Etnizitate prozesuak

2021-12-13  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Orain dela gutxi irakurri dut Eider Alustiza lankideak Emuni buruz egin duen ikerketa antropologikoa. Ez dago eskuragarri, baina, hala ere, hango kontu interesgarri batzuk (nire ustez, interesgarriak, jakina) blogeratzea erabaki dut.

Enpresetako euskalduntze prozesuak honela definitzen ditu Eiderrek: “Hizkuntza sustapena fazilitazio eta aholkularitza prozesuetan oinarritzen da, eta enpresen eguneroko bizitzako hizkuntza ohituretan eragiten saiatzea da”. Definizioa bere horretan ez da berritzailea, baina, bai, ostera, berak Diaz de Radari jarraituz, etnizitate edo etnia prozesu bezala hartzea (beti ere, ikuspuntu antropologikotik).

Eta zer dira prozesu haiek? Ba, prozesuak dira, intersubjektiboak eta ariketa praktikoen bidez gauzatzen direnak (gure kasuan, euskalduntze prozesuetako ekintzak). Prozesu komunikatiboak dira, eragileek sustatutakoak. Eta ekintza zehatzak dira prozesu horien errepertorioa osatuko dutenak (gure berbetan, metodologiak, prozesuak eta ekinbideak).

Horrez gain, galdera zeharo pertinentea dakar Eider Alustizaren ikerketak (eta neuk neure buruari mila biderrez egindakoa, edo behintzat antzekoa): “Posible al da produkzio enpresa batean mota honetako eraldaketa sozial bat ematea, enpresaren beraren produkziorako ahalmena jaitsi gabe? Hori horrela ulertzen al dute euskalduntze prozesuetan murgilduta dauden enpresetako kideak?”.

Ohitura indibidualak

2021-12-07  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Ohitura aldaketa indibidualak ezinbestekoak dira, nahikoak ez diren arren. Hiru arrazoiengatik dira nire ustez ezinbestekoak:

1. Ohitura aldatzea ahalduntze ariketa da. Nork bere ekintzen gaineko ardura hartzen du eta horrek ahalduntze prozesuan laguntzen du.
2. Egiturazko aldaketek dakarte aldaketa sakona, benetako eraldaketa. Baina ez dago egiturazko aldaketarik aldaketa indibidualik barik. Ezinezkoa da egiturazko aldaketarik egotea norbanako askok aldatu ez badute bere egunerokoa.
3. Diskurtsoek komunikatzen dute, berbek indarra badute. Baina ekintzek askoz gehiago komunikatzen dute eta askoz jende gehiagorengana heltzeko gaitasuna dute.

Baina, kontuz. Aldaketa indibidualak ezinbestekoak dira, baina ez dira nahikoak. Ez. Bestelako lege babesak behar ditugu (eta ez zaigu ahaztu behar azken aldion babes juridikoa eskasten ari zaigula, handik eta hemendik, Iñaki Arrutik esan bezala).

Baina ez hori bakarrik. Aldaketa indibidualak eta lege babesak izateaz aparte, Petra Elserrek esaten zuen bezala, hizkuntza estrategia herrikoiak ere behar ditugu. Haren berbekin jarraitzeko, proba pilotu eta adibide asko ditugu dagoeneko. Bada garaia horiek gainditzeko eta sistematizatzeko. Eskalatzeko (hizkera politiko berri zatarrean esanda).

Tosepan 3.1

2021-11-29  //  Tosepan  //  Iruzkinik ez

Aurten ez naiz joan Tosepanera, aurreko bi aldietan ez bezala (Tosepaneko kronikak hemen). Baina Onintza Legorburu lankidea bai joan da. Eta podcast batzuk egin ditu, bere begiradatik eta bere min eta pozetatik. Eta oso identifikatuta sentitu naiz berarekin eta, horregatik, erabaki dut blogera ekartzea berak egindako podcast laburrak. Baina blog honetan testuaren zaleago garenez, ba podcastak barik, euren transkripzioa ekarri dut lerrootara. Entzun nahi badituzue, Emuneko blogean daude entzungai.

