Euskalduntasun urbanoa XXI. mendean

2014-11-14  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Pasa den asteartean, Imanol Galfarsoro eta biok aritu ginen honen gainean (ezta)baidatzen. Berbaldiaren izena Euskalduntasun urbanoaren bila izan zen eta egia esateko gaitik apur bat aldenduta ibili ginen. Hala ere, saiatu nintzen, apur bat bada ere, gaiari lotzen (bertso txapelketa batean epaileek jipoituko gintuzten, Imanol!).

Zelakoa izango da euskalduntasuna Bilbon XXI. mendean? Ba, ez dakit, egunez egun joan beharko da egiten, aldatzen, berritzen, zaharberritzen, asmatzen, moldatzen, hanka sartzen eta berriro asmatzen. Bilbon bizi diren eta biziko diren euskaldunek eraiki egin behar dute txiri-txiri eta lotu barik. Baina, gauzak ondo bidean, anitzagoa izango da, ez da izango bakarra. Euskalduntasuna bizitzeko bide asko (gehiago?) egongo dira etorkizunean.

Baina bai dakit zelakoa ez den izan behar.

Kito hizkuntza zaharrenaren mitoa. Gurea ez da munduko hizkuntzarik zaharrena, berriena eta modernoena baizik. Gaur erabiltzen ari naizen berbetatik zenbatek erabiltzen zituen orain dela 30-35 urte era natural xamar batean? Gurea hizkuntza plastikoena da, berriena, egunez egun eraikitzen ari garen obra artifizial kolektiborik handiena. Eta segi dezagun, kontxo, aprobetxa dezagun.

Kito arbasoen mitoa. Euskara zerbait bada gaur eta hemen, arabasoena baino, gurea da. Nire arbasoek ez zuten berba egiten neure modura (eta horrela izan dadila aurrerantzean ere). Gure ondorengoena izan dadila eta ez arbasoena. Eta zerbait esaten badugu, goraipatu dezagun euskaldunok izan dugun kemena hizkuntza bizirik atxikitzeko. Beste ezer ez.

Kito baserritarkeria. Bilbon ez da baserririk geratzen, Bilbon asfaltoa eta zementua dago. Eta zementurako ere balio du gureak, balio duenez. Kanpora baserria eta hari lotutakoak, eta ondo etorriak bestelakoak: bideo-jokoak, artea, grafittiak, tatuajeak, teknologiak eta abar.

Kito folklorea. Kito trikitixa eta kito euskal kanta tradizionalak. Lekurik izango dute horiek ere geroan, jakina, baina ezin dira izan euskalduntasunaren erdigunea Bilbon. Bestelako gauza batzuk izan behar dira. Bai, beste batzuk. Horiek badira, gazteak eta ez hain gazteok arrapaladan irtengo garelako.

Azken finean, aldarrikatzen ari naizena da topiko, aurreiritzi, ideia prefabrikatuetatik ihes egitea, eskapo egitea. Euskalgintza eta herrigintza egiteko molde berriak behar ditugula, orain arteko askok ez baitute balio. Sortzaileago eta askeago izatera deia da, kritikoago izateko deia, egiten duguntxotik abiatuta. Umorea eta parodia erabili, mobilizazio molde berritzaileak, irria ahoan baina gurean tinko, eta, batez ere, esaten dugunetik egiten dugunera tartea laburtzea.

Gauzak ondo, hiritar gehiagok eta egoera gehiagotan egingo dute euskaraz

2014-11-13  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Pasa den asteartean berbaldia eman genuen Imanol Galfarsorok eta biok, Bilbon, Euskaltzaindian. Berbaldiaren izenburua hauxe izan zen: Euskalduntasun urbanoaren bila. Info7 irratian elkarrizketa egin ziguten, baita Uriolan eta Garan ere. Berbaldi osoa ere ikus daiteke hemen: nirea eta Imanol Galfarsororena.

