Ager Vasconum

2020-11-09  //  euskara, literatur apunteak  //  Iruzkinik ez

Regino Ayesa oroimenean.

Hondarrak idatzi eta argitaratu izanak ekarri didan gauzarik ederrena irakurleekin egindako harremana izan da. Batzuk lagunak (baina lagunak lagunak dira), beste batzuk ezagunak (hemen ere ez dakizu), eta ezagutzen ez nituenak ere, nigana zertan etorri ez zutenak, irakurle talderen batean, sare sozialen bidez edo kalean hondar ale hau edo hura aipatu didatenak.

Izan dira irakurle porrokatuak, baina baita euskara ikasi, eta kostata liburua irakurtzeari ekin diotenak ere, baita euskaraz irakurtzeko ohiturarik ez duten euskaldun-zahar batzuk ere (eta ez da liburu erraz-erraza: hika, hainbat euskalki, hainbat txatal eta ahots ezberdin…). Izugarrizko poza hartu dut, eta, bide batez, nire ustez gustatu lekizkiekeen beste hainbat euskarazko libururekin jarraitzeko akuilatu ohi ditut.

Regino Ayesa irakurlerik berezienetako izan zen. (gehiago…)

Ulises 1 Ni 0,15

2020-09-13  //  literatur apunteak  //  Iruzkinik ez

Hau duzue zaramagar literaturzale zakur honen zaputzaren putza: Ai Champourcin! Hizkien zurrutean zerraldo, liburutzarra irakutzeari utzi baitzionat ortzegun batez, goizian goizik.

Zer iritziko zeniokete holako idazketa molde bati 2020an? Bada, barkagarria dela soilik maisu/maistra lan bat izatekotan. Gehiago interesatzen zait literaturgintza eta literatur kritikagintzaren irizpideak nola aldatu diren pentsatzea, esaterako, gaur egun Ulises bat idatziko balitz onartu eta aitortuko litzatekeen bere bikaintasuna (edo bestela esanda, nolakoa litzatekeen gaur egungo Ulises bat).

Gauzak honela, XX. mendeko Ulisesekin saiatu beharra zegoen. Literatura maite, eta bera irakurtzen saiatu gabe hilez gero, ez dakit ba. Lehen excusatio eta lotsagarriena: Ulises hain berezia izaki, zilegi bekit, literatur aipu bat egitea liburu bukatu gabe ere.

Lehenik eta behin, Xabier Olarrari -handietan handi- eskertu behar diogu kanon guztietan XX. mendeko ingelesezko nobela onenen artean ageri den hori euskarara ekarri izana. Euskarazko itzulpenak ez dauka aitzakiarik, geroago egiaztatzeko modua eskainiko dizuedanez gero. (Bukaeran). (gehiago…)

Covid ostia hau

2020-08-06  //  aktibismoa, herri mugimenduak  //  Iruzkin bat

Urkullu eta Murga Bayer-en Iturria: https://eu.wikipedia.org

Gaiarekin pixka bat ezkor bazaude, beharbada, utzi ahal diozu irakurtzeari oraintxe.

Bigarren lerrora igaro zaren honetan, zurekin partekatu nahi ditut hainbat gogoeta global-virus hau dela eta. Letra lodia erabiliko dut tarte batzuetan, erakargarriagoa eta sentsazionalagoa egin asmoz, bueno, sentsazionalistagoa.

Ez naiz oso konspiranoikoa, birus bat egon badago, asko kutsatzen da eta pertsona asko hil dira. Hala ere, eta negazionismoan erori gabe, hasieratik ibili naiz pentsatzen neurri honetako mundu mailako ostia batean nor demontre egon ahal zen atzean eta zergatik? Zenbaitek Txina aipatu zuten -aipatzen dute-, baina egia da beraiek ere pairatu dutela gaitza, eta hasieratik bidali zutela Wuhaneko egoeraren berri, baita zein neurri hartzen ari ziren etab. Kapitalismoari begira, egia da, beren eredu estatalista indartuta atera ahal dela kapitalismo liberalaren aurrean. Baina ez zait iruditzen Txinak nahita abiarazitako zerbait denik (gainera, hala izan balitz, gerra deklarazio bat zatekeen, eta Trumpen baloia kanpora botatzeko ohiko adierazpenen bat gorabehera, inongo zerbitzu sekretuk ez du hipotesi horren alde egin).

