Kanpokoari adi

2010-02-21  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Argiak eta itzalak euskararen lurraldean

2010-02-15  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Hausnartu saria irabazi du Dabid Anautek, Argiak eta itzalak euskararen lurraldean izeneko lanarekin. Lana Leitzari buruzkoa da, baina herri mailatik abiatuta, euskal Gaeltacht edo euskararen lurraldetzat
har genitzakeen herrietara estrapolatu daiteke. Euskararen bizitasuna
Leitzan du oinarri azterketak, eta hortxe ageri diren argiak eta ilunak,
eguzkiak eta lainoak. Baina onena da bere lana osorik irakurtzea eta
zeuek epaitzea. (baten batek konpartitu nahiko balu, bloga zabalik,
jakina).

Joshua Fishman ohorezko euskaltzainburu

2010-02-04  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Joshua Fishman Estatu Batuetako soziolinguista handia ohorezko euskaltzainburu izendatu dute. Bejondeiola.

III Euskal soziolinguistika jardunaldia

2010-02-02  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Jardunaldia hausnarketa teorikoan eta maila aplikatuan euskalgintzan ari direnei
zuzentzen zaie, hau da, ikerlarien, unibertsitateko irakasleen, eta ikastetxeetan,
lan munduan eta administrazioan euskararen normalkuntzan ari direnen topagune
izatea du helburu. Horretarako, hitzaldi eta tailerrak burutuko ziren, eskura
dauden datuak partekatuz, horien inguruan hausnartu eta eztabaidatzeko.

• Zergatik hitz egiten dute gazte horiek euskaraz? Eta beste horiek gaztelaniaz?
  Ez al dute gogorik? Ba al dakite?
• Plangintzetan aldaketak eragin nahi ditugunean, ba al dakigu non jarri
  gure ahaleginak? Ezagutza-mailako aurrerapenek, zein kasutan dakartzate erabilera-mailako
  aldaketak?
• Zerk bereizten ditu Nafarroako, Iparraldeko eta Gipuzkoa, Bizkaia eta Arabako
  hizkuntza-jarrerak?

EGITARAUA

IZEN-EMATE ORRIA ETA EPEA

HIZLARIEI BURUZKO INFORMAZIOA

Otsaila: hiru kandela

2010-02-01  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Orain dela hiru urte

Orain hiru urte, hilabetea hasi nuen
santogrialarekin: Nola euskalduntzen da lan mundua? Horretan ari gara
batzuk orain, eta ekinez ari gara, baina erantzun globalik ez dugu
(seguraski ez dagoelako). Ondoren, Bat 61 aldizkaria ekarri genuen hona, unibertsitate mailako irakaskuntzari buruzkoa. Ondoren, Fredi Paiak Berrian argitara eman zuen artikulua ekarri nuen hona, eta eztabaida dezentekoa eragin zuen blogean.

Wikipedia
ere aipatu nuen, eta gauzak askotxo aldatu dira (zorionez) azken hiru
urtetan. Soziolinguistikari buruzko sarrera gehiago daude gaur egun,
eta poztekoa da. Baina, nago oraindik ez dela nahikoa. Ondoren, Argia
aldizkarian Soziolinguistika Klusterrari buruz ateratako artikulua
ekarri nuen blogera. Bi iragarpen egiten zuten, eta hiru urte pasatuta,
ez dira bete. Hilabetea amaitzeko, Larrun aldizkaria iruzkindu nuen, han esandakoak batuz zelanbait.

1. Nola euskalduntzen da lan mundua?
2. Bat 61
3. Gure indigenak (II)
4. Wikipedian ere
5. Lumak astintzen
6. Homo fabera hausnarketa premian
7. Linguanet ikastaroa
8. Gazteak eta euskara: aisialdia giltzarri (Larrun 106, 2007ko otsaila)

Orain dela bi urte

Orain bi urte klasiko batekin hasi nintzen, Hizneteko
sakontze egitasmoekin, eta hilabetean zehar beste artikulu bat igo nuen
horren gainean. Eta ez hori bakarrik, hurrengo artikulua ere Hizneteko
saio batetik hartu nuen, Denis Elortzak egindako lanetik hain zuzen
ere. Ondoren Soziolinguistika Klusterraren lehen jardunaldiaren berri eman nuen (eta orain osatu dut haren ponentziak blogera ekarriz). Horren ostean Topaguneak
ateratako boletinaren berri eman nuen eta irakurri eta komentatzeko
beta hartuko nuela agindu, eta agindua bete ez. Ene jainkoa!!!

