Hasiera »
Txerraren bloga - Garaigoikoa
Txerra Rodriguez
Soziolinguistikari buruz dihardu blog honek, euskararen hizkuntza komunitatearen ikuspegitik beti ere.
Azken bidalketak
Iruzkin berriak
- Ama hizkuntza by Maria Reimondez - Garaigoikoa(e)k Ama hizkuntzaren egunaren kontra (eta alde) bidalketan
- Komun(e)k Hizkuntza politika ausarta ala hizkuntza komunitate indartsua? bidalketan
- Sustraiak - Garaigoikoa(e)k Soziolinguistika meets Butler bidalketan
- Txerra Rodriguez(e)k Komun bidalketan
- Imanol Epelde Pagol(e)k Komun bidalketan
Artxiboak
- 2024(e)ko maiatza
- 2024(e)ko apirila
- 2024(e)ko martxoa
- 2024(e)ko otsaila
- 2024(e)ko urtarrila
- 2023(e)ko abendua
- 2023(e)ko azaroa
- 2023(e)ko urria
- 2023(e)ko iraila
- 2023(e)ko uztaila
- 2023(e)ko ekaina
- 2023(e)ko maiatza
- 2023(e)ko apirila
- 2023(e)ko martxoa
- 2023(e)ko otsaila
- 2023(e)ko urtarrila
- 2022(e)ko abendua
- 2022(e)ko azaroa
- 2022(e)ko urria
- 2022(e)ko iraila
- 2022(e)ko abuztua
- 2022(e)ko uztaila
- 2022(e)ko ekaina
- 2022(e)ko maiatza
- 2022(e)ko apirila
- 2022(e)ko martxoa
- 2022(e)ko otsaila
- 2022(e)ko urtarrila
- 2021(e)ko abendua
- 2021(e)ko azaroa
- 2021(e)ko urria
- 2021(e)ko iraila
- 2021(e)ko uztaila
- 2021(e)ko ekaina
- 2021(e)ko maiatza
- 2021(e)ko apirila
- 2021(e)ko martxoa
- 2021(e)ko otsaila
- 2021(e)ko urtarrila
- 2020(e)ko abendua
- 2020(e)ko azaroa
- 2020(e)ko urria
- 2020(e)ko iraila
- 2020(e)ko abuztua
- 2020(e)ko uztaila
- 2020(e)ko ekaina
- 2020(e)ko maiatza
- 2020(e)ko apirila
- 2020(e)ko martxoa
- 2020(e)ko otsaila
- 2020(e)ko urtarrila
- 2019(e)ko abendua
- 2019(e)ko azaroa
- 2019(e)ko urria
- 2019(e)ko iraila
- 2019(e)ko abuztua
- 2019(e)ko uztaila
- 2019(e)ko ekaina
- 2019(e)ko maiatza
- 2019(e)ko apirila
- 2019(e)ko martxoa
- 2019(e)ko otsaila
- 2019(e)ko urtarrila
- 2018(e)ko abendua
- 2018(e)ko azaroa
- 2018(e)ko urria
- 2018(e)ko iraila
- 2018(e)ko uztaila
- 2018(e)ko ekaina
- 2018(e)ko maiatza
- 2018(e)ko apirila
- 2018(e)ko martxoa
- 2018(e)ko otsaila
- 2018(e)ko urtarrila
- 2017(e)ko abendua
- 2017(e)ko azaroa
- 2017(e)ko urria
- 2017(e)ko iraila
- 2017(e)ko uztaila
- 2017(e)ko ekaina
- 2017(e)ko maiatza
- 2017(e)ko apirila
- 2017(e)ko martxoa
- 2017(e)ko otsaila
- 2017(e)ko urtarrila
- 2016(e)ko abendua
- 2016(e)ko azaroa
- 2016(e)ko urria
- 2016(e)ko iraila
- 2016(e)ko abuztua
- 2016(e)ko uztaila
- 2016(e)ko ekaina
- 2016(e)ko maiatza
- 2016(e)ko apirila
- 2016(e)ko martxoa
- 2016(e)ko otsaila
- 2016(e)ko urtarrila
- 2015(e)ko abendua
- 2015(e)ko azaroa
- 2015(e)ko urria
- 2015(e)ko iraila
- 2015(e)ko uztaila
- 2015(e)ko ekaina
- 2015(e)ko maiatza
- 2015(e)ko apirila