Euskararen egoerari buruz hitz egitean sortzen den “tentsioa” eta “talka” alde batera utzi, eta helburu komunetatik abiatuta, “aske” hitz egin zuten atzo arratsaldean Euskaltzaindian EH Bildu koalizioak mahai-inguruan batu zituen Txerra Rodriguez soziolinguistak eta Imanol Galfarsoro pentsalariak. Ikusmin handia sortu zuten aretoa betetzeko beste hiritar hurbildu baitzen eurak entzuten.

Euskalduntasun urbanoaren bila. Euskalduntasuna Bilbon, noranzko berriak izena zuen mahai-inguruak eta askorako eman zuen. Besteak beste, bilbotar euskaldunen erradiografia egiteko, proposamenak eta galderak luzatzeko edota 25 urte barru Bilboko hizkuntza komunitatearen prospekzioa aurreratzeko.

2039. urtean Bilboko euskaldunek “jarraitu beharko dute esfortzu extra egiten euskaldun gisa bizi gura badute”. Txerra Rodriguez soziolinguistaren esanetan, amets “triunfalistak” utzi eta “hankak lurrean” jarri behar dira. “Gauzak ondo eginez gero” euskaldun gehiagok erabiliko du euskara gaur baino eta gainera, egoera gehiagotan erabiliko da euskara. Gauzak ondo egiteko, bazterrean “nahitaez” utzi behar dira euskararekin hertsiki loturiko hainbat kontzeptu. Esaterako, hizkuntza zaharraren mitoa, arbasoengandik datorren ondarearen mitoa, arlotekeria edo baserritarkeria eta folklorekeria. Rodriguezen arabera “probatzea” da gakoa, “hanka sartu arren”.

Etorkizunean euskarak “hobera” egingo du “borondatea badagolekoa”. Imanol Galfarsororen ustez “politika inteligenteekin” ezin du atzera jo. “Ez du joko guk nahi dugun bezain azkar”, baina ez da “inoiz” desagertzera iritsiko. Galfarsorentzat euskaldunak “desagertzea” da helburua, ez euskara. “Hegemonia” lortu behar du. “Euskaraz norrmaltasunez hitz egitera heltzen garenean desagertuko gara euskaldun bezala. Orduan ez dugu azpimarratu beharko hau gara eta bestea gara”. Hori, baina, gaur egun “ezinezkoa” da eta “teorikoki bakarrik plantea daiteke”.

Azatzak 98: badok.info

2014-11-10  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

98 azatz jarri ditut gaur arte. Eta ez dut errepikatu ekimenik. Ba, ia amaieran bat errepikatuko dut: badok.info.

Berriak orain dela gutxi berritu du goitik behera webgunea. Eta edukiz hornitu. Datu-basea izateaz gain (350 biografia, 2000 taldetik gorako aipamena), musika plataforma ere bihurtu da, musika aldizkaria izateaz gain (kritikak, blogak, argazkiak, elkarrizketak, …).

Lan txukuna eta ezinbestekoa (egunez egun elikatzen jarraitzen ari direna). Musikagintzak berreskuratu behar du orain dela urte batzuk zuten funtzioa, euskararen biziberritzeari dagokionez.

Aupa zuok!

Ideien tronba

2014-11-06  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Gaur esperimentu batekin nator. Datorren asteartean hitzaldia eman behar dut Bilbon. Hitzaldia prestatzeko neure buruarekin egin nuen ideia zaparrada bat, ideien ekaitza, ideien tronba. Hemen agertzen diren gauza asko ez dut erabiliko, baina tira, hor doaz hasiera baten bururatu zitzaizkidanak:

1. Ametsak doitu …. hizkuntza asko biziko dira Bilbon, gaur eta hemen Bilbo euskaldun eleanitza amestea hamarkada batzuk barru ameskeria da, utopia da.
2. Berariazko eta bide batezko euskalgintza
3. Hizkuntza politika ausarta ala hizkuntza komunitate indartsua?
4. Eskubideak, bai, baina gauzatzen ez badira, zer?
5. Kultur kontsumoa eta hizkuntza aldagaia.
6. Ahalduntzea, jabekuntza ala boteretzea? Pertsonena ala komunitatearena?
7. Iraunkortasun linguistikoa, hizkuntza ekologia.
8. SL domestikoa, diskurtsoa (parodia), folklorismoa (estetika).
9. Malcolm X, auto-gorrotoa.
10. Medeak (feminismoa) http://blogak.com/garaigoikoa/medeak
11. Arnasgune funtzionalak
12. Community fostering
13. Eguneroko praktikek duten garrantzia
14. Bizitasuna: http://blogak.com/garaigoikoa/bizitasuna-bizi-bizi
15. Kulturgintza: http://blogak.com/garaigoikoa/500-ziri/garaigoikoa/euskara-erdigunean-jartzeak-beste-kultur-politikak-behar-ditu

