat gogora dezagun. Carl von Clausewitz militar prusiarrak bonapartismoaren guda-metodoan aurkitutako egia adierazi zigun: gerra beste bitarteko batzuez baliatzen den politikaren jarraipena baizik ez dela. Clausewitzi buruz Leninek eginiko idatzoharrek erakusten digute nola barneratu zuen ikaspen hura. Europan zehar garatutako gerra handian iraultza proletariorantz hurbiltzeko aukera aurkitu zuen, beharrezkoa izatekotan, gerra sozial eta zibilera heldu arte. Hegelen logikari buruzko oharretatik Clausewitzen azterketa historikoari eginiko iruzkinetaraino Leninen marxismo materialista bera topatzen dugu, non kontraesanak (Hegelen logika) eta gerra (Clausewitzen politika) batzen diren. Leninek ez zion uko egin gerrari. Guda historiaren gertakizun material kontraesankorra izanik, Leninek onartu eta bilatu zuen nola bideratu gerra –potentzia inperialistek hasitako gerra– klase borrokaren eremura, eta nola baliatu abagune horretaz iraultzarako. Ikaspen hauxe da marxismo ortodoxo zurrun errusiarrak konprenitu ez zuena. Honetan ere datza Leninen eta Luxemburgen arteko desberdintasuna Errusiako Iraultzaren garapen eta garrantzia aztertzerakoan. Alemaniako gerra inperialistaren aurrean Rosa Luxemburg eta Karl Liebknechten jarrera bakezaletasunarena izan zen, inperialismoan langile klaseak parte har ez zezan. Leninek, ordea, guda gertaera materialtzat jo zuen, eta langileriaren zeregina leku ezberdinean kokatu zuen. Nahiz eta bukaeran iraultza espartakista bultzatu, Luxemburgek porrot egin zuen bere estrategian, debalde izan ez bazen ere. Leninen bideak, berriz, iraultza proletarioari historia ireki zion. Hala eta guztiz ere, biok, bai Luxemburg, baita Lenin ere, historia unibertsalaren sator zaharraren partaideak dira.

Beraz, testu hau hasi nuen bezala, berriro galdetuko dut: zer da entzuten duguna «Rosa Luxemburg» aipatzen den bakoitzean, zer ekartzen digute gogora halako letrek? Hona hemen zenbait erantzun:

R – Revolution edo iraultza

O – Ordena Berlinen

S – Sozialismoa bizirik

A – Arranoa eta bere begirada

L – Liga Espartakista

U – Unibertsaltasuna

X – Ixa iraultza orotan

E – Emakume proletarioen emantzipazioa

M – Marxismoa eta kapitalaren metaketa

B – Burgesia munduan

U – Utopia materialista

R – Rote Rosa edo Rosa gorria

G – Gerra inperialismoaren menpe

Halakoxea da Rosa Luxemburgen esanahia, Landwehrkanal ubidea begiratuz uretako isiltasun salatzailea entzuten den bitartean.