Izkiriaturik aurkitu ditudan ene artikuluak (IV)

2013-06-13 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Gustatuko litzaidake niri honen moduko artikuluak idaztea, bai horixe. Hilabete honetan ere artikulu oso interesgarriak jaso ditut han-hemenka:

– Allartean blog ezin interesgarriagoan, parte-hartzea soziala hizkuntza politikan.

– Paula Kasaresi Lizarbeibar blogean egin dioten elkarrizketa mamitsua.

– Xabi Paya fin beste behin ere: Lorgarria da.

– Asisko Urmeneta kontrakulturaz.

– Kike Amonarrizek twitterreko soziolinguistika azterketa latza egin du.

– Eta Iñaki Martinez de Lunak euskaldunok kexa gutxi jarri ditugula esan du.

Hizkuntza legeak

2013-06-10 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Egunotan berrirakurri dut William F. Mackey aspalditxo Bat aldizkari batean argitaratu zuen artikulu bat: Hizkuntza jokaera-aldaketa legeen bidez. Entresaka apur bat egin dut. Hona nik azpimarratutako berbak:

Hizkuntza-legeek ez dute beren helburua lortu, hau da, hizkuntza jokaerak aldatzea.

Hizkuntza-legeak eraginkorrak dira sustatu nahi den hizkuntzari atxekita dauden beste alorretako nagusitasunak ematen direnean: nagusitasun kulturala, ekonomikoa, demografikoa, e.a.

Lortu al dute debeku horiek biztanlegoaren hizkuntza-jokaera aldatzea? Hala gertatu da erregimen autoritarioa izan duten hainbat nazio-estatutako hizkuntzatan; baina bakarrik, hizkuntza era sistematikoan suntsitzeko politikak luzaroan eta modu estu-estuan aplikatu ondoren.

Hizkuntza-jokaera legeen bidez aldatzeko aukera kultura-, demografia-, geografia- eta politika-baldintzen pean dago.

Azatzak 65: Oarsoaldeko Irrien Lagunak

2013-06-06 // Azatzak // Iruzkinik ez

Azatzetan proiektu txiki, berri eta samurrei eskaini ohi diet arreta. Oraingo honetan Oarsoalderaino egingo dugu bidaia. Eta proiektu berezia aurkitu. Oarsoaldeko Irrien Lagunak, gure pailazo ezagunenek eta Huheziko kideek elkarlanean ernaldutako proiektua.

Eta zer da? Umeentzako aisialdi proiektu hezitzaile euskaldun eta parte-hartzailea. Baina eurek sakonago azaltzen dute. Oinarriak eta helburuak ere dokumentu luze samar batean azaltzen dituzte zehatz-mehatz.

Baina askotan berbek baino ekintzek komunikatzen dute gehiago, ezta? Ba, tori egin dituzten bi ekintzen gaineko bideo-kronikak:

tonucci pasaian from Oarso Jolas on Vimeo.

Umeen parte-hartze saioa from Oarso Jolas on Vimeo.

Borrando a G

2013-06-03 // Sailkatu gabea // Iruzkin bat

Valentina Formosok liburu mardula idatzi du: Do estigma á estima. Galizierazko arnasguneetako gazteen gaineko analisi zorrotza egiten du eta, gainera, aurrera begirako proposamenak egiten ditu.

Ezberdintasunak badaude ere, antzekotasun dezente daude gure egoerarekin. Gazteek agertzen dituzten aurreiritziak hemengoen oso antzekoak dira (eredu estandarrekiko urruntasuna, hirietan hizkuntza aldatzea, ezezagunekin gaztelaniaz aritzea, …). Beste batzuk, ordea, hemen antza gaindituta daude: hezkuntza arlokoak gehien bat (euskaraz ikasiz gero, gaztelania ez jakitearen mitoa, adibidez).

Proposamen ausartak egiten ditu Valentinak, proposamen ausartak eta freskoak hein handi batean. Bereziki deigarri egin zait imaginario sozialarekin duen kezka. Bere ustez, ezinbestekoa da galizieraren gainean dagoen imaginario soziala aldatzea, aurrera egin nahi badute. Liburuaren gaineko hiru artikulu apur bat gehiago sakontzeko: Do estigma á estima, O galego do estigma á estima eta Propostas para un novo discurso lingüístico.

Azken Bat aldizkaria ere euskararen framing berriaz ari da. Antzeko kontuak dira, ezta?

PD: Moitas grazas polo agasallo a Dores S. Alegre.

Argazki-haikuak

2013-05-31 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Ez naiz oso kanpaina zale. Ekimen sendoagoak ditut gogokoago. Baina lantzean behin kanpaina xumeak erakargarri suertatzen zaizkit. Eta, kasu honetan, horrela izan da. Lehiaketa xumea, lau sosekin eginda, baina polita, indartsua.

Gentalha do Pichel zentroan mamitu da ideia. Haikuak egitea argazkien bidez. Eta emaitzak ikusgarriak. Hona hemen hiru adibide:

Azatzak 64: DBH

2013-05-27 // Azatzak // Iruzkinik ez

Euskaldunon ahotan beti agertzen da ETB kritikagai. Ni ez naiz izango ETBren programazioa defendatuko duena. Baina lantzean behin poz txiki batzuk ematen dizkigu telebistak. Nahiz eta nire ustez behar beste baloratuak ez izan.

DBH telesailari dagokio 64. azatza. Umorezko telesaila da, institutu batean girotua. Irakasle xelebreak batzen dira. Aktore apartak ditu telesailak nire ustez. Eta, gainera, erreferentzia autozentratuak ere. Saioetako batzuk mundialak dira.

