Hasiera » Txerraren bloga - Garaigoikoa

Quilombo (Sutondoko kontuak 4)

2015-12-01 // Sutondoko kontuak // Iruzkinik ez

Sutondoko kontuak liburuko beste kontu bat.

Brasilen ihes egiten zituzten esklabo beltzek oihanera jo ohi zuten. Oihanean bizirauteko elkartu egiten ziren ihes egindako beste esklabo batzuekin eta komunitateak sortu. Horiek dira, hain zuzen ere, izenburuko quilomboak. Komunitateak. Komunitate autoeratuak.

Ubuntu ere jatorri afrikarreko berba da, quilombo bezala. Esangura bat baino gehiago ei ditu. Baina hedatuena, antza, “ni naiz gu garelako” da. Honi lotuta pasadizoa kontatzen da. Antropologo (?) batek ume batzuei jokoa proposatu zien: zuhaitz baten ondoan fruituez betetako saskia jarri zuen. Umeei esan zien heltzen zen lehenari saski osoa emango ziola. Umeek elkarri begiratu, besoetatik elkar oratu eta batera egin zuten korrika, eta batera gozatu sariaz.

Antropologoak, orduan, harriturik galdetu egin zien zergatik: eta umeek ubuntu erantzun. Ni naiz gu garelako, alegia. Ubuntu da etxeko ordenagailua piztu eta ikusten dudan lehen berba. Izan ere, software libreko sistema eragile nagusiak Ubuntu du izen eta filosofia.

Gure etorkizuneko euskarak ere quilombo-ak eta ubuntu-ak beharko ditu.

Zirrikituetatik eragiten: soziolinguistika domestikoa

2015-11-30 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Martin Ugalde Kultur Parkean eman nuen hitzaldia osorik grabatu zuten. Hona hemen:

Mikrora egiteko garaia da

2015-11-30 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Hizkuntzaren erabileran eragiteko, datuek baino garrantzi handiagoa dute eguneroko beharrek, Txerra Rodriguezen esanetan. Martin Ugalde Foroan hitz egin du «soziolinguistika domestikoaz»

Txerra Rodriguez soziolinguista atzo, Andoainen, Martin Ugalde Foroan hitzaldia egiten.

Soziolinguistika alorrean begirada eguneroko beharretara eraman behar dela irizten dio Txerra Rodriguezek (Igorre, Bizkaia, 1978). «Makrotik mikrora». Martin Ugalde Foroan aritu zen atzo, Andoainen (Gipuzkoa),Zirrikituetatik eragiten: soziolinguistika domestikoa hitzaldia egiten. Eta argi mintzatu zen: «Datuek ez dute ezer esaten; eguneroko beharretara jo behar da hizkuntzaren alorrean elkar eragiteko». Horretarako, norbera «etorkizunaren mezu» bihurtu behar da, bilbotarraren ustez. Norbere hautua da zein hizkuntzatan aritu. Hizkuntza soziologian aritzen da Rodriguez, han eta hemen; baina Garaigoikoa blogean eta Twitterren, batez ere. Sutondoko kontuak liburua argitaratu berri du.

«Soziologuinstika ez da oso jakintza akademizatua; gehiago elikatzen da herri mugimenduetatik. Eta hori gabezia bat da, baina indargune bat ere bai». Rodriguezek «interbentzio eta eraldatze» zientzia gisa ulertzen du soziolinguistika, eta honela definitzen du: «Hizkuntzaren eta gizartearen arteko harremana da, diziplina askotatik edaten duen zientzia». Berak, baina,soziolinguistika domestikoa hitzak bere egin ditu, soziolinguistika «behetik gorako zientzia gisa» ulertzen duelako.

Rodriguezen ustez, «euskaldunok euskaraz aritzeagatik ditugun oztopoak gainditzeko zientzia izan beharko litzateke soziolinguista domestikoa», eta hor kokatzen du berak ere bere burua. Mapa eta ikerketa soziolinguistikoak eta kale neurketak izan zituen atzo hizpide, baina proposamena egin zuen datu horiek baino zehaztasun handiagoa ematen duten bideak jorratzeko. «Ikusten dut teleskopiotik begira ari garela denbora guztian, eta hori ondo dago, baina betaurrekoekin begiratzen hasi beharko ginateke».

