Hemengoa, euskaraz, berritzailea

2020-03-31  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Konfinamendu egun hauetan, Hik Hasi aldizkariak Joxe Mari Auzmendiri buruz egin duen aldizkari ia monografikoa irentsi dut. Omenaldi zeharo interesgarria egin dutela iruditzen zait eta hori irakurtzera animatzen zaituztet (bi ogerleko gomendioa, beste behin).

Erreportaje horretan bada azpititulu bat azpimarratu nuela irakurri orduko: Hemengoa, euskaraz eta berritzailea. Iruditzen zait hiru berba horiek ondo baino hobeto islatzen dutela gure hiztun komunitatearen oraina eta geroa: Hemengoa, euskaraz eta berritzailea.

Iruditzen zait, gainera, etxealdi hau aprobetxatu behar dugula sormenerako (sormena ulertu adiera zabalean, ez nabil bakarrik kulturgintzaz, handik harago doa sormena, nire ustez). Eta geure buruak antolatzen jarraitu behar dugula, modu autonomoan. Izan ere, autonomia esperantza antolatzeko artea da (ez dakit non irakurri nuen, baina esaldia iltzatuta geratu zait). Autonomia baita prefiguraziorako tresna, etorkizuna aurresateko tresna. Autonomiaren indar utopikoa ez datza utopiaren formulazio berri batean, ezpada orainaldian duen sustraitzean, oraindik ez dena, baina dagoeneko hemen dagoelako.

Hortaz, iruditzen zait hiru berba horietatik abiatuta, zolatu behar ditugula harreman horizontal, autogestionatu eta prefiguratiboagoak. Baina, ahaztu barik, hemengoa, euskaraz eta berritzailea. Horiek baitira prefigurazio horren oinarriak. Eta ez dugu ahaztu behar benetako aldaketa soziala eguneroko praktika eta ariketetatik abiatzen dela. Praktika hori baita parametro, adierazle, helmuga eta proiektu.

Oharra: prefiguratibo erabili dut, baina gure hiztegietan gehiago erabiltzen da performatu aditza eta hari lotutako aditzondo eta abarrak.

Pareen artean #etxealdia

2020-03-30  //  Etxealdia  //  Iruzkinik ez

Komunitatea egiten ari gara azken egunotan, komunitatea pareen artean. Eta ez, ez nabil han eta hemen sortu diren elkartasun sareei buruz, ez, baina horiek ere baditut gogoan (biba zuek!). Ez, euskarazko edukien sorkuntzari buruz ari naiz.

Badirudi, gainera, Gorka Juliok dioen bezala, jabetza intelektualari arrakala indartsu batzuk sortzen ari zaizkiola han eta hemen: askatu dituzte (egun hauetarako bada ere) bideo, kanta eta abarrak, liburu, ikerketa eta enparauak, …

Baina, nik batez ere nabarmenduko nuke zenbat material interesgarri ari den sortzen: .eus enpresa txikiei emandako doako aholkularitza, kultur sortzaileek emandakoak (Berriako sormen aretokoak, esate baterako), bertsoa online ikasteko baliabideak, Elhuyarrek haurrekin esperimentuak egiteko sortu dituztenak, zumba, yoga (hau edo beste hau) eta abarren klaseak (euskal dantzak ere), baserriko plaza webgunea, AEKk egin duen youtuberren zerrenda, bideo-joko iruzkinduak Game Erauntsiaren bidez, ikus-entzunezkoen sormenerako online formazioa, etxean sasoian mantentzeko baliabideak Uemaren eskutik, …

Nik nabarmenduko nuke, batez ere, hezkuntzan egiten ari diren lana: Jakindun (matematika, fisika eta kimika), ETBk ematen ari den programa (Bitartean, etxetik ikasten), gorputz heziketa etxean egiteko baliabideak, Kokoriko hezkuntza faktoria egiten ari den lana, Arrasateko Olgeta denda egiten ari den esfortzua, UEUk askatu duen IKTak eta konpetentzia digitalak liburua, mintzalasai egiten ari den esfortzua, … (aipagarria da ere Galizia aldean martxan jarri duten aulas galegas plataforma).

Ebaluatzen

2020-03-23  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Azken aldion, tesian murgil eta murgil ibili ostean, artikulu gutxik eragin didate zer pentsatua. Txillardegi sarietan irabazle izan den Miguel Galiciaren “Ebaluazioa: euskararen aldeko ekimenen labirintoan orientatzeko gakoa” irakurri dudan arte. Buruko hariak eta buruan txertatutako iltzeak ere mugitu dizkit, zeharo iradokitzailea iruditu zait eta zeharo baliagarria nire eguneroko lanean hobetzeko.