Lobbyei begira zein izango litzateke onuradun nagusia? Test eta musukoen lobby farmazeutikoa? Oso indartsua izanik ere, beste lobby guztiak (autoak, industria, turismoa..) hainbeste kaltetzeko lain indartsu?

Beraz, nor? (gehiago…)

Kixote, literaturgintza eta kritikagintza (III)

2020-07-28  //  literatur apunteak  //  Iruzkinik ez

Hirugarren eta azken.

Aurreko bi postak Kixoteren mamiari loturik joan dira, batean emakumeen eta bestean euskaldun eta batez ere moriskoen trataeraren inguruan. Azken honetan, berriz, literatur-langintzari helduko diot.

2016ko udan, Iñigo Astizek berrian idatzi zituen kronika zoragarri batzuk, Mantxara egin zuen bidaiarenak, nik, honakoan, haren azken kronikari segida eman eta Kixoteren fikzioa eta errealitatearen arteko zenbait jolasetara jolastu nahi dut.

(gehiago…)

Kixote, moriskoak eta euskaldunak (II)

2020-07-14  //  euskara, literatur apunteak  //  Iruzkinik ez

Sortatxo honen lehen atalean nioen: “Zeinen ederra lizatekeen Espainia Cervantes eta Kixote hainbeste goratu beharrean, kixoteskoagoa balitz”. Espaniaren kultur eraikuntza eta inperialismoaren zerbitzurako hainbeste aldiz erabili dute Cervantes lumaz zein ahoz, gaztelaniaren aberastasunera eta “kixotesko” adjektiboaren ero adierara murriztuz, ezen, nire ustez, Cervantesi traizio egiten baitzaio, bestelako interes batzuen alde.

Mor(isk)oek, euskaldunek eta Kixote bera bezain arloteak diren herriek, testuan aipatuak garen heinean, zilegitasunez erabili ahal dugu Kixote, lumaz zein ahoz, eta gure traduttorean jatorrizko testuarekiko hain traditore izan gabe. Eta zeinen ederra litzatekeen Euskal Herria kixoteskoagoa balitz. (gehiago…)

Kixote, emakumea(k), genero nahasmendua eta maitasun erromantikoa (I)

2020-07-06  //  literatur apunteak  //  Iruzkinik ez

http://www.onkixotemantxako.eu

Aurreko udan lehen liburua, eta etxealdian bigarrena, hona Kixote berriki irakurri izanak sortu dizkidan hainbat gogoeta.

Excusatio batekin hasiko naiz: ez naiz ez literatur kritikari ez aditu, are gutxiago XVI-XVII. mendeko literaturan. Beraz, ez dakit noraino diren aintzindari edo apurtzaile Kixoten aurkitu eta harritu nauten artikulu hauetako zenbait gauza. Izan ere, Kixoterekin gehien azpimarratu dute, batetik, bere gaztelania aberatsa (23.000 hitz ezberdin, diotenez) (eta atal honetan gehituko nuke ekartzen dituen esaera zahar eta hitz joko pila ederra), eta, bestetik, Kixoteren eroa (zaldunen nobelen aurkakotasuna, etab.). Baina, espainiar literatur ikur nagusia den heinean, badira ene ustez hainbeste entzuten ez diren Kixoteren beste gauza batzuk, harrigarriak direnak batetik, eta etsigarriak bestetik: Izan ere, zeinen ederra lizatekeen Espainia Cervantes eta Kixote hainbeste goratu beharrean, kixoteskoagoa balitz. (gehiago…)

Kristo fusilarekin

2020-03-24  //  literatur apunteak  //  Iruzkinik ez

Ryszard Kapuściński (Itzultzailea Amaia Apalauza).

Katakrak argitalexea.

Hala Bediko A Desalambrar irratsaiorako kolaborazioa.

Ryszard Kapuściński-ren 1960-70 hamarkadetako artikulu bilduma ederra da. Euskarazko itzulpenak ederki korritzen du. Jatorrizkoa polonieraz da, eta Amaia Apalauzak gaztelaniazko itzulpena oinarri hartu badu ere, euskaraz dakien Sonia Kolakzec poloniarraren laguntza baliatu du.