Soziolinguistaren aburuz, datuek ez dute informazio osagarririk ematen. Joerak adierazten dituzte, eta hori garrantzitsua dela esaten badu ere, zenbakietatik «ihes» egiten du. Uste du datu kuantitatiboek «joerak zirriborratzen» dituztela, eta adierazi du aldaketarako aukera gutxi ematen dutela. «Diagnostikotik harago joan ahal izateko, bestelako gauza batzuei egin behar diegu kasu, betaurrekoen ordez mikroskopioa erabilita. Makrotik mikrora eginda».

Eta, alde horretatik, feminismoa eta jabekuntza edo ahalduntze eskolak ditu konparaziorako alor. Horietan ikusten du sozioliguistikaren giharra indartzeko bidea: «Iruditzen zait gu ere feminismoak egin duen bidea ibiltzen hasi behar garela». Horretarako, baina, soziolinguistika domestikoan trebatzeko dagoen tresna falta azpimarratu du Rodriguezek. «Euskalgintzari bestelako poztasun bat» falta zaiola iruditzen zaio.

Orain arte egindako bidea «oso ona» izan da bilbotarraren ustez, baina «folklorizazio zantzu oso indartsuak» ikusten ditu. Horren aurrean «egunerokoa politizatu» behar dela uste du, euskaldun eremuetatik hasita. Izan ere, haren iritziz, «erdara etxeko sukalderaino sartu da», gizarteak gero eta «harreman askotarikoagoak» dituelako. Egoera horretan, «hori aldatzeko erabakia norberak hartu behar du». Kontu horri garrantzi handiagoa eman behar zaiola ere aldarrikatu du. «Baina nola egin hori? Etorkizunaren mezu izanda». Horrek izan beharko luke soziolinguistika domestikoaren helburua. «Egunerokoan gehiago bultzatu beharko litzateke hori».

Jomuga bera helburu

Rodriguezen arabera, «behetik gorako bidea eginez lor daiteke bakarrik norbanakoa etorkizunaren mezu izatea», hiztun bakoitzaren hautua aztertuta. Identitateagatik, politikagatik, estetikagatik… aukera dezake bakoitzak egunerokoan zein hizkuntzatan aritu, «denak eragiten duelako». Baina, haren ustez, horretara jo behar da, «norberaren hautuetara, eta hor hasi aldaketarako bidea egiten».

Aldaketarako motibazio nagusia herri euskaldunetan egon ote daitekeen galdetuta, baina, ez dago ados Rodriguez: «Ahalduntzea ez dago herri txiki euskaldunen edo herri handi erdaldunen artean; azkenean ez dagoelako ia inor euskaraz ehuneko ehunean bizitzeko gai denik».

Egoera hori herri euskaldunetara ere iristen ari dela azpimarratu du bilbotarrak: «Ahalduntzeak hor ere izango du eragina». Eta erantsi du: «Herri handi erdalduna izan edo herri txiki euskalduna izan, jomuga denetan antzekoa izango da, eta herri bakoitzean ahalduntzearen funtzioa, edukiak, ardatzak eta norabidea ezberdinak izan daitezke». Horregatik, «gauzak beste modu batera egiteko ordua» iritsi dela esan du Rodriguezek Martin Ugalde Foroan: «Gure jomuga euskal hiztunak izan behar dira».

Orain artean gizartea erakartzeko bide nagusia «identitatea» izan dela esan du, baina, haren ustez, gizartea beste gauza batzuengatik erakartzen hasteko garaia da. «Euskal hiztunari erakutsi behar zaio zerbait galtzera doala; sentsazio hori eragin behar zaio. Eta hori gehiago etorriko da gune kaletar erdaldunetatik herri txiki euskaldunetatik baino».

10 pauso galiziera biziberritzeko

2015-11-25 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Galiziera jartzen duen tokian euskara jarri daiteke lasai asko, nire uste harroxkoan behinik behin.

Hizkuntza ohiturak aldatzeko metodorik onena

2015-11-23 // Sailkatu gabea // 2 iruzkin

Parte hartzeari buruzko masterra egiten ari naiz. Gauza interesgarriak izan ditugu (aldeak alde, normala den moduan). Egunetako batean Tomas R. Villasante irakaslea izan genuen klasean. Metodologia parte-hartzaileen ikuspegi berriei buruz egin zuen berba, lau orduko klase magistralean.

