Etxealdian hizkuntza ohiturak aldatu

2020-03-18  //  Etxealdia  //  Iruzkinik ez

Egoera berezi-berezia bizi dugu eta egoera honetan etxekoen arteko harremanak derrigorrez eta ezinbestean biderkatzen ari dira. Baina egoera bitxia denez, berria denez, gauza batzuk aldatzeko parada ere ekar dezake horrek. Horien artean, hizkuntza ohiturak. Nik pista txiki batzuk baino ez ditut emango, ea funtzionatzen duen.

Bat: berba egin gaiari buruz. Orain astia dugu gauzak beste patxadaz, beste erritmoz hartzeko. Atera gaia eta egizue berba gaiari buruz. Zer ohitura duzuen aipatu eta zein izan nahiko zenuketen komentatu.

Bi: ni ez naiz futbolzale, baina badakit zer den jokoz kanpo bat, badakit jokalari batzuen izenak, badakit Espainiako liga gutxi gorabehera zelan doan eta abar. Zergatik? Ba, etengabe ari direlako horren inguruan berbetan gure inguruko komunikabideak. Honen inguruan ez dute berbarik egingo, ez horixe. Baina gure esku dago honen inguruan han eta hemen argitaratu dena ezagutzea: esate baterako, Irten hizkuntzaren armairutik liburua edo horren inguruan Amets Menikak egindako ikerketa-lana, Goza daiteke gehiago liburua edo Aldahitzen inguruan egindako ikerketak (batez ere, Eusleri buruzkoak) edo nik neuk soziolinguistika domestikoari buruz egindako artikuluak.

Hiru: gaiari buruz egin duzu berba etxekoekin eta gaiari buruz irakurri duzu gainetik. Ohiturak aldatzen hasi aurretik, begiratu dezakezu ea Emunek martxan jarri duen kontsultorioan zure kezka islatzen duen galderarik dagoen (eta ez badago, galdera ere egin zenezake, jakina).

Lau: adosteko garaia da, adosteko sasoia da. Zer eta zelan aldatuko duzuen adosteko unea heldu da, momentua heldu da. Ahalegindu izaten errealista, ahalegindu posiblea dena adosten. Ez jo oso goitik, baina ezta behetik ere. Neurritsu jokatu.

Bost: berba egin eta adostu ostean, praktikan jartzeko momentua da. Lasai, seguruenik gorabeherak izango dira, atze-aurreak, bai, baina erabakia hartu duzue eta esperimentatu behar duzue. Esaten dute, antza, egoerarik kritikoena 5-6. egunean etor daitekeela. Adi, beraz, eta adostu neurriak elkarren artean zaintzeko: bakoitzak zer nahi/behar/espero duen adosteko sasoia ere izan daiteke.

Sei: eutsi, eutsi eta eutsi. Gure ohiturak, errutinak eta abar aldatzea ez da erraza. Egia da okasio ederra dugula begien aurrean, egia da egoera berria dela denontzako, baina, hala ere, inork ez du esan erraza denik. Errotutakoa aldatzea ez da samurra izaten, baina posible da, askok egin dugu bide hori. Irribarreak laguntzen du honetan ere. Eta ez desesperatu, eutsi.

Zazpi: ez utzi gaia albo batera. Joan egunero-egunero aurrerabideak, oztopoak eta abarrak elkarrekin aditzen, elkarrekin partekatzen. Eta lorpenak ospatu etxealdian.

Zortzi: inoiz amaituko da etxealdia eta gauzak bere onera etorriko dira (edo). Hori gertatu aurretik, baina, harreman trinko eta estua izango dugunez egun hauetan, seguruenik errotu samar egongo dira ohitura berriak. Baina ez erlaxatu. Normaltasuna itzulitakoan jarraitu eusten ohitura berriei, ez zarete damutuko.

Eta bederatzi: etxealdian ikasitakoa/lortutakoa zabaldu etxetik kanpora antzeko bidea proposatuz inguruko lagun, ezagun eta lankideei.

Etxealdian soziolinguistika

2020-03-17  //  Etxealdia  //  Iruzkinik ez

Atzo euskaraz kontsumitzeko hainbat eta hainbat aukera eraman nituen blogera. Gaur, baina, blogaren gaira apur bat hurbilduz, soziolinguistikaren inguruan dauden on line aukera batzuk jarri nahi ditut denen eskura. Ea ba!