- 2015(e)ko martxoa
- 2015(e)ko otsaila
- 2015(e)ko urtarrila
- 2014(e)ko abendua
- 2014(e)ko azaroa
- 2014(e)ko urria
- 2014(e)ko iraila
- 2014(e)ko uztaila
- 2014(e)ko ekaina
- 2014(e)ko maiatza
- 2014(e)ko apirila
- 2014(e)ko martxoa
- 2014(e)ko otsaila
- 2014(e)ko urtarrila
- 2013(e)ko abendua
- 2013(e)ko azaroa
- 2013(e)ko urria
- 2013(e)ko iraila
- 2013(e)ko abuztua
- 2013(e)ko uztaila
- 2013(e)ko ekaina
- 2013(e)ko maiatza
- 2013(e)ko apirila
- 2013(e)ko martxoa
- 2013(e)ko otsaila
- 2013(e)ko urtarrila
- 2012(e)ko abendua
- 2012(e)ko azaroa
- 2012(e)ko urria
- 2012(e)ko iraila
- 2012(e)ko abuztua
- 2012(e)ko uztaila
- 2012(e)ko ekaina
- 2012(e)ko maiatza
- 2012(e)ko apirila
- 2012(e)ko martxoa
- 2012(e)ko otsaila
- 2012(e)ko urtarrila
- 2011(e)ko abendua
- 2011(e)ko azaroa
- 2011(e)ko urria
- 2011(e)ko iraila
- 2011(e)ko abuztua
- 2011(e)ko uztaila
- 2011(e)ko ekaina
- 2011(e)ko maiatza
- 2011(e)ko apirila
- 2011(e)ko martxoa
- 2011(e)ko otsaila
- 2011(e)ko urtarrila
- 2010(e)ko abendua
- 2010(e)ko azaroa
- 2010(e)ko urria
- 2010(e)ko iraila
- 2010(e)ko uztaila
- 2010(e)ko ekaina
- 2010(e)ko maiatza
- 2010(e)ko apirila
- 2010(e)ko martxoa
- 2010(e)ko otsaila
- 2010(e)ko urtarrila
- 2009(e)ko abendua
- 2009(e)ko azaroa
- 2009(e)ko urria
- 2009(e)ko iraila
- 2009(e)ko abuztua
- 2009(e)ko uztaila
- 2009(e)ko ekaina
- 2009(e)ko maiatza
- 2009(e)ko apirila
- 2009(e)ko martxoa
- 2009(e)ko otsaila
- 2009(e)ko urtarrila
- 2008(e)ko abendua
- 2008(e)ko azaroa
- 2008(e)ko urria
- 2008(e)ko iraila
- 2008(e)ko abuztua
- 2008(e)ko uztaila
- 2008(e)ko ekaina
- 2008(e)ko maiatza
- 2008(e)ko apirila
- 2008(e)ko martxoa
- 2008(e)ko otsaila
- 2008(e)ko urtarrila
- 2007(e)ko abendua
- 2007(e)ko azaroa
- 2007(e)ko urria
- 2007(e)ko iraila
- 2007(e)ko uztaila
- 2007(e)ko ekaina
- 2007(e)ko maiatza
- 2007(e)ko apirila
- 2007(e)ko martxoa
- 2007(e)ko otsaila
- 2007(e)ko urtarrila
- 2006(e)ko abendua
- 2006(e)ko azaroa
Euskara ikasleak eraldaketarako iturri gisa irudikatu behar dira
2017-10-31 // Info 7 // Iruzkinik ez
Entzuteko hemen:
Edo, gurago baduzu, Info7n bertan.
Sechu Sendek bere garaian idatzi eta nik itzulitako (eta moldatutako) euskara irakaslearen dekalogoa.
Sistema eragile libre oso baten alde
2017-10-30 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Xan Airek artikulu gogoangarria idatzi du, nire ustez, Bat aldizkariaren 103. alean. Euskal jakobinismoa du berbagai beste gauza askoren artean. Hona hemen handik “lapurtutako” bi lerrokada:
Hortik atera zen bertze ideia garrantzitsua, hauxe izan zen: lokalki finkatua den egitasmoak, oihartzuna eduki eta eskain dezake maila zabalagoan.