Hilabetea jarraitu nuen soziolinguistikaz berripaperaren beste ale batekin. Eta jarraitu nuen nire herrian egindako hitzaldi bat ekartzen blogera. Eta trenbidearen metafora ere (ez nahastu AHTrekin, jakina). Hilabetea amaitzeko, beste klasiko bat: Bat aldizkaria. Oraingo honetan Euskal Herriko kulturei buruzko alea.

1. 2007ko sakontze egitasmoak (II)
2. Euskarazko internetek zer behar duen?
3. Soziolinguistika Klusterraren I. Jardunaldia (Geroa bermatzeko, oraina ezagutu)
4. Ibiltzen, i2ltzen
5. Soziolinguistikaz 18. zenbakia
6. 2007ko sakontze egitasmoak (III)
7. Euskara elkarteak zertarako?
8. Bat 65: Euskal Herriko kulturak

Orain dela urtebete

Hilabetea
autobonboarekin hasi nintzen. Eta ondoren Klusterraren bigarren
jardunaldia etorri zen (orain ere eguneratuta). Ondoren, diglosia
atxikigarria kontzeptu berria ekarri nuen hona. Ordutik nik ez dut
berriro aditu kontzeptua, baina egia esateko ez dakit erabiltzen den
ala ez. Ondoren, HUHEZIk
antolatutako Euskal Kulturaren Transmisioko edukiak eta artikuluak
ekarri nituen blogera (por zierto lotura horiek guztiak ez dabiltza, ez
dakit ez ote duten kendu).

Hilabetea amaitu nuen soziolinguistikaz berripaperaren beste ale batekin, eta UEUk antolatutako ikastaro baten propaganda eginez.

1. Dardo sari bat emon dostie
2. II Euskal Soziolinguistika Jardunaldia
3. Diglosia atxikigarria
4. Kultura transmitituz (eta zertxobait gehiago ere)
5. Soziolinguistikaz berripapera: 23. zenbakia
6. Euskara erabiltzeko motibazioa sustatzeko trebakuntza saioa

Bat 72: Zein hizkuntza hitz egiten du komunikazio gizarteak?

2010-01-22  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hiru artikulu azpimarratuko nuke azken Bat aldizkarian:

Iñaki
Lasa “Eskerrik asko lagun”: Iñaki Lasak artikulu honetan hainbat gauza
aipatzen ditu, gehienak oso interesgarriak. Baina, batez ere, nik
azpimarratuko nuke euskaldunak zenbat garen jakiteko zailtasunak
daudela. Bere hitzetan: “2001 urteko Biztanleria eta etxebizitza
zentsuan, Espainiako INE institutuak EAEn 15 urtetik gorako 882.707
euskaldun zenbatu zituen bitartean Eustatek 352.000 gutxiago (530.700
euskaldun) zenbatu zituen. Ikuspuntu zientifiko batetik hori ulertezina
izanen litzateke, biek ala biek 2001eko Biztanleriaren eta etxebizitza
zentsuan izan baitute iturburu”. Baina artikulu osoa merezi du.

Aitor
Zuberogoitia “Asaba zaharren baratzetik mundu arranora”: oso artikulu
mamitsua da Aitorrena. Baina kritikatxo bat egingo nioke. Hedabideen
mapa bat egiten du, Euskal Herriko hedabideen mapa. Baina nik mapa
horrtean bi hutsune ikusi ditut: kirol egunkariak eta aldizkari
tematikoak. Kirol egunkariak, bereziki, horiek baitira gure herri
futbolero honetan gehien saltzen direnak.

Roberto Manjon
“Euskararen jarraipena eta azpiegitura handiak Euskal Herrian”: oso
artikulu dramatikoa da, horrela iruditu zait. Hala ere, zentzu batean
arrazoia dauka, euskararen komunitateko birikak arriskuan daude. Hala
ere, nago berak proposatutako irtenbideak ez diren eraginkorrenak.
Baina berba barik utzi nau. Ez dakit nondik hasi kritika, nondik hasi
ekarpena baloratzen.

Konpasaren teoria

2010-01-21  //  Sutondoko kontuak  //  6 iruzkin

Tximintxeko kide bat Erandiokoa da. Eta behin baino gehiagotan aipatu
izan du konpasaren teoria. Eta, holakoak garenez, ba nik kopiatu eta
hona ekarri.

