Ametsen produkzio soziala

2013-03-22  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Sechu Senderen poematxo bat.

Oinak lurrean ibiltzen da nire itzala.

Badakizu,

errealitateak fikzioa gainditzen du.

Esaten dute Galizian behe-lainotik zehar begiratu ahal dugula,

eta ostadarrari dei egiten badakigula.

Berba egiten dut zurekin, eta zurekin,

eta olerki honetatik pasatzen denari agur egiten diot.

Etorkizuneko fonotekan gordetzen ditut ametsen soinuak:

hitzak, adierazpenak eta haizea.

Gertatzen ari dena irudikatzea ezinezkoa zen,

esan genuen.

Hau irudikatzea ezinezkoa zen,

esango dugu.

Ez dakit, esaten dute

akaso gure ametsen zati proportzional bat bete daitekeela, baldin eta

elkarrekin amets egiten badugu.

Aldi berean amets egiteko argibideak behar ditugu,

deialdi bat aldi berean eta batera amets egiteko,

ametsen produkzio sozialerako metodo bat.

Labanak kate-produkzioan egiten baditugu,

zergatik ez Askatasuna?

Gizakiaren eboluzioan hurrengo pausua da.

Eta lortu egingo dugu

elkarri begietara begiratuz.

Barreiatzen 13: Olga Patiño Abeixón

2013-03-21  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Barreiatzen egitasmoko azken ekarpena duzue gaurkoa. Bidaia luzea egin dugu Galiziaraino eta hango bati ere galdetu diogu dibulgazioaz, interesgarria izango zelakoan. Olga Patiño soziolinguista eta irakaslea dugu, eta teknologia berrietan aritua.

Como cres que se deben divulgar nun futuro os temas máis incitantes da sociolingüística galega?

Son moitas as persoas que poderían dar resposta a esta pregunta tan xeral que desde Euskal Herria me formula o colega e cada vez máis amigo Txerra:

• Profesionais da materia con perfís variados que traballan como técnicas e técnicos en Servizos de Normalización Lingüística, en empresas ou pola súa conta.

• Persoas que traballan e colaboran en diferentes colectivos a prol da lingua, en asociacións culturais, en centros sociais…

• Docentes que levan moitos anos facendo e construíndo con lingua desde o seu maxisterio ou desde os historicamente chamados Equipos de Normalización Lingüística.

• Profesoras universitarias que desde diferentes campos e baixo un plano teórico ou práctico fan propostas e ensáianas desde os espazos nos que se moven.

• Ou calquera persoa galegofalante (en calquera das súas variedades) que intenta exercer como tal na súa vida diaria vencendo os obstáculos que atopa, as caras de incredulidade ou os dedos que a sinalan.

E tamén son diferentes os temas que deberiamos tratar con urxencia por supoñeren un reto para garantir a presenza da lingua galega na sociedade, ou cando menos para que calquera persoa que viva en Galiza poida desenvolver a súa vida con normalidade en galego: o ensino ao que tanto mal lle están a facer os nosos gobernantes, os medios de comunicación nos que teñen a lingua amordazada e secuestrada, a sanidade que nos acaba convertendo en vítimas por usarmos a nosa lingua…

Aínda así, non son eu quen de establecer prioridades canto a temas, pero cada día estou máis convencida que debemos ser coidadosas no xeito de planificar e dinamizar as intervencións, igual que as maneiras nas que nos movemos nos diferentes ámbitos e espazos: non todos os sombreiros cobren a cabeza para desempeñar a mesma funcionalidade, nin locen do mesmo xeito. Iso si, sempre “A favor” sen deixar de reivindicar e reclamar calquera cuestión que afecte por xustiza ou dereito á nosa lingua como recentemente recolle Nel Vidal (presidente da Coordinadora de Traballadores/as de Normalización da Lingua) en dous artigos xornalísticos; con creatividade como nos contaba José María Sánchez Carrión hai un par de anos, xuntándose os cazadores, os transportistas e os vendedores de soños que no meu país están esparexidos pola xeografía adiante en múltiplas causas e diferentes espazos.