Eta hark esandako esaldi bat apuntatu nuen koadernoan: “Subjektuen arteko harremanak aldatuz gero, subjektuak eurak aldatu egiten dira”. Orduan, hizkuntza ohituren alorrera egin zuen jauzi nire buruak.

Eta honela formulatu nuen berak esandakoa: “Beraz, hizkuntza ohiturak aldatzeko metodorik onena, orduan, subjektuen arteko harremanak aldatzea da, antza”.

Aeroponikoak (Sutondoko kontuak 3)

2015-11-19 // Sutondoko kontuak // Iruzkinik ez

Originala Hitzen Uberan webgunean (“Sutondoko kontuak” izeneko liburuko pasarte bat).

Hizkuntza ez da Balentziagaren museoko perlaz eginiko soineko bat, baizik eta egunero erabiltzen dugun kamiseta erosoa. Asisko Urmenetaren berbak dira hauek. Egunero erabilerarekin zikintzen dugun kamiseta erosoa, gehituko nuke nik. Egunero berria den kamiseta erosoa.

Sechu Sendek, ordea, berba aeroponikoei buruz ohartarazten gaitu. Berba horiek dira lurrari atxikita ez daudenak, uzta aeroponikoak legez. Lurrari lotuta ez daudenak. Komunitateari lotuta ez daudenak, gehituko nuke nik.

Hizkuntza da komunitate batek errealitatea ulertu eta eraldatzeko duen tresnarik garrantzitsuena. Munduari egiten dion ekarpenik garrantzitsuena. Izan ere, zer da ba hizkuntza menderik mende gugana heldu den metafora saldoa ez bada? Komunitatearen eta norberaren (eta akaso hori da berezien egiten duena) beharrizanetara egokitzen, moldatzen, eratzen, bihurritzen den tresna perfektua da hizkuntza.

Beraz, lurrari lotuta dagoen komunitatearen adierazpen gorena dugu hizkuntzaren kamiseta erosoa.

Hala ere, gu barik, hizkuntza ez da ezer. Pertsona barik hizkuntzek ez dute baliorik, ez dituzte euren metaforak berritzen, ez dute bizitasunik. Izan ere, gu geu gara hizkuntzak biziarazten ditugunok, edo hilarazten ditugunok.

Nolanahi ere, zenbat zentimetro gara estalagmita baten bizitzan? Zenbat segundo gara hizkuntza komunitate baten bizitzan? Hala ere, estalagmita egiteko ur tanta guztiak dira beharrezko, ezinbesteko, guzti-guztiak. Hizkuntza komunitate batean hiztunak berdin.

Katalizatzaileak

2015-11-18 // Sailkatu gabea // Iruzkin bat

Bizitzan badira momentuak hizkuntza bat erabiltzen hasteko. Gurea moduko kasuetan, gainera, batetik bestera aldatu den jende asko dago. Eta horiek guztiek jendartean nagusi den korronte baten kontra igeri egiten hastea erabaki egin dute.

Erabaki horrek arrazoi sendoak behar ditu (edo ez), erabaki horrek determinazio sendoa behar du (edo ez). Baina, zer izan da hori eragin duen katalizatzailea? Zeintzuk dira gehien errepikatzen diren katalizatzaileak? Zelan eragin katalizatzaile horiek jende gehiagorenagana iris daitezen?

Galdera horien erantzunetan asmatzen badugu, gure biziberritzearen etorkizuna marra finez idazten jarraitu dezakegu. Bestela, ez.

Euskal kultura kontserbadorea ote?

2015-11-16 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Beñat Sarasolak berriki egindako elkarrizketa batean, esaten zuen “euskal kultura fase kontserbadore nabarmenean dagoela”.

Azken Jakin aldizkarian (Jakin 209) Josu Larrinagak euskal musikari buruz honako hau esaten du:

“Euskal musikak borrokari oso loturik segituko du, (…) talde handi askok (…) kanta bikainak egingo dituzte presoen inguruan, hildakoen omenez, borroka segitu beharrari buruzkoak. Euren emaitzak onak izan dira, eta zintzoak, baina euren atzetik beste “txanpinioi” uzta erraldia agertu da, taldeak eta taldeak beti tematika estu eta itxi bati lotuak, sonoritate zehatz batean finkaturik (…), eszenan egoteko eta jarduteko erritual errepikakor eta lehorrean harrapaturik (…).

