Irakurgaiak: Metaforas ecológicas, ideologías y políticas lingüísticas en la revitalización de lenguas indígenas (Lorena Cordova)

2021-01-11  //  Irakurgaiak  //  Iruzkinik ez

Lorena Cordovak, mexikar soziolinguistikak, izenburu luzeko liburu hori idatzi zuen 2019an eta eskuragarri dago hemen.

Liburua zeharo inspiratzailea egin zait, buruko ganbarari mila eta bat buelta eman diot irakurtzen ari nintzen bitartean, bai gure egoerari erreparatuz, baita Tosepaneko lagunen egoerari erreparatuz ere.

Sarrera antologikoa iruditu zait, gogoa eman dit itzultzeko (13tik 19ra bitarteko orriak batez ere). Bere horretan utziko dut, irakurri (gogoa baduzue), ezin dut inondik ere hori hobetu eta hanka sartzeko, gurago bere horretan uztea.

Baditu liburu honek bertute batzuk: hizkuntzen biziberritzeari buruz idazten du lehen pertsonan, Hego Amerikako ikuspegitik eta, gainera, berak aipatzen ez badu ere, ikuspuntu dekolonial batetik. Europako biziberritze ahaleginetatik ikasi daiteke (aupa Garabide!), baina bertatik bertara ere ikertu behar da. Eta ez hori bakarrik, ikertu behar da, baina hanka bat akademian eta bestea(k) egunerokoan, komunitateetan, basatzan, alegia.

Ez hori bakarrik: hizkuntzen ekologiaren metaforak izan ditzakeen mugak ere berbagai ditu Lorena Cordovak eta niri, behinik behin, zer pentsatua eman dit. Hizkuntzen ekologia asko maite badut ere, uste dut oraindik “kimatu” behar dugula kontzeptu hori ideologikoki eta praktikan (ekologismoak berak ere uste dut “kimatze” hori behar duela, baina tira, ez da nire esparrua eta isilduko naiz).

Beraz, liburu zeharo iradokitzailea iruditu zait, ekarpen zeharo esanguratsuak egiten dituena. Beraz, probestu, profitatu edo aprobetxatu egileak berak interneten jarri duelako denontzat irakurgai.

Gazteak eszenatokian

2021-01-04  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Soziolinguistika Klusterrak egin du Gazteak euskararen eszenatokian izeneko txostena Jone Miren Hernandezen zuzendaritzapean. Txostena irakurri ostean, sei ohar eta kezka bat ekarri nahi ditut blogera.

Oharrak:

1. Hizkuntza ideologiari dagokionez, gazteak hustuta ei daude eta euskalgintza urrun ikusten dute. Eta, hortaz, aurreiritziak dituzte helduleku hizkuntza egoerak kudeatzeko. Egoerak “irakurtzen” trebeak dira eta talkak edo gatazkak ekiditeko estrategiak aplikatzen dituzte. Beste era batera esanda, gatazka aurreikusten dutenean gaztelaniara jotzen dute.
2. Ikertzaileek aipatzen dituzte behar direla babes guneak egon, hizkuntzaren inguruan, hizkuntzari buruz eta hizkuntzaren gainean aritzeko. Horretarako, Miren Guillóren aipu bat dakarte: “Feminismoan bereziki, espazio seguru izendatzeak talde horretan egoteko modua inplikatzen du: gainontzekoen iritziak ez epaitzea; errespetuz entzutea; elkar ahalduntzeko espazioak sortzea; funtsean, lasaitasunez, askatasunez eta arduraz jokatzea litzateke”.
3. Hizkuntza arauak nahiko finkatuta dituzte gazteek eta, oro har, aldaketa gutxi gertatzen da. Familia eta eskolak zutabe dira, baina erabilera sostengatzeko ahalmen mugatua dute.
4. Gazteek euskara erabil dezaten oinarrizko elementuak hauek dira: berezko esparru bat, gazteen arteko konfiantzazko harremanak, hizkuntza(k) kudeatzeko baliabideak eta gaitasuna.
5. Gazteek aldez edo moldez aipatzen dute naturalizazioa. Eurentzako “naturala” da euskaraz aritzea, baldin eta familian euskara ikasi badute, baldin eta herri edo testuinguru oso euskaldunean bizi badira, baldin eta markarik ez badu hizkuntza horretan aritzea.
6. Naturalizazioa, baina, ez da naturala, eraikia da, kulturala da. Hainbat testuingurutan euskara orban bat izan badaiteke ere, orban hori eraikia da eta, beraz, deseraiki daiteke.

