Etxealdian euskaraz kontsumitu

2020-03-16  //  Etxealdia  //  Iruzkinik ez

Etxealdia dugu Hego Euskal Herrian. Etxean denbora mordoa pasatu beharko dugu eta, bitarte horretan, euskaraz kontsumitzeko hari bat egin nuen aurrekoan. Itzelezko arrakasta izan zuen eta, hori dela eta, gaur, osatua eta ordenatua ekarri nahi izan dut blogera.

Ikusi

Mintzalasaiko lagunek nik baino hobeto jaso dituzte ikus-entzunezko edukiak, hala ere. Segi haiengana, fite!

Argiaren dokumentalen kanalean Netflix eta  multinazionaletatik urrun, hainbat aukera daude. Lander Arbelaitzek 30 dokumentalen aukeraketa egin du hari honetan.

Euskal Encondings-en, berriz, filmak, telesailak, marrazki bizidunak eta abar daude igota.

Euskal Telebistak badu nahieran zerbitzua eta hor ikus daitezke gura duzun moduan eta momentuan emandako saioak (saio batzuk: Euskalonski, Ur handitan, Herri txiki infernu handi, Itxi liburuak, …)

Hamaika telebistak (saio batzuk: Kolpez kolpe, Musika zuzenean, Hezurren memoria, Hiribaratzea, Lotsagabe) eta Kanaldudek (Harrisalda adibidez) ere badituzte antzeko zerbitzuak.

Eliburutegian ere badira hainbat film ikusgai.

Irakurri

Booktegi euskarazko liburu elektronikoen bilgunea da.

Susa argitaletxeak bere katalogoko hainbat libururen ebook-a ere badu sarean. Gainera, deskargatuz gero, doan egin zenezake edo, osterantzean, ordaindu.

Euskarazko prentsa oso interesgarria da. Argia eta Berria jarraipen bereziak egiten ari dira, baita tokiko hedabideak ere. Eta ez ahaztu aldizkari espezializatuak: Elhuyar zientzia aldizkaria, Gaztezulo, Ttap aldizkaria eta abar.

Eliburutegian ere badira euskarazko liburuak irakurtzeko aukerak.

UEUk Buruxkak zerbitzuan euskarazko hainbat liburu ere baditu online, baita EHUk ere.

Entzun

Irrati gehientsuenak entzun daitezke online: Euskadi irratia, Naiz irratia, Gaztea, Bilbo Hiria irratia, Euskalerria irratia, Xiberoko Boza, Irulegi Irratia, Gure irratia, …

Sarean ere han eta hemen podcast-ak daude: zuzeu-renak izan daitezke txukunenetakoak.

Arrosa sarea osatzen duten irratiek ere podcast-ak eskegiten dituzte (nik asko maite dut, adibidez, Zebrabidea edo Berbaz).

Literatura ere entzun daiteke, adibidez, Xerezaderen artxiboan.

Badok zerbitzuan ere entzun daitezke euskarazko kantuak.

Jokatu

Euskarazko hainbat bideo-joko daude Game Erauntsia webgunean.

Atopiakoek lehen euskarazko rol jokoa jarri dute online.

Hizkuntzarekin jolasean webgunean ere badira hainbat eta hainbat aukera olgatzeko.

Etxean olgetan zerbitzua jarri du martxan Arrasateko Olgeta dendak.

Ez da jokoa, baina, tira, Aiaraldekoek egingo dituzte zunba saioak zuzenean.

Habemus master

2020-03-09  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

2020ko irailetik hasita, bi urteko masterra prestatu du EHUk soziolinguistikari buruz. Hiznet-ek ere jarraituko du eta, hortaz, bi master izango ditu EHUk zelanbait soziolinguistikari buruz. Sare sozialetan aipatu nuen bezala, bazen garaia.

Master hori Eibarren egingo da eta erdi presentziala izango da. Lau bloke nagusi izango ditu:

• Euskararen kudeaketa eta hizkuntza-praktikak erakunde publikoetan
• Euskararen hizkuntza-praktikak eremu ez-formalean
• Hizkuntza kudeaketa eta hizkuntza-praktikak eremu sozioekonomikoan
• Euskararen jabekuntza helduaroan

Informazio gehiagorako EHUko katalogoan begiratu, sustatuk egin duen sarrera honetan begiratu edo Berrian Garikoitz Goikoetxeak egindako albistean. Ea ibilbide luzea duen!