Izan ere, artikuluan Miguelek orain arte euskara planetan erabilitako ebaluazio irizpideak hankaz gora jartzen ditu. Bere berbetan esanda,

Engainagarria da, beraz, baieztatzea halako ekintzak halako emaitza ekarri duela zuzenean. Gehienez ere zera esan ahalko genuke: dena delako ekinbideak, ustez, eragin positiboa izan bide duela dena delako xedea erdiesteko saioan.

Berak, hain zuzen ere, kalitatezko irizpideak aldarrikatzen ditu (eta mahaigaineratzen ditu). Ze, kalitatea aintzat hartu barik, ez dago bereizterik zer den anekdotiko, hutsal, behin behineko edo funtsezko.

Kalitate hori zelanbait neurtzeko, fitxa bat proposatu egiten du egileak. Eta, horren arabera, irakurketa kualitatiboagoa eta kalitatezkoagoa egitea gure planen ebaluazioan:

Etxealdian euskarazko edukiak gehitu

2020-03-19  //  Etxealdia  //  Iruzkinik ez

Egun aproposak dira hauek, antza, kontsumitzeko ez ezik, sortzeko ere. Hortaz, hemen gomendio sorta bat euskarazko edukiak gehitzeko egun hauetan. Gehiago baldin badituzu, esan eta gehituko ditut. Eskerrik asko!

1. Wikipedia: artikulu asko sortu daitezke wikipedian. Horretarako, baina, komeni da wikipediak berak emandako gomendioei jarraitzeko. Adibidez, hauek hezkuntzari lotuak. Horri lotuta, orain badago astia gure argazki zaharrak berrikusi eta horiek lizentzia librearekin igotzeko wikimediara: monumentuak, kaleak, etxeak eta abar.

2. Commonvoice: aukera ona izan daiteke proiektu honi bultzada potente bat emateko. Horretarako, esaldi laburrak grabatu behar dituzu edo, bestela, daudenak balioztatu.

3. Euskarazko edukiak sortzen ari dira hainbat eta hainbat irakasle: izan haur, lehen edo bigarren hezkuntzakoak, izan unibertsitatekoak edo euskaltegikoak. Horiek guztiak modu batera edo bestera eskegi beharko genituzke sarean, denon onurarako. Ez dugu ahaztu behar krisi honetatik ateratzeko bide emankor bat izan behar dela inteligentzia kolektiboa. Antolatu itzazue zuen buruak irakasleok eta askatu sortzen ari zareten materiala, euskararen komunitateak eskertuko dizue eta.

4. Ikus-entzunezko edukiak ere behar ditugu. Bideoak, youtuberrak edo dena delakoak. Ekimen politak egiten ari dira han eta hor, baina nire ustez, bada garaia aprobetxatzeko edukiak sortzeko: adibidez, euskarazko errezetak, edo euskarazko entrenamenduak egiteko klaseak (biba Aiaraldekoen zumba saioak!), edo euskarazko ipuinak, edo umorezko monologoak edo … (erabili garuna, laguna!).

5. Idatziz ere egin ditzakegu gauzak. Adibidez, Eneko Barberenak konfinamenduari lehioa ireki dio literatura blog baten bidez. Blogak sortu ditzakegu, edozeri buruzkoak eta abar. Horiek, gerora ere, iraungo dute.

6. Itzultzea ere bada denborapasa txukuna. Itzuli ahal ditugu wikipediako edukiak, edo ikus-entzunezkoen edukiak gero azpititulatzeko, edo software libreko programak edo … Hemen ere imajinazioa libre eta, gainera, taldean egiten bada Bermeon bezala, hobe.

7. Badakit Ttun ttun brigadakoak ari direla kantu berriak-edo sortzen (biba guek!). Sormen pausaturako parada ona da. Musika munduan gaur egun etxetik ia edozer sortu daiteke, zer esanik ez literaturan edo saiakeran edo …  Sormena eta inteligentzia kolektiboak behar ditugu, orain seguruenik inoiz baino gehiago.

