Emakumeen esprinta XXI. mendean

2016-02-22  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Saioa Lizarralde lankideak Hizneteko sakontze egitasmoa feminismoa eta euskalgintzaren inguruan egin du. Lorea Agirreren berba batzuk jasotzen ditu:

“Gune euskaldunetan prestigioa du euskarak, eta euskara transmititzen du amak. Emakumeak prestigioa lortzeko hizkuntza behar du. Duela 30 bat urte gazteleraz egiten zuten, ama prestigioduna izateko kalean, nahiko desprestigiatuta zeuden eta. Gizonak prestigioa badu, eta berdin du zer hizkuntzatan aritzen den. Hori bai, toki euskaldunetan leialago dira neska gazteak. Izan ere, neskak arauak betetzeko hezten dira, eta euskara erabiltzen dute”.

Eta nik idatzitako esprinta ala maratoia post-arekin gogoratu naiz.

Soziolinguistika ala hizkuntza soziologia?

2016-02-18  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Aurrekoan soziolinguistika egin izeneko post-a argitaratu nuen. Joxean Amondarainek iruzkinetan aipatu zuen Mikel Zalbide jo ta su zebilela hizkuntza soziologiarekin …Erantzun labur bat eman nion, baina uste dut merezi duela erantzun luzeagoa.

Ez da gai hau berria. Orain dela 9 urte pasatxo abiatu nuen blog hau eta lehen post-a ere horri buruzkoa izan zen. Bertan esan nituenak eta gaur uste ditudanak oso antzekoak dira funtsean. Hala ere, ia hamarkada pasa da eta gauza batzuk aldatu egin dira (neure baitan behinik behin).

Hizkuntza soziologia hobesten nuen garai hartan. Gaur ere hori hobesten dut … Baina ….

Batetik, soziolinguistikak jarraitzen du izaten nagusi gurean. Klusterretik hasita eta azken komunikabideraino. Eta, bestetik, diziplinak berak izan duen bilakaera gero eta diziplinartekoago bihurtu du: soziologia ez ezik, psikologia, antropologia, genero-ikasketak, ekonomia, zuzenbidea, etnografia, zientzia politikoak, … aintzat hartzen dira, gero eta gehiago.

Hortaz, zalantzak nagusi dira, nahiz eta barnean soziologiaren alde egiten dudan (soziolinguistika askoz gehiago erabili arren).

Soziolinguistika egin

2016-02-15  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Aurrekoan egon nintzen lagun batekin berbetan, txorrotxean. Eta bide batezko euskalgintza aipatzen aritu nintzen. Berak errieta egin eta oso berba teknikoak erabiltzen ditudala adierazi. Orduan, erdi pikatuta esan nion: zuk zelan esango zenuke ba?

Kostatu zitzaion kostatu, baina … azkenean erantzuna eman (eta nik lapurtu egin diot blogerako): horiek soziolinguistika egiten dute soziolinguistika berba denik jakin barik. Tumatxa! Soziolinguistika egin: esamoldea bikaina iruditu zitzaidan. Are gehiago, nire moduan soziolinguistika jendartea eraldatzeko zientzia gisa ulertzen dugunontzat. Egin dezagun ba soziolinguistika!

Eusnob ala folklorezale?

2016-02-08  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Karpape gozo batean geunden, garagardoa eskutan, hontaz eta hartaz berbetan. Kanta tradizionalak eta herri-dantzak ez nituela maite aitortu, eta hara non esaten didan solaskideak: Folklorea maite ez duen lehen soziolinguista! Eta zur eta lur geratu nintzen.

Horren arraroa al da? Edo, hobe esanda, horren arraroa al naiz? Elkarrizketak jarraitu zuen eta, azkenean, esaten dit lagunak: Zu eusnob bat zara eta, gainera, azken aldion euskaltzaleen artean gero eta eusnob gehiago dago. Eta nik erantzun, zorrotz: Eskerrak!