Gorreri bisuala

2020-03-03  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ez da ohikoa izaten gurean hizkuntzari lotutako arte instalazioak egotea. Horregatik, irakurri nuenean Zaloa Ipiñak Gorreri bisuala izeneko erakusketa zuela Bilboko Euskal Museoan joatea erabaki nuen (PD: eguenetan sarrera librea da!). Apirilaren 27ra arte egongo da ikusgai. Berrian ere egin dute kritika.

Hauxe da erakusketaren harira Zaloa Ipiñak dioena:

Hizkuntza bakoitzaren egungo egoera bere bizitzan pairatu duen guztiaren isla da. Tamalez, ezin da gure hizkuntzaren historia eta egoera ulertu hizkuntza nagusiek honen hizkuntza errealitatearen eraikuntzan izan duten rola aintzat hartu gabe. Genozidio kulturala, eskola eraztuna, gortasun bisuala, dominazioa, hizkuntz aurreiritziak… Asko dira burura datozkidan gai eta istorioak egungo hizkuntza gutxituen egoeraren arrazoien bila hasten naizenean, eta arrazoi eta bizipen horiek dira proiektu honetan landu ditudanak

Eraztunak, hizkuntza zapalketak, kolonialismoak agertzen ditu erakusketak. Arin batean ikusten da, baina niri falta izan zait, akaso, testuinguru apur bat (edo zapalketekin batera zapalketa horiei aurre egiteko hizkuntza komunitateak egin dituenak agertzea). Baina, tira, … merezi du. Erakusketaren ideietan gehiago sakontzeko, entzun Bilbo Hirian egileari egindako elkarrizketa mamitsu hau.

PD: Zaloa Ipiñaren webgunean aritu naiz eta hizkuntza zapalkuntza ere egiten du berak, gaztelania hutsez duelako: http://www.zaloaipiña.com/es/zaloa-ipina/

Aipuetan aipuak

2020-02-25  //  Aipuak  //  Iruzkinik ez

“Zer da egiten dena, belaunaldi batek naziotasunari buruz euskararen aldeko hautua egiten duenean, arrazaren alde egin zuen beste belaunaldi baten aurka? Ideien sistema guztia aldatzen da. Balio sistema guztia”.

Joxe Azurmendi

“Kultur-eragile izateko formaziorik ez dago, ezta Euskal Filologian ere. Euskal Filologia zena Euskal Ikasketak dira, baina filologia huts horren ikuspegitik trebatzen dira ikasleak. Euskal kulturaren inguruko ezagutza nahikorik ez da jasotzen”.

Iratxe Retolaza

“Lehen erresistentzia da linguistikoa”

Yasnaya Elena Aguilar

“Hizkuntzei dena dagokie, unibertsoaren mapa bat dira, eta oso zaila da guztia aldatzea, zeregin horretan jarraitzen du jendeak oraindik mapa osatzen”

Joseba Sarrionandia

“Erantzun propioak, originalak behar ditugu, orain inoiz baino gehiago. Horrek ez du esan gura, ordea, erregimen autartiko bat aldarrikatzen ari garenik: unibertsaletik edan gura dugu, baina unibertsaltasunari ere geure ekarpen partikularra eskaini nahi diogu”

Todor Etxaburu

“Gure azalaren kolorea euskara da”

Ximun Fuchs

100 urte barru zer?

2020-02-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Gaur igarlearen mozorroa jantziko dut eta 100 urte barru zelakoa izango den gure hizkuntza komunitatea iragarri nahi dizut, zuri, blog honen irakurle (edo) zaren horri.

Orain gutxi irakurri dut (erreferentziak ez ditut gorde eta ez naiz akordatzen) 100 urte barru euskaldun berririk ez dela egongo eta 100 urte barru euskalkiak bizirik egongo direla. Eta, gauzak horrela, ni ere animatu naiz iragartzen etorkizuna. Jakina, onena da 100 urte barru seguruenik ez garela egongo bizirik hau irakurri eta idatzi dutenak eta hori abantaila da iragarpenak egiteko.

100 urte barru zelakoa izango da euskararen ezagutza, motibazioa eta erabilera? Ba, batek daki. Euskalkiak egongo dira? Ba, seguruenik bai (euskalki berriak ere egongo dira, edo, behinik behin, gaur erabiltzen den euskara-mota bati euskalki deituko zaio). Euskaldun berriak egongo dira? Ba, seguruenik bai, immigrazio fluxuek jarraituko duten heinean, baina tira, seguruenik, beste izen batekin ezagutuko ditugu horiek.