Bat aldizkaria

Online daude Bat aldizkari ia guztiak (azken lau aleak kenduta). Ikerketak, iritziak eta abar. Soziolinguistikan sakontzeko ezinbestekoa.

Horri lotuta, Soziolinguistika Klusterrak ere hainbat ikerketa egin ditu eta horiek online daude.

Hizneteko ikerketak

Hiznet gradu-ondokoan hainbat eta hainbat ikerketa egin dituzte bertatik pasatutako ikasleek. Gainera, oraintsu Habe liburutegiak horiekin egin du bilgune bat.

Habe liburutegia

Eta Habe liburutegia aipatu dudala, ba liburutegi hau nahiz eta fisikoki itxita egon, baditu hainbat zerbitzu martxan: eskatu daitezke aldizkarietako artikuluak, alerta sistema martxan dago eta abar.

Bestelako kontu batzuk ere badira han eta hemen. Adibidez, Allartean bloga, zuzeu-ko podcast hauek, Garabidekoen materiala, Sutondoko kontuak liburua (autobonbo lotsagarria izan arren) … besterik bururatzen zaio inori?

Etxealdian euskaraz kontsumitu

2020-03-16  //  Etxealdia  //  Iruzkinik ez

Etxealdia dugu Hego Euskal Herrian. Etxean denbora mordoa pasatu beharko dugu eta, bitarte horretan, euskaraz kontsumitzeko hari bat egin nuen aurrekoan. Itzelezko arrakasta izan zuen eta, hori dela eta, gaur, osatua eta ordenatua ekarri nahi izan dut blogera.

Ikusi

Mintzalasaiko lagunek nik baino hobeto jaso dituzte ikus-entzunezko edukiak, hala ere. Segi haiengana, fite!

Argiaren dokumentalen kanalean Netflix eta  multinazionaletatik urrun, hainbat aukera daude. Lander Arbelaitzek 30 dokumentalen aukeraketa egin du hari honetan.

Euskal Encondings-en, berriz, filmak, telesailak, marrazki bizidunak eta abar daude igota.

Euskal Telebistak badu nahieran zerbitzua eta hor ikus daitezke gura duzun moduan eta momentuan emandako saioak (saio batzuk: Euskalonski, Ur handitan, Herri txiki infernu handi, Itxi liburuak, …)

Hamaika telebistak (saio batzuk: Kolpez kolpe, Musika zuzenean, Hezurren memoria, Hiribaratzea, Lotsagabe) eta Kanaldudek (Harrisalda adibidez) ere badituzte antzeko zerbitzuak.

Eliburutegian ere badira hainbat film ikusgai.

Irakurri

Booktegi euskarazko liburu elektronikoen bilgunea da.

Susa argitaletxeak bere katalogoko hainbat libururen ebook-a ere badu sarean. Gainera, deskargatuz gero, doan egin zenezake edo, osterantzean, ordaindu.

Euskarazko prentsa oso interesgarria da. Argia eta Berria jarraipen bereziak egiten ari dira, baita tokiko hedabideak ere. Eta ez ahaztu aldizkari espezializatuak: Elhuyar zientzia aldizkaria, Gaztezulo, Ttap aldizkaria eta abar.

Eliburutegian ere badira euskarazko liburuak irakurtzeko aukerak.

UEUk Buruxkak zerbitzuan euskarazko hainbat liburu ere baditu online, baita EHUk ere.

Entzun

Irrati gehientsuenak entzun daitezke online: Euskadi irratia, Naiz irratia, Gaztea, Bilbo Hiria irratia, Euskalerria irratia, Xiberoko Boza, Irulegi Irratia, Gure irratia, …

Sarean ere han eta hemen podcast-ak daude: zuzeu-renak izan daitezke txukunenetakoak.

Arrosa sarea osatzen duten irratiek ere podcast-ak eskegiten dituzte (nik asko maite dut, adibidez, Zebrabidea edo Berbaz).

Literatura ere entzun daiteke, adibidez, Xerezaderen artxiboan.

Badok zerbitzuan ere entzun daitezke euskarazko kantuak.

