Hasiera »
Txerraren bloga - Garaigoikoa
Txerra Rodriguez
Soziolinguistikari buruz dihardu blog honek, euskararen hizkuntza komunitatearen ikuspegitik beti ere.
Azken bidalketak
Iruzkin berriak
- Ama hizkuntza by Maria Reimondez - Garaigoikoa(e)k Ama hizkuntzaren egunaren kontra (eta alde) bidalketan
- Komun(e)k Hizkuntza politika ausarta ala hizkuntza komunitate indartsua? bidalketan
- Sustraiak - Garaigoikoa(e)k Soziolinguistika meets Butler bidalketan
- Txerra Rodriguez(e)k Komun bidalketan
- Imanol Epelde Pagol(e)k Komun bidalketan
Artxiboak
- 2024(e)ko maiatza
- 2024(e)ko apirila
- 2024(e)ko martxoa
- 2024(e)ko otsaila
- 2024(e)ko urtarrila
- 2023(e)ko abendua
- 2023(e)ko azaroa
- 2023(e)ko urria
- 2023(e)ko iraila
- 2023(e)ko uztaila
- 2023(e)ko ekaina
- 2023(e)ko maiatza
- 2023(e)ko apirila
- 2023(e)ko martxoa
- 2023(e)ko otsaila
- 2023(e)ko urtarrila
- 2022(e)ko abendua
- 2022(e)ko azaroa
- 2022(e)ko urria
- 2022(e)ko iraila
- 2022(e)ko abuztua
- 2022(e)ko uztaila
- 2022(e)ko ekaina
- 2022(e)ko maiatza
- 2022(e)ko apirila
- 2022(e)ko martxoa
- 2022(e)ko otsaila
- 2022(e)ko urtarrila
- 2021(e)ko abendua
- 2021(e)ko azaroa
- 2021(e)ko urria
- 2021(e)ko iraila
- 2021(e)ko uztaila
- 2021(e)ko ekaina
- 2021(e)ko maiatza
- 2021(e)ko apirila
- 2021(e)ko martxoa
- 2021(e)ko otsaila
- 2021(e)ko urtarrila
- 2020(e)ko abendua
- 2020(e)ko azaroa
- 2020(e)ko urria
- 2020(e)ko iraila
- 2020(e)ko abuztua
- 2020(e)ko uztaila
- 2020(e)ko ekaina
- 2020(e)ko maiatza
- 2020(e)ko apirila
- 2020(e)ko martxoa
- 2020(e)ko otsaila
- 2020(e)ko urtarrila
- 2019(e)ko abendua
- 2019(e)ko azaroa
- 2019(e)ko urria
- 2019(e)ko iraila
- 2019(e)ko abuztua
- 2019(e)ko uztaila
- 2019(e)ko ekaina
- 2019(e)ko maiatza
- 2019(e)ko apirila
- 2019(e)ko martxoa
- 2019(e)ko otsaila
- 2019(e)ko urtarrila
- 2018(e)ko abendua
- 2018(e)ko azaroa
- 2018(e)ko urria
- 2018(e)ko iraila
- 2018(e)ko uztaila
- 2018(e)ko ekaina
- 2018(e)ko maiatza
- 2018(e)ko apirila
- 2018(e)ko martxoa
- 2018(e)ko otsaila
- 2018(e)ko urtarrila
- 2017(e)ko abendua
- 2017(e)ko azaroa
- 2017(e)ko urria
- 2017(e)ko iraila
- 2017(e)ko uztaila
- 2017(e)ko ekaina
- 2017(e)ko maiatza
- 2017(e)ko apirila
- 2017(e)ko martxoa
- 2017(e)ko otsaila
- 2017(e)ko urtarrila
- 2016(e)ko abendua
- 2016(e)ko azaroa
- 2016(e)ko urria
- 2016(e)ko iraila
- 2016(e)ko abuztua
- 2016(e)ko uztaila
- 2016(e)ko ekaina
- 2016(e)ko maiatza
- 2016(e)ko apirila
- 2016(e)ko martxoa
- 2016(e)ko otsaila
- 2016(e)ko urtarrila
- 2015(e)ko abendua
- 2015(e)ko azaroa
- 2015(e)ko urria
- 2015(e)ko iraila
- 2015(e)ko uztaila
- 2015(e)ko ekaina
- 2015(e)ko maiatza
- 2015(e)ko apirila
- 2015(e)ko martxoa
- 2015(e)ko otsaila
- 2015(e)ko urtarrila
- 2014(e)ko abendua
- 2014(e)ko azaroa
- 2014(e)ko urria