Esan bezala, Erandiokoa da, nahiz eta Derion
aspaldi bizi. Eta Erandio Goikoan jaiotakoa, eta han bizi izan du
Deriora joan arte. Ba, Erandio Goikoako euskal komunitatearen gesaltzea
azaltzeko konpasaren teoria darabil berak. Hau da, Erandioko eliza
zentrotzat hartuta, konpas batekin marrazten baduzu mapan, elizatik
gero eta urrunago, orduan eta “euskaldunago”. Hau da, Erandioko
elizatik abiatuta, zirkuluak egiten hasiz gero, Erandioko euskal
komunitatearen gesaltze prozesuaren argazki paregabea lor dezakezu.
Berak dioen moduan, salbuespenak egon badaude, baina hori dira
salbuespenak. Eta, gaineratzen du, salbuespen horiek burugogorrak
izateagatik direla. Burugogor politikoak: hau da, elizatik hur bizi
arren, euskal nortasun politikoa garatuta zuten gurasoek transmisioa
bermatzen zuten, bestela ez.

Teoria polita iruditu zait. Eta
argigarria. Falta zaion gauza bakarra arrazoiak aipatzea litzateke.
Baina horiek nik aipatzea baino, agian irakurleren batek, ezta?

Konpasaren teoria map

Gazteen hizkuntza erabileran eragiten duten faktoreen azterketa

2010-01-20  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hizkuntzaren erabilera, konplexutasun
handiko gizarte fenomenoa da. Pertsona bakoitzarengan gurutzatzen diren
hainbat faktoreren elkarreraginetik sortzen da pertsona horrek
hizkuntza batean edo bestean hitz egiteko duen joera. Aldi berean,
gazteena ere konplexutasun handiko gizarte sektorea da. Haurtzarotik
helduarorako bidea egitea da gizatalde honek komunean duen ezaugarria,
baina horrez gain, gazterian neurtu ezinezko aniztasuna topa liteke
pentsaera, iritzi, ohitura eta jokaerei dagokienez.

Soziolinguistika Klusterrak Urtxintxa eskolarekin eta Topagunea
euskara elkarteen federazioarekin garatu du hain konplexua den gazteen
hizkuntz erabileraren fenomenoaren azterketa. Gazteekin lanean
esperientziadun jendea, gaia maila teorikoan landu duena eta ezaugarri
ezberdinetako gazteen arteko hausnarketa partekatua du oinarri
azterketa honek.

Gazteen erabilerarekin
harremanean jartzen den edonori (kanpaina bat egin nahi duena, egitasmo
bat antolatu nahi duena, kirol elkarte batean gazteekin diharduena,…)
fenomenoaren alderdi ezberdinak presente izanik usteen eta iritzietan
oinarrituta baino, bere jarduna oinarri sendo baten gainean burutzeko
baliabideak eskaintzea litzateke helburua.

Ondorengo fitxategietan ikus daitekeena azterketa lan horren fruituak dira.

Txostena

Munduan arraroak dira hizkuntza bakarreko estatuak

2010-01-14  //  Sailkatu gabea  //  3 iruzkin

La Vanguardia egunkarian elkarrizketatu dute John Edwards, Quebec-eko soziolinguista. Hona hemen:

John Edwards, sociolingüista, experto en bilingüismo en Quebec

“El inglés – bromea Edwards-es una lengua en extinción,
porque carece de una Real Academia que vele por su pureza”. Y explica
cómo, cuando Francia, España, Alemania y otros países fundaban sus
academias, en el XVII y XVIII, los anglos rehusaron fundar la suya
“porque los demás lo hacían”. Fiaron su estándar lingüístico a dos
espontáneos: el británico Samuel Johnson y el estadounidense Noah
Webster, quienes compilaron los dos grandes diccionarios normativos del
idioma. “Hoy EE. UU. no se preocupa, al contrario que Francia, de
mantener la expansión de su lengua, pero sí de dar al mundo razones
económicas, científicas y militares para que todos se esfuercen en
aprenderlo”.

Para empezar, déjeme decir algo a los profesores…

Adelante.

Ninguna lengua, dialecto, modismo o giro local es más omenos valioso que otro.

Pero unos cotizan más que otros.

Hay lenguas americanas, por ejemplo, cuya numeración no pasa de contar hasta tres…

Si no les hace falta llegar a cuatro…

Exacto. El idioma responde a lo que exige el entorno al hablante.
Por eso, esas mismas lenguas sin cuatro tienen una palabra para
designar con precisión a primos cuartos.

¿Por qué?

Porque eran grupos pequeños que debían clarificar el parentesco para
evitar relaciones incestuosas; en nuestras grandes ciudades esa
necesidad de evitar consanguinidades indeseables se pierde y así usted
no sabrá definir, por ejemplo, concuñado.

Lo oía decir en mi pueblo.