Herri ola

2014-11-03  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Ez dakit zenbat aldiz aipatu ditut nik hemen arnasguneak. Behin baino gehiagotan. Eta gero eta konbentzituago nago arnasguneen etorkizuna herri horien bizitasunean datzala. Herri biziak badira, arnasgune izango dira. Bestela, ez.

Zerain aipatzen da herri bizi baten adibide. Aulesti ere entzun dut nik. Eta horretan ari nintzela hara non egiten dudan topo Herri ola proiektuarekin (eskerrak beste behin gurean den komunikabide onenari, Argiari hain zuzen ere).

Otxandioko bizitza kalitatea helburu baina euskaratik eta komunitategintzatik abiatua. Arnasgune diren beste herrientzako eredu, nire ustez.

12 berri on euskaldunontzat

2014-10-30  //  Sailkatu gabea  //  4 iruzkin

Twitter bidez eskatu nuen euskararen 12 berri onak egiteko aholkuak eta handik batzuk etorri zaizkit. Beste batzuk, ordea, nire uztakoak dira. Goazen euskararen 12 berri on ikustera, Euskal Herrian, 2014ko urrian:

1. Android euskaraz: telefonoen sistema eragile nagusia euskaratu da. Beste behin boluntarioek egindako lanari esker. Beraz, ez da aitzakiarik telefonoak euskaraz berba ez egiteko, ezta? @urtzai bidez
2. Gamerauntsia: bideojokoen komunitate euskalduna sortzen ari dira hauek. Oso ekimen interesgarria bezain garrantzitsua (xumea izan arren) @urtzai bidez
3. Xabiroi aldizkaria: komikigintzako zutabe nagusia da Xabiroi. Eduki interesgarriak, egile garrantzitsuak, idazleekin harremanak eta urtero album bat. Eta, orain, gainera harpidetza egiteko aukerarekin @AdurLarrea bidez.
4. Errigora kanpaina: aste honetan hasi da berriro ere Errigorako gabonetako kanpaina. Nafar hegoaldeko laborariek ekoitzitakoa otzaratan sartu eta Euskal Herri osora banatuko dira produktuak. Eta ateratzen den dirua Erribera aldeko euskalgintzarentzat. Militantzia atsegina beraz.
5. .eus domeinua: urte askotako lanak fruitua eman du. Uda partean lehen 92 aitzindariak ezagutu eta orain erreserbatzen ari dira domeinuak. Eta abenduaren 3tik aurrera, mundura zabalduko dira. Urte askotarako!
6. Wikipediak 200.000 artikulu: kantitateak ez dakar kalitaterik antza, baina kantitate barik ezinezkoa da kalitatea. Euskarazko wikipediako boluntarioak (beste behin!) lan mardula egiten ari dira eta 200.000 artikulutik gora daude euskaraz.
7. Azpitituluak.com: ez naiz bustiko, azpitituluak ala doblajea. Baina argi dago itzultzaile boluntarioak egiten ari diren lana filmak azpititulatzeko itzela dela. Zinemaren hainbat harribitxi euskaraz gozatu ahal izateko aukera dago eta ez da gutxi. Biba zuek!
8. Pop pilulak fanzinea. Eurek esaten dute euskalgintzatik kanpoko gaiak landu nahi dituztela, baina nik diot euskaraz egindakoa euskalgintza dela (gaztelaniaz egindakoa erdalgintza den hein berean) @jxamundarain bidez.
9. Euskarazko irakaskuntzak 100 urte: aurten bete ditu 100 urte euskarazko irakaskuntzak. 100 urte, gorabeheraz beteak. Egia da eskolaren bizkar ezin dela utzi hizkuntza baten normalizazioa. Baina, era berean, egia da eskola barik ezinezkoa dela biziberritzea.
10. Euskarara ekarriak: euskarazko itzulpengintza urrezko aroa ari da bizitzen antza. Azken urteotan, euskarara itzulitako literatura kalitatez zein kantitatez zein ospez gorantza ari da etengabe. Publiko gehiagorengana iristea baino ez zaio falta.
11. Hobelex: orain arte zuzentzaile ortografikoa genuen. Orain dela gutxi, zuzentzaile ortografiko eta lexikala dugu. Momentuz Microsoft-erako baino ez du balio, baina espero dezagun gutxi barru bestelako gauzetarako ere balio izatea.
12. Euskalgintza bera: euskararen aldeko mugimendua oso dinamikoa da, mila ekimentxo eta ekitaldi egiten ditu urte osoan zehar. Aurreko 11 albiste on horien oinarrian askotan euskalgintza dago, aldez edo moldez. Gure biziberritzearen zutarri nagusia da auto-antolatutako pertsonen komunitatea. Horiek barik, ez ginateke egongo gauden lekuan. Biba züek!