1. IRITSIERA:

25 ordu. 25 ordu pasa behar izan dira, Arrasaten irten, eta Tosepanera iristeko. Mexiko hirian lur-hartu dugu, gaueko 20:00ak aldera. Ilun dago, baina zarata da nagusi, bizitza. Lur hartu, migrazioko kontuak egin, eta gauza garrantzitsuei heldu diegu; 25 orduko bidaia baten ostean garrantzitsuena denari, alegia. Kanpora irten eta zigarroa piztea izan lehen lana,  “kalada” luzea; 25 ordu erretzeke dagoenaren tamainakoa.

Parean kotxeen joan etorria. Kotxe handiak, Hollywood-eko pelikuletan aberatsek erabiltzen dituztenen parekoak. Harritu egin gaitu kotxeen tamainak, eta glamourrak, zergatik ezkutatu. Ameriketako Estatu Batuetan kokatzen baikenituen horrelako kotxeak, goiko bizilagun aberatsenarenean, eta ez Mexikon. Minutu gutxira, Tosepandik etorri dira gure bila. Kotxeak ez dauka horrenbeste glamour, baina “pickup” estiloko kotxe handi bat da, eta honek ere, Amerketako Estatu Batuak gogorarazi dizkigu. Mexikar baino, Chicano sentipenarekin egin dugu Mexiko hiritik Tosepanerako bidaia.

Glamour, kotxe eta “pickup”-en artean, harrigarria da, 7 miloi pertsona inguruk jatorrizko hizkuntzaren bat hitz egiten duten herrialdean, ez dugula gaztelania ez den beste hizkuntzarik entzun, ezta irakurri ere. Aireportuan gaztelania da nagusi, baita Cuetzalango kaleetan ere. Nahiz eta, igandea izaki, Cuetzalango merkatura joan gara, turista onenen pare. Merkatuan baserritarren artean, eta helduenen artean, Nahuatl hizkuntza ere entzun ahal izan dugu. Merkatua, zaharrak eta baserritarrak… Ezaguna egiten zaigu kontua, ezta? Hemen ere, zakurrak ortozik.

2. TLAJTOLI (HIZKUNTZA):

Hizkuntza izan liteke, barea, mugitua, mugatua, azkarra, deserosoa, txikia, handia, edota baita, amaiezina ere. Urak, eta zehazki itsasoak, ezaugarri horiek guztiak ere barnebiltzen ditu. Poesian eta baita prosan ere, ura, malkoak, itsasoa… erregistro erabiliak izan dira. Ezta oso originala hortaz, itsasoarekin metaforak sortzea. Baina baliagarria da, eta gauzak baliagarriak direnean, ez aldatzearen aldekoa naiz ni. Ni baino dezente lehenago, Gabriel Aresti poetak hizkuntza eta itsasoaren arteko lotura edo konparaketa egin zuen. Horren arabera, euskara putzu sakon eta ilun bat zen, baina guri esker, itsaso urdin bilakatu omen zen. Ideia benetan eztabaidagarria da honakoa, hala ere, ez gara orain horretan sartuko.

Baina itsasotik urrun gaude hemen, Cuetzalango mendiek badute handitasuna, baina itsasotik urrun aurkitzen dira. Hala, nola azaldu itsasoa sekula ikusi ez duen bati, zein den itsasoaren handitasun eta edertasuna? Nola azaldu itsasoaren, eta gure itsaso partikularraren, hau da, hizkuntzaren handitasun eta sakontasuna ezagutzen ez dutenei, bertaratzeko nahia, bertan etengabeko bainuak hartzekoa? Hortxe egongo litzateke gakoa, izan Euskal Herrian eta baita, Tosepanen ere. Kasu honetan bereziki Tosepanen; hizkuntzaren ezagutza ezinbestekoa baita, hizkuntza ez dadin museorik dotoreneetako

pieza batean bilakatu. Ezberdintzen gaituzten gauza ugari dauzkagu, eta horiei buruz ere hitz egingo dugu, baina

batzen gaituztenak ere badira, itsaso zabal batek banatzen baldin bagaitu ere.

3. NAKAYOH (GORPUTZA):

“Herria da gorputza, hizkuntza bihotza”. Gorputzaren zentroan kokatzen zuen, hortaz, Urepeleko artzainak hizkuntza. Ez buruan, ezta eskuetan, ez eta ezpainetan ere… bihotzean kokatzen zuen, gorputzaren ardatzean, epizentroan. Baina nik esaterako, oso urrun sentitu izan ditut hizkuntza eta gorputza nire bizitzan. Bi elementuak apartekoak bailiran jardun izan dut urte askoan; hizkuntza gorputzean sortuko ez balitz bezala, eta gorputzak hitz egingo ez balu moduan. Gorputzari entzungor.