- 2014(e)ko iraila
- 2014(e)ko uztaila
- 2014(e)ko ekaina
- 2014(e)ko maiatza
- 2014(e)ko apirila
- 2014(e)ko martxoa
- 2014(e)ko otsaila
- 2014(e)ko urtarrila
- 2013(e)ko abendua
- 2013(e)ko azaroa
- 2013(e)ko urria
- 2013(e)ko iraila
- 2013(e)ko abuztua
- 2013(e)ko uztaila
- 2013(e)ko ekaina
- 2013(e)ko maiatza
- 2013(e)ko apirila
- 2013(e)ko martxoa
- 2013(e)ko otsaila
- 2013(e)ko urtarrila
- 2012(e)ko abendua
- 2012(e)ko azaroa
- 2012(e)ko urria
- 2012(e)ko iraila
- 2012(e)ko abuztua
- 2012(e)ko uztaila
- 2012(e)ko ekaina
- 2012(e)ko maiatza
- 2012(e)ko apirila
- 2012(e)ko martxoa
- 2012(e)ko otsaila
- 2012(e)ko urtarrila
- 2011(e)ko abendua
- 2011(e)ko azaroa
- 2011(e)ko urria
- 2011(e)ko iraila
- 2011(e)ko abuztua
- 2011(e)ko uztaila
- 2011(e)ko ekaina
- 2011(e)ko maiatza
- 2011(e)ko apirila
- 2011(e)ko martxoa
- 2011(e)ko otsaila
- 2011(e)ko urtarrila
- 2010(e)ko abendua
- 2010(e)ko azaroa
- 2010(e)ko urria
- 2010(e)ko iraila
- 2010(e)ko uztaila
- 2010(e)ko ekaina
- 2010(e)ko maiatza
- 2010(e)ko apirila
- 2010(e)ko martxoa
- 2010(e)ko otsaila
- 2010(e)ko urtarrila
- 2009(e)ko abendua
- 2009(e)ko azaroa
- 2009(e)ko urria
- 2009(e)ko iraila
- 2009(e)ko abuztua
- 2009(e)ko uztaila
- 2009(e)ko ekaina
- 2009(e)ko maiatza
- 2009(e)ko apirila
- 2009(e)ko martxoa
- 2009(e)ko otsaila
- 2009(e)ko urtarrila
- 2008(e)ko abendua
- 2008(e)ko azaroa
- 2008(e)ko urria
- 2008(e)ko iraila
- 2008(e)ko abuztua
- 2008(e)ko uztaila
- 2008(e)ko ekaina
- 2008(e)ko maiatza
- 2008(e)ko apirila
- 2008(e)ko martxoa
- 2008(e)ko otsaila
- 2008(e)ko urtarrila
- 2007(e)ko abendua
- 2007(e)ko azaroa
- 2007(e)ko urria
- 2007(e)ko iraila
- 2007(e)ko uztaila
- 2007(e)ko ekaina
- 2007(e)ko maiatza
- 2007(e)ko apirila
- 2007(e)ko martxoa
- 2007(e)ko otsaila
- 2007(e)ko urtarrila
- 2006(e)ko abendua
- 2006(e)ko azaroa
Udan be leidu bida
2009-08-27 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Abuztuan ordenagailua piztu barik izan naiz. Mendi puntetan ez dago oraindik wifia eta fakturatu barik bidaiatzen duzunean behar-beharrezkoa baino ez duzu eraman behar. Beraz, bueltan miloika mezu eta artikulu izan ditut irakurtzeko.
Horietatik batzuk hona ekarri nahi ditut:
– Euskaldunon normalizazioa eta honi lotuta beste hau.
– Euskara etxekotzen
– Euskal ekosistema
– Bacalhau gure irla mitikoa
On egin irakurketak eta irailean geixau eta hobeau.
Bat 70
2009-07-21 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
batu ditu Euskararen legeak izeneko ikastaroan emandako hitzaldiak.
Bide polita da hori, sortzen den ezagutza partekatzearena. Eta,
gainera, badirudi segida izango duela.
gai ezagunak dira. Betikoak. Dena den, nabarmenduko nuke betiko gai
bati (Nafarroako zonifikazioari) Julen Urbiolak eman dion enfoke berria.
