Azatzak 84: Euspot.eu

2014-03-25  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Huhezik antolatzen du euspot lehiaketa. Euskarazko espotak egin behar dira urtero eta onenari sariak ematen dizkiote. Urtero gai baten inguruan aritu behar dira parte-hartzaileak. Eta 2014an gaia da euskara eta pintxo-potea. Maiatzaren 9ra arte espotak bidaltzeko epea badago oraindik.

Baina, momentuz, gozatu ditzagun aurreko urteko bideoak:

Arrue ikertzen

2014-03-19  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Bat aldizkariaren 87/88 zenbaki bikoitzean, aurrekoaz gain, bestelako artikulu zeharo interesgarriak daude. Adibidez, Arrue ikerketari buruzkoa. Hiru ondorio nagusi aletzen dituzte egileek:

1. Hizkuntza bat, beste bat edo biak erabiltzeko orduan gizarte-bizitzan indarrean diren arauekiko konbergentzia ageri da, eskola-esparruan, ikasleek adinean gora egin ahala.

2. Ikasleek etxetik, kaletik eta beren lagunartetik dakarten erdarazko hizkuntza-erabilera birmoldatzeko eragimena (erdal erabilera euskal jardunera makurtzekoa bereziki) aski mugatua da.

3. Irakasleek beren arteko harremanetan euskaraz gehiago edo gutxiago egiteak badu bere pisua: aldagai hori argi nabarmendu da aldagai anitzeko analisietan, ikasleen erabilera azaltzeko garaian. Ikastetxe bakoitzak bere jardunaren bitartez sortzen dituen baldintzek badute indarrik, hein batean noski, gizarte-bizitzaren zenbait baldintzapen orokor gainditzeko.

Soziolinguistika zedarritzea

2014-03-17  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Iratiko oihana suntsitu dezakegu soziolinguistika zer den eta zer ez den paperean azaldu nahi badugu. Mila teoria daude, mila zedarritze saio, mila mugapen eta mila eztabaida. Eta gehienetan antzuak (edo antzu samarrak). Inora ez doazen eztabaida sasi-akademikoak. Mila erpin ukitzen dituen jakintza-arloa baita soziolinguistika.

Xavier Vila katalanak, ostera, eutsi dio gaiari. Bat aldizkariaren 87/88 zenbaki bikoitzak haren artikulua dakar euskaratuta. Eta langintza zaila izan arren, eztabaida antzu horri buelta eman eta soziolinguistikaren zedarritzeari forma eman dio (eman ahal zaion neurrian, jakina).

Zedarritze partziala beti ere. Eta komunitate zientifikoaren bermea ez duena, jakina (oraindik behintzat). Baina hurbiltze saioa egin du, oso interesgarria, eta etorkizuneko ildo batzuk ireki (iradoki) ditzakeena. Noan, orduan, harira behingoz.

Soziolinguistikara hurreratzeko, lehenik oratu dio hizkuntzari. Bere berbetan, “hizkuntza bat egon dadin, hizkuntza hori erabiltzen duten pertsonak egon behar dute, hizkuntza, baita ere eta batez ere, giza jarduna delako, giza portaera”.

Eta jarraitzen du hizkuntzarekin: “hizkuntza izaki bizidun bat ez da, izaki bizidun batzuk beste batzuekin izaten duten praktika-multzo bat baizik. Horrek berekin dakar uko egitea aniztasun linguistikoaren eta biologikoaren arteko baliokidetasun naifegi batzuei, zehatzak ez direlako eta iruzur egiten dutelako”. “Hizkuntzen bizitzaren eta heriotzaren metaforak dirauen arren, tropoa ez da zuzena: hizkuntza batek ezin du bizirik edo hilda egon, bizitzeko oinarrizkoak diren ezaugarriak falta baitzaizkio”. “Hizkuntza bat birus batekin parekatu daiteke: ez dira haiek bakarrik bizitzeko gai, eta organismo bizidun batean sartzen direnean bakarrik aktibatzen dira”.

Hori guztia esan, eta hizkuntzaren piramidea ere marrazten du. Piramide horrek lau oinarri ditu: usteak (ideologiak), sistema (corpusa), erabilera (praktikak) eta jabetzea. Eta piramide horren barruan garatzen dena soziolinguistika da, edo hobe esanda, soziolinguistikoa izateko lau oinarri horiek izan behar ditu.