Hizkuntza eta generoaren inguruko formazio saio bat gidatzeko aukera izan genuen pasa den asteazkenean. Emakumeak ginen parte hartzaile guztiok, eta adin berdintsukoak. Emakume eta euskaldun bai, baina zuri ere banaizen neurrian, lehenengo nire “speech-a” jaurti, eta ondoren, zabaldu zen galdera, hausnarketa eta hizketaldirako tartea. Eta egiari zor, nahiz eta topiko bat izan, nik esandakoak baino, entzundakoak dezente interesgarriagoak izan ziren kasu honetan ere.

Bertan zen nahuatl hiztun gazte batek hartu zuen hitza. Urduri hasi zen hizketan, nahiko motel. Berarentzat bizitzan mugarri bat izan zen momentua deskribatu zigun. Lehendabizikoz, nahuatl hizkuntzan pertsona batekin laztandu, muxukatu eta larrua jo zuen lehen aldia: “Sentí que fue la primera vez, que mi ser nahuatl se sintió amado y acariciado”.

Izendatu, kategorizatu, kontzeptualizatu… Horretan espezialistak gara. Baina, bizipenak horren modu sakonean bizitzen ez dakit ohituta gauden. Buruarekin, arrazoiaren bitartez bizi dugu hizkuntza, eta nahiko kamutsak gara, horren inguruko bizipenak gorputzarekin irakurtzen. Euskaraz larrua jo genezakeen arren, ez dakit sekula, modu horren intentsuan, intimoan begiratu izan diogun gure izate euskaldunari. Guk ere, hobe genuke batzuetan, gelditu, eta modu honetan sentitzea, sakon. Zer, sekula sentitu ahal izan dugu guk, modu horren intentsuan, intimoan, gure izate euskalduna laztandu eta maitatua?

Batzen gaituzten kontuak badira. Baina argi dago, ezberdintzen gaituztenek ere, pisu nabarmena daukatela.

4. TSIKITSIN (TXIKIA):

Berezi izatea gustuko dugu; maite dugu bereziak garela sentitzea. “Izan zaitez berezi” diote hiriburuetako etorbide handienetan kokatuta dauden merkatal guneetako iragarkiek; “Zu ezberdina zara”. Honelako mezuak irakurri genitzake dendarik handienetako publizitate kanpainetan.

Orain dela hilabete batzuk, sare sozialetan bolo-bolo zabaldu zen euskararen edertasun eta berezitasunari gorazarre egiten zion ikus-entzunezko bat. “En euskera no decimos luna, decimos ilargi. Que quiere decir algo así como: luz de los muertos”. Edo “En euskera no decimos parir, decimos erditu, que quiere decir algo así como partirse en dos. And I think that`s beautiful” zioen hizkuntzaren influencerrak, gaztelania batuan.

Hemen ere, berezitasunean eta txikitasunean eraikitzen da hizkuntzaren edertasuna. Ama hizkuntzaz hitz egiten dute nahuatl hiztun gazteenek, baita, helduagoek ere. Nahuatl hizkuntzak gaztelaniarekin inongo zerikusirik ez daukala azalduko dizute. Eta nahuatl hiztun berrien hitz egiteko modu traketsaz ere, entzun ahal izango duzu baten bat. Arbasoen hizkuntza, Europako hizkuntzarik zaharrena, euskalkien purutasuna, euskaldun zaharren hitz jarioa… Antzekotasunak aurkitu genitzake hortaz, diskurtsoetan. Bereziak izan nahi genuke, baina zorionez, ez gara.

Tematu gintezke behin eta berriz, hizkuntzaren txikitasunari eta berezitasunari gorazarre egitean. Baina nekez eraikiko dugu modu horretan, noranahikoa eta edonorena den hizkuntza bat. Finean, nekez emango da hizkuntzaren normalizaziorako saltoa.

Amesten dut, egunen batean, Bilbon edota Pueblako aireportuan, bertan dagoen polizia kopetilunak gelditu eta nahutleraz edota euskaraz galdetuko digula: ¿Y usted, tiene algo que declarar? 