Adibidez hau …

Arnasguneak ahultzen ari dira

2013-05-23 // Sailkatu gabea // 2 iruzkin

Xabier Bengoetxeak irabazi du 2012ko bigarren Hausnartu saria. Bertan aztertu ditu Gipuzkoako hainbat herri, euskararen arnasguneak direnak: Tolosaldeko hainbat herri txiki, hain zuzen ere (Aduna, Albiztur, Asteasu, Berastegi, Amezketa eta beste batzuk).

Aztertutako arnasgune guztietan euskarazko nagusitasun-moldaerak beheranzko norabidea du. Adibide esanguratsua da ama hizkuntza euskara dutenen kopuruak behera egin duela nabarmen.

Herri hauetan dislokazio demografikoa gertatu da. Hiru iturri nagusi ditu dislokazio honek: emigrazioa, inmigrazioa eta jaiotze-tasaren ahultzea. Eta hirurek eragin dute herri hauetan, indar ezberdinez bada ere.

Herri hauetan eraiki diren urbanizazio berriek dislokazio soziokulturala ekarri dute, gainera. Auzo-giroa suntsituz joan da. Herri horietako askotan ez dago kale girorik. Hutsak daude. Harreman-sareak eten egin dira, ahuldu.

Dislokazio kulturala ere gertatu da. Aztertu beharko litzateke sakon herri hauetan zergatik den horren ahula euskarazko ekoizpenen kontsumoa. Izan ere, nola egongo da herri hauetan autorregulazio kulturalik kontsumo kulturala batez ere beste hizkuntza batzuetan elikatzen bada?

Erronkak eta beste hainbat gauza ere aipatzen ditu Xabierrek bere lanean. Baina hauek dira niri deigarrien egin zaizkidanak.

Non baixes da beirarrúa

2013-05-21 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Conta Ferrán Suay unha historia do tío Enric que se chama “A boa educación dos/as bahameños/as”. Nunha ocasión foi de vacacións ás illas Bahamas o tío Enric. Estaba alucinando coa xente de alí: homes e mulleres espectaculares, con grandes ollos e moitos con ollos verdes. Cando ían andando pola beirarrúa, se te vían vir, baixaban dela. Era todo alucinante.

Nun principio, pensou que era cuestión de hospitalidade e boa educación, mais era unha persoa moi atenta e fixouse moito nese detalle. Tras observar durante un tempo, descubriu que só eran os/as negros/as quen lles deixaban pasar. E só o facían cos/as brancos/as e non entre si.

Deulle unhas voltas ao tema. E acabou pensando que non era cuestión de hospitalidade, nin de boa educación. Era una cuestión de submisión. Ultimamente veume moitas veces á cabeza o conto de Ferrán.

Cantas veces ao día baixa da beirarrúa unha galegofalante? Cantas veces baixa sen necesidade? Na tenda, no concello, no ambulatorio, cando te chaman as comerciais ao móbil, coas túas fillas, para ligar, para falar de fútbol,…

Demasiadas veces ao día, e delas demasiadas veces nas que baixamos sen ningunha necesidade, nas que baixamos da beirarrúa sen pensar sequera en que poderiamos ficar nela tranquilamente, sen baixarmos. E seguirmos en galego.

Hai que intentar non baixar da beirarrúa sen necesidade… De todos os xeitos, de vez en cando deberiamos baixar todas e todos das beirarrúas e quitarlles un pouco de espazo aos coches, aínda que só sexa por ecoloxía lingüística.

Motibazioa-ezagutza-erabilera

2013-05-16 // Sailkatu gabea // Iruzkin bat

Jone Miren Hernandezek proposatu du ezagutza, erabilera eta motibazioaren kontzeptuak, Txepetxen kontzeptuak, aldatzea. Eta gaitasunak, praktikak eta emozioak erabiltzea. Berak ondo azaldu ditu azaldu beharrekoak Baina gu ere gazteak izan ginen! artikuluan. Hona laburpena:

Ezagutza:

Ezagutzan erreparatzea baino gaitasunean jarriko nuke nik arreta. Azken finean zer da ezagutza? Ezagutza gaitasun batzuk bereganatzean lortzen dugu; ezagutza bide bat da, prozesu bat eta ibilbide horretan gaitasunen lanketa da giltzarria. Gaitasunaz hitz egiterakoan pertsonarengan zentratzen gara eta ohartzen gara ezagupena oso erlatiboa izan daitekeela: ahozkotasuna, idazketa eta irakurketa baino zerbait gehiago da.

Erabilera:

Erabileraz baino, praktiketaz hitz egingo nuke nik. Praktikaren kontzeptuak errealitatera eramaten gaitu: euskara erabiltzen dutenek ez dute beti erabiltzen, eta erabiltzen ez dutenek batzuetan erabiltzen dute, eta tartean hiztun multzo handi bat dugu. Hau jakinda, helburua litzateke aztertzea zein den erabilera, zertan gauzatzen den. Ziur nago ikuspegi honetatik sorpresa asko jasoko genituzkeela.

Motibazioa:

Azkenik, motibazioaz baino, emozioaz hitz egingo nuke, tarteka bederen. Zergatik? Motibazioaren kontzeptua nahiko mugatua geratu zaigula uste dudalako. Gainera, motibazioaz hitz egiten dugunean, sakonean emozioaz ari garela pentsatzen dut. Agian ez dirudi oso kontzeptu akademikoa, baina azken boladan lan asko burutzen ari dira horren inguruan eta ikuspuntu horretatik dena egiteke dagoela uste dut. Hizkuntza emozioz beteta dago eta emozio horiek dira neurri handi batean praktikak bultzatzen dituztenak, aldaketak eragiten dituztenak, proiektuak eta prozesuak martxan jartzen dituztenak.