Baina beste hainbat kontu ere du berbagai Xanek, esate baterako:
Akademia ere dakar lerroetara Xanek bere artikuluan:
Derion euskaraz egiteko aukerak
2017-10-23 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Aspalditxo esan zuen Eduardo Apodakak berari gehiago axola ziola Tafallan euskaraz egiteko egon daitezkeen aukerak, Tafallan bizi diren euskaldunak baino. Hausnarketa horretatik abiatuta, Derion Tximintx euskara elkarteko kideak uztailetik irailera ibili gara Derion euskaraz egiteko aukera horiek mapa batera ekartzen.
Landa-lana egin dugu, denda eta tabernetan, zerbitzu eta jatetxeetan. 150 establezimendu baino gehiago aurkitu ditugu Derion. Eta erdietan bada aukerarik euskaraz egiteko (leku batzuetan gehiago, beste batzuetan gutxiago). Euskaldunak aktibatzea da azken urteetako mantra eta hala da: aktibatu behar dugu geure burua, jakina. Baina aktibatzeko ere aukerak jarri behar ditugu mahai-gainean.
Eta hori egin gura izan dugu gure xumean: Derioko fruta-dendak, estankoak, ile-apaindegiak, tabernak, farmaziak, … Horietan guztietan euskaraz egin daitekeela probatu dugu eta, hortaz, aukera horiek ere aprobetxatu behar ditugu.
Gero eta “normalagoak”
2017-10-19 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Udan, besteak beste, Ibon Sarasolaren “Bitakora kaiera” irakurri dut (irentsi dut, hobe esanda). Bakoitzak bere zoroak bizi ditu eta bakoitzak baditu bere perbertsioak, zer egingo diogu bada!
Sarasolaren arabera, euskara batua da euskaldunon komunitateak egin duen miraririk handiena. Bere berbetan esateko, “euskara batuaren arrakasta da, ziur aski, euskaldunen komunitatearen historiako gertaera garrantzizkoena”.
Bere iritziz, corpus arloan gero eta “normalagoak” gara. Hau da, gure inguruko hizkuntzen parera iristen ari gara. Izan ere, bere ustez, euskara gero eta beregainago jokatzen ari da, hizkuntza-akademiari gero eta jaramon gutxiago egiten eta idazle “onei” gero eta jaramon gehiago egiten. Ea corpuseko urrats horiek estatusera eramateko kapazak garen, dedio!
Genetikarekin soziolinguistika egin
2017-10-16 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Enegarren teoria euskararen jatorriari buruz. Enegarren saiakera genetika eta hizkuntzen ibilbideak erkatzeko. Enegarren esentzialismo ariketa txatxua.
Genetikarekin ezin da soziolinguistika egin. Are gutxiago, eskema mental (edo aurreiritzi esan beharko nuke) modernoekin. Izan ere, ikerketa horiek guztiek oinarri hau hartzen dute: etnia (tribu edo dena delako) bat = hizkuntza bat. Eta, gainera, ikerketa horiek guztiek hizkuntzek egindako ibilbideetan faktore ekonomikoek, sozialek, politikoek eta pertsonalek duten garrantzia ez dute aintzat hartzen. Genetikak dena esplikatzen baitu. Ba ez, sentitzen dut, baina ez.
Iraganera nahi dute oraingo eskema mentalak proiektatu, baina, era berean, mezu zeharo arriskutsua ematen dute etorkizunari begira. Euren arabera, ezin du txinatar batek euskara ikasi, beltz batek euskara erabili, ijito batek euskara transmititu edo espainol batek euskara maitatu. Genetikarekin soziolinguistika egiten ari direlako eta soziolinguistika soziala da, ez esentziala.
Hizkuntzak performatzen al du?
2017-10-10 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
“Mundua ez da den modukoa, baizik eta guk hizkuntzaren bidez egiten dugun modukoa”
Suzanne Romaineren esaldi honekin abiatuko naiz. Eta jarraitu, jarraituko dut Suzanneren beste galdera birekin: “Jendartea aldatu egin behar da hizkuntza aldatzeko? Ala hizkuntza aldatzeak aldaketa sozialari lagundu diezaioke?”.