8. Askatu itzazue materialak: seguru hor nonbait dituzuela egindako ikus-entzunezkoak, edo antzerki obrak, edo musika, edo jolasak, edo dena delakoak. Askatzeko momentua da hauxe: libre jarri eta denon eskura (lizentzia libreekin eta plataforma libreetan, hobe!). Adibidez, Fermin Muguruza ari da youtubera igotzen bere diskografia eta bideografia osoa edo Farmazia Beltzakoak Hondamuinean komikia edo Tartean teatrokoek edo …

Etxealdian hizkuntza ohiturak aldatu

2020-03-18  //  Etxealdia  //  Iruzkinik ez

Egoera berezi-berezia bizi dugu eta egoera honetan etxekoen arteko harremanak derrigorrez eta ezinbestean biderkatzen ari dira. Baina egoera bitxia denez, berria denez, gauza batzuk aldatzeko parada ere ekar dezake horrek. Horien artean, hizkuntza ohiturak. Nik pista txiki batzuk baino ez ditut emango, ea funtzionatzen duen.

Bat: berba egin gaiari buruz. Orain astia dugu gauzak beste patxadaz, beste erritmoz hartzeko. Atera gaia eta egizue berba gaiari buruz. Zer ohitura duzuen aipatu eta zein izan nahiko zenuketen komentatu.

Bi: ni ez naiz futbolzale, baina badakit zer den jokoz kanpo bat, badakit jokalari batzuen izenak, badakit Espainiako liga gutxi gorabehera zelan doan eta abar. Zergatik? Ba, etengabe ari direlako horren inguruan berbetan gure inguruko komunikabideak. Honen inguruan ez dute berbarik egingo, ez horixe. Baina gure esku dago honen inguruan han eta hemen argitaratu dena ezagutzea: esate baterako, Irten hizkuntzaren armairutik liburua edo horren inguruan Amets Menikak egindako ikerketa-lana, Goza daiteke gehiago liburua edo Aldahitzen inguruan egindako ikerketak (batez ere, Eusleri buruzkoak) edo nik neuk soziolinguistika domestikoari buruz egindako artikuluak.

Hiru: gaiari buruz egin duzu berba etxekoekin eta gaiari buruz irakurri duzu gainetik. Ohiturak aldatzen hasi aurretik, begiratu dezakezu ea Emunek martxan jarri duen kontsultorioan zure kezka islatzen duen galderarik dagoen (eta ez badago, galdera ere egin zenezake, jakina).

Lau: adosteko garaia da, adosteko sasoia da. Zer eta zelan aldatuko duzuen adosteko unea heldu da, momentua heldu da. Ahalegindu izaten errealista, ahalegindu posiblea dena adosten. Ez jo oso goitik, baina ezta behetik ere. Neurritsu jokatu.

Bost: berba egin eta adostu ostean, praktikan jartzeko momentua da. Lasai, seguruenik gorabeherak izango dira, atze-aurreak, bai, baina erabakia hartu duzue eta esperimentatu behar duzue. Esaten dute, antza, egoerarik kritikoena 5-6. egunean etor daitekeela. Adi, beraz, eta adostu neurriak elkarren artean zaintzeko: bakoitzak zer nahi/behar/espero duen adosteko sasoia ere izan daiteke.

Sei: eutsi, eutsi eta eutsi. Gure ohiturak, errutinak eta abar aldatzea ez da erraza. Egia da okasio ederra dugula begien aurrean, egia da egoera berria dela denontzako, baina, hala ere, inork ez du esan erraza denik. Errotutakoa aldatzea ez da samurra izaten, baina posible da, askok egin dugu bide hori. Irribarreak laguntzen du honetan ere. Eta ez desesperatu, eutsi.

Zazpi: ez utzi gaia albo batera. Joan egunero-egunero aurrerabideak, oztopoak eta abarrak elkarrekin aditzen, elkarrekin partekatzen. Eta lorpenak ospatu etxealdian.

Zortzi: inoiz amaituko da etxealdia eta gauzak bere onera etorriko dira (edo). Hori gertatu aurretik, baina, harreman trinko eta estua izango dugunez egun hauetan, seguruenik errotu samar egongo dira ohitura berriak. Baina ez erlaxatu. Normaltasuna itzulitakoan jarraitu eusten ohitura berriei, ez zarete damutuko.

Eta bederatzi: etxealdian ikasitakoa/lortutakoa zabaldu etxetik kanpora antzeko bidea proposatuz inguruko lagun, ezagun eta lankideei.

Etxealdian soziolinguistika

2020-03-17  //  Etxealdia  //  Iruzkinik ez

Atzo euskaraz kontsumitzeko hainbat eta hainbat aukera eraman nituen blogera. Gaur, baina, blogaren gaira apur bat hurbilduz, soziolinguistikaren inguruan dauden on line aukera batzuk jarri nahi ditut denen eskura. Ea ba!

