Azturak

2021-02-08  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Betidanik flipatu egin naute ohiturak aldatzeko kontuek. Betidanik. Eta uste dut blogeko irakurleek honezkero igarriko zutela. Orain dela gutxi, Juanjo Ruiz lankideak formazio saio laburra eman zuen Emunen, ohiturak aldatzearen inguruan. Eta zeharo interesgarria iruditu zait.

Berak BJ. Fogg-ek idatzi duen liburu bati buruzko formazio eman zuen: Tiny habits. Konponbide errazak ematen ditu antza liburu honek (gero praktikan probatu beharko da eltzea). Horretarako, hiru pauso txiki jartzen ditu mahai gainean: seinalea, mini ohitura eta saria. Eta beste hainbat kontu. Baina agian onena da zuek horretan gehiago sakontzea. 

Argi dago aztura guztiak trebatu beharreko gaitasunak direla. Ohikoenak direnek ere inoiz  berariazko trebakuntza behar izan dute. Horregatik, guk Kataluniatik inportatu genituen hizkuntza ohiturak aldatzeko trebakuntzak (baina Kanadan eta samien artean ere badira hizkuntza jokabideak aldatzeko terapiak ere). Eta, horrez gain, bakoitzak bere motxila linguistikoa dakar eta, beraz, bakoitzari egokitutako terapietan hasi beharko ginateke lanean. 

Baina oraindik falta zaigu, nire ustez, hizkuntza ohiturak aldatzeko bidean sakontzea. Izan ere, zelan askatzen dira korapilo linguistikoak? Bat aldatu, horretan trebatu eta, horrela, hurrengoa errazagoa izan. Edo Euskaraldiak, Aldahitzek proposatu bezala, egun batetik bestera erabateko aldaketa egiten. Karga linguistikoa zelan arintzen da ondoen? Ba, ez daukat erantzunik. 

Eta argi daukat ere, hizkuntzari aplikatuta, agentzia pertsonala garrantzitsua dela, baina ez dela nahikoa. Agentzia pertsonal hori txirikordatu behar da, ezinbestean, agentzia kolektiboarekin, askatze kolektiboarekin gurago baduzue. Hala ere, azturak aldatzeko bideek eta proposamenek zeharo liluratzen jarraitzen dute. Eta Andoni Olariagak esan zuen bezala, nik ere uste dut beharrezkoa dugula naturalizazio erradikala, hizkuntzari dagokionez. Zer egingo diogu bada! Soziolinguistika neoliberalean ere kokatuko nau baten batek!

PD: Euskaraldia neurtzeko datuak kuantitatiboa ala kualitatiboa behar luke? Ez al genuke neurtu behar pertsona bakoitzak sorrarazi duen “gatazka” kopurua?

Hizkuntza ekologiari buruzko liburutik ikasten

2021-02-01  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Lorena Cordovaren liburuak, esan nuen bezala, apur bat aztoratu ninduen, apur bat ernegatu ere, baina tira. Eta liburu horrek buruan eragin didanaren lagin batzuk ekarri nahi ditut hona (oraindik beste artikulu bat idatziko dut honen inguruan).

Hasteko eta behin, berak aipatutako kontzeptu bi: garapen endogenoa eta mutualismoa. Uste dut biak ala biak aplikagarri eta bizigarri izan daitezke. Orain dela gutxi Berrian egin diote elkarrizketa bat Idiazabal gaztako lehendakariari eta hark esaten zuen sor-marka bat ezin dela deslokalizatu. Hizkuntza ere zaila da deslokalizatzen, ezta?

Horrez gain, Lorenak berak aipatutako kontu batzuk (neure esku eta begietatik pasatu ostean):

Etorkizuna begiratu iraganak utzi dizkigun gaur eguneko tresnekin.

Hizkuntza baten mantentzea, garatzea edota galtzea hiztunen hautuetan oinarritzen da. Ados, baina horrek ez du esan gura hautu horiek erabat libreak direnik.

Arrakasta duen metodologia biziberritzaileak ezagutzen ditugunean, hasten gara han eta hemen erreplikatzen, baina ondo eta sakon aztertu barik zeintzuk izan diren arrakasta horien atzeko faktoreak.