Hai anos que o Departamento de Lingua Galega do Concello de Santiago de Compostela elaborou un “Decálogo do/a normalizador/a”. Non son moito eu deste tipo de textos máis recollíanse alí entre outras, sentenzas claras como “Nihil humanun alienum est” e “Non mires para o teu embigo. Procura que o que fagas sexa útil para algo máis que a normalización”. Aquel textiño que saíu do DLG de Compostela, das mans da técnica de normalización lingüística e das persoas que naquel momento tiñan alí unha bolsa de formación, segue hoxe apuntando maneiras de traballar válidas para moitos dos temas que están na folla de ruta de quen se dispón a atallar calquera tema de urxencia para procurar a normalización do galego.

Eu aposto en calquera dos temas pola filosofía de Pipi a das medias longas, con contundencia; con forza e procurando estímulos en calquera lugar; con humor; de xeito descarado e bondadoso ao mesmo tempo; apostando polas potencialidades do galego (igual que as que teñen outras linguas pero esta é a miña), con forza e procurando estímulos xa for en proxectos colectivos ou individuais, públicos, privados ou autoxestionados…

Azatzak 60: Korrika

2013-03-20  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Korrika betean gaude. Korrika aroan. Eta 60. azatza Korrikarako. Eta oraingoan nire hitzekin ez, Uribe Kostako blogetik “lapurtutako hitzekin”.

Korrika gure herrietara hurbiltzen da. Duela bi urte hemen bertan Korrikari buruzko artikulu bat idatzi nuen. Berriro irakurri dut, eta, egun, berbera sina nezake. Beraz, ez dut idatziko kulturako ekimen nazionala nagusia denik. Ez dut esango Iparralde, Nafarroa eta Erkidegoa batzen dituenik. Ez dut esango sakabanaketako indarrek Korrikan eta antzekoetan aurkitzen dutenik erantzun onena. Ez dut esango Korrikak herri egiten gaituenik. Mugaz jositako Euskal Herri batean -Iparraldea, Nafarroa eta oraingo lurralde-politikak sortzen ari direnak- lasterketa horrek josten gaituenik ez dut esango.

Halaber, emozioez idatziko dut. Hunkigarria baita, telebistan ikusten ditugunean furgoneta eta korrikalaria bakardadean, Nafarroako hegoaldeko gune irekietan, pausoz pauso aurrera, paisai hori horretan.

Hunkigarria da Iparraldeko neska-mutilak, oztopoak oztopo, haize guztien kontra, ahuldutako ikastola baten atean hartzen dutenean lekukoa besarkada ostean.

Hunkigarria da baserritarrak atarietara ateratzen direnean baserritik korrikalari pelotoi txikiak animatzeko gure mendi-magaletan.

Hunkigarria da langileek, elkarteek eta arazoak dituzten hainbat kolektiboek, une batez euskararen lekukoa hartzen dutenean, esateko haiek, bere arazoak edo aldarrikapenak  guztienak direla.

Hunkigarria da taldeek (kirolak…) erreleboa hartzen dutenean traineruaz, txirrinduaz edo dena dela gure itsasadar edo itsasotik.

Hunkigarria da hiri handietan ere, milaka pertsona pankarta atzean korrika egiten dutenean, jai giroan, herria bultzatuz, eta herria zein den erakutsiz.

Hunkigarriena da, ordea, geure herrietatik pasatzen denean; itxaropena, lagunak, auzokideak, udaltzaingoaren lehenengo autoa heltzen denean; kalea hasieran lehenengo mugimenduak, jende asko, gutxi, aldaketaren irribarrea, besarkada edo agurra; eta … bidea… musika, oihukak, gaztetxoak, zure alboko agurea (atzean uzten zaituen madarikatu hori), nekea;…eta, azkenean, alboratzen zara libre uzteko kalea.

Hor urruntzen da Korrika. Pelotoia eta atzeratutakoak. Kale amaieran galtzen dira. Aztarnak besterik ez dira geratzen, paper batzuk, pankartak, dortsaldunak kaleetan eta… barruko aztarnak. Pozaren sentimendua, herri baten ekimen polit eta esanguratsuenetariko batean parte hartzeagatik.

Herri egiten gaitu korrikak! Jakina!