Bat aldizkaria

Online daude Bat aldizkari ia guztiak (azken lau aleak kenduta). Ikerketak, iritziak eta abar. Soziolinguistikan sakontzeko ezinbestekoa.

Horri lotuta, Soziolinguistika Klusterrak ere hainbat ikerketa egin ditu eta horiek online daude.

Hizneteko ikerketak

Hiznet gradu-ondokoan hainbat eta hainbat ikerketa egin dituzte bertatik pasatutako ikasleek. Gainera, oraintsu Habe liburutegiak horiekin egin du bilgune bat.

Habe liburutegia

Eta Habe liburutegia aipatu dudala, ba liburutegi hau nahiz eta fisikoki itxita egon, baditu hainbat zerbitzu martxan: eskatu daitezke aldizkarietako artikuluak, alerta sistema martxan dago eta abar.

Bestelako kontu batzuk ere badira han eta hemen. Adibidez, Allartean bloga, zuzeu-ko podcast hauek, Garabidekoen materiala, Sutondoko kontuak liburua (autobonbo lotsagarria izan arren) … besterik bururatzen zaio inori?

Etxealdian euskaraz kontsumitu

2020-03-16  //  Etxealdia  //  Iruzkinik ez

Etxealdia dugu Hego Euskal Herrian. Etxean denbora mordoa pasatu beharko dugu eta, bitarte horretan, euskaraz kontsumitzeko hari bat egin nuen aurrekoan. Itzelezko arrakasta izan zuen eta, hori dela eta, gaur, osatua eta ordenatua ekarri nahi izan dut blogera.

Ikusi

Mintzalasaiko lagunek nik baino hobeto jaso dituzte ikus-entzunezko edukiak, hala ere. Segi haiengana, fite!

Argiaren dokumentalen kanalean Netflix eta  multinazionaletatik urrun, hainbat aukera daude. Lander Arbelaitzek 30 dokumentalen aukeraketa egin du hari honetan.

Euskal Encondings-en, berriz, filmak, telesailak, marrazki bizidunak eta abar daude igota.

Euskal Telebistak badu nahieran zerbitzua eta hor ikus daitezke gura duzun moduan eta momentuan emandako saioak (saio batzuk: Euskalonski, Ur handitan, Herri txiki infernu handi, Itxi liburuak, …)

Hamaika telebistak (saio batzuk: Kolpez kolpe, Musika zuzenean, Hezurren memoria, Hiribaratzea, Lotsagabe) eta Kanaldudek (Harrisalda adibidez) ere badituzte antzeko zerbitzuak.

Eliburutegian ere badira hainbat film ikusgai.

Irakurri

Booktegi euskarazko liburu elektronikoen bilgunea da.

Susa argitaletxeak bere katalogoko hainbat libururen ebook-a ere badu sarean. Gainera, deskargatuz gero, doan egin zenezake edo, osterantzean, ordaindu.

Euskarazko prentsa oso interesgarria da. Argia eta Berria jarraipen bereziak egiten ari dira, baita tokiko hedabideak ere. Eta ez ahaztu aldizkari espezializatuak: Elhuyar zientzia aldizkaria, Gaztezulo, Ttap aldizkaria eta abar.

Eliburutegian ere badira euskarazko liburuak irakurtzeko aukerak.

UEUk Buruxkak zerbitzuan euskarazko hainbat liburu ere baditu online, baita EHUk ere.

Entzun

Irrati gehientsuenak entzun daitezke online: Euskadi irratia, Naiz irratia, Gaztea, Bilbo Hiria irratia, Euskalerria irratia, Xiberoko Boza, Irulegi Irratia, Gure irratia, …

Sarean ere han eta hemen podcast-ak daude: zuzeu-renak izan daitezke txukunenetakoak.

Arrosa sarea osatzen duten irratiek ere podcast-ak eskegiten dituzte (nik asko maite dut, adibidez, Zebrabidea edo Berbaz).

Literatura ere entzun daiteke, adibidez, Xerezaderen artxiboan.

Badok zerbitzuan ere entzun daitezke euskarazko kantuak.

Jokatu

Euskarazko hainbat bideo-joko daude Game Erauntsia webgunean.

Atopiakoek lehen euskarazko rol jokoa jarri dute online.

Hizkuntzarekin jolasean webgunean ere badira hainbat eta hainbat aukera olgatzeko.