Azatzak 97: Astra

2014-10-27  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Eraikinak hori baino ez dira, eraikinak. Eraikinak ez dira garrantzitsu ezpada barruan gertatzen denagatik. Pertsonok ematen diegu bizitza (edo ez) eraikinei. Halaxe da.

Gernikan Astra proiektua orain dela urte batzuetatik martxan dago. Eraikin handia da, metro asko duena, baina batez ere itzelezko bizitasunarekin. Proiektu parte hartzailea, sortzailea, dinamikoa, autoantolatua, feminista, antimilitarista, … eta abar. Eta kasu honetan ez dira ekimen bati jartzen zaizkion izenlagunak, benetakoa da.

Eta euskalduna, jakina. Bide batezko euskalgintza bete-betean. Esate baterako, webgunea euskaraz dute, asanbleak euskaraz egiten dira, kultur programazioan euskarak leku txukuna du eta abar. Zu barik eztau!

Aurreiritziak

2014-10-23  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Behin baino gehiagotan ekarri ditut blog honetara aurreiritziak. Esate baterako, erruleta izeneko artikulu sorta honetan. Baina inoiz ekarri barik nuen definizio zehatza. Eta iberolingua.com-en aurkitu dut eta hona dakart itzulpena:

Aurreiritzia aldez aurreko joera kategorikoa da. Horren bidez, pertsona bat onartu edo batzertzen da bere ezaugarri sozial erreal edo imaginarioengatik. Pertsonok berezkoa dugu aurreiritzia. Honako hauek dira aurreiritziek dituzten osagai komunak.

Aurreiritzia jarrera bezala. Aurreiritzia jarrera bat da, hau da, estimulu baten aurrean erantzuteko dugun aldez aurreko joera pertsonala da. Jarrera gisa hartzen da hein batean ingurunearekiko erantzuna baldintzatzen duelako. Pertsonak egoera jakin baten gaineko posizio pertsonala du, egoera sakon ezagutu gabe.

Konnotazio negatiboa du. Egile batzuen arabera, konnotazio negatiboa (baztertzea) edo positiboa (onartzea) izan dezake. Baina egile gehienen arabera, aurreiritziak konnotazio negatiboa du. Talde baten kontrako jarrera negatiboek talde horri balio kentzeko sinismenak eta sentimenduak bultzatzen dituzte. Batzuetan nabarmen adieraziz kontrakotasuna edo mespretxua.

Ikasitako jarrera da. Teoria modernoen arabera, aurreiritzia ikasten da, pertsonak bizitzan izan dituen esperientzietan oinarrituz.

Eragin kaltegarriak ditu. Aurreiritziak talde baten kontrako ustea zabaltzen du, informazio osatugabean oinarrituz. Hori dela eta, aurreiritziengan oinarritutako edozein portaera ez da izango egokia jendartearen garapen positiborako. Muturreko egoeretan, amorrua eta gorrotoa sor dezakete aurreiritziek.