Barreiatzen 12: Ainize Madariaga Muthular

2013-03-18  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Barreiatzen egitasmo xumeak aurrera darrai, txiri-txiri. Gaurkoan gurekin Ainize Madariaga dugu, Euskal Ikasketen masterraren ikaslea.

Bazterreko elkarte moderno, ideki, aurrerakoi, berritzaile, anarkista eta ez-ohiko batean sartu nintzen kontent ideia eta pozez gainezka. Orotariko adin, genero, kolore eta kulturetako jendea biltzen zen bertan. Poztekoa zinez.

Tamalez, okupaturiko lekuak hustarazi zizkiguten poliziaren bidez, aski usaiakoa herri honetan bestalde.

Elkartea, toki finkorik gabe dabil geroztik, eta internetak toki finko hori ordezkatu digu: komunikazioa emailen bidez egiten baitugu sustut.

Idatzi eta arra-idatzi, harik eta bi elkarkidek frantseS itzulpena aldi oroz egiteko eskatu zidaten arte: “elkartean ez garelako euskaldunak baizik, eta, nehor ez dadin baztertua senti…”

Pilotarekin batera abokatua atera zitzaidan bularraldetik: hasi nintzen, bai, itzulpenak egiten mail guzietan.

Bainan ikusirik erantzunak urriak zirela, eta, ziren guti horietan ez zegoela erdaldun bakar batena ere, nere naturaltasunak gailendu ninduen berriz eta nere hizkuntzaz baizik arra-hasi nintzen idazten.

Arrapostuak trumilka jin zitzaizkidan orduan! Ze arrakasta!

Ez zuten mailaren edukiarekin zerikusirik ordea, edukiaren beikuluarekin baizik…ezin zela nehor bazterrean utzi eta mesedez bi hizkuntzetan idazteko beti…

Abokatua atera zitzaidan lasterka pilota hori zilatzekotan. Nere buruarekin leial nintzen berriz eta ongi sentitzen nintzen.

Biltzar nagusi egunERa arte: bukaera aldean (ze ideia txarra izan nuena!) gai bat landu nahiko nukeela adierazi nuen (bilkuran 30 etarik 3 erdaldun zeuden, ondoan itzultzailea zutelarik bilkura euskaraz egiten utziz: bikain!), eta euskararen gaia tratatzeko beharra nuela baldin eta elkartearen balore eta lehentasunetan sartzen bazen. Erran nuen mailetan itzulpena aldi oroz egiteak ez ninduela eroso bizitzen uzten eta banuela horretarako proposamen bat: (Txerra eta Kikeri milesker!!) mailingean bi zerrenda egitea: euskaldunena eta erdaldunena, mail guziak euskaraz egitea, eta erdaldunen zerrendakoei laburpen bat tarteka igortzea, eta gehiago jakin nahi zuenari bistan dena luze ta zabal idaztea behar izatekotan. Guk egiten ez bagenuen nehork ez zuela euskararen espaziorik (Lorea Agirreri kontzeptua hartua) sortuko. Gure esku zegoela eta horri buruz eztabaidatu nahi nuela.

Lehenik erdalduna alde agertu zen: bere euskara landuko zuelakoan (bertze nehon ezpaitu euskararekin harremanik).

Ondotik Tsunamia: “ez dut ulertzen nola erraiten ahal dituzun holako gauzak! Zendako bi zerrenda? Horiek eta gu?! Zendako baztertzen dituzu?! Gaizki sendituko dira! Errespetu falta da horiendako! Faxista!…”

Nere kanona ez zen 1/8koa, baizik 5/8koa…burua ezin altxatuz…ze karga!

Abokatua lur-jota ongi izorraturik etxeratu zen. Auzi hura sarraski hutsa izan zen! Txirla bere oskolaren barnean luzaz egon zen…bazterturik…

Ondoko bilkura jin zen arte. Deseroso baina abiatu nintzen. Eta Txerraren aholkuei kasu emanez posibitiboki hasi nuen saioa: “EA egun ere joan den bilkuran bezala lortzen dugun dena euskaraz egiteA, bikain baitzen!”. Goxatu zituen bazterrak.

