Rocka puntua!

2018-01-16  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Alberto Irazuk liburu ederra ondu du rocka eta bertsolaritzaren arteko harremanen gainean: Rocka puntua! Azpigai asko lantzen ditu liburuak. Horien artean, rocka eta euskarazko hautuaren arteko harremanaz ere jarduten du Albertok. Ea zer dioen:

Hizkuntzaren hautua etengabea da euskarazko rockaren historia.

Euskarazko hautua bistaratu egin zuen Kortatuk, izugarri bistaratu ere.

Rockaren historian ez dago Kortaturen erabakiaren parekorik. Noiz ikusi da bostehun milioitik gora hiztun dituen aizkora milioira nekez helduko denaz ordezkatuta? Adibideak badira, baina kontrako norabidean. Behin gertatu zen eta beharbada ez da berriro gertatuo. Erabaki harrigarri hura garai jakin baten eta pertsona jakin batzuen konpromisoaren fruitu izan zen: gaur egun imajinatzea ere kosta egiten da, erdaraz arrakastaren eztitan bizi den rock talde bat, zer eta dena arriskuan jarriz euskara hutsean hasteko!

Euskarazko hautua beste hainbat arlotan elikatu gura dugunok irakasgaitxo batzuk atera ditzakegu hemendik, ezta?

Ez gaituzte ezagutzen, Joxan Artze

2018-01-15  //  Poema soziolinguistikoak  //  Iruzkinik ez

Dibulgatu eta dibulgatu

2018-01-11  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Udan Galizian eta Portugalen izan nintzen astebete (a ze gomutak!). Eta han nagoen guztietan bezala, liburuak erosteko erabiltzen dut. Aurten, besteak beste, “Sacar a lingua é de mala educación” erosi egin dut (eta “55 mentiras sobre a lingua galega” oparitu dit Xose Henrique Costasek, biba zu!).

Biak ala biak obra laburrak, irakurterrazak, dibulgatiboak eta aurreiritziak deseraiki nahi dituztenak. Lehenengoak elebitasun pertsonalaren apologia egiten du, oso modu errazean eta txukunean (dibulgatzaile aparta da Manuel Nuñez Singala, En galego por que non da beste liburu dibulgatzaile itzela). Elebitasunak haurrengan eta helduengan dakartzan aukerak aipatzen ditu bere liburu laburrean. Zuzen eta artez, eta atsegin.

Bigarrenak, ostera, galizieraren gainean eraikitako mito, aurreiritzi eta gezurrak deseraiki nahi ditu banaka-banaka. Hau ere dibulgatibo, hau ere zuzen, hau ere labur. Hara ere begiratu beharko genuke gure pedagogia soziala egiteko. Horretan, gu baino trebeagoak direlakoan nago.

Denok itzultzaile?

2018-01-08  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Urtzi Urrutikoetxeak Finlandiari buruzko artikulua idatzi du, orain dela gutxi Berria egunkarian. Bertan, Islandiari buruz ere aritu izan da. Eta honako hau zioen Urtzik:

Ostegunean, urteurrenaren bezperan, Ezkerra-Berdeak alderdiko emakume bat Islandiako gobernuburu bihurtu zen: Katrin Jakobsdottir. 2014an Bilbon elkarrizketatzeko zoria izan nuen (Zuzeu-n duzue irakurgai), eta txunditu ninduten gauzen artean, euskararen hiztunen erdiak dituen islandierak hain osasuntsu egoteko daukan errezeta izan zen: itzuli, itzuli eta itzuli, hizkuntza handiagoen makulu eta zubiak onartu gabe.

Bernardo Atxagak ere behin baino gehiagotan aipatu du itzulpengintzak duen indarra, hizkuntza baten biziberritzean. Eta, orduan, burura galdera bat etorri zait: euskaldun guztiok izan behar dugu itzultzaile?