Oso adierazkorra izan da, ezberdina eta dibulgatiboa. Paul Bilbaok ere
enfoke berria eman nahi izan dio betiko beste gai bati (Behatokian jasotzen diren salaketei), baina ez du horren ondo asmatu. Mikel Irizarren artikulua ere nabarmentzeko modukoa da. Izan ere, legeetatik haratagoko ikuspegia ematen du.
zertan datzan azaldu du artikulu horretan, baita euskararen historia
soziala ikertzeko eraiki duten metodologia eta marko teorikoa.
Gomendagarria benetan, eta, gainera, mundu mailako soziolinguistikan
parerik ez duen proiektua.
Matematikak eta elebidunak
2009-07-15 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Txillardegik aspaldi egin zuen soziolinguistika matematikoaren kontzeptuaren azalpena. Eta era horretan soziolinguistika matematikekin erlazionatu egin zuen. Ba, bide horretan Gorka Azkaratek ere egin du hausnarketa.
Ze hizkuntza erabiltzen dute Bilboko elebidunek haien artean? Ze proportziotan? Zergatik?
Matematika kontu txiki batzuk ezagututa hobeto ulertuko dugu Bilbon zergatik egiten den hain euskara gutxi.
Datu zehatzak
jakitea zaila da baina batzuen ustez Bilbon oraindik hamarretik
bederatzi ezin dira euskaraz mintzatu. Batzuk pixka bat ulertu, beste
batzuk bapez…
Hainbeste urte euskara ikastetxeetan irakasten eta oraindik % 10 ozta-ozta elebidun.
Datu hori benetakoa izango balitz, kalean hamarretik batek euskaraz hitz egingo luke?
Ez.
Goian,
ondo begiratuz gero, berriro ikus daiteke esan dugu % 10 elebidun dela
Bilbon. Beraz, % 10 hori euskaraz zein gazteleraz egin dezake.
Eta badirudi gehienetan gaztelerara jotzen duela.
Zergatik?
· Bilbotar gehienei errazago egiten omen zaie gazteleraz egitea euskaraz baino.
· Euskara behartuta ikasi bazuten ere, eskolatik kanpo gaztelera nahiago…
Horrelako hamaika argudio asma ditzakegu. Batzuk egiazkoak, beste batzuk ez horrenbeste.
Azter dezagun kontua matematikaren ikuspegitik. Probabilitateen teoria.
Dado
bat botaz gero, sei posibilitate dago: 1 ateratzea, 2 ateratzea, 3
ateratzea, 4 ateratzea, 5 ateratzea edo 6 ateratzea. Dadoa perfektua
balitz, tranparik gabekoa, edozein zenbaki ateratzeko probabilitatea
1/6 litzateke. Beti. Berdin dio zer atera den lehenago, berriro botaz
gero, edozein zenbaki ateratzeko probabilitatea 1/6 izango da beti.
Bi dadorekin, kontua konplikatzen da. Hogeita hamasei ondorio izan ditzake bi dado perfektu batera botatzeak:
1 – 1, 1 – 2, 1 – 3, 1 – 4, 1 – 5, 1 – 6
2 – 1, 2 – 2, 2 – 3, 2 – 4, 2 – 5, 2 – 6
…
5 – 1, 5 – 2, 5 – 3, 5 – 4, 5 – 5, 5 – 6
6 – 1, 6 – 2, 6 – 3, 6 – 4, 6 – 5, 6 – 6
Kontua
ez dirudi oso konplikatua, baina zenbait kasinotan, esaterako, badakite
jendea probabilitateak kalkulatzen oso txarra izaten dela eta
probabilitate desberdina duten zenbaki batuketekin jokatzen dute, beti
bere onerako.
Zazpi batuketa, esaterako: 1 – 6, 6 – 1, 2 – 5, 5 – 2, 3 – 4, 4 –
3, nahiko gertaerraza da: 6/36 = 1/6 (dado bakar batekin edozein
zenbaki ateratzea bezain gertaerraza). Hamaika batuketa, ordea, askoz
gertagaitzagoa da: 6 – 5, 5 –
6. Probabilitatea, beraz, 2/36 = 1/18. Nolabait esateko, hiru aldiz
zailagoa da bi dado botata batuketa hamaika izatea zazpi izatea baino.