Egileak ez dio erabateko erantzuna ematen bi galdera hauei. Hala ere, gutxi gorabeherakoa bai: “hizkuntza ez da kulturaren isla pasiboa bakarrik, kultura sortzen ere laguntzen du”. Hortaz, badirudi Suzanne Romaineren arabera, jendartea eta hizkuntzaren arteko interakzioa iraunkorra dela.
Edo, bestela esanda: hizkuntza eta jendartearen aldaketarena joan-etorriko bidea da, joan-etorriko prozesua, biek elkarri eragiten diotela ematen du. Beraz, jendarte eraldaketa bilatzen dugunok hizkuntza aldaketa bultzatu behar dugu, eta alderantziz. Intersekzioak egiteko abiapuntu egokia izan daiteke.
Artabria
2017-10-05 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Ferrol aldean bada galizieraz lan egiten duen fundazioa, Artabria izenekoa. Eurek, hala ere, gurago dute zentro soziala deitu. Galizian han eta hemen sortzen ari diren zentro sozialen aitzindaria da gainera (Compostelako Gentalha aipagarrienetako da, nire ustez).
Ezagutu nuenean, batez ere, bere diseinu grafiko zainduak erakarri ninduen. Gero euren agendan musika, mugimendu soziala, oinarrizko kultura eta abar joan nintzen deskubritzen, sarearen bidez beti ere.
Handik gutxira, dokumental bat egiteko diru-batze kanpaina egin zuten. Turu artista handiak egin zien diseinua orduko hartan eta dirua jarri nuen. Denboratxoa pasa zen dokumentala egin arte, beste puska bat jaso arte eta beste puska bat ikusi dudan arte.
Eta ikusitakoan, arnasgune sozialak eta espazialak duten garrantziaz ohartu naiz. Artabria Ferrol inguruan galizieraz berba egiten duen espazio ia bakarra da eta hiztun berriak sortzeko lana erruz egin du urterik urte. Espazio fisikoak, espazio sozialak, galizieraz. Terra é lingua, ezta?
Jarrerak-portaerak
2017-10-03 // Info 7 // Iruzkinik ez
Originala Info7 irratian entzun dezakezue edo hemen:
Emuneko lankideei eskainia, soziolinguistikako jan-edanak saioaren ostean buruan geratu zitzaizkidanak daude hemen.
Jarrera eta portaeren arteko harremana zein den jakiteko ehunka ikerketa egin dira, psikologia sozialaren alorrekoak batik bat. Ikerketa horiek, salbuespenak salbuespen, zalantzan jarri dute bien artean elkarrekiko erlazio zuzenik dagoenik. Hau da, ezin da eratorri zuzenean eta ezinbestez jarrera on batek eragingo duela portaera aldaketarik.
Soziolinguistika arloan ere gauza bera gertatzen dela adierazi dute egindako ikerketek. Galizieraren kasua, esate baterako, paradigmatikoa da. Izan ere, galizieraren aldeko jarrerek nabarmen egin dute hobera, hango ikerketa soziolinguistiko nagusiek adierazten duten modura, 80ko hamarkadatik hona. Era berean, galizieraren erabilerak behera egin du urte hauetan guztietan. Hortaz, badirudi jarrerak hobetzeak ez dakarrela berez eta ezinbestez erabilera igotzea.
Eta zergatik? Alde batetik, arazo metodologikoek esplikatu dezakete bien arteko korrespondentzia falta. Jarrerak neurtzeko, batez ere, iritziak neurtu egiten dira. Eta, gainera, aitortutako iritziak dira, galdetegi estandarizatuen bidez jasoak. Baina horrek muga nagusi bat du: bakarrik helduko gara erantzuleak bere buruaz transmititu gura digun punturaino. Horraino bakarrik.
Hortaz … ez al litzateke jarrera beste bide batzuetatik neurtu behar? Hau da, euskararen alde zaudela galdetu baino, ez al litzateke neurtu behar egunerokoan hartzen ditugun hautuen norabidea?
Esate baterako, nire ustez, portaera txikiak neurtu daitezke eta horiek izan jarrera adierazten duten adierazleak. Adibidez, Korrika, Nafarroa Oinez edo Ibilaldian parte hartu izana, seme-alabak D ereduan matrikulatu izana, dakizun apurra erabili, kantak, kultur kontsumoa, euskaltegian inoiz matrikulatu izana, …. (lehen hurrerapena baino ez da adibide segida hau, findu beharko litzateke, doitu, egokitu, jakina, baina tira).