(…)Eta, horrela, badirudi jarrera borroka antzu horrek musikaren kreatibitatea agortu, idortu, ito egin duela”.

Eta galdera da: euskal kultura kontserbadorea ote da?

Operatiboa

2015-11-11 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Berriki ikasi dut politika publikoek hiru dimentsio dutela: sinbolikoa, substantiboa eta operatiboa. Ikus dezagun adibide batekin hobeto.

Udalerri batek onartzen badu euskararen ordenantza bat, dimentsio sinbolikoari dagokion lana egiten ari da. Ordenantza horrek, esate baterako, Aholku Batzorde bat aurreikusten badu eta sortzen bada, dimentsio substantiboan arituko ginateke. Azkenik, operatiboak Aholku Batzorde horren eskumenak, funtzionamendua, dinamika eta abar aztertzen ditu.

Beraz, itauna hauxe izan beharko litzateke: zelakoa da politika publikoen operatibitatea euskarari dagokionez? (ez daukat erantzunik, airera botatzen dudan galdera baino ez da)

Sutondoko kontuak (2)

2015-11-10 // Sutondoko kontuak // Iruzkinik ez

Hitzen Uberan webgunekoek elkarrizketa egin didate “Sutondoko kontuak” liburuari buruz.

Autoedizioaren bidetik plazaratu du Txerra Rodriguezek Sutondoko kontuak lan berria. Txatalez osatutako lana da, han-hemen bildutako “kontuez” osatua, soziolinguistikak eta haren dibulgazioak lotuak datoz guztiak. Egileak berak azaldu dizkigu lanaren nondik-norakoak. (Irudia osorik barruan).

Autoedizioaren bidea aukeratu du Txerra Rodriguezek Sutondoko kontuak argitaratzeko. Aurretik Sechu Senderen Made in Galiza liburuaren itzultzaile gisa ezagutu dugu Hitzen Uberanen.

Sutondoko kontuak azaroaren 23an aurkeztuko du estreinako aldiz, 19:00etan Bilboko Kafe Antzokian. Aingura hegodunak atalean liburuko BI TESTU irakurri ditzakezue.

Egileak berak eman dizkigu liburuari buruzko azalpenak:

Ipuinak eta soziolinguistika, liburu hau ulertzeko bi oinarri. Zer du fikzio-literaturatik, zer saiakeratik?

Fikziotik gutxi du liburuak, Saiakeratik du gehiago. Baina lehenengo momentutik ahalegina egin dut saiakera aspergarri eta astun horien tankerakoa ez izaten. Horregatik, kontu laburrak erabili ditut, gehienak orrialde batetik beherakoak. Arina egin nahi izan dut, ahalik eta zabalen egitea gura izan dut saiakera, ahalik eta jende gehiagorengana iristeko asmoarekin. Horrek ez du esan gura zorrotza ez denik, zorrotza bada izan.

Liburuak ere badu biluztetik nahikoa. Nire bizitza propiotik pasadizoak hartu ditut (lagunartekoak, familiakoak eta abar) eta gako soziolinguistiko batzuen arabera saiatu izan naiz aztertzen. Era berean, lapurreta asko duen liburua da. Nik ez dut ulertzen zientzia lapurren artea ez bada. Hau da, soziolinguistikan eta beste edozein adar zientifikoan aurrera egiteko modua da besteek esandakotik edatea, besteek esandakoa hartu, hobetu edo larrutzea eta hortik material berriak sortu. Eta, gutxi asko, hori irudikatzen saiatu izan naiz liburu honetan.

Hauxe duzu testu propioekin osatutako lehen lana. Itzulpengintzan murgilduta egon osteko urratsa da, edo lehenagotik izan duzu testu propioak idazteko joera?