Probabilitateak ondo ezagutzen dituen batek honako jokoa eskainiko
balizu, “egin dezagun apustua, nahi duzun dirua jarri, nik berdin
jarriko dut, zuri hamaika ateratzen bazaizu, jarritakoaren doblea
emango dizut, nik zazpi ateraz gero, dirua niretzat…” Trileroen
timoaren antzekoa…
Zertarako balio digu matematika honek euskararen erabilpenaren kontua ulertzeko?
Bilbon
elebidun bat ausaz topatzeko probabilitatea 1/10 bada, bikote elebidun
bat ausaz topatzeko probabilitatea 1/100 izango da. (Eta gogora dezagun
hitz egiteko gutxienez bi lagun behar direla).
Hiru
dadorekin hiruretan zenbaki berbera ateratzeko probabilitatea oso
txikia da. Demagun sei, sei, sei ateratzeko probabilitatea kalkulatu
nahi dugula 1/6 x 1/6 x 1/6 = 1/216 oso oker ez banago.
Zailagoa
da ausaz Bilbon hiru lagun elebidun batera topatzea: 1/10 x 1/10 x 1/10
= 1/1.000. Hiru mila lagun, ausaz elkartuko bagenitu, demagun San
Mamesen eta hirukoteka jartzeko esango bagenie, hirukote bakar batean
egin lezakete euskaraz. Kontua laukoteekin eginez gero, probabilitatea
1/10.000raino jaitsiko litzateke. San Mames osoa bete beharko genuke
laukote elebidun bakar bat ausaz topatzeko.
Hala eta guztiz ere, San Mamesen, euskara entzutea ez omen da horren zaila. Zegatik?
Bada
hiztunak ez direlako ausaz elkartzen. Badirudi elebidunak haien artean
elkartzeko joera daukatela. Batzuen ustez bere burua baztertzeko joera
daukate haien euskal txoko edo euskal ghettoetan. Batzuk uste dute
euskara oso gutxi entzuten dela euskaraz hitz egiten duten guztiak
haien artean elkartu egiten direlako, talde itxietan…
Dena den, talde batean taldekide guztiak elebidun izateak ez du inondik inora euskararen erabilpena zertan ekarri behar.
Hori
gerta dadin, taldeko elebidun guztiek ondo jakin behar dituzte bi
hizkuntzak haietako bata edo bestea aukeratzeko. Eta bi hizkuntzekiko
jarrera, antzekoa izango balitz?
Bi
hizkuntzak maila berean jakinez gero, gure San Mameseko laukoteek,
ausaz, zori hutsez, denbora erdia eskainiko liokete hizkuntza
bakoitzari. Edo beti batea, edo beti bestean arituko litzateke. Horrela
gertatuz gero, San Mamesen une jakin batean laukote batean euskara
entzuteko probabilitatea erdira jaitsi beharko genuke: 1/20.000. Hogei
mila laukoteetatik batean euskaraz arituko lirateke une jakin batean;
laurogei lagun beharko genituzke elkartu, laukote batean ―une jakin
batean― euskara entzuteko.
Ausazko goiko baldintzak beteko balira, elebakarrak dauden taldeetan, bikote, hirukote zein laukoteetan, beti gazteleraz egingo litzateke, ―elkar ulertzeko gogoa baldin balego, behintzat― gazteleraz egin beharko
lukete, inor baztertu gabe. Talde elebidunetan, elebidun guztiak
erabateko elebidunak balira, hau da bietan ondo moldatuko balira eta bi
hizkuntzei denbora eta arreta berdina eskainiko baliete…
Laurogei
biztanleetatik, laukoteka elkartuz gero, laukote bakar batean entzungo
genuke euskaraz mintzatzen. Hirukote elebidunak topatzeko
probabilitatea askoz handiagoa litzateke. Mila hirukotetatik batean
hirurak elebidun. Bi hirukote bakoitzeko, batean euskara erabiltzen
bada eta bestean gaztelera, laurogei mila lagun elkartuz gero,
hirukoteka jarri eta berrogeik bakarrik egingo lukete euskaraz.
Bikoteka jartzeko eskatuz gero, laurogei mila hiztunetatik, laurehunek
erabiliko lukete hizkuntza gutxiagotua.
Matematika.
AZKEN GALDERAK. Zenbat bizilagun elkartu beharko genituzke ausaz, zori hutsez, goiko baldintza guztiei jarraiki, euskaraz hitz egiten duen boskote bat topatzeko?