Abokatuak nere proposamena mahain gainean ezarri zautan berriz: “joan den aldian oso une txarra hautatu nuen gaia aurkezteko, gaur ez dugu horretarako astirik, bainan nahiko nuke gaia luze eta sakon eztabaidatu noizbait ere”.

Harrera ona izan nuen, eta utzi nituen solasean, beren artean: euskaldunak 3 eta erdaldun bakarra. Ni isilik. Emaitza: euskaldunek barkamena eskatzen zidaten… ez! Eskatzen zioten erdaldunari batzuetan euskara hutsean egiten baikenuen gure artean, edo banderolaren bat, eta kanpoko jendearekiko beharbada euskara erasokorra izan zitekeela eta baztertua senti zitezkeela…bai, euskarari buruz eztabaidatu behar dugula. Oso edekiak garelako.

Hain edekiak, wolof eta txineraz ere egin ditzakegulako mail guzien itzulpenak ere, frantsesa baino aise edekiera zabalagoa lortuko lukeelako, ez?

Euskaldun horiek abertzale eta oso abertzaletzat dute beren burua. Eta euskarak ematen eta eman izan die jaten.

Lan psikologiko izugarria dago egiteko: eta deskubritu dudan TELP-i esker (berriz ere Kike eta Txerrari esker mila!) badut nere hizkuntzaz naturaltasunez bizitzen segitzeko indarrik. Sechu Senderen obra maestrak irauli dezake erdararen normalizazioaren militantzia eta hiztun normaloi bazter batetik gozarazi gaitzakeelako gure hizkuntzan bizitzea.

Ttittika Rekaltek aldarrikatzen duen bezala: “utzi dezagun hizkuntza bere bidea egiten, goza dezagun libreki, mugak apurtu, txintxotasuna hautsi eta tabuak erautsiz”.

Besteekiko jende edekiak garelakoan eta eroso senti daitezen gure etxea beraiei uzten diegu, eta beraiena bilakatzen dugu: baztertzen dugu gure bandera; Carles Beldak dioen gisan: gure bandera hizkuntza bera baitugu.

Bainan erdaldunei ez diegu galdetu ere egiten deseroso sentitu direnez gure bandera horrenpean egotean (Estibaliz Amorortu eta Ane Ortegak 2009an erdaldunen jarreraz egin inkestaren harira), gure hizkuntzaz mintzatzeagatik hots. Badira aterabideak erdaldunak gurera ekartzeko, gu beti beraienera joan behar izan gabe.

Instituzioek badukete zereginik, bistan dena, bainan gure baitako lana, barne-lana, ezinbertzekoa dela deritzot…eta TELP tailerrak egarria kentzeko ura ematea bezalakoak dira. Egarriak fite hiltzen duela jakinik. Ttipi-ttipitik elikatu beharko genukeen harrotasuna erein behar dugu gure hizkuntza-mentalitatean. Lanabesak banatu hiztuneai, eguneroko estres linguistikoari aitzi egiteko, goxoan eta gustian bizitzekotan.

Iparraldeko bazterretan Telpeatzerik bai? Noizko?! Hartuko dut gure hizkuntzak merexi duen abokatua.

Azatzak 59: Sopelako esaera zaharren txapelketa

2013-03-15  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Sopelan orain dela 20 urtetik egiten dute esaera zaharren txapelketa. Sopelako AEKk orain dela 20 urtetik egiten du esaera zaharren txapelketa. Zorionak antolatzaileei, jakina!

Bertsoak eta errefrauak elkartzea eta primeran pasatzea da ekitaldiaren oinarria. Esaera zaharren zerrenda bat ikasi behar dute parte hartzaileek (100 esaera zahar) eta bertsolariek botatzen dituzten bertsoekin harremanetan jarri.

Berbekin olgetan ibiltzeko aukera aparta, aurten apirilaren 27an. Informazio gehiago.

Barreiatzen 11: Benito Fiz

2013-03-14  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Barreiatzen egitasmoak 11. geltokia du gaurkoan. Eta horretarako Benito Fiz dugu laguntzaile, AEKko kidea eta Karrajua blogaren gidaria.