Jokatu

Euskarazko hainbat bideo-joko daude Game Erauntsia webgunean.

Atopiakoek lehen euskarazko rol jokoa jarri dute online.

Hizkuntzarekin jolasean webgunean ere badira hainbat eta hainbat aukera olgatzeko.

Etxean olgetan zerbitzua jarri du martxan Arrasateko Olgeta dendak.

Ez da jokoa, baina, tira, Aiaraldekoek egingo dituzte zunba saioak zuzenean.

Habemus master

2020-03-09  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

2020ko irailetik hasita, bi urteko masterra prestatu du EHUk soziolinguistikari buruz. Hiznet-ek ere jarraituko du eta, hortaz, bi master izango ditu EHUk zelanbait soziolinguistikari buruz. Sare sozialetan aipatu nuen bezala, bazen garaia.

Master hori Eibarren egingo da eta erdi presentziala izango da. Lau bloke nagusi izango ditu:

• Euskararen kudeaketa eta hizkuntza-praktikak erakunde publikoetan
• Euskararen hizkuntza-praktikak eremu ez-formalean
• Hizkuntza kudeaketa eta hizkuntza-praktikak eremu sozioekonomikoan
• Euskararen jabekuntza helduaroan

Informazio gehiagorako EHUko katalogoan begiratu, sustatuk egin duen sarrera honetan begiratu edo Berrian Garikoitz Goikoetxeak egindako albistean. Ea ibilbide luzea duen!

Gorreri bisuala

2020-03-03  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ez da ohikoa izaten gurean hizkuntzari lotutako arte instalazioak egotea. Horregatik, irakurri nuenean Zaloa Ipiñak Gorreri bisuala izeneko erakusketa zuela Bilboko Euskal Museoan joatea erabaki nuen (PD: eguenetan sarrera librea da!). Apirilaren 27ra arte egongo da ikusgai. Berrian ere egin dute kritika.

Hauxe da erakusketaren harira Zaloa Ipiñak dioena:

Hizkuntza bakoitzaren egungo egoera bere bizitzan pairatu duen guztiaren isla da. Tamalez, ezin da gure hizkuntzaren historia eta egoera ulertu hizkuntza nagusiek honen hizkuntza errealitatearen eraikuntzan izan duten rola aintzat hartu gabe. Genozidio kulturala, eskola eraztuna, gortasun bisuala, dominazioa, hizkuntz aurreiritziak… Asko dira burura datozkidan gai eta istorioak egungo hizkuntza gutxituen egoeraren arrazoien bila hasten naizenean, eta arrazoi eta bizipen horiek dira proiektu honetan landu ditudanak

Eraztunak, hizkuntza zapalketak, kolonialismoak agertzen ditu erakusketak. Arin batean ikusten da, baina niri falta izan zait, akaso, testuinguru apur bat (edo zapalketekin batera zapalketa horiei aurre egiteko hizkuntza komunitateak egin dituenak agertzea). Baina, tira, … merezi du. Erakusketaren ideietan gehiago sakontzeko, entzun Bilbo Hirian egileari egindako elkarrizketa mamitsu hau.

PD: Zaloa Ipiñaren webgunean aritu naiz eta hizkuntza zapalkuntza ere egiten du berak, gaztelania hutsez duelako: http://www.zaloaipiña.com/es/zaloa-ipina/

Aipuetan aipuak

2020-02-25  //  Aipuak  //  Iruzkinik ez

“Zer da egiten dena, belaunaldi batek naziotasunari buruz euskararen aldeko hautua egiten duenean, arrazaren alde egin zuen beste belaunaldi baten aurka? Ideien sistema guztia aldatzen da. Balio sistema guztia”.

Joxe Azurmendi

“Kultur-eragile izateko formaziorik ez dago, ezta Euskal Filologian ere. Euskal Filologia zena Euskal Ikasketak dira, baina filologia huts horren ikuspegitik trebatzen dira ikasleak. Euskal kulturaren inguruko ezagutza nahikorik ez da jasotzen”.

