Aiputegia (i)

2015-02-18  //  Aipuak  //  Iruzkinik ez

Hilean behin aipuak ekarriko ditut blogera. Gaurkoan lehen alea:

Julen Arexolaleiba:

Elebakarrak amaitzen zaizkionean hizkuntza bati, derrigortasuna amaitu zaio.

Lorea Agirre:

Euskara hemen galdu edo irabaziko da. Munduan euskara galduko da hemen, edo irabaziko da hemen. Gaztelania hemendik desagertuz gero, munduan ez da galduko. Euskara desagertuz gero, bai.

Paula Kasares:

Hiztun baten adinkideek aunitzez ere eragin sendoagoa dute bere hizkeran eta portaeratan gurasoek baino.

Koldo Telleria:

Hizkuntza bakoitzak bizitzeko modelo, kontsumorako modelo eta, azkenik, lurraldea ulertzeko ikuspuntu propioa du eta baita bere baitako gizarte antolaketa propioa ere.

Asisko Urmeneta:

Ez balute kantatuko ahots ederreko txoriek baizik, oihana isilpean legoke.

Tribuaren berbak 2

2015-02-12  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Tribuaren berbak bigarren denboraldia ere amaitu egin da. Kike Amonarrizek gidatzen duen lan-taldea berriro ere ikaragarrizko esfortzua egin du euskara albiste positiboekin lotzeko. Iker Martinez de Lagosek nik baino hobeto deskribatu du saioa bi txio hauetan (lehena eta bigarrena). Momentu askotxo daude gogoratzeko bigarren denboraldi honetan ere. Eta berriro ere, aurrekoan egin bezala, saio guztien gidoiak igo dituzte sarera denok eskura izan ditzagun. Eta erabili ditzagun eskoletan, komunikabideetan edo ahal/nahi dugun lekuetan. Eta gogoratu, martxotik aurrera itzuliko da saioa, ordubete iraungo du eta ziur tribukideok pozik uzteko modukoa izango dela. Zain gaude!

• Zergatik da garrantzitsua euskara?

• Mundu gerrak eta euskara

• Ezkerraldean

• Hizkuntza bat ikasteko hamaika aukera

• Garuna hizkuntzaren fabrika

• Okzitaniera, Euskal Herriko hizkuntza

• Kultura export

• Etxe barruko erronka

• Euskara justizia eske

• Kostaldeko enkantua

• Kiroletan euskaraz

• Iruñea, hiri buruzagia

• Eredu ere bagarelako

Hizkuntza komunitatea

2015-02-09  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Soziolinguistikan eta auzo jakiteetan (soziologia, jendarte psikologia edo antropologian) hizkuntza komunitate kontzeptua erabilienetakoa da eta, aldi berean, eztabaidatuenetakoa. Horren adibide euskarazko ordainak izan daitezke: hizkuntza komunitatearekin batera hiztun-komunitate, hiztun-herria, hiztun taldea, komunitate linguistiko, …

Gatazkatsua da adigaia eta gatazkatsua adiera bera. Maddi Juaristik kontzeptuaren aurre-atzeak, ertzak eta tolesdurak ederto azaldu eta irudikatu ditu honako prezi honetan:

Izan ere, irudikatzen erraza izan daitekeen arren, komunitatea zer den definitzea zaila egiten zaigu, bai soziolinguistikan bai bestelako jakiteetan ere. Argi dago komunitateak oinarri fisiko zein sozial batzuk izan behar dituela. Hori bai, oinarri horiek zeintzuk diren esatea ez da inondik ere erraza.

Bestetik, egile batzuek azpimarratzen dute komunitateak ere badituela nolabaiteko oinarri psikologikoak. Hau da, komunitateko kide izateko pertsona batzuek (guztiek?) komunitate horren partaide direla sentitu behar dute (sentitu edo aldarrikatu, kasu batzuetan).

Ikusten denez, kontzeptu bihurria da hizkuntza komunitatea. Kontzeptuaren mugak zein definizio ezek beste kontzeptu batzuk goratu dituzte euren aurre-atzeak hobeto zedarritzeko asmoz: hizketa komunitatea edo praktika komunitatea. Baina bi horiek hurrengo batean, ezta?

Nathual

2015-02-05  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Mexikon bizi dira nathualak. Aspalditxo egin zuten ikerketa antropologiko (soziolinguistiko) bat hango hiztunekin. Bi jarrera nagusi antzeman zituzten hiztun horien artean:

1. Nostalgiaren diskurtsoa deitutakoa: batez ere, adineko gizonezkoek darabilte, klase sozial ertain-altukoak. Haien iritziz, oraingo hizkuntza nahasi egin da, ez da purua. Eskolarekin aurreratu da, espainieraren ezagutza handitu da, baina oraingo (orduko) gazteek errespetua galdu dutela uste dute.