Baina Lorenak berak beste kontutxo batzuk ere aipatu ditu. Batetik, biziberritzaile adjektiboa barra-barra erabiltzen du eta gustatu zait (ahalmen biziberritzaileak, proiektu biziberritzaileak eta ekinbide biziberritzaileak, adibidez). Bestetik, salbatu eta erreskatatu aditzak ezberdintzen ditu (hurrengo post bat honi dedikatuko diot). Hirugarrenik, mikropolitika linguistikoen garrantzia azpimarratzen du (Euskaraldia, kasurako). Eta, amaitzeko, berak aipatzen duen biziberritzearen helburua: Hiztunen eta komunitateen identitate eta esperientziak dira biziberritzearen helburu.

Bi urtez irakasle

2021-01-25  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Azkenengo bi ikasturteetan irakasle aritu naiz Hiznet gradu-ondokoan. Hizkuntza plangintza udalerri mailan izeneko ikasgaia eman dut (eta ikasturte honetan jarraituko dut ematen, hirugarrenez).

Esperientzia berria izan da niretzat. Orain arte, beste aldean egon naizelako, ikaslearen paperean. Apunteak egin, berritu, eguneratu eta abar egiteaz aparte, ikasgaia gainditzeko ikasleek egin behar dute ariketa bat, nik planteatutako galdera eta kezka batzuen inguruan. Eta ariketa horren aitzakian, udalerrietako hizkuntza plangintzaren gaineko gogoeta egitera bultzatzen ahalegindu naiz.

Ariketan denetarik egon da (eta logikoa da): balekoak izan diren ariketa batzuk eta, azken ikasturtean bereziki, balekotik oso gora dauden ariketak. Gogoeta oso mamitsuak, galdera zeharo iradokitzaileak, kezka partekatu zein parketatu bakoak, eta abar. Eta esan nezake, kasu honetan ere, ikasi dudala gehiago irakatsi baino (topikoa dirudi, baina ez da, benetan ari naiz). Ea aurtengoek iazko sorpresa itzelak ekartzen dizkidaten …

Aurten, gainera, lehendabiziko aldiz Sakontze Egitasmo baten tutore izango naiz. Ea horrek ere zer dakarren …

Behetik gora eta goitik behera

2021-01-18  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ofizialtasunak eta horrelakoek eragina dute hizkuntzaren ospe sozialean, hizkuntzaren prestigioan eta hizkuntzaren errepresentazio sozialetan. Baina, orokorrean eta salbuespenak salbuespen, ez dute eragiten eguneroko hizkuntza praktiketan. Prestigio eta ospe horiek laguntzen dute, beharrezkoak dira, ezinbestekoak, bai, baina ez dituzte aldatzen eguneroko hizkuntza praktikak.

Giltzarrapoa irekitzeko beharrezkoa da ofizialtasuna, baina ez da nahikoa. Ofizialtasunak ez du gainditzen erabilera eza. Horretarako, bestelako esku-hartze eta politikak behar dira. Sustraiak landuko dituzten politika horizontalak, behetik gora lan egingo dutenak, komunitatea sortu, biziberritu eta landuko dutenak, eragileak eta pertsonak ahaldundu eta boteretuko dituztenak, … Goitik beherakoak garrantzia du, bai, baina ez da nahikoa beraz erabilerari lotutako praktikak eraldatzeko. Behetik gorakoak landu behar dira, derrigorrez, eta ezinbestez. Eta egoera pandemiko honetan horiek lehen baino kamutsago ditugulakoan nago. Eta kezka latza eragiten dit horrek.

Irakurgaiak: Metaforas ecológicas, ideologías y políticas lingüísticas en la revitalización de lenguas indígenas (Lorena Cordova)

2021-01-11  //  Irakurgaiak  //  Iruzkinik ez

Lorena Cordovak, mexikar soziolinguistikak, izenburu luzeko liburu hori idatzi zuen 2019an eta eskuragarri dago hemen.

Liburua zeharo inspiratzailea egin zait, buruko ganbarari mila eta bat buelta eman diot irakurtzen ari nintzen bitartean, bai gure egoerari erreparatuz, baita Tosepaneko lagunen egoerari erreparatuz ere.

Sarrera antologikoa iruditu zait, gogoa eman dit itzultzeko (13tik 19ra bitarteko orriak batez ere). Bere horretan utziko dut, irakurri (gogoa baduzue), ezin dut inondik ere hori hobetu eta hanka sartzeko, gurago bere horretan uztea.