Kontuan hartuta, gaur milioi bat inguru euskaldun garela eta gehienez ere hiru bat milioi izan gaitezkeela (hori bai, hemendik zenbat urtetara?), nire ustez denok izan beharko genuke (eta, hein batean, bagara) itzultzaile, gaur, bihar eta etzi.

Inoiz egingo dugun curriculum soziolinguistikoan itzulpengintza ere sartu beharko da gaitasun bezala.

Urruneko hizkuntza, Beñat Sarasola

2018-01-04  //  Poema soziolinguistikoak  //  Iruzkinik ez

Poesia maite dut eta soziolinguistika da blog honen gai nagusia. 2018an, hilean behin, poema soziolinguistiko bana ekarriko dut blogera, nik baditut batzuk prest, baina edonork poemarik proposatu gurako balu, badaki twitter bidez edo iruzkin bat utziz egin dezake.

Lehena, Beñat Sarasolaren “Urruneko hizkuntza”, 2007an argitaratu zuen Kaxa huts bat (Susa) liburutik hartua.

URRUNEKO HIZKUNTZA

 Urruneko hizkuntza batean

«zuhaitz» hitzak tristezia esan nahi du

«tristezia» hitzak loria

«loriak»k txorimalo

«txorimalo»k kuku

«kuku» esaten zaio epaitzeari

«epaitu» da hemen ikusi deitzen diogun hori

«ikusi» diotenean sorgindu esan gura dute

«sorgindu» diotenean laboratu

«laboratu» entzuten baduzu sinetsi uler ezazu

«sinetsi» entzutean baloi

«baloi» entzunda gizen

«gizen» erabiltzen dute exodoaren ordez

«exodoa» da beraientzat

guk denbora neurtzeko erabiltzen dugun gailua

Baina han ez dute epailearen aurrean

hizkuntza horretan hitz egiteko batere oztoporik

urruneko lurralde hartan ez dituzu «diglosia»

edo «normalizazioa» bezalako hitzak entzungo

ez dituzte euren hizkuntzaren aldeko

jaialdi erraldoiak antolatzen

han ez dago inor hizkuntza horren alde

ez dituzte irrati eta egunkariak zigilatzen

 Urruneko hizkuntza hartan

«hizkuntza» hitzak hizkuntza esan nahi du

Aipamenen azoka

2017-12-21  //  Aipuak  //  Iruzkinik ez

“Proiektu koloniala daramagu gorputzean eta hori ere desikasi behar dugu”

Lucrecia Masson

“Ahuldutako hizkuntza indarberritzeko plan orok oso kontuan izan behar du lekuan lekuko egoeraren aldakortasun hori, plangintza orokor delakoaren lilura hutsalak itsutuko ez badu saioa, eta ondorio makurrera eraman hainbat ilusio eder eta hainbat eginahal bizi”.

Mikel Zalbide

“Galdera da ea ba ote garen geure buruarentzat nor. Geure buruari baimena ematen ote diogun nor izateko, gorputz politikoak izateko, aske izateko”

Lorea Agirre

“Tokian tokikorik gabe, ez dago Euskal Herririk”

Maialen Kortabarria

“Zu nire hizkuntza komunitatekoa izatea nahi dut”

Petra Elser

“Jendeak, euskaltzaleek, aski barneratuta ez dutena da euskararen egoera administrazio publikoan garatzen dituzten beste politika publikoek eragin askoz handiagoa dutela hizkuntza politikak baino”

Eneko Gorri

Galesen komunitatea sendotzen

2017-12-18  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Komunitatearen sendotzea dugunok amets (euskararen gainean ardaztuta, jakina) beste herrialde batzuetan egiten dena ere begiratu behar dugulakoan nago. Gaurkoan Gales aldeko Menter Cwm Gwendraeth programa ekarri nahiko nuke blogera.

1991an sortu zen, Galeseko Hegomendebaldeko eskualde batean. Ostean, beste 8 eskualdeetan ere jarri da martxan. Helburua izan zuen hasieratik ikuspegi holistiko batetik lantzea hizkuntza plangintza.