Eta orduan bai, orduan, berezi izateari utziko diogu, normaren baitan, askoz ere erosoago bizi baita pertsona. Anormalitateak neke amaigabea baitakar.

5. ITZULERA:

Itzuli gara. 23 ordu behar izan ditugu, Cuetzalanen irten, eta Arrasatera iristeko. Mexiko Hiritik Madrilerako hegazkinean, joatean baino, bi ordu gutxiago. Nik uste nuen, hegazkinen ibilbide ezberdinen eragina zela bi orduen gora behera hori. Baina esan didatenez, lurraren errotazioak, edota haizearen norabideak ere eragina omen daukate orduen gorabehera honetan. Batek jakin!

Dena dela, Bilbora iritsi garenean, Mexiko Hirian lur hartu genuenean baino dezente glamour gutxiago hauteman du gure begiradak. Ohiko irteerako kontrolak, ohiko pertsona profila, eta baita, ohiko kotxeak ere. Kotxeen matrikulak ere, ezagunak egin zaizkigu.

Umetatik gustatu izan zaizkit kotxeen matrikulak. Ez dakit zergatik, baina, beste herrialde bateko kotxeen matrikulek, atentzioa eman izan didate beti. Uste dut, herrialdearen inguruko hainbat informazio eman diezaguketela, herrialdearen antolamendu administratiboaren inguruan esaterako, informazio andana eskuratu daiteke matrikuletatik.

Kotxeen matrikulez gain, beste herrialde batzuetako etxeak ere gustuko ditut. Zehazki, etxeetako leihoak. Maite dut herri edota hirietara gauez iristea. Leihoetatik begiratu, eta bertan bizi diren pertsonen bizitzak imajinatzea gustatzen zait; eta gauez, askoz ere argiago ikusten dira etxe barruak leihoetatik. Begirada zorroztuz gero, leihoetatik hainbat gauza hauteman daitezke. Etxe horretan bizi direnen maila sozioekonomikoa, harremantzeko dauzkaten moduak, telebistan ikusten dutena, eta honekin lotuta, kulturari lotutako kontsumo ohiturak…Informazio asko lor liteke hortaz, zirrikitu batetik begiratuz; begirada zorroztean datza kontuak.

Eta horixe dakarkigu Tosepanetik. Bizitzari eta gure lanari begiratzeko leiho berri bat, hiriguneetako leihoetatik begiratuta bezala, begirada zorroztu, eta gauza asko ikusi eta ikasi baititugu bertan.

Soilik, Violeta Parra kantautore txiletarrak kantatzen zuen moduan, bizitzari eskerrak ematea gelditzen zaizkigu. Eta nola ez, eskerrak baita, besoak zabalik hartu gaituzten Tosepani eta Nawat herriari ere.

Mila esker. Miak tasohkamatik!

Baga, ega, higa

2021-11-22  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hizkuntza gutxituen hiztun gazteen hirugarren mundu mailako topaketa Gasteizen egin behar zen 2020an. Jakina, atzeratu zen 2021ean. Eta aurten ere ezin izan da topaketa egin. Baina online topaketa egin da, online lehiaketa baten bidez.

Bi proiektu azpimarratu gura ditut, batez ere:

Baga: erabili euskara, kontxo bideoa. Irainak eta gramatika, gramatika eta irainak. Ona!

Ega: Morgane lagunak eta Amaiak egindako Kurdistanerako bidaia-kontakizun aparta. Itzela da, merezi du nire ustez denbora honetan “galtzea”, Kurdistanera hurreratzeko Morgane eta Amaiaren begirada ezagutzeko (eta, bide batez, aparta da kontakizunaren formatua ere).

https://readymag.com/2839383

Baina badira beste hamaika hemen. Baga, ega, higa …

Erabil

2021-11-15  //  SL domestikoa  //  Iruzkinik ez

Aspalditxo egin nuen berba blogean Erabil kolektiboari buruz. Orduan esan nuen bezala, elkarte irekia da. Diziplinartekoa eta irabazi-asmorik gabekoa, euskararen biziberritzearen arloan ekarpen konkretu eta landua egitea du xede, ikuspegi soziolinguistikoa partekatuz:

► interbentzio zuzenen bitartez (tailer, gogoeta parte hartzaile, formakuntza…),

► material didaktikoa libreki eskuragarri emanez (bideo, infografia, kronika…).