2. Nostalgiaren kontra-diskurtsoa deitutakoa: batez ere, andrazkoek darabilte. Adinekoak eta klase sozial guztietakoak (pobreak zein pobreak ez direnak). Haien iritziz, lehen hizkuntza puruagoa zen, baina pobrezia handia zegoen, ez ziren garai hobeak. Oraingo gazteek errespetua lehengoen antzerakoa dutela uste dute, baina behintzat orain irakurtzen badakite. Hori bai, espainieraz egiten dute euren artean.

Nire ustez, diskurtso biek kalte egiten diote nathual hizkuntzaren geroratzeari. Lehenengoak ez du uzten lexiko berria jasotzen. Hizkuntza jendartearen beharrei egokitu behar da. Bestela, tresna kamutsa da. Ez da jendarterako baliotsua.

Bigarren diskurtsoak, berriz, modernitatea, aurrerapena, garapena espainierarekin lotzen du. Eta, kasu honetan ere, nathual hizkuntzak ez du balio.

Beraz, hirugarren diskurtsoa (eta hari lotutako praktikak) eraiki behar da, ezta?

Plangintzen balorazio soziolinguistikoa (osorik)

2015-02-03  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Plangintzen balorazio soziolinguistikoa (eta IV)

2015-02-02  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Lan arloko plangintzen balorazio soziolinguistikoari buruzko saileko laugarren artikulua.

Plangintzen balorazio soziolinguistikoa (i)

Plangintzen balorazio soziolinguistikoa (ii)

Plangintzen balorazio soziolinguistikoa (iii)

Norbanakoaren maila:

Gaitasun erlatiboa:

Enpresek bestelako erakundeen gain uzten dute oro har langileen gaitasun erlatiboari dagozkionak: unibertsitateak, lanbide heziketako zentroak, … Gero eta gehiago dira erakunde hauetan euskaraz eskaintzen diren ikastaroak eta abar. Baina oraindik gaur da eguna non enpresako langile euskaldun askok laneko kontuetan gaitasun handiagoa duten gaztelaniaz euskaraz baino. Beraz, lana euskaraz egin ahal izateko sekulako arazoa dute askok.

Motibazioa:

Euskara planetan orain arte zeharka landu da motibazioa. Azken urteotan, motibazioa zuzenean lantzen ari da eta aurrepauso batzuk egin dira (adibidez, motibatu topaketa). Baina bide horretan oraindik ezezagutza handia dugu horretan ari garen teknikariok.

Bestalde, planaren komunikazioan (enpresa barnean zein kanpoan) ere oraindik badugu zer hobetua. Eta, kontuz, komunikazioa egokia ez bada, langileen motibazioa apaldu dezake.

Azken hausnarketak:

Lan arloan euskararen erabilera normalizatzeko planen emaitzak, mugak muga, agerikoak dira eta beren eragina gizartean ere antzematen da. Pentsa daiteke zer-nolako aurrerakada ikus genezakeen planei kudeaketa zorrotzagoa aplikatuko balitzaie, eta beren alderdi ilunak ezagutza zientifikoagoaz argitu eta landuko balira? (Iñaki Martinezen hitzak dira, baina neure egiten ditut).

Herri txiki infernu handi

2015-01-29  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ostera ere arnasguneak. Ostera ere herri txikiak. Sinistuta nago arnasguneen etorkizuna herri koskorragoetan jokatzen dela, Zarautz, Tolosa, Bergara, Ondarroa edo Azpeitia bezalakoetan. Baina ez gaude ezerri uko egiteko moduan.

Horregatik, gustora handiz jarraitzen ari naiz ETB egiten ari den programa: Herri txiki infernu handi. Herri txiki euskaldunen gorazarre, euskaraz (zelan bestela?), modernotasuna aldarrikatzen, harrotasuna eta irribarrea batuz.

Txikia maite dugu.

Orain arte:

– Goizueta

– Errezil

– Ea

– Aramaio

Plangintzen balorazio soziolinguistikoa (iii)

2015-01-26  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Lan arloko plangintzen balorazio soziolinguistikoari buruzko saileko hirugarren artikulua.

Plangintzen balorazio soziolinguistikoa (i)

Plangintzen balorazio soziolinguistikoa (ii)

Gizartearen dimentsio mikrosoziala:

Gizartearen dimentsio mikrosozialean egoerak ditugu. Hizkuntzaren erabilera ahalbidetzeko hiru baldintza bete behar dute egoera hauek: solaskideen ageriko gaitasuna, harremanen trinkotasuna eta hizkuntza-hautua egiteko ahalmena. Banaka landuko ditugu hiru hauek:

Solaskideen ageriko gaitasuna:

Solaskideen arteko ezagutza linguistikoa errazteko neurriak sarri askotan planteatzen dira planetan (administrazioan ez bezala, Iñakiren berbetan). Gainera, enpresako kideen artean oro har eta salbuespenak salbuespen, zeintzuk dakiten euskara eta zeintzuk ez nahiko ezaguna da.

Bezeroei begira ere, posta elektronikoetan, telefono bidezko harreran eta abarretan, aurrerapausoak izan dira identifikazioa egite aldera. Gainera, normalean plan batean egiten den lehen gauza izan ohi da hizkuntza paisaia euskalduntzea. Horrek dakarrenarekin.