Eta kezka bat:

Ikerketaren unibertsoa kontuan hartuta (lau herri, Zornotza, Gernika, Zumaia eta Pasai Donibane, eta guztira aztertutako 55 gazte), nire ustez, ondorio orokorrik ateratzeko behar besteko materialik ez dago. Baina hurbilpen modura balio du eta balio dezake beste ikerketa handiago batzuk egin ahal izateko.

2020: 10 artikulu hautatu

2020-12-29  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

2020a amaitzen ari da. Urte arraro eta berezi honetan 60 artikulu eman dut argitara blogean. 10 artikulu hautatu ditut urteko errepasoa egiteko:

1

Ikerketa soziolinguistiko bat egiteko 10 baliabidehttps://t.co/KHJ6D9DM2x
[Haria]

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) January 13, 2020

2

Zergatik kantatu euskaraz? @landermg-ren ikerketatik abiatuta, gogoeta bat https://t.co/Cbe8zae5uj

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) January 20, 2020

3

?EUSKARA ITXIALDI GARAIAN?#Euskaraldia prestatzen joateko baliatu dezakegu itxialdia?! ?

Elkarrizketa osoa hemen: https://t.co/eInuI6Ib2p pic.twitter.com/zctCzR9vj7

— EUSKARALDIA (@euskaraldia) April 2, 2020

4

Esku-liburu bat gure hizkuntzaren etorkizuna planifikatzeko (edo)
Fazilitazioa, hizkuntza garapena eta abar. Interesgarria izan daiteke mikrokomunitateetan@emun_taldea @garabide https://t.co/CvfJzZdMWc

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) April 16, 2020

5

Aberri eguna da gaur. Ez dut nik asko maite aberri kontzeptua, baina bai burujabetza kontzeptua. Hori dela eta, eta @bizimugi-n inspiratuta, tori 40 proposamen burujabetzak berreskuratzeko euskaratik eta euskaraz
[Haria]

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) April 12, 2020

6

Hizkuntza ez da kultura: @yasnayae-ren testu baten itzulpen bariazioa (edo)https://t.co/hCAUdpthTN

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) July 13, 2020

7

Mirandesa hizkuntzaren aldeko Alcides Meirinhos aktibistari elkarrizketa egin diot @argia aldizkarirako
“Ardura duten erakunde askok hizkuntza folkloretzat dute”https://t.co/7AMtjelNDL

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) October 8, 2020

8

Abuztuan idatzi nuen @berria egunkarian Berben indarra izeneko zutabea. Gaur blogean artikulu horren bariazio idatzi dut.https://t.co/pPkR6IbCq6

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) September 7, 2020

9

1⃣
Zer lortu dute euskara elkarteek urte hauetan? eta zehatzago zer lortu euskararen biziberritzeari dagokionez? Betaurreko aktibistak jantzita, tesi hau egin dut:
30 urte mihigintzan, euskara elkarteek euskararen biziberritzean izan duten eragina (1987-2017) #txiotesia5 pic.twitter.com/43TmvZzxOZ

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) November 17, 2020

10

“Gizartean eragina izan dezaten, emakumeei zuzendutako ikastaro eta lantegiak”. Ea inork egiten duen gizartean eragina izan dezaten, euskaldunei zuzendutako ikastaro eta lantegirik.
Jabetze eskola bati begirahttps://t.co/3mnNlsOER7

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) December 14, 2020

Aipurik aipu

2020-12-21  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

“Aldatu al daiteke mundua transgresiorik gabe?”

Josu Ozaita

“Euskalgintza ez da iparrik gabe eta koiuntura aldakorraren arabera aritzen den mugimendua, kontrakoa baizik; oso modu dokumentatuan eta hausnartuan aritzen den mugimendua da. Gehiegitxo, behar bada? Gehiegizko planifikazioak eta arrazionalizazioak zurrundu edo higatu egin dezake intuizio sortzailea”.