Hartarako, Euskal Herrian eta mundu zabalean den jakintza bildu, landu eta jendarteratzen du.

Oraingo honetan eurek ekoitzitako lau bideo partekatu nahiko nituzke.

Baga: erabilerarako giltzak plazaratzen dituena.

Biga: asertibitatea eta hizkuntza asertibitatea lantzen duena.

Higa: lehen hitza euskaraz esateak duen garrantzia lantzen duena.

Laga: ulermena bermatuz, euskaraz mintzatzeko pistak ematen dituena.

Eta material gehiago dute karpeta ireki honetan.

30 urte mihigintzan (hitzaldiaren bideoa)

2021-11-09  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Baionan, UEUk eta Eusko Ikaskuntzak antolatuta, eman nuen hitzaldia, Akademiatik #tartarika zikloa irekiz. Kanaldudeko lagunek grabatu eta denen eskura jarri dute hitzaldia bera.

Azaroak 6

2021-11-06  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

(eta blogak 15, 15 urte!).

Orain dela 15 urte, zoro-haize batek joa, erabaki nuen bloga sortzea. Ordutik, 1250 biderrez argitaratu dut; ordutik, blogak modaz pasatu dira (azken mohikanoak gaitun!); ordutik, euri asko egin du eta, ordutik, gauza asko aldatu dira.

Blogak aldatu dit bizitza, goitik behera eta ezker-eskuma. Blogak ahaldundu nau, biziarazi nau, ateak han eta hor ireki dizkit. Bloga barik, seguruenik ez nintzateke doktore, seguruenik ez nuke libururik argitaratuko, seguruenik ezagutzen dudan jende interesgarri asko ez nuke ezagutuko, seguruenik ez nituzke bizi izan ditudan abentura asko biziko. Hala da, eta eskerrik asko denoi!

Ze, gainera, bloga bada aske(ago) adierazteko gune aparta, alternatiboa eta amateurra da, burujabe zara (idazle, zuzentzaile, editore, zuzendari eta banatzailea zara), gura duzunean eta gura duzunari buruz berba egin zenezake, gura duzun neurri eta doinuan.

Eta, gainera, nik ez diot begiratzen bisita kopuruari, ez diot begiratzen posizionamenduari, ez diot begiratzen berba gako egokienak hautatu ditudan. Berdin zait, hau ez da obligazioa, ez da betebeharra. Fuera horiek guztiak! Eta jarraituko dugu topo egiten helbidetxo honetan, Argiari esker.

15 urte. Gura nuen aurten zerbait berezia egin, podcast bat egin gura nuen, baina azkenean putza. Etorriko da hori ere bai (edo ez, baina inork lagunduko balit, ba akaso, agian, beharbada, apika bai). 15 urte soilik idazten, 15 urte edukiak sortzen eta espero dezagun luze jarraitzea, gogoa badudalako oraindik idazten jarraitzeko.

Dekolonizatzen

2021-11-02  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Uda honetan berriro irakurri behar izan dut “Trikua esnatu da” liburua, lana dela eta. Eta gozatu dut, bigarrenez, eta ñabardura berriak erantsi lehen irakurketari. Lehen irakurketa horretan goraipatzen nuen dekolonizazioari emandako garrantzia eta bigarrenean hori berori nabarmendu zait berriro ere.

Izan ere, egileen berbetan, euskalgintza osoa dekolonizazio ariketa bat baino ez da. Euskara batua, toponimia zaharra berreskuratzea, euskal izenak jartzea alaba eta semeei, mitologia eta ohiturak (dantzak, jaiak, errituak, …) berreskuratu eta zabaltzea, historia berridaztea, kantu tradizionalak berreskuratu eta berritzea, literatura berri eta berritzailea idatzi eta argitaratzea, alfabetatzeko eskolak abiatzea, hiztun osoak sortzeko faktoriak eratzea, …

Uste dut barne eta kanpoko dekolonizazioaz asko ikasi behar dugula oraindik, asko hausnartu, asko irakurri, asko gureganatu eta asko eztabaidatu. Horretarako, aukera ona izango dugu azaroaren 18an Algortan, Azebarri kulturgunean, Onintza Odriozola eta Saioa Iraolarekin. Gustu baduzue, eman izena hemen: labur.eus/euskalegintza