Eta, azkenik, ausartu eta ikerketa soziolinguistikoek izan behar dituzten ezaugarriak zerrendatzen ditu, maisuki zerrendatu ere:

– Hizkuntza-gertakaria dimentsio anitzeko errealitatetzat hartzen da eta, horretan, hizkuntzaren sistema ez ezik, erabilera, ideologiak eta gaitasunak ere kontuan hartzen dira.

– Arreta handia jartzen da ekintza eta aldaketa ulertzeko.

– Banakoaren eta komunitatearen arteko dialektikatik abiatuta aztertzen da errealitate linguistikoa.

– Heterogeneotasun eta desberdintasun egituratuak daude ordena sozialean, soziokulturalean eta linguistikoan.

– Interakziozko testuinguru batekin hertsiki lotuta dagoen errealitatetzat jotzen da hizkuntza-gertakaria.

Azatzak 83: Irudiz eta euskaraz

2014-03-13  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Euskarazko kulturgintzak ez du izango produkzio larregirik. Hori egia da. Eta are gutxiago, ikus-entzunezkoen mundutxoan. Baina produkzio nahikorik ez eta, gainera, produkzio hori zabalduko duen bozgorailu nahikorik ezta.

Irudiz eta euskaraz bloga aurkeztu nahi dizuet 82. azatz honetan. Zinemari buruzko bloga da, euskaraz egindakoa eta euskarazko produkzioei jaramon egiten diena. Erresonantzia-kaxa nahikoa ez da izango, baina bada zerbait.

Proxecto Tribo

2014-03-12  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Galiziako hirietako parkeetan ez da erraza galizieraz entzutea. Ez da batere erraza. Hori dela eta, Compostela aldeko guraso batzuk euren burua antolatzen hasi ziren. Eta Tribo sortu.

Zer da Tribo? Orain gutxira arte whatsapp talde bat izan da (orain Galegram taldea da). Ideologiak gorabehera, amatasuna eta aitatasuna ulertzeko moduak gorabehera, euren seme-alabek galizieraz parkeetan egiteko hautua egin dute. Behetik gora antolatuta. Administrazioei kasu egin barik.

Hasierakon mesfidantzak izan arren, laster gainditu ziren eta ordutik Triboa Belvís parkean batzen da. 0 eta 13 urte bitarteko umeak batzen dira, gaur egun 30 bat. Ez dira egunero geratzen, ahal dutenean baino ez. Eta denetarik egiten dute: kontzertuetara joan, ipuin-kontalariak (hileko azken astearteetan Celso Sanmartin-ek Gentalha do Pichel-en egiten dituen saioetara joaten dira), erakusketak, azoka ekologikoak, mendi txangoak, tabernetatik, museoetan, jaiak, …

Umeak oso kohesionatuta daude. Adiskide egin dira eta, gainera, talde horretan galizierazk prestigioa lortu du, umeen artean ere bai. Eta ez da gutxi.

Bilbo aldean ere guraso batzuek ekimenaren berri izan zuten. Gurean ere ez da bat ere ohikoa hirietako parkeetan euskaraz entzutea. Horregatik, hemengo guraso batzuek ere sortu dute whatsapp taldea. Eta antzeko gauzak egiten dituzte.

Momentuz, Bilbon 19 ume batzen dira, batzuk egunero eta beste batzuk ia egunero. Gurasoen asmoa ez da taldea handiago egitea. Eurek uste dute onena dela gurasoek euren burua antolatu eta talde propioa sortzea, bakoitza bere inguru hurbilean.

Parte hartzen ari den ama batek, Uxuek, honako berbak egin zituen: “Gehien baloratzen duguna da umeen artean lortu dugun kohesioa. Sei hilabeteren ostean, ia koadrilla dira. Gurasook ere gure koadrillatxoa sortu dugu. Animatu nahi ditugu zonalde erdaldunetako gurasoak batu eta honen moduko taldeak sortzeko. Oso erraza da eta fruituak ematen ditu”.

