Koadro gorria Malevitxekin

Atalak: Komuna, Kultura, Kultura prekarioa

 
“Enparantzak gure paleta dira”. Honela zioten Vitebskeko harresiek, Moskurako itzuleran gerra zibil errusiarraren fronte mendebaldarretik bere oroitzapenetan Sergei Eisensteinek kontatu zuenez, propaganda-asaldurarako trenetan lan egin ondoren, 1920eko irailean. Hiri probintziar zahar honetatik Kazimir S. Malevitxen pintzela igaro izana zela zehaztuta utzi zuen zinemagileak.

Pintura zuriz estalia aurkitzen zen karrika nagusietako adreilu gorri tradizionala, eskualde mendebaldarreko hainbat hiritan adreilu komun eta arrunt hori. Zirkulu berdeak, karratu laranjak, laukizuzen urdinak eta trapezio berdeak nabarmentzen ziren atzealde zuriaren gainean, Malevitxen aztarna higigarriaren menpean dekorazio suprematista agerian.

1915ean, orain dela ehun urte hain zuzen ere, pintore ukrainarrak bere artearen eredua erakutsi zigun Karratu gorria. Emakume nekazari baten errealismo piktorikoa bi dimentsiotan izeneko mihisean, non trapezio gorri baten antzeko forma geometriko bakun bat gailentzen den hondo zuri baten gainean, bertze eranskinik gabe.

Halako koadro sinpleak dena diosku. Alde batetik, karratua dela baieztatu arren, izan ere deformazio txiki bat du, lehen begiradan kasik hautemanezina, trapezio bilakatu arte. Bertze aldetik, koloreak ditugu. Tsarismoaren zuri monarkikoaren gainean gorria sortzen da, laborari errusiarren kolore historikoa, gerra, iraultza eta greba orokorra iragartzen dituena.

Irakaspen bat dugu eskura: forma sinpleenetan –karratu eta zirkulutan, adibidez– esperientzien aniztasun osoa miatzeko eta ezagutzeko gai ote gara? Trapezio gorri horretan emakume nekazari errusiar baten potret ezin hobea dakusat nik. Eta Malevitx dakusat, eta XX. mendeko historia ere bai, eta itxaropen baten hasiera, eta neure burua ere bai, zurekin, irakurle. Begiratzen jakin baino ez dugu egin behar. Gorria zuriaren gainean, dena ezdeusaren gainean, etorkizuna iraganaren gainean.