Etxean olgetan zerbitzua jarri du martxan Arrasateko Olgeta dendak.

Ez da jokoa, baina, tira, Aiaraldekoek egingo dituzte zunba saioak zuzenean.

Habemus master

2020-03-09  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

2020ko irailetik hasita, bi urteko masterra prestatu du EHUk soziolinguistikari buruz. Hiznet-ek ere jarraituko du eta, hortaz, bi master izango ditu EHUk zelanbait soziolinguistikari buruz. Sare sozialetan aipatu nuen bezala, bazen garaia.

Master hori Eibarren egingo da eta erdi presentziala izango da. Lau bloke nagusi izango ditu:

• Euskararen kudeaketa eta hizkuntza-praktikak erakunde publikoetan
• Euskararen hizkuntza-praktikak eremu ez-formalean
• Hizkuntza kudeaketa eta hizkuntza-praktikak eremu sozioekonomikoan
• Euskararen jabekuntza helduaroan

Informazio gehiagorako EHUko katalogoan begiratu, sustatuk egin duen sarrera honetan begiratu edo Berrian Garikoitz Goikoetxeak egindako albistean. Ea ibilbide luzea duen!

Gorreri bisuala

2020-03-03  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ez da ohikoa izaten gurean hizkuntzari lotutako arte instalazioak egotea. Horregatik, irakurri nuenean Zaloa Ipiñak Gorreri bisuala izeneko erakusketa zuela Bilboko Euskal Museoan joatea erabaki nuen (PD: eguenetan sarrera librea da!). Apirilaren 27ra arte egongo da ikusgai. Berrian ere egin dute kritika.

Hauxe da erakusketaren harira Zaloa Ipiñak dioena:

Hizkuntza bakoitzaren egungo egoera bere bizitzan pairatu duen guztiaren isla da. Tamalez, ezin da gure hizkuntzaren historia eta egoera ulertu hizkuntza nagusiek honen hizkuntza errealitatearen eraikuntzan izan duten rola aintzat hartu gabe. Genozidio kulturala, eskola eraztuna, gortasun bisuala, dominazioa, hizkuntz aurreiritziak… Asko dira burura datozkidan gai eta istorioak egungo hizkuntza gutxituen egoeraren arrazoien bila hasten naizenean, eta arrazoi eta bizipen horiek dira proiektu honetan landu ditudanak

Eraztunak, hizkuntza zapalketak, kolonialismoak agertzen ditu erakusketak. Arin batean ikusten da, baina niri falta izan zait, akaso, testuinguru apur bat (edo zapalketekin batera zapalketa horiei aurre egiteko hizkuntza komunitateak egin dituenak agertzea). Baina, tira, … merezi du. Erakusketaren ideietan gehiago sakontzeko, entzun Bilbo Hirian egileari egindako elkarrizketa mamitsu hau.

PD: Zaloa Ipiñaren webgunean aritu naiz eta hizkuntza zapalkuntza ere egiten du berak, gaztelania hutsez duelako: http://www.zaloaipiña.com/es/zaloa-ipina/

Aipuetan aipuak

2020-02-25  //  Aipuak  //  Iruzkinik ez

“Zer da egiten dena, belaunaldi batek naziotasunari buruz euskararen aldeko hautua egiten duenean, arrazaren alde egin zuen beste belaunaldi baten aurka? Ideien sistema guztia aldatzen da. Balio sistema guztia”.

Joxe Azurmendi

“Kultur-eragile izateko formaziorik ez dago, ezta Euskal Filologian ere. Euskal Filologia zena Euskal Ikasketak dira, baina filologia huts horren ikuspegitik trebatzen dira ikasleak. Euskal kulturaren inguruko ezagutza nahikorik ez da jasotzen”.

Iratxe Retolaza

“Lehen erresistentzia da linguistikoa”

Yasnaya Elena Aguilar

“Hizkuntzei dena dagokie, unibertsoaren mapa bat dira, eta oso zaila da guztia aldatzea, zeregin horretan jarraitzen du jendeak oraindik mapa osatzen”

Joseba Sarrionandia

“Erantzun propioak, originalak behar ditugu, orain inoiz baino gehiago. Horrek ez du esan gura, ordea, erregimen autartiko bat aldarrikatzen ari garenik: unibertsaletik edan gura dugu, baina unibertsaltasunari ere geure ekarpen partikularra eskaini nahi diogu”

Todor Etxaburu

“Gure azalaren kolorea euskara da”

Ximun Fuchs