Galizieraz hitz egiten ez ikastea

Atalak: Poema soziolinguistikoak

Oraingo honetan poema bat baino, ipuina. Amaia Astobizari esker (@AmaiAsto). Sechu Sendek bere “A república das palavras” liburutik hartua eta nik itzulia.

———————————————————————————————–

Badago galizieraz hitz egiten ikasten duen jendea eta badago galizieraz ez hitz egiten ikasten duena.

Nik, adibidez, umetan galizieraz ez hitz egiten ikasi nuen. Edo, hobeto esanda, galizieraz ez hitz egiten irakatsi zidaten. Agian nire lehen oroitzapena hauxe da: gure maisuak galizieraz hitz egiten zuen klaseko beste lagun bati esan zion: “No sé dice onte, se dice ayer” (Ez da onte esaten, esaten da ayer). Ez dut oroitzen maisu hori berori izan ote zen ni eskuin eskuarekin idatzi behar nuela tematu zena, baina pedagogia oso antzekoa litzateke. Ezkerren eta galizieradun atsekabetuen sasoiak ziren. Gaur egun, ume ezkerrek dagoeneko ez dute arazo hori.

Izan ere, eskolatik kanpora ere umeei galizieraz ez hitz egiten irakasteko prest daude hainbat maisu. Nork ez du ezagutzen, ahoan irribarrea dutela, umeei galizieraz ez hitz egiten irakasten tematzen den maisua, ia-ia jaioberri direnetik?

Lehen galiziera ikastea oso erraza zen. Jende askok ikasten zuen nahi barik. Bazegoen jendea, nahiz eta gura ez, galizieraz hitz egiten amaitzen zuena. Asko hitz egiten zen eta joaten zinen lekura joanda, han zegoen. Giroko hizkuntza zen, kalekoa, tabernetakoa, hizkuntza maioritarioa. Irakaskuntzan galiziera sartzearen kontrakoek argudio hori erabiltzen zuten: Zertarako ikasiko dugu galiziera eskolan? Galiziera kalean ikasten da.

Baina, gaur egun, galiziera, batez ere hirietan, kalean ez da hizkuntza nagusia eta eskoletan gero eta gutxiago erabiltzen da -hainbat eskolatan ingelesa baino dezente gutxiago-. Horregatik, gezurra dirudi oraindik jende batek umeei galizieraz ez hitz egiten irakasten aritzea. Jende askok galizieraz ez hitz egiten ikasi zuen azken urteotan eta, jakina, orain ez dute hitz egiten. Galizieraz ez hitz egiten ikastea … a zer tristea!

Bereizi behar dira, hala ere, galiziera ikasi ez dutenak eta galizieraz ez hitz egiten ikasi dutenak. Badirudi metafisikoa dela, baina badira ikasketa prozesu bi horiek bereizten duen zerbait. Galiziera ikasi ez duen horrek oraindik ikasteko aukera eta beta du. Baina galiziera ez hitz egiten ikasi duenak ez hitz egiten ikasi du eta hori desagerrarazteko, Avería sorginak esango lukeen moduan, bide bakarra desikastea da.

Galizieraz ez hitz egiten ikasi nuenean, ni sinistuta nengoen galizieraz ez nuela egiten hala nahi nuelako. Ez dut hitz egiten, ez hitz egiteko libre naizelako. Nik hitz egiten dut nahi dudanean. Hau da, ia inoiz ez. Izan ere, benetan ikasi nuen galizieraz hitz egitea ez nuela nahi. Nire esperientzia pertsonalaz ari naiz, jakina, bakarra eta besterenezina … Edo ez?

Niretzat galizieraz ez hitz egitea gauza normala zen … Normala niretzako, jakina. Eta galizieraz ez hitz egitea normala zela irakatsi zidan jende guztiarentzako. Ni galizieraz ez hitz egiteko libre nintzen, antza. Eta, horrela, ondo sentitzen nintzen. Nik pentsatzen nuen erabili ahal izango nuela nahi izango banu, baina ez nuenez nahi … Ba, ez nuen hitz egiten. Zoritxarrez, gaur egun, gure hezkuntza sistemak eta beste hainbat jendek jarraitzen du umeei eta gazteei galizieraz ez hitz egiten irakasten.

Ezagutzen dut animalien munduko komunikazio formarik bitxienetan espezializatu den jendea: galiziera hitz egiten ikasi duen jendea galizierazko klaseen 50 minututan baina gero galiziera ez hitz egiten ikasi duena kafetegian edo kalean; umeekin bakarrik ez hitz egiten ikasi duen jendea; galizieradun batekin hitz egin arren, haiekin ez hitz egiten ikasi duen jendea … Badago hainbat egoeratan galizieraz ez hitz egiten ikasi duen jendea eta badago, kasurik larrienetan, galizieraz inoiz ez hitz egiten ikasi duen jendea.

Eta ez barre egin, ipuina tristea baita.