Bizipenak

2018-09-24  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Uztailean hiru ekimen interesgarri izan dira gurean, eta hirurek “galdutako” gaztaroa gogorarazi didate! Zer egingo diogu ba!

Batetik, bigarren urtez Uemako herrietako gazteen udalekuak egin dituzte Zestoan, 15 eta 18 urte bitarteko gazteek. Udalekuetako ohiko jarduerez gain, soziolinguistikari lotutako hainbat kontu ere landu dituzte.

Bigarrenik, aurten Euskarabentura espedizioa egin dute 100dik gora gaztek. Euskal Herri osoa zeharkatu dute gazteek, oinez, autobusez edo trenez. Berrian Olatz Silva kazetariak egin duen jarraipena itzela izan da. Soziolinguistika, sormena, kultura, historia, … udaleku apartak, duda barik.

Hirugarrenik, Gasteizen bigarrenez hizkuntza gutxituetako hiztun gazteen topaketak egin dira, Higa izenekoak. Kronika polita egin zuten Garabidekoek, baita Imanol Artolak ere.

Gainera, udazkenean Himalaiara ere egingo da espedizioa (Oxigenoa euskarari izenekoa).

Bizipenetatik, erraietatik, partekatzetik, elkarri laguntzetik, … asko eta asko ikasten delako, biba zuek guztiak!

PD: Noizko ez horren gaztetxoen topaketatxoak?????

Bizkaia 26 geltokitan

2018-09-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Bere garaian Arabako biziberritzean 16 geltokiko bidaia proposatu nuen Vigoko unibertsitatean eman behar nuen berbaldi bat zela eta. Uztailean Euskarabenturako gazteei Bizkaiari buruzkoa eman behar genuen Jone Goirigolzarrik eta biok. Horretarako, Bizkaiko 26 geltokiko bidaia prestatu nuen. Azkenean, ez genuen erabili, baina tira …..eginda dagoenez, blogera ere balio du, ezta?

Euskararen borroka, Bitoriano Gandiaga

2018-09-12  //  Poema soziolinguistikoak  //  Iruzkin bat

Irailean ere, poema soziolinguistikoa zuontzako. Bitoriano Gandiagaren hau, zeharo ezaguna.

Euskararen borroka

Hemen
euskaldun izatea bezalako
gudaririk ez dago.
Hemen euskaraz irakurri
eta euskaraz idaztea bezalako
iraultzailerik ez dago.
Hemen
euskara indartzea bezalako
indar politikorik ez dago.
Hemen ez dago
euskara adinako desafiorik
inperio zurrupariaren aurka.
Hemen ez dago
euskara adinako
askatasunaren aldeko
itxarobiderik.

Euskara doan

2018-09-10  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Irailean gaude, euskaltegien matrikulazio sasoi nagusienean. Badira urte batzuk euskara doan ikastearen inguruko aldarrikapena nolabait agendan dagoela. Ea inoiz agendatik desagertzen den eta benetako doakotasuna lortzen den.

Aldarrikapenak aldarrikapen, euskara doan irakastea-ikastea praktikan jarri duenik bada gurean. Bilboko gau-eskolek esate baterako (Uribarrin eta Bilbo Zaharrean, behinik behin) 15 urte daramate doako euskara eskolak ematen. Errekaleor auzo askean ere bigarrenez antolatu dute aurten asketegia, Zazpe herri okupatutako barnetegia, Maravillas gaztetxean eta beste batzuetan (Berriozar, besteak beste) dauden euskara tailerrak, … eta, ikasketa informalaren bidean, baita berbalagunak ere (mintzalagunak, solaskideak, elelagunak eta abar). On line ere praktikatu dezakezu euskara mintzanet programan. Telefono eta tableterako ere badira app-ak, youtuben ere badira kanal batzuk (hau, adibidez), badira bakarka ikasteko liburuak (Arian metodokoak dira berrienak) eta abar.

Ez hori bakarrik: hainbat herritan euskara doan ikasteko aukerak daude (udalek emandako diru-laguntzen bidez, gehienetan baldintza batzuk betetzearen truke).

Beraz, aldarrikatu bai, eta ahal den neurrian, alternatibak eraiki ere bai, formaletik zein informaletik, jabetzea eta sozializazioa helburu. Matrikulazio on!

Zorakeria!

2018-09-03  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Uztailaren akabuan, Markinan, Euskarabentura bertatik bertara ezagutzeko aukera izan nuen. Esperientzia pertsonalak eta kolektiboak lehen planoan jartzeko ahalegin betea iruditu zitzaidan, bizi-ikaskuntza hain zuzen ere (Paulo Freireren herri-hezkuntzatik ez oso urrun, bide batez).