Eta, ostean, burua bueltaka izan nuen denbora batez. Ez dut neure burua eusnob-tzat hartzen (Mursegoren kanta agertzen diren izen mordo bat sekula entzun barik), ezta folklorezale ere. XXI. mendeko euskaldun, Europako kulturan blai, baina ez bata ez bestea. Eta, berriro ere, zergatik dikotomiak ezarri? Eusnob ala folklorezale?

Transmisioan … (EKT)

2016-02-04  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Eskertzen da lantzean behin akademiaren ateak ireki eta plaza publikora salto egitea. Eta langintza horretan maisu eta maistra dira EKTko gradu-ondokokoak. Oraingoan sei telebista saio egin dituzte gure kulturgintzaren iraganaz, orainaz eta etorkizunaz hausnartzeko. Goienakoek denak txukun-txukun jaso dituzte webgune batean.

Hona hemen:

1. Olatua berrasmatu

2. Zama hegalduna

3. Hilzori – Gogo bizi

4. Mina eta grina

5. Ertzak batuz

6. Egin arte (ez gara izango)

Gutxiengo aktiboa

2016-02-01  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Moscoviciren arabera, gutxiengo aktiboa da indarrean dauden arauen kontrako taldea, bere buruaren gaineko kontzientzia duena eta barne antolaketa maila bat duena. Definizio horretan ez da jende gutxien duen taldea izan behar derrigorrez; aitzitik, haren ezaugarri nagusiena da boteretik kanpo egotea.

Gutxiengoa aktiboa edo ez-aktiboa izan daiteke. Aktiboa izateko beharrezkoa da bere buruaren gaineko kontzientzia izatea: helburuak ezagutu, mugak eta indarrak ezagutu.

Gutxieneko antolaketa ere izan behar du, funtzionamendu arau batzuk sortu behar ditu.

Gutxiengoen elementu batzuk euren arrakastarako gakoak dira:

1. Pentsatzen dena eta kanpoko zeinuen (hitzak, ekintzak) arteko erlazioaz kontziente izatea eta koherente izaten saiatzea, ziurtasuna transmitituz.
2. Mezuaren jasotzaileak nahasterik izan ez dezan, seinale sistematiko eta trinkoak erabiltzea. Berdina errepikatzea hitz eta ekintza ezberdinekin, ez ateratzea aurrez finkatutako portaeratik.
3. Gatazkak irauten duen bitartean, hitzak eta ekintzak esangura aldatu ez dezaten ziurtatzea.

Baina garrantzitsuena da euren portaeren estiloa. Bost estilo egon daitezke:

• Esfortzua: esfortzu handiena egin duela transmititzen duenak bere buruarengan eta bere iritzietan sinistzen duen irudia ematen du.
• Autonomia: mezu-emaileak bere interesen kontrako iritziak agertu ditzake eta horrek ematen dio sinisgarritasun morala.
• Zurruntasuna: planteamenduak aurkezteko zurrun agertzea eta negoziaziorako zirrikitu gutxi uztea.
• Ekitatea: alde guztiak berdin tratatzen saiatzea.
• Trinkotzea: mezu sinple, koherente eta sistematikoa.

Estilo hauetako bati eusteak fruituak ematen ditu, baina berrikuntza soziala lortu nahi bada, estilorik eraginkorrena trinkotzea ei da.

Eta honek guztiak zer zerikusi du euskalgintzarekin eta euskararen biziberritzearekin?

Aipu batzuk

2016-01-27  //  Aipuak  //  Iruzkinik ez

eta nik ez dakit zer esan …

Argi dago udalerri euskaldunetan euskaldunak %72 diren bitartean, udalerri horietan bertan gaztelaniaz hitz egiteko gai direnak dezente gehiago izango direla, %90 baino gehiago inolako zalantzarik gabe.