Errealitatearen bisio distortsionatuan dute jatorria. Aurreiritziak dira errealitatea ulertzeko moduak. Benetako informazioa dute, baina harekin batera akatsak, esajerazioak eta orokortzeak ere bai. Aurreiritzi mota asko daude: erlijiosoak, linguistikoak, estetikoak, sexu edo genero aurreiritziak, …

Aurreiritzi linguistikoak

Aurreiritzi linguistikoak sozialak dira. Kasu honetan, hizkuntza baten, hizkuntza baten ezaugarri edo hiztunen gaineko iritzia ematen da arrazionaltasunari jaramon egin gabe. Aurreiritzidun jarrera hauek hizkuntzen artean edo hizkuntza beraren barietateen artean gerta daitezke. Alemaniera zakarra da, ketxua gozoa, frantsesa musikala, italiera barregarria, valentziera baldarra, gaztelania fina … aurreiritzi linguistikoen adibideak dira.

Galizieraren berri onak

2014-10-20  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Galizierari buruzko hainbat daturekin esnatu ginen pasa den astean. Datu ezkorrak oro har. Izan ere, galizieraren erabilerak atzera egin du azken hamar urteotan, nabarmen. Zortzi herritan baino ez du aurrera egin galizieraren erabilerak. Eta, oraindik, ikusgarria da landa eta hiri eremuen artean dagoen aldea.

Albisteak ez dira onak. Atzera egiten ari den hiztun komunitate baten egoera iraultzea ez da lan erraza, inondik ere. Baina nik, adibidez, positibo begiratzea nahiago dut, negatibo begiratzea baino. Errealitatea zein den ahaztu barik.

Eta, beste behin ere, prazako lagunek egin dute: 12 albiste on galizierarentzat: bravú mugimendua, O Xabarín, eskolak eta bereziki Semente, normalizazio plan orokorra, galiziera eta portugesaren arteko harremana, .gal domeinua, Gústame o galego kanpaina, hizkuntzaren aldeko agerraldiak, galizierazko hedabideak, galizierazko etiketajea duten produktuak, Android sistema galizieratua izan dela, A Terra de Soneira (galiziera gehien erabiltzen duen eskualdea).

Euskararekin ere berdin egin genezake, ezta? Zeintzuk lirateke euskararen 12 berri onak? Datorren asterako egingo dut neure zerrenda, baina iradokizunak onartzen dira.

Gune hegemonikoak

2014-10-15  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Behin baino gehiagotan entzun da euskararako gune hegemonikoak sortu behar ditugula (beste berba batzuekin ere deitu dira: arnasgune funtzionalak, gune autozentratuak, …). Eta zer demontre dira?

Hegemonia definitzen hasi beharko genuke. Baina ez naiz horretan katramilatuko. Zuzenean joko dut adibideetara.

Horrela ekarrita, zein gune hegemoniko egon daitezke adibidez Bilbon? Horrela eta lar zehatz izan barik, Kafe Antzokia, zenbait taberna (Kalderapeko edo Iñakiren taberna, esate baterako), zenbait denda (Gili-gili, Elkar edo Labeko okindegia, esate baterako), euskaltegiak, eskola batzuk, unibertsitate fakultateren bat edo beste, aisialdi eskola batzuk (Urtxintxa, esate baterako), konpartsa batzuk (Abante, Hau pittu hau, Algara, Kaskagorri, …), bertso-eskolak, udaleko sailen bat, Euskaltzaindia, Foru Aldundiko sailen bat, …

Zergatik dira hegemoniko gune horiek nire ustez? Ba, edozein euskaldun bilbotar zein kanpokok badaki gune horietan guztietan euskaraz egiteko aukera izango duela natural, inplizituki (edo esplizituki) hango hizkuntza naturala euskara delako.

Eta zer egin behar da Bilbon, Errenterian, Mutrikun edo Lizarran? Horrelako gehiago sortu, berariazko euskalgintzaren bidez edo bide batezko euskalgintzaren bidez.