Han galdera batzuk egin zizkiguten Jone Goirigolzarriri eta bioi. Ahalduntze pertsonalaren bidean Euskarabentura urrats bat zela erantzun nuen haietako batean. Hau da, hizkuntza ohitura euskaran erabat finkatzeko bide horretan urrats bat, nik ere egin nuen klik hori lortzeko gasolina eta erregaia.

Han geundela, gogoratu nintzen Jon Sarasuak behinola proposatutako gazteentzako formazio eskolekin. Ez al da gauza bera Euskarabentura bizi-ikaskuntzarekin lortzen dena? Euskalgintza gaztetu eta gazteak euskaltzaletu? Gogoeta batzuk baino ez dira …

Amaitzeko, berba batean Euskarabentura definitzeko eskatu ziguten. Eta nik zorakeria bota nuen (baina zentzu onean, eh?). Espero dezagun abentura zoro honek mila udaberri izatea. Hala bedi!

Aipatzearen aipatzeaz

2018-07-24  //  Aipuak  //  Iruzkinik ez

“Lurraldearen kontrolean oinarritutako eskematik gerrillen gerraren taktikara igarotzea komenigarria litzateke euskararen moduko hizkuntza gutxituen garabideak pentsatzeko orduan, erdarak nagusi diren inguruetan ere hegemonia-espazio txikiak irekitzeko aukera emango lukeelako”

Gorka Salces

“Euskarak tentsio militante bat behar du eta ez dugu galdu behar”

Pello Elzaburu

“Norbanako bakoitzaren borondatean, erabakimenean, burujabetzan hasten da erabakitzeko eskubide kolektiboa. Hortik eraikitzen da Herria”

Idurre Eskisabel

“Hizkuntza da inor nor egiten duena”

Ainize Madariaga

“Historiaren eremuan ekimen sortzailea berreskuratzeko borroka amaiezina da eta, horretarako, behar dugu autodefinizio komunitarioaren gaineko kontrol erreala espazioan eta denboran”

Ngugi wa Thiong´o

“Errealitate nazionala, dena den, ezin izango da eraldatu aurretik gure ingurune hurbilena eraldatzeko gaitasunik ez badugu”

Raul Zelik

Lur hau, Oier Guillan

2018-07-19  //  Poema soziolinguistikoak  //  Iruzkinik ez

Uztailean Galiziatik Euskal Herrira etorriko gara, Orereta aldera. Oier Guillan idazle eta aktorearen Lur hau poemara hain zuzen ere.

Lur hau

zeinari esaten diogun herria

hitz bakarrean kabitzen den arren

izateko hizkuntza oso bat

behar duen orubea

ez dakit zergatik esaten diogun lur

airez osatua denean

airez eta

hatsez

ahotsez

ezkutatzen ez diren

berbez

lur hau

zeinari esaten diogun herria

da

arnasten nauena

Dentsitateak zer eragina du kale erabileran?

2018-07-16  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Olatz Altunak Bat aldizkariaren 106. aldizkarian “Euskaldunon dentsitateak zer-nolako eragina du euskararen kale-erabileran?” artikulua eman du argitara. Ehunka datu, ehunka interpretazio egiten ditu Olatzek. Komenigarria da osorik irakurtzea, jakina, baina nik bi aipu ekarri gurako nituzke gaur blogera:

Gune soziolinguistiko honetan (euskaldunak %20-%50) ondorioa da adin-talde guztietan emakumezkoek gizonezkoek baino zertxobait gehiago hitz egiten dutela euskaraz.

Ezagutza altua ez denean, erabilera dezente baxuagoa da.

Euskararen gaitasunak gora egin ahala, ez da bakarrik gertatzen euskara gehiago erabiltzen dela, baizik eta gaitasunarekiko proportzioan erabilerak gora egiten duela. Hau da, gaitasunaren eta erabileraren arteko aldea txikiagotu egiten da gaitasunak gora egin ahala.

Hortaz, badirudi oraindik kale erabilera handitu gura badugu, gaitasunei ere egin beharko diegula kasu, biderkatu beharko ditugula gaitasunak eta horri lotutako ezagutzak.

Gure kultura soziolinguistikoa (2)

2018-06-25  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Gure kultura soziolinguistikoa (1)

Eta zelan astindu uste soziolinguistiko horiek? Zelan astindu uste horiek gorpuzten dituzten portaerak? Zaila da erantzutea, baina Pello Jauregiren berba eta idatzietan oinarrituko naiz horri erantzuntxo batzuk emateko.