Ezagutza, aldez edo moldez, handiagoa izango da orain baino. Litekeena da zonalde batzuetan %100ekoa izatea ulermena. Erabilerari dagokionez, ahozko erabileran jarraituko du indarra izaten hautuak. Hau da, hiztun bakoitzak erabakitzen jarraituko du erabili ala ez erabili. Idatzizkoa, baina, bermatuxeagoa egongo da. Asmatuko dira moduak itzulpen automatikoak sistematizatzeko, asmatuko dira moduak euskarazko edozein testu edozeinek ulertzeko.

Motibazioetan egongo da etorkizuneko gakoa, hala ere, nire ustez. Asmatu beharko ditugu/dituzte motibazioetan eragiteko bideak. Izateko nahiak erabakiko du, hein handi-handi batean, geroa. Izateko nahi hori zenbat eta handiagoa eta eraginkorragoa izan, orduan eta etorkizun oparoagoa izango du gure hiztun komunitateak.

Eta hala bazan edo ez bazan, sar deiela kalabazan ta atara deiela Derioko plazan.

Burutik ala bihotzetik?

2020-02-10  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ahalduntzeaz edo boteretzeaz (edo nire kide den Ziortzak dioen modura, burujabetzeaz) asko egiten dugu berba euskalgintzetan, aldez edo moldez gehientsuenok bide horretan ari gara edo, behintzat, hori dugu helburu. Eta ondo dago, eta bat nator, eta abar.

Baina egiteko orduan, nire ustez, gehiegi jotzen dugu burura (igual ume edo gaztetxoekin ez horrenbeste, baina nagusiekin bai, erabat). Eta bihotza zer? Eta emozioak, inpultsoak, bulkadak, zer? Eta bizipenak, zer?

Euskarabenturak markatzen du, nire ustez, iparra. Baina, atzera begiratu, eta nire inguruan (Derion, Txorierrin) zein izan da nire adinaren bueltako jendea euskaltzaletu duena? Buruak aginduta euskaltzaletu dira? Edo bizipenek aginduta?

Bizipenak duda barik. Bizipenak Lainomendin, bizipenak AEKn, bizipenak Hori Baien, bizipenak militantzian, bizipenak etxean, bizipenak Berbalagunen. Horiek izan dira bideak, ez gogoeta sakon eta eraldatzaileak (horiek gerora etorri dira, kasu batzuetan behintzat). Horiek izan dira abiapuntuak. Eta abiapuntu horiek eraikitzen galdu beharko genuke denbora, gogoetak ahaztu barik. Edo ez …ahalduntzea/boteretzea/burujabetzea arrazionalki egin behar da? Erantzunik ez dut, galderak hamar mila.

(B)uztartu praktika eta teoria

2020-02-03  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Abizen politen gudan ekintzek dute hitza. Utopiaren iparrorratza ez dute imantatzen berba sakonek, lokatzean sartuta egiten diren ekintzek baizik. Ideiak dira eraldaketa sozialean dauden armarik indartsuenak bai, baina baldin eta ekintza bihurtzen badira. Ezin gara teoria politen altzoan lokartu, hankak sartu behar ditugu basatzean eta oinatz horiekin erliebe berriak marraztu lurrazalean. Baina horrek ez du esan gura planifikatu behar ez dugunik. Bai planifikatu behar dugu, baina planifikatu behar dugu ibilian. Errealitatearen aldaketei aurre hartu behar diegu, ezinbestean.

Behar dugu zolitasuna, pazientzia, zuhurtasuna eta sormena. Esanguratsuak izango diren eta esangura bera sortuko duten praktika kolektiboak behar ditugu. Antolakunde sozialak subjektu pedagogiko bihurtu behar ditugu, jakintza sortzen dute eta sortu behar dute, akademikoa bezain baliagarria izan daitekeena (formak formatzen du!). Elkarte eta abarrek ibilbide pedagogikoa egin behar dute eta, momentu batean edo bestean, akademiarekin uztartu. Eta bien arteko txirikordan haritu eta ehundu. Jakintza kolektiboa helburu, dibulgazioa helburu.

Eraldaketak egin nahi ditugu euskararen aldeko mugimendu sozialok eta, horretarako, lehenago geure buruak eraldatu behar ditugu. Eraldaketak egiten baitira nork bere burua eraldatzen. Eta horretan ere sartu behar ditugu oinak, zikindu arren, basatzean blai atera arren.

Irakurgaiak: Euskararen bidegurutzetik

2020-01-27  //  Irakurgaiak  //  Iruzkinik ez

Durangon erosi nuen Kike Amonarrizen “Euskararen bidegurutzetik”. Irakurri behar nuen liburua, gainera, tesirako, badaezpada, baina, batez ere, erosi nuen interesez. Eta liburuak zer dakar? Kikeren beste soziolinguistika ekarpenak bezala, baikor eta dibulgatiboa da honako hau. Euskarak (euskaldunok!) dituen erronkak, aukerak, beldurrak eta ahulguneak aipatzen ditu Kikek estilo bizi eta irakurterraz batean.