Hona iritsita, Paula Kasares soziolinguistaren berbak etorri zaizkigu akordura: “hizkuntza praktikak eta ezagutzak jasotzeko, garrantzi gehiago dute adinkideen arteko interakzioek, gurasoekin dituzten interakzioek baino”. Horretarako, adibide gisa jartzen du galiziarren seme-alabek Euskal Herrian bertakoak bezala hitz egiten dutela gaztelaniaz, bertako dialektoaren traza berberak erabiltzen dituztela. Beraz, bere ustez, “garrantzitsuagoa da sozializazioa transmisioa baino”.

Honen moduko proposamen xumeek argi uzten dute guztion eskuetan dagoela normalizaziorantza pausoak ematea. Besteek zer egingo duten itxaron barik.

Egileak: Romina Bal (hizkuntzalari galiziarra @adacasagrande) eta Txerra Rodriguez (soziolinguista @garaigoikoa)

Euskararen historiari buruzko apunte batzuk

2014-03-10  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Han-hemenka irakurri ditut ostean datozenak azken aldion:

A menudo tengo la impresión de que la historia del euskara es la de la delicadeza en si misma, algo siempre a punto de romperse. Ocurre lo mismo cuando se analiza su presente y, por supuesto, cuando se intenta aventurar sobre el futuro. La transmisión condensa en muchos sentidos la fragilidad del ayer, el hoy y el mañana de la lengua. (Jone Miren Hernandez).

Como si la lengua no fuera el instrumento más fundamental de un pueblo en la aprehensión de la realidad, y como si la complejidad de ese instrumento no indicara, por sí misma, la complejidad y perfección de un trabajo lingüístico multisecular destinado a ir adecuando tal instrumento a las necesidades individuales y colectivas de dicha comunidad. (Txepetx).

Iraupena azaltzeak euskal komunitatearen ezaugarriak ezagutu eta aztertzea eskatzen du. Iraupenaren subjektua euskal kultura da, euskal hizkuntza komunitatea, eta galdera nagusia “zer izan da euskara euskaldunentzat” dugu, eta ez hainbeste “zergatik iraun du?” itaun abstraktua. (Xabier Erize).

Creo, y es algo de lo que ya he hablado en otras ocasiones, que el aislamiento físico no es por sí solo una explicación de por qué entre los vascos van a previvir instituciones y creencias -de las que la lengua es más que nada el aglutinante- que en otros pueblos menos aislados geográficamente que éste desaparecen mucho antes. El aislamiento físico no ha sido nunca una barrera para la invasión. El aislamiento mental sí. Y este pùeblo ha resistido durante siglos la invasión porque ha pensado que su lengua, sus estructuras y su filosofía, cualquier cosa que pensaran sus vecinos, le eran fundamentalmente válidas. (Txepetx).

Nafarroako euskararen historia talde euskaldunaren historia da. Talde horrek egituraturik iraun duenean euskarak ere iraun du eta hizkuntza komunitatea desegituratu den lekuetan, euskara desagertu egin da. Euskal hizkuntza komunitatearen ezaugarri linguistiko-kulturalak ezagutu behar ditugu, hortaz, eta hizkuntzaren transmisio mekanismoak eta beren indarraren iturria. (Xabier Erize).

Irakurgaiak: Goza daiteke gehiago

2014-03-05  //  Irakurgaiak  //  Iruzkin bat

Orain dela aste batzuk, Karmelo Ayesta etorri zen Emunera, besapean Goza daiteke gehiago liburua zekarrela. Liburuaren ale bat neure eskuetara jauzi eta irakurtzen hasi nintzen.

Karmeloren beraren bidaia kontatzen du liburuak: euskaraz bizitzera egindako bidaia, hain zuzen ere. Motibazioaz dihardu, aurreiritziez, bidean topatutako oztopoez, baina dena baikor. Hobetze bide horretan garrantzitsuena baita baikor jokatzea.

Auto-laguntza liburu baten traza hartu diot batzuetan, coaching eta horien “modaren” tankerakoa. Erraietatik idatzitako liburua da, Karmelorena dena. Hala ere, oraindik dela urte batzuk euskaraz bizitzeko hautua hartu dugunok bertan islatuta ikusiko dugu geure burua, hainbatetan (batez ere, Arrigorriaga edo Derio bezalako herri erdaldunduetan bizi bagara!).