Gonbidapen bidezko parte hartzearen bidez garatu dira delako programa hauek. Deialdi publikoa egin zen jendeak parte hartu zezan eta, horrez gain, bi langile kontratatu ziren komunitate plangintza hau aurrera eramateko.

20 interbentzio jarri ziren martxan komunitate plangintza honetan:

1. Hizkuntzaren transmisioa etxean kanpaina, jaio aurreko eta jaio osteko eskolak gurasoei elebitasunaren garrantziaren aurrean.
2. Saturday morning clubs: umeentzako galesera eskolak zapatu goizetan. Baina oso “eskola” ludikoak: kantatu, marraztu, rol jokoak, mimoa, dantza, berba-jokoak, puzzleak, idatzizko ariketak.
3. Fun clubs: 7-11 urte bitarteko umeentzako aisialdi klubak.
4. Youth clubs: helburua da hezkuntza, parte hartzea, boteretu eta adierazi. Ekintzen artean: jolasak, lehiaketak, autodefentsa (linguistikoa barne), lehen sorospenak, ingurumen lanak, lan boluntarioak, …
5. After-school clubs: eskolaz kanpoko ekintzak antolatzen dituzte, eskolekin elkarlanean, 3:00etatik 6:00etara.
6. Social events: artista galestarren zirkuitua, bariku eta zapatuetan.
7. Gwendraeth Valley festival: herri-bazkaria, folk kontzertuak, rock kontzertuak, kirol ekintzak, umeentzako ekitaldiak, irakurraldi publikoak eta abar. 4.000 pertsona inguru batzen dira.
8. Workshops: zapatuetan edo oporretan. Adibidez, antzerkia, dantza, idazmena, rock musika, kirolak, argazkiak, bideogintza, autodefentsa, musika, …
9. Youth theatre company: gazteen antzerki konpainia.
10. Visits by celebrities: gales ospetsuak bisitak antolatzen dituzte honako herri hauetara, solasaldiak izateko bertako jendearekin.
11. Village quizzes: herrien arteko lehiaketak.
12. Children in Need project: hezkuntza berezia behar duten umeentzako programa.
13. Galesa sustatzeko kanpaina merkataritza alorrean.
14. Galesa sustatzeko kanpaina boluntarioen elkarteetan.
15. Aldi bereko itzulpenak egiteko ekipamenduz hornitzea herriko gune nagusienak.
16. Talentu berriak bilatzeko programak kultura alorrean.
17. Community education courses: galesera ikastaroak helduentzako. Baina ikastaroak dira, ez eskola arruntak: ordenagailuak, argazkigintza, tokiko historia, galeserazko literatura, …
18. Galesa lantokietan sustatzeko kanpainak.
19. Tokiko historiari buruzko bideo sormena bultzatzea.
20. Baliabide eta informazio zentroa abian jartzea.

Gurean horren tankerako asko egin dira, bai udaletatik zein euskara elkarteetatik, ezta? Hala ere, ezagutu beharko genuke han egiten dena …

Euskararen betaurrekoak

2017-12-11  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Hizkuntza ohiturak aldatzearen inguruan gabiltza azken urteotan buru belarri ikertzen eta aztertzen. Baina, agian, lehen eskuko testigantzak falta zaizkigu (eta asko egon daiteke). Honako hau Jon Maiaren Berriak jaio ginen liburutik lapurtua:

Bertso eskolan nenbilen garai hartan, eta nire nerabezaroko hausnarketa abertzale sakonetan murgildua segur aski, nire anaia harrapatu nuen eta gutxi gorabehera esan nion: “Egoitz, zu eta ni euskaldunak gara eta nik ez dizut erdaraz gehiago hitz egingo”.