Gauza asko azpimarratuko nituzke liburutik, baina, tira, iruditzen zait euskalkiak eta batuaren arteko eztabaidan egiten duela ekarpenik berritzaileena. Ni ere nazkatu naiz euskalkien mapa horiek ikusteaz, nazkatu, ez dutelako gaur egungo errealitatea inola ere irudikatzen. Zergatik? Ba, euskararen mapatik kanpo kokatzen dutelako hainbat lurralde (eta, horiekin batera, hainbat hiztun) eta, bestetik, homogeneizatzen dutelako homogeneoa ez dena. Izan ere, eta adibide bat jartzearren, Derio mendebaldeko euskararen eremuaren barruan kokatzen dute. Eta hala da, derioztar batzuek mendebaldeko euskaraz egiten dute berba, baina beste hainbatek batuaz egiten du berba, eta gehientsuenok batua eta euskalkiaren arteko nahasketa moduko bat (baten bati mordoiloa irudituko zaiona, baina berdin digu).

Hortaz, iruditzen zait euskalkiek ikaragarrizko garapena izan dutela. Garapena eta nahasketa, eta gaur eta hemen oso gutxi direla (eta gero eta gutxiago) euskalkian egiten dutenak. Gehienok batua eta euskalkiaren arteko nahasketa egiten dugu, modu batera edo bestera, puruago batzuetan, nahaspilatuago besteetan. Eta, horrez gain, gero eta hiztun gehiago ari dira batuaren bere moldaketa propioa erabiltzen, hango eta hemengo berbak txertatuz eta hango eta hemengo esamoldeak. Eta hori da XXI. mendeko benetako euskara. Eta ez euskalkien mapa horiek islatzen dutena.

Zergatik kantatu euskaraz?

2020-01-20  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Lander Muñagorrik Hizneteko sakontze egitasmo zeharo interesgarria egin du. Bertan aztertu du zergatik hautatu duten egungo musika talde batzuek euskaraz kantatzea. Eta, horretarako, hiru musika talderen kideak elkarrizketatu ditu: Izaro, Huntza eta ETS.

Merezi du sakon aztertzea bakoitzak zer dioen, bakoitza zer egoeratik abiatzen den euskaraz aritzeko erabakia hartzeko, bakoitzak dakartzan ñabardurak eta ideiak. Nire ustez, gaur egungo gazteen erabilera azaltzeko hainbat faktore topatu daitezke ikerketa horretan (eta, agian, aurrera egiteko palanka batzuk ere), bizipenak eta sentimenduak beste gai batzuetara estrapolatuz gero.

Dena den, niri ikerketak gauza bat erakutsi dit (aurreiritzi bat, gurago baduzue): melodia bakoitzak, kanta bakoitzak hizkuntza bat eskatzen duela (Izarok dio hau eta Lander Muñagorrik honi hautu estetikoa deitzen dio). Eta itzelezko barregura ekarri dit. Izan ere, euskarazko musika (eta ez dut uste bakarra denik) bertsioez josita dago, beste hizkuntza batzuetatik euskarara ekarritako kantuez josita hain zuzen ere. Baina, tira, ni ez naiz kantu egilea eta agian, akaso, beharbada, apika, melodia bakoitzak hizkuntza bat eskatzen du. Edo, agian, nire bizitzako banda sonora urte askoan izan den Salam agur diskoa ez da euskaraz (eta ni konturatu ez).

Hala ere, Landerren ahotik entzun gura badituzue ikerketa honen nondik norakoak, Gasteizen, Oihanederren, izango duzue aukera otsailaren 25ean.

Ikerketa soziolinguistiko bat egiteko 10 baliabide

2020-01-13  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Doktoretza tesiaren azkenaurreko txanpan nago eta, hori dela eta, gustatuko litzaidake zuekin konpartitzea ikerketa soziolinguistiko bat egiteko “deskubritu” ditudan hamar baliabide. Ez dira bakarrak inondik ere, baina, tira, nire hamar proposamenak dira. Jakina, edonork bete dezake zerrenda hau eta baliabide berriak proposatu (edo daudenak kritikatu). Goazen ba!