Iñaki Iurrebaso

Gero eta konbentzitua nago hizkuntza batez jabetzea ez dela prozesu intelektual bat. Gero eta garbiago daukat inguru bat behar duzula non eta hizkuntza hori behin eta berriro entzungo duzun.

Fermin Etxegoien

Jendarte bateko pertsonen multzo handi batek ez du bere bizitzan zehar hizkuntza bat uzten beste bat bereganatzeko.

Ralph Fasold

Euskara hizkuntza bisexuala da.

Anari

Hizkuntza komunala da, ezin agortuzkoa eta dohainikakoa, beste gauza guztiak, aldiz, pribatuak, ahitzeko modukoak eta garestiak direnean.

Joseba Sarrionandia

Gartxot eguna

2016-01-25  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Etorkizuna gaurtik egin nahi dugula eta egiten ari garela badakigu. Edo, behintzat, gero eta garbiago daukat hori. Eta etorkizun horretan ere mitoak eta imajinarioak bersortu behar ditugu. Ari gara, sarritan intuizioz, beste batzuetan berariaz. Mito eta imajinario horiek garrantzi handia dute eta harako hark esaten zuen bezala, gure egunerokoaren gasolina sinbolikoa beharrezkoa da. Kulturgintza zein mitogintzaren bidez. Aldez edo moldez.

Etorkizuna gaur. Horixe bizi izan genuen Pirineoen erdian dagoen Itzaltzu izeneko herrian urtarrilaren erdialdean, Gartxot egunean. Xuneren imaginarioaz blai, etorkizun euskaldun auto-zentratua zelakoa izan daitekeen bizi izan genuen gure larruetan, gure haragietan.

Argi dut, hala ere, etorkizuna ere borrokatu beharko dugula. Gaur eta atzo. Mitoak mito.

Soziolinguistika dosi txikiak (Sutondoko kontuak 6)

2016-01-24  //  Sutondoko kontuak  //  Iruzkinik ez

Kontzeptu berriak

2016-01-18  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Azken aldion, kontzeptu berri batzuk entzun ditut (bueno, horietako bi ez dira horren berri, baina bada euskaldun zahar eta euskaldun berri kategoriak bazterrean uzteko bide bat zenbait kasutan): bidelaria, bidelaguna, euskaldun 2.0 eta transeuskalduna.

Goazen pausoz pauso. Bidelaria eta bidelaguna berbalagunen mugimenduaren abaroan sortutako berbak dira. Bidelaria litzateke euskara ikasten edo euskara hobetzeko beharra duen pertsona (Eusko Jaurlaritzaren araberako terminologian gutxi gorabehera erdi-euskaldun deitzen dena). Bidelaguna, ordea, euskaraz ondo edo txukun jarduten duen pertsona da,  bidelari bati laguntzen diona bere euskara hobetzeko ibilbidean. Esan bezala, termino biak berbalagun (mintzalagun, solaskide edo mintzakide) mugimenduan sortu dira eta, gainera, batetik bestera salto egiteko aukera ematen du.

Euskaldun 2.0 kontzeptua Maisha MC barakaldarrari entzun diot. Haren ustez, badira ez zahar ez berri moduan kalifikatu daitezkeen euskaldunak. Txikitatik harremana izan dutenak euskararekin, baina akaso ez behar beste familian, euskaldun zahar kontsideratzeko. Eta berak euskaldun 2.0 kontzeptua proposatzen du horretarako (nire ustez, dezente zabaldu daitekeen kontzeptua da).

Transeuskalduna terminoa, ordea, Lutxo Egiak sortu du. Bere berbetan, euskalduna euskaraz dakiena baino euskara erabiltzen duena da. Izan ere, euskaldunak transitoan gaude, hainbat herri eta hiritan, euskaratik gaztelaniara (edo frantsesera) eta alderantziz, etengabe, lotu barik. Gure garunetan deriba etengabea dabil batetik bestera.