Euskal soziolinguistika kontzeptua eta dibulgatu aditza ezkondu guran gabiltza hemen. Ez dakit eurak biak ezkontzeko asmotan dabiltzan, ezta sikiera maiteminduta dauden ere, baina ezkontza horretarako alea ipintzen saiatuko naiz.

Saiatuko naiz puntu batean zentratzen. Dibulgazioa komunikazioa da: emaile, mezua eta hartzailea katea da beraz: nork nori eta zer. Eta dibulgazioaz ari bagara, esango nuke “Nori” horri erreparatu behar zaiola nagusiki, dibulgazioa publiko zabal eta ez aditu batengana jakintza hedatzea den neurrian.

Ondo. Zein da publiko hori kasu honetan? Ugaria izan daiteke, baina bistan dago hizkuntza bera etengabe mintzagai dugun hizkuntz-komunitate honetan figura bat dugula nabarmena: euskaltzalea; profesional nahiz amateur; militante zein sinpatizante; aditu zein zaletu.

Eman dezagun beraz euskaltzaleen multzo hori dugula xede. Zer nahi dute horiek bada? Agian eskatzen hasita: “esadazue zer egin behar den horiek guztiek une honetatik aurrera euskaraz egin, desegin, bizi, irakurri, idatzi, pentsatu eta sentitu dezaten” batekin hasiko dira. Badakite askok hori ez dala ez erraza ez posiblea ordea, eta konformatuko dira beste gauza batzuekin:

• Lanean edo ekinean aurrera egiteko bidea antolatzen edo argitzen laguntzen dien zerbait: mapa, gida, errezeta… deitu nahi duzuen bezala.
• Animoa eta ilusioa ematen duen zerbait, eta, horrekin lotuta, frustrazioari aurre egiten laguntzen duena.
• Aktibitate eta komunikazioa: Zer-non dago? Nor-zertan dabil? Zer-zergatik gertatzen da? Nork-zer lortu du? Nork-zer dio? Aktibitatearen eta aktibitatean diharduen komunitatearen parte sentitzea azken batean.

Gauza gehiago ere eskatuko ditu, eta gauza zehatzagoak ere bai, noski. Baina honaino heldu garela pentsa dezagun zer behar dugun gutxieneko hiru eskakizun horiek asetzeko:

• Komunikazio era eskuragarri eta efektiboa: idatziz edo ahoz publiko horrengana ailegatu behar da, formatuak neurrikoak izan behar dira, ugariak. Hizkera, euskarri eta formatuak egokiak, ezagunak, ulergarriak, erabilgarriak eta ugariak.
• Pertsonak. Nor, nori eta nork asko dabiltza hemen, bakoitzak bere lekua, bere esperienzia eta bere erreferentziak ditu. Ekinean dabilen komunitatearen parte sentitzeko norekin ari den jakitea gauza ona da. Identifikazioa garrantzitsua da, nor-zer-nongoak eta.
• Trukea: informazio trukea, esperientzien trukea, ideia-trukea, iritzi trukea. Solasaldia azken batean, berriketa. Kontuz! Ez da esan nahi guztiek parte hartzen duten solasaldia, ez, solasaldi hori bistan jarri behar dela baizik, interesa dutenen bistan jarri zer esan interesgarria dutenen solasaldiak.
• Saltsa. Esango nuke dibulgazioak tenperatura apur bat eskatzen duela, epeltasuna eta gertutasuna. Pasioa, umorea, jokaera didaktikoa, grafikotasuna bezalako elementuek lortzen laguntzen dutena.
• Gaurkotasuna, bi alderditan: informazioaren etengabeko eguneratzea behar da batetik, eta bestetik gaur eguneko kanalak, euskarriak eta bideak erabili. Gaur egunekoak gaur eta biharko egunekoak bihar.
• …

Bai, airean uzteko puntuak daude hor. Hau ariketa bat izan  da azken batean.
Zerbait komunikatu-dibulgatu nahi dugu. Nori? Nolakoa da “nori” hori? “Nori” horrek zer nahi du/estimatuko du? Zerk lagunduko digu hori ematen? Ariketa horrekin jarrai daiteke, marra puntudunak betetzen. Dibertigarria ere izan daiteke, e!

Izkiriaturik aurkitu ditudan ene artikuluak (I)

2013-03-12  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Hilean behin, sarean han-hemena nireak (ere) izan zitezkeen artikuluak batuko ditut (ez nireak, nik idatzi ahal nituelako, baizik eta guztiz bat natorrelako artikuluetan esaten denarekin-edo).

– Ekologia eta hizkuntza: allartean bloga.

– Hizkuntzak munduko kultura altxorrak dira eta denok gaude behartuta horiek babestera: Mikel Ozaitari egindako elkarrizketa hizkuntza ekologiari buruz Goienan.

– Seme-alabek euskara aberatsa izan dezaten … jolastu euskararekin: Iñaki Eizmendiren artikulu gomendagarria Ikastola aldizkarian.

– TELP estrategiak seme-alabekin: Telp tailerreko lankideek ondutako artikulu bikaina.

– Erraza da: Xabi Payaren iritzi artikulua. Euskara zaila da? Bai? Ez al da aurreiritzia?

Barreiatzen 10: Petra Elser

2013-03-11  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Barreiatzen egitasmoak aurrera darrai. Oraingoan gurekin Petra Elser dugu, Banaiz bagara elkarteko kidea.

Harrigarria da eta beldurgarria batzuetan, euskalgintzatik eta soziolinguistikaren mundutik kanpo, zer jende gutxik erabiltzen dituen hizkuntza portaerako (edo beste hitzetan esanda, euskara nonahi erabiltzeko) tresna proaktibo xinpleak, ezezagunei lehenengo hitza euskaraz egitea bezalakoak.

Lehenengo hitzarena erabiltzen ez bada, beste batzuk are gutxiago: adibidez, euskaldun hartzaile pasiboei ere euskaraz hitz egitea, harreman batean hizkuntzaz aldatzea (gaztelaniaz aritzea ohitura duten euskaldunen artean adibidez), talde elebidunetan euskaraz hitz egiten jarraitzea, gai zailetan (liskarrak, pasadizoak, kexak…) ere euskaraz hitz egitea, eta abar.

Etxean eta euren inguruan euskara lehenengo hizkuntza dutenek baina hizkuntzaren kontzientziaren unibertso horrekin zerikusirik ez dutenek ez dituzte tresna horiek erabiltzen. Inoiz hortaz pentsatu, entzun edo irakurri ez baldin badute, oso urrun geratzen zaie. Baina hortaz irakurri edo pentsatzeko, gaia pixka bat interesatu behar zaizu eta hori ez da gehienen kasua. Horrez gain, oro har, gero eta gutxiago irakurtzen dugu, edo albisteak edo artikuluak gero eta laburragoak dira, gero eta irudi eta ikus-entzunezko elementu gehiago dituzte, gero eta estilizatuagoak dira.

Horregatik, nire ustez, soziolinguistikak hiztunen jarrera eta hizkuntzen erabileraren inguruan teorizatzen duena oso modu kontsumigarri batean zabaldu egin behar da, baita forma berriak asmatu ere. Eta helburua ez da bakarrik hiztunen kontzientzia piztea, teoriatik praktikara pasatzeko esperientzia berriak sortzea ere.

Hementxe ideia batzuk, pista baino ez direnak:

•    Aldizkarietan edo telebistan Euskalzaindiaren aholkuak eman beharrean, hizkuntza portaerako kasu zehatzak eta bere konponbideak aurkeztu ahal ditugu. Gramatika aholkuak eman beharrean edo gaizki idatzitako errotuluak erakutsi beharrean, askoz interesgarria iruditzen zait zein hizkuntza, nola, noiz eta zergatik erabiltzen dugun hausnartzea. Adibidez: nire lagun batzuekin egin dut topo kalean, bat euskalduna eta bestea erdalduna. Zein hizkuntza erabiliko dut? Zergatik? Erantzuna hainbat modutan egin daiteke: adituren batek bere iritzia eman, baten batek bere soluzioak kontatu, aukera ezberdinen zergatien inguruan hausnartu … Eta hori guztia hainbat formatutan: testuak, komikiak, bideoak, kaleko iragarkiak …