Andere Ormazabal eta Zesar Martinez

“Oraindik orain gehienentzat euskara atmosfera artifizial bat baino ez da. Ondo maneiatu ahal dugu atmosfera hori eremu hiperkontrolatu batean: eskolan edo antolatutako jardueretan … Baina laborategiko atmosfera kontrolatu horretatik kanpo, ai zelan aldatzen diren gauzak!”.

Eduardo Apodaka

“Erdi Aroan hasita, “euskalduntasuna” zer den kanpokoek definitu izan dute, eta XIX. mendean atzerriko antropologo, turista eta kolonizatzaileek heldu zioten zeregin horri, nork bere hizkuntzan. Bitartean, euskaldunek ideia horiek berrerabiltzen zituzten beren interesaren arabera berena sortzeko”.

JosebaGabilondok idatzitako Babel aurretik liburuaren promoziotik

“Estereotipoen bidez bizi gara, hori saihestezina da, baina desikasi ahal ditugu gure begirada konplexuago bihurtuz”

Dolores Juliano

“Etorkizunari begiratu iraganak utzitako gaur eguneko tresnekin”

Lorena Cordova

Jabetze eskola bati begira

2020-12-14  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Urrian, oraindik konfinamendua ez zegoenean, egun-pasa egin nuen Gasteizen. Erosketa batzuk egin, ondo bazkaldu eta lagun batzuekin tragoa hartu. Egun-pasa ederra izan zen. Erosi genuen dendetako batean bazegoen liburuxka potolo bat, Gasteizko Jabetze eskolaren urteko egitaraua zekarrena. Hartu nuen, poltsan sartu eta, ordutik, erdi ahaztuta izan dut. Pasa den astean, berriz, aurkitu nuen etxetik eta begiratzen hasi nintzen.

Egitaraua itzela iruditu zait eta inbidia sentitu dut, inbidia hainbat arrazoirengatik. Inbidia egitaraua oso betea eta interesgarria iruditu zaidalako, inbidia talde feminista eta abarrekin elkarlanean egin delako, eta abar.

Zehatzago aztertuz, iruditu zait aipagarria ikerlan feministen lehiaketa egiten dutela (ez naiz lehiaketa hauen oso zale, baina tira, gustura hartuko nuke ikerlan soziolinguistikoen lehiaketa bat edozein euskal herritan). Horrez gain, feminismo dekolonialari buruzko bost hitzaldi dakar egitarauak, hainbat gairi buruzko hitzaldiak, ikuskizunak (zinema, irakurle-klubak, antzezlanak, monologoak, …), tailer pila bat eta ume eta gazteentzako jabetze-jarduerak, besteak beste. Horiek guztiak aipatzeko modukoak eta kopiatzeko modukoak iruditu zaizkit (kopiatu ez agian bere horretan, moldatuta baizik).

Iruditzen zait zeharo modu integralean jasotzen duela egitarau honek udal bateko berdintasun zerbitzuak egiten duen lana (gurean ez dut horrelakorik inoiz ikusi). Animatuko nuke baten bati honen tankerako egitarau bat lantzen bere herrian (udal zerbitzutik edo bestela). Jabetze eskolako liburuxkan agertzen den esaldi batekin, nire ustez ederto laburbiltzen duena jabetze eskola honen helburua: “gizartean eragina izan dezaten, emakumeei zuzendutako ikastaro eta lantegiak”. Ea inork egiten duen gizartean eragina izan dezaten, euskaldunei zuzendutako ikastaro eta lantegirik.

Bixamona

2020-12-09  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Atzo bertan Kike Amonarrizek esaten zuen Euskaraldiaren egunik garrantzitsuena biharamuna dela. Bixamona, alegia, Deba Goiena aldean (udalekuetan ikasi nuen berba eta, ordutik, asko maite dut). Eta pentsatu dut niri zer bixamon utzi didan aurten Euskaraldiak.