Cada lengua es el resultado de la adaptación de un grupo a su medio,
pero si quiere prosperar en otro, deberá adquirir otras lenguas,
dialectos, subdialectos, modismos…

¿Y si tienes varias lenguas de origen?

Antes pensábamos que la lengua materna era siempre la base
imprescindible sobre la que se erigían las demás, pero el caso Steiner
y otros demuestran que la plasticidad del cerebro infantil también
permite a los niños ser bi, tri o tetralingües sin que predomine una
lengua materna inicial.

¿Y las sociedades?

La lengua es más que un mero medio de comunicarse: es seña de identidad grupal y, por ello, materia de estudio muy sensible.

Hoy unas lenguas sustituyen a otras.

El bilingüismo es un equilibrio inestable, pero – y vivo en
Quebec-puede ser sufrido como tensión y amenaza o aprovechado como
estímulo y oportunidad.

¿En qué sentido?

Canadienses y quebequeses, igual que catalanes y españoles, llevan
demasiado tiempo viendo en la coexistencia de sus lenguas un conflicto
que será resuelto sólo cuando desaparezca la lengua de los otros.

Es “el problema” lingüístico.

Si fuera un problema tendría solución; pero no lo es, porque el
estado natural del ser humano, la realidad de la inmensa mayoría de los
habitantes del planeta y de los estados donde viven, es la mezcla
caótica de lenguas. Son raros los países monolingües puros.

¿Y aspirar al monolingüismo?

Ya le he dicho que no es una aspiración natural: ¿a usted le parece una aspiración inteligente?

Una lengua sin Estado desaparece.

Falso. Del mismo modo que tampoco es cierto que una lengua con
Estado sobreviva necesariamente. Y he vivido y estudiado el caso
irlandés: el gaélico irlandés tiene un Estado y sin embargo no tiene
casi hablantes.

Ysi una lengua desaparece, no resucita.

También es falso: el hebreo era una lengua muerta que hoy es moderna
y hablada, y el checo y otras lenguas agonizaban hasta que desapareció
el imperio austro-húngaro.

Un pueblo sin lengua deja de serlo.

Vuelve a ser inexacto: irlandeses o escoceses siguen siéndolo – yo
no se lo discutiría-pese a haber adoptado la lengua del invasor inglés.
También los austriacos tienen identidad sin lengua, como otras naciones
tienen varias lenguas y una sola identidad.

¿Hay identidad nacional sin lengua?

Rotundamente, sí. La identidad grupal va mucho más allá de la lengua y le sobrevive.

¿Una vez una lengua empieza su declive es imposible detenerlo?

Tampoco es cierto, y tiene usted aquí el propio catalán, que es un
gran ejemplo de la recuperación del uso social de una lengua: ¡ya les
gustaría a cientos de lenguas en declive gozar de su salud! Irlanda y
Escocia, en cambio, me temo que van a perder del todo sus lenguas a no
ser que implanten una dictadura o algo por el estilo.

¿Las multas lingüísticas defienden un idioma o sólo logran que se maldiga?

Incentivar es mejor que prohibir, e ilusionar mejor que penalizar,
pero si existe – como en Quebec-una gran mayoría democrática dispuesta
a multar por defender su lengua, sólo puedo añadir que ellos lo han
decidido.

Veo que no hay grandes soluciones.

No, pero me temo que algunos activistas suelen elegir a la carta las
cómodas condiciones de su menú lingüístico: quieren gozar de hegemonía
lingüística, pero sin pagar el coste del aislamiento y la pérdida de
conectividad y valor que comporta renunciar a las demás lenguas
habladas en el país.

¿El bilingüismo acaba con la desaparición de la lengua más débil?

Para devolver la hegemonía a un idioma que la ha perdido en su
territorio no basta con un par de leyes y unas cuantas multas; sería
imprescindible una auténtica revolución que anulara las mismas fuerzas
del mercado y la globalización que la han arrinconado. Y eso tiene un
coste altísimo y no siempre compatible con una democracia.

¿Por qué?

Porque esas fuerzas operan porque benefician a la mayoría. Los
activistas quieren hablar gaélico, pero seguir gozando de los
privilegios de hablar inglés. Y no es posible.

¿Qué propone usted?

Tal vez se podría conservar la propia lengua sin renunciar a otras
más poderosas si se logra establecer un vínculo afectivo y duradero con
ella, un compromiso que pusiera en valor su plus cultural y equilibrara
esas fuerzas globalizadoras.

La Vanguardia

Iritzia izan aurreko iritziak

2010-01-13  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Aurreiritziak, beraz. Galizian. Eta hemen?