Hori guztia, jarrera metodo kuantitatiboen bidez neurtzen jarraituz gero. Bestela, beti izango dugu eskura jarrerak neurtzeko metodo kualitatiboak, eraginkorragoak kasu honetarako (baina, era berean, kuantitatiboekin alderatuta, zeharo garestiak).
Beste alde batetik, arazo teorikoak egon daitezke jarrera eta portaeraren arteko erlazio falta hori azaltzeko. Izan ere, erabileran, jarreraz gain, beste hainbat faktorek ere eragiten dute (gaitasun linguistikoa, ingurunea, arau subjektiboak, ohiturak, …). Horrela da. Inguruneak eragina du: adibidez, ezin da ahaztu hizkuntza aukera beti dela soziala eta publikoa; hortaz, besteek epaitu dezakete eta epaitzen dute edozein momentutan; ohiturak ere eragina du: ohiko portaera bat egiteak ez dakar esfortzurik, ia automatikoa da, baina portaera berri bati ekiteak, ostera, bai. Hortaz, norbanakoak bere ohituren aurka borroka egin behar du.
Arazo teorikoekin jarraituta, jarrera aldatzea portaera aldatzea baino errazagoa da eta, gainera, lehenagokoa da. Lehenago jarrera aldatu behar duzu, gero portaera aldatzeko (nahiz eta askotan jarrera aldatu eta portaera ez).
Jarrera, jarrera eta jarrera. Lehenago, motibazioaz hitz egiten genuen. Motibazioaren ontzia. Nire ustez, bada garaia ere jarreratik harago joateko eta motibazioaz berba egiteko. Portaera aldaketak sustatu nahi ditugun honetan, aldeko jarrera baino, aldeko motibazioa behar dugulako, eta hori oraindik zelan neurtu ez dugulako asmatu.
Homeostasia
2017-09-28 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Aurrekoan Txepetxi iaz egindako elkarrizketa bat deskubritu nuen. Betiko legez, zeharo iradokitzailea (eta betiko legez bere teorien barrunbeak ulertzeko zaila). Homeostasia kontzeptua zekarren artikulu horrek eta Txepetxek honela jasotzen ditu haren gaineko ingurumariak:
Eta Jon Sarasuak erabiltzen duen irekidura eta jarraidura horrekin gogoratu naiz.
30 urte: hizkuntzen ekologia
2017-09-25 // 30 urte // Iruzkinik ez
Orain dela 30 urte argitaratu zuen Txepetxek bere tesi doktorala, Un futuro para nuestro pasado liburukotea. Aurten ari naiz horien zipriztinak han eta hemen gogoratzen. Aurreko artikuluak:
Hizkuntzen ekologia terminoa Einar Haugenek asmatu bide zuen. Bere berbetan, “hizkuntza-ekologia hizkuntza orok bere ingurunearekin dituen elkar eraginen azterketa da”. Ordutik, dezente garatu da hizkuntza ekologia, eta gurean ere indartsu dago. Adibidez, hor dago Bat aldizkariak gaiari dedikatu dion monografikoa, euskara elkarteen mugimenduak aitortzen dion garrantzia, garabidetarren lana, Ekoguneko kideak haren dibulgazioan egiten ari diren lana, eta abar. Zabala eta joria da hizkuntza ekologiaren paradigma gurean (Lurraldea eta hizkuntza graduondokoan hizkuntza ekologia izeneko modulua ere badago).
Baina, gurean, hizkuntza ekologia lehendabizi aipatu zuena Txepetx izan zen, Jose Maria Sanchez Carrion, hain zuzen ere. Berak ekarri zuen kontzeptua euskal herrietara (bere “Lengua y pueblo” ospetsuan agertzen dira ekologiaren zantzuak han eta hemen), aitzindari beste behin.
Gaur egun, gainera, argitara eman duen azken argitalpenean “(Re)pensar o discurso” behin eta berriro heltzen dio hizkuntza ekologiari, hasiera-hasieratik (nire ustez). Hortaz, harako hark esaten zuen bezala, hizkuntza ekologiak eta hari lotutakoek jarraitzen dute izaten etorkizunez kargatutako armak.
Hori dela eta, hona hemen esteka batzuk hizkuntza ekologian sakontzeko: