Hiztunpolisa pilulak

2014-02-04  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Euskararen garabideei buruz orain dela 25 urte plazara irten zen liburu ezinbesteko bat: Un futuro para nuestro pasado. Liburu horrek soka handia ekarri zuen bere garaian eta, gaur egun ere, euskal soziolinguistikan aipatuena izango da.

25 urte beranduago, Hiztunpolisa liburua erditu du Jon Sarasuak. Nire ustez, beste mugarri handi bat ipini beharko lukeen liburua, Txepetxen liburua bezala, aizue. Liburu mamitsua da, probokatiboa, ezberdina, gurean zentratua. Kontzeptu berri askotxo dakar, diskurtso berri baterako mamia, geroari begirako proposamen ausart eta sakonak. Ideia organikoak, Sarasuak berak esaten duen moduan.

Topaguneak bere kongresuan mamitutako diskurtso berriaren zantzu asko antzematen dira Hiztunpolisa liburuan. Han akaso gordinago agertzen ziren hemen baino, baina bidexka berdinetik dabiltza hangoak eta hemengoak. Eurek antolatutako Topaldian ere liburuari tartea egin diote.

“Biblia” berri bat ondu zaigu. Geroan mila bider aipatua izango den liburua dela ematen du. Oihartzun dezente izaten ari baita. Eta, horren ondorioz, liburuko hamar pasarte aukeratu eta pilula moduan blogeratu ditut:

– Soziolinguistikako jakintza

– Sukalde proiektua

– Pentsua

– Eskolan

– Potentziala eta potentzia

– Komunitatearen osaera

– Euskara eredu

– Ez da

– Jenio linguistikoa aldarrikatu

– Usaimen ona

Usaimen ona (Hiztunpolisa pilulak 10)

2014-01-30  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Frankismo betean gure gurasoen belaunaldiak erabaki zuen eraikiko zituzten eskoletan euskarak ardatz hegemoniko eta nagusia izan behar zuela. Euskararen mikro-eremu hegemoniko horren alde egin zuten ikastolen sorrera bultzatuz. Usaindu zuten euskalduntasuna erdian jarrita bakarrik sor ditzakeela eskolak euskaldun oso xamarrak.

Nork motibatuko du motibatzailea

2014-01-29  //  Sutondoko kontuak  //  2 iruzkin

Motibazioa sustatzeko baliabideak blogerako Rosa Ramosek artikulua eskatu (mila esker) eta hauxe idatzi dut:

Gazteak motibatu behar ditugu (dituzue), antza. Euskara gehiago egin dezaten, jakina. Erraza da esaten, egiten ez dakit nik. Izan ere, lehenik eta behin, ados jarri beharko ginateke motibazio hori zertan datzan. Baina artikulu honen luzera zeharo gainditzen du kontu horrek.

Motibatzeaz ari ginen. Nik ez daukat erantzuna, bestela ez nuke hemen botako hain arin. Azkar joango nintzateke patentatu eta aberastera. Baina pista batzuk baditut, han-hemen entzun eta egindakoetatik abiatuta.

Lehenik eta behin, gazteak ez “kriminalizatu”. Aski da. “Egin euskaraz” bezalako errieta-erreguek ez dute balio. Euskaldun agertzea gaur eta hemen joera nagusiaren kontra igeri egitea da. Helduontzako erraza ez bada, pentsa gaztetxoentzako.

Bigarrenik, entzun. Gazteek asko dute esateko. Euren sentimendu, bizipen, kezka, interes, beldur eta abarrak oso garrantzitsuak dira. Ezagutu behar ditugu horiek guztiak, aldaketarik eragin nahi badugu.

Hirugarrenik, tresnak eman. Gramatika tresnak beharrezkoak dira, jakina. Baina… hizkuntzen kontaktuen dinamikak garrantzitsuagoak dira. Fisikari buruzko teoria dezente ezagutuko dute, baina euren egunerokoan hizkuntzekin duten harremanaz zer dakite? Dinamika psikologikoez ari naiz, soziologikoez ari naiz, ez Txepetxen edo Fishmanen teoriaz, ez diglosia zer den. Batzuok deitzen dugun soziolinguistika domestikoa dut buruan.

Eta, laugarrenik, lasai. Nik, adibidez, 15-16 urterekin ez nuen euskaraz egiten klasetik kanpo. Baina geroago egin nuen euskararen aldeko hautua; nik eta nire klaseko beste hainbatek. Eskolan ereindakoak izango al zuen eragina? Ez dakit, baina ez dut uste sobera egon zenik.

Ez dut aipatu, baina irakasleak eredu izatea ere oso garrantzitsua da. Funtsezkoa, esango nuke nik. Esaten duzuenari indarra ematen dio egiten duzuen horrek, ezta? Gainera, kasu batzuetan, euskarazko eredu gertukoena zuek zarete. Ez gara hasiko hemen erlijio irakasleei eskatzen zaien portaera arduratsua eskatzen, baina…

Txiri-txiri jarraitu behar dugu, beraz. Ez dugu beste erremediorik, ezta?

Ahotsak: euskararen historia hurbilaren artxibo bikaina

2014-01-27  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Ahotsak webgunea (eta atzetik dagoen lana) gero eta esanguratsuagoa da. Ia 17.000 bideo batu dituzte webgunean. Baina bestelako gauza batzuetarako ere hasi da erabiltzen.

“Euskararen kate hautsiak” liburuan ahotsak-eko bideoak erabili dira iturri modura. Bilaketa xume bat egiten euskararen gaineko sentimenduak adierazten dituzten 122 pasarte batu dituzte eta euskararen egoerari buruz 1.273 dira. Gainera, denon eskura eta lizentzia librearekin, erabili eta partekatzeko.

Euskararen historia sozialari buruz, Euskaltzaindia ari zen datu-basea sortzen antza. Bost urteren ondoren, ez da ezer berririk horren inguruan. Herri mugimenduak, beste behin, aurre hartu dio. Izan ere, Hiztunpolisa liburuan Jon Sarasuak honakoa dio:

“Badira arrazoiak pentsatzeko euskararen komunitatearen desafioetan gizarte ekimeneko enpresen bidez, enpresa sozial errotuen bidez, lortzen dela erangikortasunik eta errentagarritasunik handiena”.

Eta errealitatearen ertz asko bat datoz Sarasuak dioenarekin.

Azatzak 79: Kukuka

2014-01-24  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Lasarte-Oriako euskaldunek behin baino gehiagotan jarri dituzte azatzak euskal kulturgintzaren soloan. Baita gaurkoan ere.

Kukuka antzerki (eta dantza) eskolak 700 ikasle inguru ditu gaur egun. Euskara hutsezko antzerki eskolarik handiena izan daiteke. Antzerki eta dantzarako grina euskararekin eta bestelako balio eta emozioekin lotzen dituzte. Haur, gazte eta helduentzako.

Poza eta alaitasuna transmitituz. Haurrak eta helduak batuz. Eta euskaraz. Aupa Kukuka!

Jenio linguistikoa aldarrikatu (Hiztunpolisa pilulak 9)

2014-01-22  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Jende askorengan, euskara estandar motel xamar batek nekez betetzen du funtzio motibatzailea. Euskalkietan nor-ago sentitzen dira gazteak, kolore apur bat behar dute. Debagoieneko hizkerek, maila batzuetan, beren funtzioa izango dutela dirudi oñatiar, arrasatear edo atxabaltarren autoirudian, hizketaren funtzio estetikoan eta estilistikoan. Norbanakoaren jenio linguistikoa aldarrikatu behar da orain arte baino gehiago.

Euskara Jendea

2014-01-20  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Gure jende euskaldunaren historia etorri zaigu berriro ere Xamarren eskutik (eta berarekin batera dokumentalak lantzen ibili den lantaldearen eskutik, jakina). Liburutik sei dokumental, ia sei ordu eta lana, lana erruz. ETBn eman dituzte atalak (baina merezi du zinez dokumentalak erostea, behin baino gehiago ikusteko modukoak baitira, sakonak eta mamitsuak).

Dokumentala trinkoa da, sakona, pentsarazten dizun produktua da (eta ez gaude oso ohituta horretara), motel xamarra batzuetan, biziki interesgarria beti.

Euskararen historia sozialaren materialetan beste mugarri bat jarri du herri mugimenduak (Euskaltzaindiaren Joanes Etxeberri egitasmoak baino aurretik). Eta badira hainbat: “Euskararen kate hautsiak” lan monumentala bezala.

Baina gure igurtzi sozialak badu kalitatea, esperientzia eta gauzak egiten badaki. Ikusi eta gozatu.