Deskonexio ariketak

2021-10-25  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Uda honetan irakurri dut Andreu Gonzalezek idatzitako “Manual d’autoajuda para catalanoparlants” liburua. Bertan hizkuntza kolonialismotik deskonexio ariketa batzuk aipatzen ditu. Itzuli eta gure egoerara moldatu ditut horiek:

1. Hartu zinta metriko bat, ireki eta egin marka bat 2aren bueltan. Hasieratik gertu dago, ezta? (euskara hiztun gehien duten hizkuntzen lehenengo %10ean dago).
2. Kopiatu orri batean hurrengo esaldia: Очень приятно. Eta jarraian kopiatu beste hau hebreeraz: אני לא מדבר/מדברת עברית. Amaitzeko idatzi hau: euskara ez da zaila.
3. Hartu Shakespeare-ren soneto bat edizio original batean eta esan ingeles bati esplikatzeko. Igarri zenbat biderrez esango duen “eh”, “be”, “mmm” …
4. Egin zerrenda bat eta bertan aipatu euskara beste mintzen duten 10 hizkuntza, edo erronka zailago bat, euskara baino gehiago mintzen duten 10 hizkuntza.
5. Egin zerrenda bat eta bertan aipatu hizkuntza handi batean egin ezin daitezkeen 5 gauza. Adibidez, zure alaba edo semeari berba egin.
6. Egin ezertarako balio ez duten 10 pertsona edo gauzen zerrenda, ezertarako balio ez dutenak, ezta molestatzeko ere.
7. Egin zerrenda bat eta bertan aipatu ezertarako balio ez duten 10 hizkuntza. Bilatu hizkuntza horietako hiztun bana eta bidali mezu bat esplikatzen zergatik ez duten ezertarako balio. Aterkia eskura daukazula ziurtatu.
8. Egin proba bat. Egin 10 ezezagunei lehen berba euskaraz, ea zenbatek ez duten ulertzen edo zenbatek esaten dizuten gaztelaniaz egiteko. Pentsa, ezezagun batek euskaraz egiten badizu, zerbait irabazi duzu, ezta?

minuskulaz

2021-10-18  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

bell hooks idazleak beti idazten du bere izen-abizenak minuskulaz (eta nik ere sarritan izaten dut tentazio hori). Azken finean, berak hori egiten du egiletza zalantzan jartzeko, unibertsitateak ematen ei duen autoritatea zalantzan jartzeko. Eta, horri tiraka, liburuak berba lauz idazten ditu eta ez akademieraz. Izan ere, teoria egin behar da ahoz transmititzeko moduan. Bere ustez, teoriak ezin badu ahoz adierazia izan, ez digu balio.

Teoriak, gurean, ez du izan fama onik. Intelektualak mespretxatzea oso gurea izan da (eta da). Baina joerak aldatu nahi baditugu eta mugak gurutzatu, behar dugu teoria. bell-en berbekin jarraituta, teoria produzitu behar da askatzailea izan daitekeen praktika bezala. Hala ere, kartografiak marraztu arren, mapak marraztu arren, bidea ibilian egiten da, praktikak elikatzen du teoria, eta alderantziz.

Praktiketatik eratorritako jakintzak behar ditugu, praktikak eurak ernaltzeko. Teoriaren produkzio horretan, berak garrantzi handia ematen die esperientziei, aitormenei eta testigantzei. Azken buruan, berak gura duen teoria kolektiboa(goa) izan behar da.

Eta horri gehitu behar zaizkio pasioaren tantak. Pasioa behar du gure teoriak, pasioa behar du gure jardunak, gure praktikak. “Eta pasioa da hemen exijitzea zilegi den gutxieneko hori” (BTX).

Minuskulaz beti, berba lauz beti, akademieratik urrun. Ni tesi doktoralean hori egiten saiatu nintzen, nire apaltasunean egin ere. Azken finean, ahalegindu nintzen nire balizko irakurleei neure hizkera kontzeptualaren edukiak helarazten, ahalik eta modurik eskuragarrian. Ainhoa Gutierrezek hauxe esan zuen orain gutxi Argian egindako elkarrizketan: “Batek errealitatearen indizea eskaintzen badizu eta besteak magia puntua, zerk dio ezin direnik nahastu?”. Eta bat nator. Eta bell-ekin ere bat nator: akademia bai, baina neurrian.