Lehenik eta behin, Gaztealdia aipatuko nuke. Orain bi aste ere aipatu nuen eta, harrez geroztik, elkarrizketa interesgarriak ikusi ditut han eta hemen (enmarkatzeko Onintza Iruretak egindako hau).

Bigarrenik, nahiko oharkabean pasatu den albistea: Lautadan hizkuntza ohiturak aldatzeko metodologiekin proba pilotua egingo dute hurrengo urtean, kuadrilletan eta bikoteetan aldatzeko. Iruditzen zait horietan eragiten, esperimentatzen eta asmatzen jarraitu behar dugula, berandu baino lehen.

Hirugarrenik, aipatuko nuke Euskaraldia aprobetxatuta, han eta hemen ekimenak egin direla: wikipedian, euskaltegietan, lantegietan, … Horien artean, nabarmenduko nuke Euskal Encodings-ekoek egin duten ahalegina euskarazko ikus-entzunezkoak biderkatzeko. Maratoia egin dute, bejondeiela! (eta boluntarioak bilatzen dituzte).

Laugarrenik, Euskaraldiaren barruan, euskararen eguna ere badago. Eta horren harira, #euskaldunokplanto traola erabili genuen batzuk twitterren, hizkuntza esperientzia mingarri batzuk plazaratzeko. Uste dut horretarako lekua ere behar dela egon gure euskalgintzetan, bide zentrala ez bada ere.

Bosgarrenik, genealogiak egiteko egunak ere izan ditugu (Egunkariak 30 urte bete berritan). Interesgarria izan da Berriak egin duen erreportaje luzea, eta hunkigarria Ana Unanuek egin duen haria twitterren.

Seigarrenik, ariguneak. Seigarrena da, baina seguruenik lehena izan behar zen. Ariguneak. Zelan iraunarazi arigune horiek? Euskalgintzak bere buruari egin beharreko galdera nagusienetako bat dela esango nuke. Zelan iraunarazi, zabaldu eta egonkortu ariguneak?

PD: Zer gustura entzun dudan Kafekistan podcast hau.

PDD: Badakit beste mila gauza aipatzeko modukoak zirela, baina hau da nire aukeraketa.

30 urte mihigintzan liburua

2020-12-06  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

#TaupaDA bizian gaude, Durangoko Azokako urte digitalean. Nik aurten doktore tesia amaitu dut eta liburu bihurtu, eta UEUk argitaratu.

Gustu baduzue, hemen deskargatu dezakezue liburuaren kapitulu bat.

Eta hemen liburua dela eta, egin didaten bideo-elkarrizketa.

Eta hemen erosi.

Laburpen bat ere egin nuen #txiotesia5 dela eta.

Euskararen eguna

2020-12-02  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Orain gutxi irakurri dut “Pedagogías queer” izeneko liburua, Mercedes Sánchez Sáinz-ek idatzia. Bertatik honako aipu hau ekarri dut, euskararen eguna eta antzekoen inguruan hausnartzeko baliagarria izan daitekeena, nire ustez:

Egun baten enfasia jartzeak sendotzen du data horien protagonista garenon izaera arraro edo ezohikoa. Seguruenik, egun horiek planifikatzen duten pertsonen kontzientzia lasaituko du, baina, praktikan, mantentzen dituzte bere leku zehatz, bitxi eta arazotsuan “markatutako” identitateak. Izan ere, identitate horiek aurkezten dituzte subjektu zentral eta hegemonikoetatik abiatutako eta eraikitako errepresentazio batzuen bidez.

Jarraitzen du argudiaketa ildo horretan Mercedesek liburuan zehar, baina puntu batean aitorpen bat egiten du:

Egia da hori guztia, baina, era berean, egia da bistaratzen ez dena ez dela existitzen.

Eta uste dut kontraesan horretan surfeatzen ikasi behar dugula guk ere bai, euskararen egunean eta honen tankerako egunetan. Eta 24/7 bihurtzeko beharrean jarraitu behar dugu, ea euskararen eguna ospatuko ez den eguna heltzen den.