Baditu liburu honek bertute batzuk: hizkuntzen biziberritzeari buruz idazten du lehen pertsonan, Hego Amerikako ikuspegitik eta, gainera, berak aipatzen ez badu ere, ikuspuntu dekolonial batetik. Europako biziberritze ahaleginetatik ikasi daiteke (aupa Garabide!), baina bertatik bertara ere ikertu behar da. Eta ez hori bakarrik, ikertu behar da, baina hanka bat akademian eta bestea(k) egunerokoan, komunitateetan, basatzan, alegia.

Ez hori bakarrik: hizkuntzen ekologiaren metaforak izan ditzakeen mugak ere berbagai ditu Lorena Cordovak eta niri, behinik behin, zer pentsatua eman dit. Hizkuntzen ekologia asko maite badut ere, uste dut oraindik “kimatu” behar dugula kontzeptu hori ideologikoki eta praktikan (ekologismoak berak ere uste dut “kimatze” hori behar duela, baina tira, ez da nire esparrua eta isilduko naiz).

Beraz, liburu zeharo iradokitzailea iruditu zait, ekarpen zeharo esanguratsuak egiten dituena. Beraz, probestu, profitatu edo aprobetxatu egileak berak interneten jarri duelako denontzat irakurgai.

Gazteak eszenatokian

2021-01-04  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Soziolinguistika Klusterrak egin du Gazteak euskararen eszenatokian izeneko txostena Jone Miren Hernandezen zuzendaritzapean. Txostena irakurri ostean, sei ohar eta kezka bat ekarri nahi ditut blogera.

Oharrak:

1. Hizkuntza ideologiari dagokionez, gazteak hustuta ei daude eta euskalgintza urrun ikusten dute. Eta, hortaz, aurreiritziak dituzte helduleku hizkuntza egoerak kudeatzeko. Egoerak “irakurtzen” trebeak dira eta talkak edo gatazkak ekiditeko estrategiak aplikatzen dituzte. Beste era batera esanda, gatazka aurreikusten dutenean gaztelaniara jotzen dute.
2. Ikertzaileek aipatzen dituzte behar direla babes guneak egon, hizkuntzaren inguruan, hizkuntzari buruz eta hizkuntzaren gainean aritzeko. Horretarako, Miren Guillóren aipu bat dakarte: “Feminismoan bereziki, espazio seguru izendatzeak talde horretan egoteko modua inplikatzen du: gainontzekoen iritziak ez epaitzea; errespetuz entzutea; elkar ahalduntzeko espazioak sortzea; funtsean, lasaitasunez, askatasunez eta arduraz jokatzea litzateke”.
3. Hizkuntza arauak nahiko finkatuta dituzte gazteek eta, oro har, aldaketa gutxi gertatzen da. Familia eta eskolak zutabe dira, baina erabilera sostengatzeko ahalmen mugatua dute.
4. Gazteek euskara erabil dezaten oinarrizko elementuak hauek dira: berezko esparru bat, gazteen arteko konfiantzazko harremanak, hizkuntza(k) kudeatzeko baliabideak eta gaitasuna.
5. Gazteek aldez edo moldez aipatzen dute naturalizazioa. Eurentzako “naturala” da euskaraz aritzea, baldin eta familian euskara ikasi badute, baldin eta herri edo testuinguru oso euskaldunean bizi badira, baldin eta markarik ez badu hizkuntza horretan aritzea.
6. Naturalizazioa, baina, ez da naturala, eraikia da, kulturala da. Hainbat testuingurutan euskara orban bat izan badaiteke ere, orban hori eraikia da eta, beraz, deseraiki daiteke.

Eta kezka bat:

Ikerketaren unibertsoa kontuan hartuta (lau herri, Zornotza, Gernika, Zumaia eta Pasai Donibane, eta guztira aztertutako 55 gazte), nire ustez, ondorio orokorrik ateratzeko behar besteko materialik ez dago. Baina hurbilpen modura balio du eta balio dezake beste ikerketa handiago batzuk egin ahal izateko.

2020: 10 artikulu hautatu

2020-12-29  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

2020a amaitzen ari da. Urte arraro eta berezi honetan 60 artikulu eman dut argitara blogean. 10 artikulu hautatu ditut urteko errepasoa egiteko:

1

Ikerketa soziolinguistiko bat egiteko 10 baliabidehttps://t.co/KHJ6D9DM2x
[Haria]

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) January 13, 2020

2

Zergatik kantatu euskaraz? @landermg-ren ikerketatik abiatuta, gogoeta bat https://t.co/Cbe8zae5uj

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) January 20, 2020

3

?EUSKARA ITXIALDI GARAIAN?#Euskaraldia prestatzen joateko baliatu dezakegu itxialdia?! ?