Harremanen trinkotasuna:

Harremanen trinkotasunean egiten dute euskara planek herren, nabarmen egin ere. Izan ere, lanpostuei ezarritako irizpideetan ez dira kontuan hartzen postu horiek beteko dituzten langileen arteko harremanak. Horrela, kasu askotan ezinezkoa da euskaldunen arteko sare trinkorik sortzea, dauden bakanak erdaldunen harreman-sareetan barreiatuta daudelako.

Hautua egiteko ahalmena:

Enpresetan ordezkari guztiak ez daude euskaraz gaituta, eta gaituak direnek mugarik handiena dute lan-hizkuntza gisa baliatzeko.

Hala ere, egia da azken urteotan gero eta plan gehiagotan lantzen ari garela lidergoa. Liderren eredugarritasuna, liderrak aktibatzeko plangintzak, liderren hizkuntza-inertziak aldatzeko lana, … Hala ere, lan handia dago oraindik egiteko liderren ahalduntzean.

Hitanoa

2015-01-22  //  Sailkatu gabea  //  5 iruzkin

Nik ez dakit hitanoz berbetan. Nire lankide gizonezko gehienek badakite eta erabiltzen dute (nirekin ere askotan). Baina nik ezin diet jarraitu …

Bat aldizkariaren 91. aldizkarian Josu Ozaitak artikulu interesgarria idatzi du Tolosaldean hitanoak gazteen artean duen egoeraz. Landa-lan interesgarria egin du (niretzat interesgarriena gazteek eurek esandakoa izan da). Eta bi aipu ekarri eta komentatu nahiko nituzke:

“Hikak erlazio asko dauke baserri giroakin, horreatik zu hikaz hasten zeanen … ba gu haste gea ta 80 urteko behiak paseatzen ibiltzean atton bat bezala, eta ez dauke zertan hola izan beharrik. Horrekin erlazionatzen deulako sin mas …” (Maider, 23 urteko tolosarra).

Gurean, mendebalde aldeko euskaldunok ere horrela sentitu izan gara inoiz bizkaieraz aritzean. Hika kendu eta bizkaiera jarri eta antzera sentitzen garela askok esango nuke.

“Ni oain dela gutxi hasi naizela hika hitz eitten, oain kontuatze naiz nik hika erabiltzen detela funtzio bat bilatzen diotelako, informaltasun toke hoi … ni ez naiz hasi hika hitz eitten galdu ingoalako” (Aitzol, 19 urte, Tolosa)

Gurean, mendebalde aldean etxetik euskara ekarri ez duten batzuek bizkaiera ikasi eta erabiltzen dute egunerokoan. Izan ere, Tolosa inguruetan hikak ematen duen informaltasun toke hori gurean bizkaierak ematen du.

Eta abar.

Plangintzen balorazio soziolinguistikoa (ii)

2015-01-19  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Lan arloko plangintzen balorazio soziolinguistikoa egiten jarraitzen dut.

Plangintzen balorazio soziolinguistikoa (i)

Ebaluazio soziolinguistikoa egiteko, Iñaki Martinez de Lunak eredu teoriko bati jarraitzen dio. Horretarako hiru maila bereizten ditu: maila makrosoziala, maila mikrosoziala eta norbanakoaren maila.

Gizartearen dimentsio makrosoziala:

Estatus juridikoa:

Kasu honetan daude seguruenik alderik handienak administrazio eta enpresetako planen artean. Izan ere, administrazioak behartuta daude elebitasuna errespetatzeko eta enpresak ez. Beraz, enpresek borondate hutsez heltzen diote euskara planari.

Gizartearen babesa:

Iñakik dio ematen duela administrazio planetan ez dela aztertzen gizartearen babesa. Enpresetako planetan ere oso gutxi hartzen da aintzat nire ustez. Izan ere, ez dakit zer puntutaraino gizarteak begi onez ikusten duen enpresen euskalduntzea. Askotan ematen baitu gizarteak euskara ez duela ikusten lan arloan.

Hizkuntza politika:

EAEn euskara planari oratzen dioten enpresek laguntza batzuk dituzte, Lanhitz programaren baitan. Baina eredua zurruna da. Izan ere, langile gutxiko enpresek arazo handiak dituzte diru-laguntza minimoak jasotzeko, baita establezimendu txikiak ere (tokian tokiko udal batzuek, hala ere, diru-laguntzak bai ematen dituzte). Oso plan perfektuak dira diruz laguntzen direnak. Euskararen aldeko pauso txikiak eman ahal dituenari aukera gutxi geratzen zaio (baita euskara hutsez funtzionatzen duten enpresei ere). 

Era berean, euskararen kudeaketarako Bikain ziurtagiria ere paratu du martxan gobernuak. Prestigioa ematen du (kalitate ziurtagirien tankerakoa da) eta nolabaiteko babesa ere. Baina egiteko asko ago oraindik gai honetan.