Katakraken oharrak eta Ane Irazabalen hitzaurreak piztutako jakin-mina ederki asetu dit.

Berriki ikusi dudan Kapuściński eta bere Angolako esperientzian oinarritutako “Egun bat gehiagoz bizirik” filmak, herrialde haren independentzia eta 30 urtez luzatu zen gerraren hasieran kokatzen denak, utzitako zapore onaz ere ekin diot liburu honi. Berriz ere gozatu dut.

Literatura, are irudi poetikoak, eta kazetaritza nahasten zituen Kapuścińskik. Estilo arraroa kazetaritzan, ez bakarrik 70. hamarkadan. Zer nolakoa (izan) da munduko gatazken berri ematen duen kazetaritza? Datuak, hildako kopuruak, egitateen kontaketa bat, aseptikoa, azkarra, demasekoa. (gehiago…)

Si no sabes euskera, aprende!

2020-02-06  //  euskara, herri mugimenduak  //  Iruzkinik ez

Rosa Martínezen euskara mailagatik sortu den polemika dela eta, gogoratu naiz duela ia hogei urte Gasteizko hainbat lagun holako pegatinak itsasten ibiltzen ginela parranda gauetan. Pegatinak, gainera, bazuen hatz erakuslea ikusleari zuzendurik. Artean, Unidad Alavesak euskera voluntario kanpainak bazuen oihartzuna Gasteizen. Gaur egun ez nuke holako pegatinarik jarriko. Eta arrazoia ez da Unidad Alavesarenak egin zuenik: Gasteizko jende gehienarentzat pegatina hori, bere hutsean, ez zen oso justua. (gehiago…)

galtzaileak gaitunk, baby

2019-10-09  //  euskara  //  Iruzkinik ez

Gabriel Aresti (Adur Larrea, Erroa)

-nola erran? gaur ez dinat hizki handirik ikusi nahi.

-hizki? ostia!

-letra nahi badun, letra. galtzaileak gaitun, gabriel aresti, hertzainak, itxaro borda eta alfabetatze kanpainak.

-eta amnistia osoa.

-rh negatibodun regionalista sukalkizale txapeldun harroputzak.

-baskoak? uste diat nahastuko dituala latxak eta assafak¹.

dena goraka etorri zitzaidan euskaldunako josu eta gariren kontzertutik etxeratzean. 1984an, langile bat hil eta biharamunean, euskalduna ontziolan jo zuten hertzainek “eutsi gogor” lehendabizikoz, eta, beharbada azken aldiz, euskalduna jauregian, 2019an. kontzertua bukatutakoan jauregiko ziegetan giltzapetutako gure auto gpsdunak hurrengo tarifatik askatzera joan ginenean, har hori izan nuen nire barrunbeak zornatzen. nola gazte bat izarren azpian bibak² egitera joan eta helduaroan autokarabanan esnatu den, nola gabriel aresti euskaltzaindiaren erdarazko bilera batetik etxeratzean, nola jauregi bat ontziola baten gainean. galtzailea. (gehiago…)

Arabatik Iparraldera esku dago gure

2018-06-11  //  aktibismoa, euskara, herri mugimenduak  //  Iruzkinik ez

Argazkia: Hala Bedi

Hau giza-katearen biharamunean idaztea ere. Ze festarako-euri naizen. Beharbada ez da egun hoberik. Ez nintzen atzo eskutik helduta ibili, ezta duela 4 urtekoan ere. Bai atzokoa, bai duela 4 urtekoa, Gipuzkoako Eskola Txikien aldeko festarekin batera tokatu zen, eta gu han izan ginen. Aitortu behar dut herri-eraikuntzari lotzen zaion beste jaialdi batean parte hartu ahal izanak lasaitu izan nauela.
Ados nago Euskal Herriak erabakitzeko eskubidea duela, eta hor lanean ari diren pertsonei ezer txarrik esateko ez daukat. Ondo ari dira lanean, eta argi dago milaka pertsonengan ilusioa piztu dutela. Familia abertzaleen arteko hurbilketa ere eragin dute, urteetako ezinikusien gainetik. Zorionak, zinez. Niri, ordea, kontraesan asko sortu zaizkit hasieratik. (gehiago…)