Elkarrizketa osoa hemen: https://t.co/eInuI6Ib2p pic.twitter.com/zctCzR9vj7

— EUSKARALDIA (@euskaraldia) April 2, 2020

4

Esku-liburu bat gure hizkuntzaren etorkizuna planifikatzeko (edo)
Fazilitazioa, hizkuntza garapena eta abar. Interesgarria izan daiteke mikrokomunitateetan@emun_taldea @garabide https://t.co/CvfJzZdMWc

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) April 16, 2020

5

Aberri eguna da gaur. Ez dut nik asko maite aberri kontzeptua, baina bai burujabetza kontzeptua. Hori dela eta, eta @bizimugi-n inspiratuta, tori 40 proposamen burujabetzak berreskuratzeko euskaratik eta euskaraz
[Haria]

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) April 12, 2020

6

Hizkuntza ez da kultura: @yasnayae-ren testu baten itzulpen bariazioa (edo)https://t.co/hCAUdpthTN

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) July 13, 2020

7

Mirandesa hizkuntzaren aldeko Alcides Meirinhos aktibistari elkarrizketa egin diot @argia aldizkarirako
“Ardura duten erakunde askok hizkuntza folkloretzat dute”https://t.co/7AMtjelNDL

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) October 8, 2020

8

Abuztuan idatzi nuen @berria egunkarian Berben indarra izeneko zutabea. Gaur blogean artikulu horren bariazio idatzi dut.https://t.co/pPkR6IbCq6

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) September 7, 2020

9

1⃣
Zer lortu dute euskara elkarteek urte hauetan? eta zehatzago zer lortu euskararen biziberritzeari dagokionez? Betaurreko aktibistak jantzita, tesi hau egin dut:
30 urte mihigintzan, euskara elkarteek euskararen biziberritzean izan duten eragina (1987-2017) #txiotesia5 pic.twitter.com/43TmvZzxOZ

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) November 17, 2020

10

“Gizartean eragina izan dezaten, emakumeei zuzendutako ikastaro eta lantegiak”. Ea inork egiten duen gizartean eragina izan dezaten, euskaldunei zuzendutako ikastaro eta lantegirik.
Jabetze eskola bati begirahttps://t.co/3mnNlsOER7

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) December 14, 2020

Aipurik aipu

2020-12-21  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

“Aldatu al daiteke mundua transgresiorik gabe?”

Josu Ozaita

“Euskalgintza ez da iparrik gabe eta koiuntura aldakorraren arabera aritzen den mugimendua, kontrakoa baizik; oso modu dokumentatuan eta hausnartuan aritzen den mugimendua da. Gehiegitxo, behar bada? Gehiegizko planifikazioak eta arrazionalizazioak zurrundu edo higatu egin dezake intuizio sortzailea”.

Andere Ormazabal eta Zesar Martinez

“Oraindik orain gehienentzat euskara atmosfera artifizial bat baino ez da. Ondo maneiatu ahal dugu atmosfera hori eremu hiperkontrolatu batean: eskolan edo antolatutako jardueretan … Baina laborategiko atmosfera kontrolatu horretatik kanpo, ai zelan aldatzen diren gauzak!”.

Eduardo Apodaka

“Erdi Aroan hasita, “euskalduntasuna” zer den kanpokoek definitu izan dute, eta XIX. mendean atzerriko antropologo, turista eta kolonizatzaileek heldu zioten zeregin horri, nork bere hizkuntzan. Bitartean, euskaldunek ideia horiek berrerabiltzen zituzten beren interesaren arabera berena sortzeko”.

JosebaGabilondok idatzitako Babel aurretik liburuaren promoziotik

“Estereotipoen bidez bizi gara, hori saihestezina da, baina desikasi ahal ditugu gure begirada konplexuago bihurtuz”

Dolores Juliano

“Etorkizunari begiratu iraganak utzitako gaur eguneko tresnekin”

Lorena Cordova

Jabetze eskola bati begira

2020-12-14  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Urrian, oraindik konfinamendua ez zegoenean, egun-pasa egin nuen Gasteizen. Erosketa batzuk egin, ondo bazkaldu eta lagun batzuekin tragoa hartu. Egun-pasa ederra izan zen. Erosi genuen dendetako batean bazegoen liburuxka potolo bat, Gasteizko Jabetze eskolaren urteko egitaraua zekarrena. Hartu nuen, poltsan sartu eta, ordutik, erdi ahaztuta izan dut. Pasa den astean, berriz, aurkitu nuen etxetik eta begiratzen hasi nintzen.