•    Hitz-in: pertsona asko elkartzen diren guneetan gaiaren inguruko kontzientziazio postuak antolatu: herriko azokan, ospitaletan, geltokietan, unibertsitateetan, futbol estadioetan・ Beste gaien inguruko kanpainak bezala (erretzeari utzi, elikadura, energia aurreztea, birziklatzea, …) herritarrekin elkarrizketan sartzen saiatu, informazio materiala banatu, oparitxuak eman, entretenimendua antzerkia, musika, luntxak, … Baina hori guztia ez mezu moralista batekin (erabili euskara!) baizik eta hausnarketara gonbidatzen: Zergatik dauzkat nik hizkutza ohitura jakin batzuk? Benetan dira horiek nik nahi ditudan ohiturak? Ezagutzen al dituzu hizkuntzaz aldatzeko tresnak? Adibideak ere esketch moduan erakutsi ahal dira, modu dibertigarri eta ludiko batean, clownak, antzerkia, bertsoak…

•    Prozesu parte-hartzailea martxan jarri hizkuntza portaera inguruan: oso modan daude azken boladan prozesu parte-hartzaileak, baina hizkuntza portaeren inguruan oso gutxi egin da oraindik (Markinan lehen esperientzia martxan jarri da). Kontua izango litzateke ahalik eta herritar gehien biltzea (herri edo auzo osoa, ahal bada) eta hizkuntzaren inguruan hausnartzea: Zenbat euskaldunekin hitz egiten dut gaztelaniaz? Zenbat herritarrek ulertzen dute euskara eta gustatuko litzaieke euskaldunek beraiei euskaraz egitea? Zenbat euskara ikaslek edo ikasle ohik nahiko luke euskaldunak beraiekin euskaraz hitz egitea? Gaztelania hiztunek nola ikusten dute gaia eta beraien papera afera honetan? Hori guztia herri hausnarketa bezala, dinamizazio batekin non guztien ikuspegiak jasotzen diren, beldurrak, iritziak eta aurreiritziak. Ondoren, hainbat hausnarketa saio egin eta herritarren hizkuntza portaerari dagozkion pausoak zehaztu: zer egin eta nora joan (helburuak, urteko plangintza, espazioak, eta abar).

Barreiatzen 9: Iker Martinez de Lagos

2013-03-07  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Soziolinguistikaren dibulgazioari buruzko barreiatzen sail honetako 9. alea da gaurkoa. Gurekin Iker Martinez de Lagos, Topaguneko kidea.

.

Azken hilabeteetako inpresioa da, baina ez ahal dago aspaldi honetan hitzaldi ziklo ugari? Ez al dago inoiz baino foro gehiago euskararen komunitatearen eta euskalgintzaren etorkizunari buruzko kezkarekin? Baietz esango nuke. Badirudi hizkuntza komunitatean kezka zantzuak daudela. Garai berrien atarian, dagoeneko hirigunetakoak garenok ere barneratu dugu baserri giroko terminologia eta goldetik ereitera pasatzen ari garela ematen du.
Aldaketa garai honetan hainbat apunte egin daitezke etorkizunari buruz, baina inoiz baino gehiago jakintzak leku garrantzitsu bat izango duela (edo izan beharko duela) ematen du, eta beraz, bai soziolinguistika dibulgazioak eta baita formazioak ere garrantzia berezia hartu beharko dutela. Eta horretarako aukera paregabea dago: izan ere, ez da alperrekoa izango urtetan egindako ibilbidea, metatuta dagoen jakintza, soziolinguistikaren gainean Euskal Herrian dagoen aditu kopurua zein kalitatea eta kanpotik ezagutza ekartzeko ere inoiz baino aukera gehiago dugu.

Jakintzaren transmisioan eta dibulgazioan apustua egitea funtsezkoa izango da hurrengo urteotan, beraz. Baina Txerrak egindako galderak nola eta norekin egin behar den dibulgazio hori galdetzera garamatza.