Entzun Gaztealdia

2020-11-23  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Euskaraldia hasi da, 150.000 pertsona ari gara parte hartzen, gehiago, gehiagotan eta gehiagorekin. Errigorak 300.000 eurotik gora ekarriko die Nafarroa erdi eta hegoaldeko euskalgintzei, EAJk ezetz esan dio euskara ikastea doako bihurtzeari, supremazistak oilartuta beste behin, Nafarroan enegarren erasoa euskaldunei, eta abar. Horiek guztiak izan dira pasa den asteko albisteak euskarari dagokionez. Hala ere, izan da beste albistea nahikoa oharkabean pasatu dena nire ustez horretan guztian: Gaztealdia.

Asko berba egiten da euskalgintzetan gazteei buruz (adibide modura, Soziolinguistika Klusterraren azken jardunaldia), baina oso gutxitan ematen zaie eurei berba. Eta Gaztealdiarekin, nire ustez, berba hartzeko hautua egin dute eta, horrexegatik, iruditzen zait hobe dela eurei entzutea, asko ikasteko dugula iruditzen baitzait:

• Adibidez, Xalbat eta Mikeli egindako irrati elkarrizketa hau.
• Edo Amaia Larruzeari Bizkaiko Hitzan egindako hau.
• Edo Maialen Arteagari Naiz irratian egindako beste hau.
• Edo Lasarteko Txintxarrik egin duen erreportaje hau.
• Eta, zelan ez, Berriak egin duen bideo laburpena.

Beste hainbat ere izan dira (begiratu euren twitter eta instagram kontuetan). Uste dut euskalgintzakook gai honekin entzute ariketa sakona egin behar dugula. Ea hala den.

30 urte mihigintzan #txiotesia5

2020-11-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

1⃣
Zer lortu dute euskara elkarteek urte hauetan? eta zehatzago zer lortu euskararen biziberritzeari dagokionez? Betaurreko aktibistak jantzita, tesi hau egin dut:
30 urte mihigintzan, euskara elkarteek euskararen biziberritzean izan duten eragina (1987-2017) #txiotesia5 pic.twitter.com/43TmvZzxOZ

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) November 17, 2020

2⃣
Lehen pertsonan idatzita dago, baina ahotsen polifonian oinarritua. 26 elkarteetako kideak elkarrizketatu ditut eta 16 adituk bere ekarpena egin dute. Hizkuntzen biziberritze komunitarioa eta mugimendu sozialen teorien artean ainguratzen da teorikoki tesia. #txiotesia5 pic.twitter.com/t56ss8zzKf

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) November 17, 2020

3⃣
Baina zer lortu dute elkarteek? Hasierako amets guztiak ez dira bete, eta gutxi izan dira garapen “osoa” izan dutenak. Elkarteek, baina, zentroan jarri dute erabilera eta bidezidor asko ireki dute (hedabideak, berbalagunak, hitzarmengintza, aktibazio programak, ..) #txiotesia5 pic.twitter.com/R4Gnln1gXw

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) November 17, 2020

4⃣
Trinkotzean ere izan dute eragina. Euskaldunak autoantolatu ziren, jokabide performatiboa aurrera eraman eta diskurtso propioa (nagusi bilakatu dena denborarekin). Hala ere, eragin mugatua izan dute komunitatea trinkotzen, ez eurek nahi eta espero zuten bestekoa. #txiotesia5 pic.twitter.com/HN7SxyRZsl

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) November 17, 2020

5⃣
Ondorioak, laburrean:
– Tokiko fenomenoa izan da, oso poliedrikoa.
– Komunitatea egituratu dute, suspertu.
– Estilo berria ekarri zuten euskararen aldeko mugimendura.
– Bizi-eredu aurreratzaileak jarri dituzte martxan.
– Berrikuntza sozialak egin dituzte.#txiotesia5 pic.twitter.com/JiGiNwbPvq

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) November 17, 2020

6⃣
Elkarteek euskaraz bizitzeko hautua elikatu dute, baina egindako ahaleginak ez ditu bete elkarteen inguruan ibilitakoek zituzten aurreikuspenak.#txiotesia5#mihigintzan pic.twitter.com/4Iqyh806GC

— Txerra Rodriguez (@garaigoikoa) November 17, 2020