Izkiriaturik aurkitu ditudan ene artikuluak (X)

2014-01-16  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Urte berria hasi zaigu, eta betiko lepotik burua. Abendutik hona ere hamaika artikulu interesgarri sortu dira soziolinguistikaren soloan. Hona neure bildumatxoa:

– Iñaki Martinez de Luna dugu lehen lana bilduma honetan. Erresonantzia kaxak eskatzen ditu: http://paperekoa.berria.info/iritzia/2013-12-07/004/001/euskara_txioz_txio.htm

– Imanol Minerrek ere plazari buruz berba egin zuen Argian: http://www.argia.com/argia-astekaria/2395/plazara-zertara

– Mikel Irizarrek BECeko bertso finalari buruzko hausnarketa ikusgarria egin zuen: http://blogak.goiena.net/piperrautsa/2013/12/16/finaleko-gogoetak-etxera-bidean/

– Urtzi Urrutikoetxeak azpitituluei buruzko artikulu mardul eta indartsua idatzi zuen: http://urruti.blogspot.com.es/2013/12/zergatik-behar-ditugun-azpidatziak.html

– Pruden Gartziak euskararen salbamendurako paradigma berriaz lau berba egin zizkigun: http://www.unibertsitatea.net/blogak/inguma/2014/01/08/euskararen-salbamendurako-paradigma-berria/?utm_source=twitterfeed&utm_medium=twitter

– Allartean blogean biografia linguistikoek izan dezaketen eraginari buruz aritu izan dira: http://allartean.blogspot.com.es/2014/01/biografia-linguistikoak-bi.html

– Haritz Goikoetxea lankideari elkarrizketa interesgarria egin diote Lantalan webgunean. Lantokietako ahozko neurketen gainekoa izan da elkarrizketa: http://www.lantalan.com/emun/bakarrik-euskaldunek-parte-hartzen-duten-elkarrizketetan-3tik-2tan-hitz-egiten-da-euskaraz

Ez da (Hiztunpolisa pilulak 8)

2014-01-15  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hizkuntza ez da pare bat mila hitzekin nolabait bueltaka ibiltzeko, identitate baten izenean.

Hizkuntza bizitzeko, gozatzeko eta espresatzeko da, bizitzako funtzio guztiak kalitatez betetzeko, bere dibertsifikazio osoan.

Horretarako gaitasun handia aski dentsitatez lortu ezean, askorengan denbora kontua da likidoaren galera.

Community fostering

2014-01-13  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Carballon eman behar nuen hitzaldi bat dela eta, berriro deskubritu nuen terminoa: community fostering. Mikel Zalbidek asmatutako kontzeptua da, nahiz eta Joshua Fishmanen irakaspenetatik abiatu.

Orain arte, hiru plangintza mota bereizten zituen soziolinguistikak: corpus plangintza eta estatus plangintzak izan ziren hasieran. Gero, eskuratze plangintza ere proposatu zuen Cooper-ek: hizkuntza bat ikasi eta irakasteko plangintza. Eta, azkenik, community fostering.

Berez, estatus plangintzaren zati dira azken bi berrikuntzak, estatus plangintza adiera zabalean ulertuta beti ere. Gertatzen da, hala ere, estatus plangintza sarri askotan hizkuntza politikarekin nahasten dela. Eta, horren ondorioz, sortu da CF ospetsu hori.

Gurera ekarrita, komunitatearen biziberritzea, edo komunitatearen suspertzea, edo komunitatea indartzea. Hiztunonganaino heltzen den kontzeptua da, zentzu kolektiboa ahaztu gabe (eta community empowerment eta halakoekin erraz asko ezkontzen da).

Eta zer da? Zalbideren arabera, hizkuntza ahulari belaunez belauneko iraupen-bidea bermatzea eta hiztun-elkarteari bere neurriko esparru berriak zabaltzea. Komunitate-giroa indartzea, hizkuntza ahularen mesede. Hau da, komunitate-giroa suspertu, hizkuntzaren belaunez belauneko iraupen-bidea bermatzeko, gertukoen diren esparruetatik abiatuta: familia-auzoa-lagunartea hirukotea. Fishmanek zehazten duen eskaileraren 6. urratsa, hain zuzen ere.

Jon Sarasuak sukalde proiektua darabil antzeko esangurarekin. Eta Txepetxen behinolako trinkotze hura ere CF horren barruan sartuko litzateke. Eta Euskal Herriko jendarte eragileen ekimen gehienek ere CF horren barruan kabida eduki lezakete.

Azken urteotan, plazaratu diren kontzeptu berri batzuk ere CF horren barruan sartzeko moduko elementuak dituzte: arnasguneak, subsidiarietate printzipioa eta abar. EBPN beraren funtsa teorikoa ildo honetatik edaten zuen (praktikan zer gertatu den ez naiz sartuko baloratzen, baina herri askotan CFtik urruntxo ez ote dabilen susmoa dut).

Honaino helduta, zalantza txiki bat: beharrezkoa al da CF bezalako terminoa? Ekarriko al du espezialista eta ez-espezialisten arteko bateratzerik? Denok jakingo dugu zeri buruz ari garen? Zalantza asko ditut, nahiz eta terminoak izan ditzakeen aukerak ikusten ditudan.