Egitaraua itzela iruditu zait eta inbidia sentitu dut, inbidia hainbat arrazoirengatik. Inbidia egitaraua oso betea eta interesgarria iruditu zaidalako, inbidia talde feminista eta abarrekin elkarlanean egin delako, eta abar.

Zehatzago aztertuz, iruditu zait aipagarria ikerlan feministen lehiaketa egiten dutela (ez naiz lehiaketa hauen oso zale, baina tira, gustura hartuko nuke ikerlan soziolinguistikoen lehiaketa bat edozein euskal herritan). Horrez gain, feminismo dekolonialari buruzko bost hitzaldi dakar egitarauak, hainbat gairi buruzko hitzaldiak, ikuskizunak (zinema, irakurle-klubak, antzezlanak, monologoak, …), tailer pila bat eta ume eta gazteentzako jabetze-jarduerak, besteak beste. Horiek guztiak aipatzeko modukoak eta kopiatzeko modukoak iruditu zaizkit (kopiatu ez agian bere horretan, moldatuta baizik).

Iruditzen zait zeharo modu integralean jasotzen duela egitarau honek udal bateko berdintasun zerbitzuak egiten duen lana (gurean ez dut horrelakorik inoiz ikusi). Animatuko nuke baten bati honen tankerako egitarau bat lantzen bere herrian (udal zerbitzutik edo bestela). Jabetze eskolako liburuxkan agertzen den esaldi batekin, nire ustez ederto laburbiltzen duena jabetze eskola honen helburua: “gizartean eragina izan dezaten, emakumeei zuzendutako ikastaro eta lantegiak”. Ea inork egiten duen gizartean eragina izan dezaten, euskaldunei zuzendutako ikastaro eta lantegirik.

Bixamona

2020-12-09  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Atzo bertan Kike Amonarrizek esaten zuen Euskaraldiaren egunik garrantzitsuena biharamuna dela. Bixamona, alegia, Deba Goiena aldean (udalekuetan ikasi nuen berba eta, ordutik, asko maite dut). Eta pentsatu dut niri zer bixamon utzi didan aurten Euskaraldiak.

Lehenik eta behin, Gaztealdia aipatuko nuke. Orain bi aste ere aipatu nuen eta, harrez geroztik, elkarrizketa interesgarriak ikusi ditut han eta hemen (enmarkatzeko Onintza Iruretak egindako hau).

Bigarrenik, nahiko oharkabean pasatu den albistea: Lautadan hizkuntza ohiturak aldatzeko metodologiekin proba pilotua egingo dute hurrengo urtean, kuadrilletan eta bikoteetan aldatzeko. Iruditzen zait horietan eragiten, esperimentatzen eta asmatzen jarraitu behar dugula, berandu baino lehen.

Hirugarrenik, aipatuko nuke Euskaraldia aprobetxatuta, han eta hemen ekimenak egin direla: wikipedian, euskaltegietan, lantegietan, … Horien artean, nabarmenduko nuke Euskal Encodings-ekoek egin duten ahalegina euskarazko ikus-entzunezkoak biderkatzeko. Maratoia egin dute, bejondeiela! (eta boluntarioak bilatzen dituzte).

Laugarrenik, Euskaraldiaren barruan, euskararen eguna ere badago. Eta horren harira, #euskaldunokplanto traola erabili genuen batzuk twitterren, hizkuntza esperientzia mingarri batzuk plazaratzeko. Uste dut horretarako lekua ere behar dela egon gure euskalgintzetan, bide zentrala ez bada ere.

Bosgarrenik, genealogiak egiteko egunak ere izan ditugu (Egunkariak 30 urte bete berritan). Interesgarria izan da Berriak egin duen erreportaje luzea, eta hunkigarria Ana Unanuek egin duen haria twitterren.

Seigarrenik, ariguneak. Seigarrena da, baina seguruenik lehena izan behar zen. Ariguneak. Zelan iraunarazi arigune horiek? Euskalgintzak bere buruari egin beharreko galdera nagusienetako bat dela esango nuke. Zelan iraunarazi, zabaldu eta egonkortu ariguneak?

PD: Zer gustura entzun dudan Kafekistan podcast hau.

PDD: Badakit beste mila gauza aipatzeko modukoak zirela, baina hau da nire aukeraketa.