1.Galdera bat, kezka bat, gai bat. Hori izan behar da ikerketaren abiapuntua, ikerketaren gaia edozein delarik. Komeni da galdera hori ahalik eta zehatzena, ahalik eta xeheena izatea, ahalik eta originalena. Eta, era berean, komeni da beste batzuek (ez derrigorrez soziolinguistika alorrekoek) egin dituzten galderak, kezkak edo gaiak begiratzea, ideiak hartzeko.

2.Behin galdera, kezka, gaia aukeratuta, egin bilaketa azkar bat sarean. Zertarako? Ikusteko ea beste inork hori bera ikertu duen. Hala balitz, seguruenik, lehen baliabidera itzuli beharko zenuke eta galdera, kezka edo gaia beste modu batera egin edo galdera, kezka edo gai berria aukeratu.

3.Bibliografia bilatzea izaten da edozein ikerketaren funtsetako bat. Eta bibliografia bilatzeko lekurik arruntena (internetez gain) liburutegiak dira. Gurean gai soziolinguistikoen inguruan liburutegirik osatuena Habe liburutegia da. Bilaketak egin daitezke online, eta eskaerak egin. Gainera, EAEko edozein herritara eramaten dizkizute liburuak. Nire ustez, hango liburuzainei laguntza eskatzea ere bada bide eraginkor bat, eta euren aldizkarien zerbitzu alertetan alta ematea (bibliografiaren jarraipena egiteko). Baliabide asko ditu liburutegi horrek eta nire susmoa da gutxi(egi) erabiltzen dugula.

4.Euskarazko soziolinguistika akademikoan Bat aldizkariak du nagusitasuna. Gainera, bilatzaile txukuna du eta artikulu gehienak eskegita daude interneten (azken bi urteetakoak izan ezik, baina horiek, adibidez, Habe liburutegian eska daitezke).

5.Inguma datu-basea ere izan daiteke tresna indartsua bilaketak egiteko (dokumentu gehiegi ez dute eskegita, baina gero horiek eska dakizkioke, salbuespenak salbuespen, Habe liburutegiari).

6.Nazioarte mailako bibliografia asko dute Habe liburutegikoek (eskaerak ere egin daitezke), baina agian bilatzen ari zarena aurkitzea zaila da. Bilatu beste bi tresna hauetan: academia.edu (kontuz, spam asko du webgune honek) eta google research (alerta zerbitzua ere badu honek, interesgarri izan daiteke gai baten inguruan argitaratzen dena zer den jakiteko).

7.Euskaraz soziolinguistikari buruz ikertu dena jakitea beti da onuragarri (galdera edo kezka lausoa baduzu, hau izan daiteke lehen pausoa). Eta, horretarako, horiez gain, Hiznet graduondokoan egindako ikerketak kontsultatzea (eta kasu batzuetan ikerketan bertan erabiltzea) komeni da.

8.Ikerketa bat egiteko asko irakurri behar da, asko. Baina gehienetan ez da nahikoa izaten eta landa-lana ere egin behar da. Eta landa-lanean ikerketa tresnak erabili behar dira. Horretarako, komeni da tresna horiek noiz, non, zertarako eta zelan erabili behar diren jakitea. Mila eta bostehun eskuliburu daude han eta hemen. Euskaraz, baina, bakarra ezagutzen dut: Patxi Juaristiren “Gizarte ikerketarako tresnak” liburua. Online dagoena, EHUren webgunean.

9.Landa-lana egin ostean, ikerketa idatzi behar da. Estilo propioa bilatzea bide polita da (ezin da ahaztu idatziak formala behar duela), estilo bizia. Komeni da, esate baterako, Berriako estilo liburuak dioena kontuan hartzea. Kontuz akatsekin! Zuzentzaile ortografikoa pasatzea da minimoa, baina hortik harago ere joan daiteke: lagun batzuei zuzentzeko eskatu dakioke. Eta zalantza terminologikoak badituzu? Ohiko tresnez gain (hiztegiak, datu-baseak, …), Eusko Jaurlaritzak orain dela urte batzuk soziolinguistikari buruzko hiztegia plazaratu zuen eta hori ere izan daiteke leku on bat zalantza horiek uxatzeko.

10.Ikerketa amaitu duzu, bai, baina ikerketa ez da hor amaitzen (edo bai, hori bakoitzaren erabakia da). Ikerketa ere komunikatu behar da. UEUk, adibidez, badu Ikergazte kongresua (bi urterik behin), Txillardegi sariak ere badira, eta ikerketa argitaratzeko bideak ere hainbat dira (UEU bera edo sarean eskegi, edo blog bat abiatu, edo sare sozialetan zabaldu, edo aldizkarietan plazaratu edo denak batera).