Batetik, euskalgintzan (euskararen gizarte eragileetan) ari garenon artean bereziki urgentea iruditzen zait ezagutza soziolinguistikoa zabaltzea. Ibilbide oparoa egin duen mugimendua da euskalgintzarena, gizarte mugimenduak sortu eta urtetan garatu eta hedatu den mugimendua. Mugimendu honetatik sortu eta transmititu dira hainbat esperientzia, ekimen eta jarduera; era berean, egitura indartsuak sortu eta industria bat sortu da. Talde honetan baina, ezagutza soziolinguistikoaren transmisioa nahi baino eskasagoa eta murritzagoa izan dela esan daiteke. Belaunaldi berrien beharrean dago euskararen gizarte mugimendua eta belaunaldi prestatuak behar dira; transmisio hori zaintzea tokatzen zaigu. Topagunean azken urteetan egindako hausnarketaren ondorioetako batzuk dira hauek, eta nago, euskalgintzako beste eragile batzuentzat ere baliagarria izan daitekeela.

Bigarren multzo batean aipatuko nituzke hizkuntza politikan erabakiak hartzen dituzten erakunde eta pertsonak (ordezkari politikoak, alderdiak,…) eta baita hizkuntza plangintzan ardurak dituztenak (euskara teknikariak, nagusiki). Bi talde ezberdin dira eta beharrak ere ezberdinak dira batzuen eta besteen artean (euskara teknikarien artean, nagusiki, aniztasun handia dago), baina gero eta nabarmenagoa da soziolinguistika ezagutzaren beharra handia dela sektore hauetan.  

Lehen bi multzo hauei garrantzia handia ematen diet. Izan ere, batzuetan hizkuntza politikaren edo hizkuntzaren garapenaren gaineko eztabaida eta iritzietan oinarri eskasa ikusten da eta arduraz jokatzea eskatu behar dugu, bai gizarte eragileen artean eta baita botere publikoetan ere. Intuiziotik asko egin dugu Euskal Herrian eta hori ez da txarra berez, baina gaur egun badugu ezagutza eta jende prestatua eta ezagutzari leku gehiago egin behar zaio. Zentzu horretan, ezagutza berria sortzen jarraitu beharko dugu.  

Azkenik, gizartean oro har ere, dibulgazioa landu beharra dago. Iritzi publikoan eragina duten pertsona eta erakundeen erantzukizuna sartzen da jokoan hemen, ematen diren iritziak oinarrituak izan eta pedagogikoak izaten asmatzea garrantzitsua da.

Laburbilduz, erakunde guztiek (publikoek eta gizarte eragileek) eginkizun garrantzitsua dute ezagutza soziolinguistikoaren dibulgazioan eta horri lotutako formazioan. Bakoitzak bere ahalmenen eta aukeren arabera egingo du hau eta ahalik eta modurik anitzenetan egitea komenigarria litzateke; formatu guztiak dira baliagarria: hitzaldiak, ikastaroak, tailerrak, dokumentalak, hezkuntzarako materiala, eskuliburuak, komikiak, erakusketak,… Baina garrantzia emango nioke dibulgazioaren klabea denon buru eta estrategietan argi egoteari, erakunde orok ekintza oso ezberdinen bidez (eta ohiko ekintzen bidez ere) izan baitezake dibulgaziorako aukera. Eta azken ideia modura, ez nuke ahaztu nahi, Soziolinguistika Klusterraren funtzioa indartzeak duen interesa, besteak beste, horretarako sortua izan zen eta ondo ari da lanean.

Irakurgaiak: Aquí se habla

2013-03-05  //  Irakurgaiak  //  2 iruzkin

Dibulgazioaz ari gara blog honetan azken aldion. Eta dibulgazio liburu ederra dakart gaurkoan. Hizkuntzen aniztasunaz, hizkuntza ekologiaz, txikitasunaren defentsaz dihardu liburu honek …

“Aqui se habla” du izenburu liburuak: eta “munduko hizkuntza mehatxatuen inguruko ibilbidea” du azpi-izenburu. Australiako indigenak, proventzala, Kanadako inuitak, yiddish-a, Amerikako indiarrak, galestarrak eta abar, eta abar. Horien kezkak, barne-borrokak, kanpo borrokak, konplexuak, aurreiritziak, galerak, irabaziak, …

Kazetari kanadiar batek (Mark Abley da egilea) egindako dibulgazio lan aparta, sentiberatasunez, kritikotasunez, zintzotasunez. Merezi du benetan.