Batetik, ulertu behar dugu zelan eraikitzen diren hizkuntza-arauak eta, hortaz, hizkuntza-ohiturak. Pello Jauregiren berbetan,

Harreman zirkular batean, subjektuek eraikitzen dute hizkuntza-araua, eta, atzera, hizkuntza-arauak erregulatzen ditu subjektuen beraien hizkuntza-jokaerak.

Hizkuntza-ohitura da subjektu batzuek komunean duten hizkuntza-arau baten araberako jokaera automatikoa. Eta hizkuntza-ohituraren aldaketa da subjektu batzuek hizkuntza-araua moldatzeko edo iraultzeko komunean egiten duten saiakera.

Bestetik, kultura edo uste soziolinguistiko horiek gehien bat aurreiritziak dira. Baina aurreiritziei ez zaie aurre egiten berbekin, praktikarekin baizik. Aurreiritziak praktikaren bidez gainditzen dira, praktika soziolinguistiko berriekin gainditu ditzakegu gure aurreiritziak. Pello Jauregik dioenez, Lasarteko Irten armairutik ekimenean ahobiziek gehien erabiltzen zuten berba euren testigantzetan “konturatu” zen.

Hirugarrenik, praktika berriak berak sortzen du motibazioa. Pello Jauregik hobeto azaltzen du:

Erabiltzen denak funtzioa du, balioa du, praktikotasuna du, zentzua du. Erabilera handitu ahala neurri berean handitzen da haren balioa erabiltzailearentzat. Zentzu horretan esan daiteke erabilerak berak baldintza egokiak sortzen dituela are gehiago erabilia izateko.

Hortaz, kultura soziolinguistiko berria sortzeko bide bakarra praktika berriak sustatzea da. Ahaztu barik, orain arteko praktika batzuk mantendu beharko ditugula. Izan ere, honakoa ez dugu ahaztu behar: “euskara Mendebalde zuriko parte honetan XXI. mendera iritsi bada milaka lagunek noizbait haren aldeko hautua egin dutelako izan da” (Idurre Eskisabel).

Gure kultura soziolinguistikoa (1)

2018-06-18  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Gure kultura soziolinguistikoan, hau da, gure jendartean errotuta dauden uste soziolinguistiko maioritarioetan, zer dago errotua? Oraingo honetan, batez ere, hizkuntza ohituren inguruan arituko naiz (bestelako uste soziolinguistiko asko daude hortik zehar).

Horretarako, Pello Jauregik Irten armairutik liburutik atera duen taula bati egin nahiko nioke jaramon. Horrek, nire ustez, gutxi asko (hartu behar da aintzat aitortutako datuak direla eta, seguruenik, desbiazio bat izango dute datuek) gure kultura soziolinguistikoan errotuta dauden uste asko uzten du agerian:

Azalpen batzuk behar ditu taula honek:

• Bikoteko harremanei buruzko datuak dira honako hauek. Lasarten parte hartu zuten ahobiziek honako erabilera hauek aitortu zituzten ahobizi izaten hasi aurretik.
• Lehen taulak honako hau adierazten du. Lehen letrak (Ondo edo Nahiko) ahobiziaren gaitasunari egiten dio erreferentzia. Bigarren eta hirugarren letrek, ostera, ahobizi bakoitzak aukeratutako 20 solaskideen gaitasunei egiten die erreferentzia: bigarrenak ulermenari egiten dio kasu eta hirugarrenak mintzamenari. Parentesi artean egonez gero, gaitasun oso mugatua duela  adierazten du.

Horra hor azalpenak. Orain horren gainean neuk egindako irakurketak:

• Argi ikusten da solaskideen gaitasunak eskastu ahala erabilera ere jaitsi egiten dela, nabarmen jaitsi ere. Hortaz, euskaldunok ez gaude ohituta gaitasun eskasa duen jendearekin euskarari eusteko. Gaitasuna behar bestekoa ez dela ikusi orduko, gehienok erdaretara salto egiten dugu.
• Gaitasuna altua den kasuetan, euskaldunak oro har leial jokatzen dute euskararekiko (behin eta berriro agertu da datu hau kale erabileren neurketetan, batez ere Txillardegiren eredu matematikoari jarraituta): 10etik 8tan euskaraz egiten dutela esaten baitute.
• Hala ere, Lasarteko ahobiziek (ez da ahaztu behar, jokaerarik euskaltzaleena duten pertsonez ari garela) aitortzen dute 10etik 1ean euskaraz egiten dutela oso gaitasun eskasa duten pertsonekin. Kopurua, agian, gehiegizkoa da, eta errealitatean txikiagoa da, baina badirudi oinarritxoa badagoela kultura soziolinguistiko hori aldatzeko.

Aste honetan, gure kultura soziolinguistikoaren zati baten berri. Hurrengo astean, hori aldatzeko bideez edo intuizioez.