Iratxe Retolaza

“Lehen erresistentzia da linguistikoa”

Yasnaya Elena Aguilar

“Hizkuntzei dena dagokie, unibertsoaren mapa bat dira, eta oso zaila da guztia aldatzea, zeregin horretan jarraitzen du jendeak oraindik mapa osatzen”

Joseba Sarrionandia

“Erantzun propioak, originalak behar ditugu, orain inoiz baino gehiago. Horrek ez du esan gura, ordea, erregimen autartiko bat aldarrikatzen ari garenik: unibertsaletik edan gura dugu, baina unibertsaltasunari ere geure ekarpen partikularra eskaini nahi diogu”

Todor Etxaburu

“Gure azalaren kolorea euskara da”

Ximun Fuchs

100 urte barru zer?

2020-02-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Gaur igarlearen mozorroa jantziko dut eta 100 urte barru zelakoa izango den gure hizkuntza komunitatea iragarri nahi dizut, zuri, blog honen irakurle (edo) zaren horri.

Orain gutxi irakurri dut (erreferentziak ez ditut gorde eta ez naiz akordatzen) 100 urte barru euskaldun berririk ez dela egongo eta 100 urte barru euskalkiak bizirik egongo direla. Eta, gauzak horrela, ni ere animatu naiz iragartzen etorkizuna. Jakina, onena da 100 urte barru seguruenik ez garela egongo bizirik hau irakurri eta idatzi dutenak eta hori abantaila da iragarpenak egiteko.

100 urte barru zelakoa izango da euskararen ezagutza, motibazioa eta erabilera? Ba, batek daki. Euskalkiak egongo dira? Ba, seguruenik bai (euskalki berriak ere egongo dira, edo, behinik behin, gaur erabiltzen den euskara-mota bati euskalki deituko zaio). Euskaldun berriak egongo dira? Ba, seguruenik bai, immigrazio fluxuek jarraituko duten heinean, baina tira, seguruenik, beste izen batekin ezagutuko ditugu horiek.

Ezagutza, aldez edo moldez, handiagoa izango da orain baino. Litekeena da zonalde batzuetan %100ekoa izatea ulermena. Erabilerari dagokionez, ahozko erabileran jarraituko du indarra izaten hautuak. Hau da, hiztun bakoitzak erabakitzen jarraituko du erabili ala ez erabili. Idatzizkoa, baina, bermatuxeagoa egongo da. Asmatuko dira moduak itzulpen automatikoak sistematizatzeko, asmatuko dira moduak euskarazko edozein testu edozeinek ulertzeko.

Motibazioetan egongo da etorkizuneko gakoa, hala ere, nire ustez. Asmatu beharko ditugu/dituzte motibazioetan eragiteko bideak. Izateko nahiak erabakiko du, hein handi-handi batean, geroa. Izateko nahi hori zenbat eta handiagoa eta eraginkorragoa izan, orduan eta etorkizun oparoagoa izango du gure hiztun komunitateak.

Eta hala bazan edo ez bazan, sar deiela kalabazan ta atara deiela Derioko plazan.

Burutik ala bihotzetik?

2020-02-10  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ahalduntzeaz edo boteretzeaz (edo nire kide den Ziortzak dioen modura, burujabetzeaz) asko egiten dugu berba euskalgintzetan, aldez edo moldez gehientsuenok bide horretan ari gara edo, behintzat, hori dugu helburu. Eta ondo dago, eta bat nator, eta abar.

Baina egiteko orduan, nire ustez, gehiegi jotzen dugu burura (igual ume edo gaztetxoekin ez horrenbeste, baina nagusiekin bai, erabat). Eta bihotza zer? Eta emozioak, inpultsoak, bulkadak, zer? Eta bizipenak, zer?

Euskarabenturak markatzen du, nire ustez, iparra. Baina, atzera begiratu, eta nire inguruan (Derion, Txorierrin) zein izan da nire adinaren bueltako jendea euskaltzaletu duena? Buruak aginduta euskaltzaletu dira? Edo bizipenek aginduta?

Bizipenak duda barik. Bizipenak Lainomendin, bizipenak AEKn, bizipenak Hori Baien, bizipenak militantzian, bizipenak etxean, bizipenak Berbalagunen. Horiek izan dira bideak, ez gogoeta sakon eta eraldatzaileak (horiek gerora etorri dira, kasu batzuetan behintzat). Horiek izan dira abiapuntuak. Eta abiapuntu horiek eraikitzen galdu beharko genuke denbora, gogoetak ahaztu barik. Edo ez …ahalduntzea/boteretzea/burujabetzea arrazionalki egin behar da? Erantzunik ez dut, galderak hamar mila.