Ez nazazue matxakatu -oh euskal olinpoko intelektualok eta titulurik gabeko soziologook- esaldi honengatik, gogoratu ezazue 12-13 urte zituen mutiko baten bizitzaren pasarte jakin bat dela. Alta, niretzat funtsezkoa izan zen une hori, eta agian nire anaiarentzat ere bai. Egia da x adin bat arte -bakoitzarengan desberdina den adin horretara arte- inertziak edo subkontzienteak erabakitzen dituela zenbait gauza. Zure eguneroko hizkuntza, esaterako, edo baita zure futbol talde kutuna ere. Iritsi daiteke une bat, erabaki bat hartu eta inertziak hauts ditzakezuna. Gainera, hemen, Euskal Herrian, askotan gertatu den kasua da hau. Ikastolara joateko eta etxeko erdal hizkuntza aldatzeko erabakia ez genuen guk hartu, gure gurasoek erabaki zuten gure partez gure euskaldun izatea.

Lehenago edo geroago, norberak hautu bat egin behar du, edo zehatzago esanda, egin dezake. Nik nerabezaroaren hasieran egin nuen (…)

Nik ez dakit nire anaiak ze aurpegirekin begiratuko zidan, beno bai, berearekin. Baina 7-8 urte izango zituen orduan eta “Este tío que me dice” pentsatuko zuen. Baina garaipena zer den, lagunok! Ez dut gogoratzen inoiz nire anaiaren eta bion arteko gaztelerazko elkarrizketa, ez bada ama eta aita tarteko direla (…)

Baserritarrak gara gu

2017-12-06  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Gurean, profesional militantearen figura hedatua dago (gurean diodanean, euskalgintzaz ari naiz). Baina zer da? Zer demontre da? Zer eduki ditu figura horrek? Zer eduki izan beharko lituzke?

Gustatu edo ez, euskalgintza ez da ekoizpen arlo normal bat; eta sortzen diren lanpostuak ere anormalak dira; prestasunak, konpromisoak, inplikazioak eta horrelako jarrerek indar berezia behar dute. Profesinalizatzea ona da, beharrezkoa, baina profesionalizatze estandarra ez da egokitzen guk behar dugun horretara. Euskalgintzako lana hurbilago dago baserritarrenetik, eta horrek ez du ezer txarrik. Alderantziz esango nuke: bizitzeko modu bat da, eta asebetetzen du ereindakoa garatzen ikusteak ere.

Komunitatearen sendotzea

2017-12-04  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Edo community empowerment. Honako puntu hauek izan beharko luke dena delako horrek:

• “Arazoa” dutenek eurek hartzen dute bere gain arazoari konponbidea emateko ardura. Ahaldundu egiten dute euren burua eta, horrela, lidergoa sendotu egiten dute.
• Tokiko testuinguruetara egokitu eta moldatzen dira ekinbideak eta jardunak.
• Beraz, horizontala da batez ere (eta, edozein kasutan, ez bertikala da).
• Parte hartzea bai, baina, batez ere, “arazoa” dutenek osatutako erakundeak garatu eta sendotzen du komunitate boteretzeak. Hortaz, gonbidapen bidezko parte hartzea baino (lagungarria izan daiteke, baina ez ezinbesteko), irrupzio bidezko parte hartzea bilatzen du.
• Komunitaterako ingurune berriak sortu nahhi ditu eta, horrela, aldaketa politiko eta sozialak bultzatu.
• Identitate kolektiboa sendotzea dakar: eta, hortaz, lotura komunitarioak ehuntzen diren heinean, komunitatea bera sendotzen da.
• Gaitasun eta trebetasunak auto-aitortu egiten dizkio bere buruari komunitateak berak.

Eta definiziorik? Maritza Monterok honako hau ematen du: “komunitate bateko kideek (norbanakoek zein antolatutako taldeek) elkarrekin garatzen dituzten gaitasun eta baliabideak euren bizitza kontrolatzeko egiten duten prozesua da. Horretarako, konpromisoz, kontziente eta kritiko jardun behar dute euren ingurunea eraldatzeko euren nahi eta beharren arabera eta, era berean, euren burua ere eraldatuko dute”.

Ba, horixe, urtebete daukagu geure buruak sendotzeko komunitate gisara euskararen ardatzaren gainean.