Itzulpegintza izan zen lehenago, baina itzulpengintza literariora jo aurretik hasi nintzen testu propioak idazten. Garaigoikoa izeneko blogean (http ://blogak .com /garaigoikoa) hasi nintzen orain dela 9 urte. Egia da, hasiera batean ikasitakoa ez galtzeko eta neure buruari egunean egoteko hasi nintzela. Baina denbora pasatu ahala, gustua hartu eta ehunka artikulu argitaratu dut ordutik. Eta, zentzu batean, bloga bera izan zen itzulpengintza literariora (eta itzulpengintzara, oro har) bultzatu ninduena.

Autoedizioaren bidea hartu duzu liburu hau plazaratzeko. Zergatik? Hasieratik izan duzu argi hori izango zela bidea?

Hasiera batean, liburuko testuak idatzi egin nituen Pamielak sustatutako Juan Zelaia saria buruan nuela. Azken bi urteotan ez da saririk izan eta haiekin harremanetan jarri nintzen argitaratzeko. Baiezkoa jaso arren, azkenean ez da gauzatu eta, orduan, testu horiei neure kabuz irtenbidea ematea erabaki nuen, inguruko batzuen desanimoak jaso ostean. Hala ere, nire ustez, gero eta aukera gehiago daude autoediziorako eta hurrengo libururik eginez gero, segur aski autoediziora joko nuke hasiera-hasieratik.

Salmenta puntuak eta aurkezpen egunak lotzen ari zara apurka. Nolako aurkezpenak izango dira?

Salmenta puntu batzuk zehaztuta ditut dagoeneko. Bilbon Anti liburu-dendan egongo dira liburuak, Derion Arinkan, Ondarroan Zurrumurrun, Algortan Hiruka eta Bizarra Lepoan-eko bulegoetan, Arrasaten Olgetan, Iruñean Katakrak eta Karrikirin, Maulen, Donapaleun eta Garazin ere izango da salgai. Durangoko azokan ere egongo naiz, autoedizioen mahaian. Eta beste herri batzuetan ere ari naiz, nahiz eta guztiz konfirmatuta ez izan.

Aurkezpenak ere prestatzen hasi naiz. Lehena izango da Bilboko Kafe Antzokian, azaroaren 23an, arratsaldeko 7etan eta Derion ere izango da abenduan. Durangoko azokako Areto Nagusian ere aurkeztuko dut liburua, abenduaren 6an, arratsaldeko 16:00tan. Maulen eta Donapaleun ere aurkezpenak egiteko asmoa dut.

Aurkezpenak zelakoak? Ba, saiatuko naiz leku bakoitzean ezberdin egiten. Guztietan irakurriko dut liburuko pasarteren bat edo beste, guztietan saiatuko naiz aurkezpenaz gain zerbait eskaintzen (Derion txakolina adibidez). Eta denbora badut, ikus-entzunezko zenbait ere eramango ditut aurkezpenetara.

Sechu Senderen lanak itzuli dituzu, tartean Made in Galiza. Nolabaiteko eragina izan duzu hura liburu hau idazterakoan?

Duda barik, Made in Galizak eragina izan du. Baina ez da inondik ere haren moldatze edo euskarara ekartze bat. Ez da fikzioa hura bezala. Beste zerbait da. Hura bezala, soziolinguistikaren dibulgazioarekin konpromisoa dute sutondoko kontu hauek, soziolinguistika egunerokora ekartzearekin eta edonori zabaltzearekin.

Izan ere, ez dut egin nahi izan soziolinguistika tratatu akademiko mardula, erreferentziaz josita eta nolabait nire nagusitasun intelektuala erakutsi nahian. Ez. Nik soziolinguistika gure errealitate hurbila eraldatzeko zientzia gisa baino ez dut ikusten eta, zentzu horretan, liburu honek bere xumean eraldatze bide horretan aurrerapauso txikia izan gura du.

Quilombo (Sutondoko kontuak 4)

Zirrikituetatik eragiten: soziolinguistika domestikoa

Mikrora egiteko garaia da

10 pauso galiziera biziberritzeko

Hizkuntza ohiturak aldatzeko metodorik onena

Aeroponikoak (Sutondoko kontuak 3)

Katalizatzaileak

Euskal kultura kontserbadorea ote?

Operatiboa

Sutondoko kontuak (2)

Txerra Rodriguez

Azken bidalketak

Iruzkin berriak

Artxiboak

Kategoriak

Meta