Hizkuntza ohituren aldaketak didaktizatu egin behar genituela esan zuen batek behinola. Pauso batzuk egin ditugu norabide horretan nire ustez azken urteetan (soziolinguistika domestikoa hori baino ez da, ala?). Liburu honek ere bidetxo horretan metro batzuk gehiago jarri ditu.

Azken puntua: liburuaren tesia hauxe da: euskaldunok gehiago egin dezakegu, gehiago goza dezakegu gure hizkuntzaren aldeko hautua eginez egunerokoan, arlo domestikoan aurrerapauso asko egiteko dugu oraindik ere. Eta guztiz bat nator berarekin. Gehiago goza dezakegu.

Traganarrua

2014-03-03  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Orain dela urte batzuk, Linguanet izeneko ikastaroa egin nuen. Saioetako batean Emuneko bi teknikari etorri ziren eta traganarru berba aipatu. Geroago hasi nintzen ni Emunen, baina aste honetan irakurri dudan liburu batek gogora ekarri dit berba hura.

Liburua Karmele Artetxek idatzi du eta euskara unibertsitatean zelan sartu den aztertzen du. Euskal komunitate zientifikoa zelan sortu den aztertzen du. Eta euskaldunon biziberritzearekin gertatu den bezala, haizea hasieran behetik gora etorri zen: irakasle zein ikasle euskaltzaleak hasi ziren euskara sartzen unibertsitatean, batzuetan unibertsitatearen utzikeriagatik eta bestetzuetan unibertsitateak jarritako oztopoak gaindituz.

Horren ondoren, nolabaiteko “normalizazioa” etorri zen. Behetik gorako haize horri goitik beherako haizea batu eta azkenerako gailendu (eta bestea desagerrarazi hein handi batean). Beste hainbat esparrutan ere gertatu izan dena (euskalgintzako beste esparrutan, jakina).

Emunekoek ere antzeko gauza bat aipatu zuten bere garaian. Hasiera batean euskara planen bultzada enpresetan behetik gora etorri zen: langile euskaltzaleen eskutik, hain zuzen ere. Geroago, ostera, goitik beherako bultzada ere etorri zen: zuzendaritza edo ardura postuetatik. Eta eurek traganarrua aldarrikatzen zuten.

Eta ni ere horrekin bat nator. Behetik gorako haizea beharrezkoa da, goitik beherakoa ere, eta biek bat egiten badute, traganarrua sortu eta sinergiak askatu. Metafora ederra. Traganarrua behar dugu.

Azatzak 82: Geuk gEUre kulturaz

2014-02-28  //  Azatzak  //  Iruzkin bat

Otsailaren 27an Durangoko San Agustin kulturgunean hainbat lagun bildu ziren Geuk gEUre kulturaz izeneko jardunaldietan. Gure kulturaren norabideaz berbetan aritu ziren.

Jardunaldien aurretik Berria egunkarian Iñigo Astizek artikulu mamitsua egin zuen: Noranzkoa adosteko unea. Bertan parte hartu behar zuten hainbat kide elkarrizketatu ditu egileak eta oso ekarpen esanguratsuak plazaratu zituzten.

Jardunaldien kronika sakona eta luzea dakar Berriak gaur: Urrats bateranzko urratsa. Ea urrats gehiago datozen. Euskal kulturgintzaren soloak eskertuko ditu eta.

Gertuko komunitatea indartzeko ekimen batzuk

2014-02-26  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Fishmanek behin eta berriro aipatzen du gertuko komunitatean dagoela euskararen etorkizuna. Ni ere iritzi berekoa naiz. Aspalditxo batu nituen ekimen batzuk. Artikulua aspalditxo idatzi nuelako, baina galduta egon da nire paperen artean. Berandu ez denez, horra hor gertuko komunitatea indartzeko ekimen batzuk:

– Parketarrak ekimena: https://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=j8KX4DucRpg

– Aiaraldea.com http://www.aiaraldea.com/

– Euskoaren ekimena: http://www.euskalmoneta.org/euskoa-eta-euskara/

– Familiaola: http://www.urtxintxa.org/euskara/familiaola/