(B)uztartu praktika eta teoria

2020-02-03  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Abizen politen gudan ekintzek dute hitza. Utopiaren iparrorratza ez dute imantatzen berba sakonek, lokatzean sartuta egiten diren ekintzek baizik. Ideiak dira eraldaketa sozialean dauden armarik indartsuenak bai, baina baldin eta ekintza bihurtzen badira. Ezin gara teoria politen altzoan lokartu, hankak sartu behar ditugu basatzean eta oinatz horiekin erliebe berriak marraztu lurrazalean. Baina horrek ez du esan gura planifikatu behar ez dugunik. Bai planifikatu behar dugu, baina planifikatu behar dugu ibilian. Errealitatearen aldaketei aurre hartu behar diegu, ezinbestean.

Behar dugu zolitasuna, pazientzia, zuhurtasuna eta sormena. Esanguratsuak izango diren eta esangura bera sortuko duten praktika kolektiboak behar ditugu. Antolakunde sozialak subjektu pedagogiko bihurtu behar ditugu, jakintza sortzen dute eta sortu behar dute, akademikoa bezain baliagarria izan daitekeena (formak formatzen du!). Elkarte eta abarrek ibilbide pedagogikoa egin behar dute eta, momentu batean edo bestean, akademiarekin uztartu. Eta bien arteko txirikordan haritu eta ehundu. Jakintza kolektiboa helburu, dibulgazioa helburu.

Eraldaketak egin nahi ditugu euskararen aldeko mugimendu sozialok eta, horretarako, lehenago geure buruak eraldatu behar ditugu. Eraldaketak egiten baitira nork bere burua eraldatzen. Eta horretan ere sartu behar ditugu oinak, zikindu arren, basatzean blai atera arren.

Irakurgaiak: Euskararen bidegurutzetik

2020-01-27  //  Irakurgaiak  //  Iruzkinik ez

Durangon erosi nuen Kike Amonarrizen “Euskararen bidegurutzetik”. Irakurri behar nuen liburua, gainera, tesirako, badaezpada, baina, batez ere, erosi nuen interesez. Eta liburuak zer dakar? Kikeren beste soziolinguistika ekarpenak bezala, baikor eta dibulgatiboa da honako hau. Euskarak (euskaldunok!) dituen erronkak, aukerak, beldurrak eta ahulguneak aipatzen ditu Kikek estilo bizi eta irakurterraz batean.

Gauza asko azpimarratuko nituzke liburutik, baina, tira, iruditzen zait euskalkiak eta batuaren arteko eztabaidan egiten duela ekarpenik berritzaileena. Ni ere nazkatu naiz euskalkien mapa horiek ikusteaz, nazkatu, ez dutelako gaur egungo errealitatea inola ere irudikatzen. Zergatik? Ba, euskararen mapatik kanpo kokatzen dutelako hainbat lurralde (eta, horiekin batera, hainbat hiztun) eta, bestetik, homogeneizatzen dutelako homogeneoa ez dena. Izan ere, eta adibide bat jartzearren, Derio mendebaldeko euskararen eremuaren barruan kokatzen dute. Eta hala da, derioztar batzuek mendebaldeko euskaraz egiten dute berba, baina beste hainbatek batuaz egiten du berba, eta gehientsuenok batua eta euskalkiaren arteko nahasketa moduko bat (baten bati mordoiloa irudituko zaiona, baina berdin digu).

Hortaz, iruditzen zait euskalkiek ikaragarrizko garapena izan dutela. Garapena eta nahasketa, eta gaur eta hemen oso gutxi direla (eta gero eta gutxiago) euskalkian egiten dutenak. Gehienok batua eta euskalkiaren arteko nahasketa egiten dugu, modu batera edo bestera, puruago batzuetan, nahaspilatuago besteetan. Eta, horrez gain, gero eta hiztun gehiago ari dira batuaren bere moldaketa propioa erabiltzen, hango eta hemengo berbak txertatuz eta hango eta hemengo esamoldeak. Eta hori da XXI. mendeko benetako euskara. Eta ez euskalkien mapa horiek islatzen dutena.