galtzaileak gaitunk, baby

Atalak: euskara

Gabriel Aresti (Adur Larrea, Erroa)

-nola erran? gaur ez dinat hizki handirik ikusi nahi.

-hizki? ostia!

-letra nahi badun, letra. galtzaileak gaitun, gabriel aresti, hertzainak, itxaro borda eta alfabetatze kanpainak.

-eta amnistia osoa.

-rh negatibodun regionalista sukalkizale txapeldun harroputzak.

-baskoak? uste diat nahastuko dituala latxak eta assafak¹.

dena goraka etorri zitzaidan euskaldunako josu eta gariren kontzertutik etxeratzean. 1984an, langile bat hil eta biharamunean, euskalduna ontziolan jo zuten hertzainek “eutsi gogor” lehendabizikoz, eta, beharbada azken aldiz, euskalduna jauregian, 2019an. kontzertua bukatutakoan jauregiko ziegetan giltzapetutako gure auto gpsdunak hurrengo tarifatik askatzera joan ginenean, har hori izan nuen nire barrunbeak zornatzen. nola gazte bat izarren azpian bibak² egitera joan eta helduaroan autokarabanan esnatu den, nola gabriel aresti euskaltzaindiaren erdarazko bilera batetik etxeratzean, nola jauregi bat ontziola baten gainean. galtzailea.

josu, hik errana: “bereziki gasteizi zor diogu hertzainak-en izana, konbentzituta bainago taldea tolosan hasi izan balitz ez ginela inora iritsiko. gasteizek egin zuen posible”. azkenean gasteizen ez zegoen “jaungoikoa, lege zaharra ta hb-ri botua” ematen zioten asko. lehen diskoa argitaratu arte ez zineten gasteiztik “euskal mundura” atera. gerora, “euskal musikaren giroaren aurkako zerbait egin eta […] kritikatzen genuen hori bilakatu” zineten eta euskal musikak fagozitatu zintuzten.

90. hamarkadan gauza batzuk aldatu ziren, kamarada. galtzaileen garaipenak. euskal kultura molde jakin eta zurrun batzuetan lotuta egotetik euskaraz edozer egin zitekeela pentsatu eta egitera heldu zen.

baina, gauzak zer diren, 90. hamarkadakoa ere bada gogoratzen dudan korrikaren azken(?) bideoa, non euskaldun zaharrei alfabetatu zitezen dei egiten zitzaien. (okerrena da, gaur egun, orduan ez bezala, badaudela eskarazko hezkuntzatik pasatu diren arnasguneetako³ euskaldun gazteak, batua gustukoa ez dutenak, eta, ondorioz, batu artifizialean egin beharko lituzketen gauzak erdara naturalean egiten dituztenak).

gainera, besteok makurrarazi behar dugu haien eskasiara. saltzen digute zenbait edukiren euskara maila… nola erran, euskañola? dela itoguneetatako⁴ gazteengan (ere) pentsatzen dutelako… bai zera! inork ez gaitu inoiz hainbeste maitatu. tolosaldeko euskara graziosoa tolosaldeko euskaldunzaharrentzako pentsatuta dago, gaztelaniazko txinparta makulu, edo akuilu. jada, ezin dugu imajinatu euskal herri (zer dun hori, xiberua?) osorako zerbait barregarririk egin daitekeenik. eta errua barakaldon eta lizarran behar bezala euskaldundu ez diren gazteena da, noski. euskaldun zahar gehienek ikusi ahal dute umore inteligentea erdaraz, euskaraz ez dago. beraz, errua: euskara batua. aiiii euzkitze!

ibilaldi batean aldarrikatu genuen ume guztiendako eskola euskaldun publiko bat, besteak beste, kuota ordaindu ezinik ikastoletatik kanpo ez zedin geratu gabriel aresti inoiz gehiago. galdu genuen. aldarrikatu genuen heldu guztiendako alfabetatze eta euskalduntzea doakoa izatea. galdu genuen.

eta gu, besteak beste, itxaro Borda, bego edo karra elejalde euskaraz ulertzeko euskaldundu ginen arloteak, inuzenteak, galtzaileak!

kaka zaharra! bihar gehienez 15 gradu daude emanda gasteizen, banoa sandaliak jantzita kalera, probableagoa da euskal herria libre, tropikala eta euskalduna bilatzea itogune zulo batean batzuen sukaldean baino.