(Baldintzak: hamar pertsonetatik bakarra elebiduna. Elebidun guztiak
erabateko gaitasuna bietan, orekatuak. Elebidun guztiek bi hizkuntzei
arreta berbera…)
Urdiaingoak
2009-07-14 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Aspaldi Gaur8 aldizkarian agertu zen Urdiaingo zenbait euskaldunei buruzko erreportajea.
Aspaldi ere banuen gogoa blogeratzeko han esandako batzuk, baina gauza
bategatik edo bestegatik, orain arte ez dut hartu astirik lan hori
egiteko. Oraingoan bai. Ea zer diote urdiaindarrek.
Elvira Goikoetxea, 82 urte.
“Urteak dira lotsarik ez dudala. Askotan txarki pentsatu izan dut, ‘eta
nire umeei euskara batere ez badiet erakusten?’. Guri burla asko egin
izan digute eta horregatik pentsatu izan dut, nire umeek berdina ez
pasatzeko. Orain ez dut horrela pentsatzen. Eskerrak erakutsi niela!”
Luzio Zubiria, 90 urte.
“Soldadu joan ginenean, erdaraz jakin ez eta nahiko lan izan genuen.
Horregatik ez nion euskarari batere kariñorik. Hain gaizki pasatu nuen
euskara beste hizkuntzarik ez nekielako!”
“Gero, Altsasun, burla eta barre gure kontura. Olaztiarrak ere tentagarriak ziren eta burla egiten ziguten”
“Euskarak segituko du, maite dugu-eta. Euskarazko telebista gustatzen
zait, eta ulertzen dut. Gu gaizki ibiltzen gara leitzeko. Euskaraz
leitu eta ez dut entenditzen. Zenbat hitz berri atera dira? Eta gu
orain nola joango gara ikastera? Idatzitako euskara hori geldi-geldia
da, ez du arrankatzen. Gero, euskara asko aldatzen da toki batetik
bestera. Hemendik Iturmendira eta Etxarrira aldatzen bada, pentsa nola
aldatuko den Euskal Herri osoan!”
Marili San Roman, 74 urte.
“Lehen barre egiten ziguten erdaraz ez genekielako eta orain, askori,
euskararekiko sentimendua piztu zaie. Nik beti esaten diet erdaraz
gaizki hitz egin arren, esaten duten guztia ulertzen dudala. Haiek
ulertzen al didate niri?”
“Behin mandatuak egitera joan ginen Altsasura. Dendakoak bazekien
euskaraz, baina, ‘Maria pide en castellano’ esan zion. Erdaraz ikasi
behar zuela-eta, erdaraz eskatzeko esan zion amari. ‘Lasai egon,
erosiko dut beste toki batean’, esan zion amak. Eta ez zen gehiago
denda hartara joan. Handik pixka batera, joan nintzen denda hartara eta
amagatik galdetu zidaten, ez zela aspaldian etorri. Nik ez zela gehiago
etorriko erantzun nien. ‘¿Por qué no va a venir siendo amigos como
hemos sido?’, galdetu zidaten harrituta. Eta nik erantzun nien ama ez
zela gehiago etorriko erdaraz hitz egitera behartu nahi izan zutelako”
“Orain harro nago euskalduna naizelako. Lehen burla egiten ziguten asko orain euskararen aldekoak omen dira!”
Kontakizun
hauetan lotsa, autogorrotoa eta abar nabaritzen dira. Baina baita
harrotasun moduko bat, aurrera egiteko kemena eta euskaldun izateagatik
poztasuna. Oso kontakizun aberatsak.
Guraso.com
2009-07-09 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
nituen, zer egin egoera zehatz eta arruntetan. Dena den, biba bat zuei
bide hori urratzen hasteagatik.
Baserria ez galdu
2009-07-08 // Sailkatu gabea // 3 iruzkin
Asteburuan El Correo egunkarian Karmele Rotaetxek argitaratu zuen artikulu bat soziolinguistikari buruz. Oso artikulu dibulgatiboa, behintzat lehen erdian. Eta bertan topatu dut Joshua Fishmanen teoriak labur-labur azalduta eta denok ulertzeko moduan. Hona hemen (gaztelaniaz):
What profiteth (sic) it Irish or Basque to gain
Astrophysics and to lose Gaeltacht or the caserio?» («¿Qué beneficio le
aporta al gaélico o al vasco ganar la (variedad de la) Astrofísica y
perder la de la zona mayoritariamente gaélica o la del caserío?».
Joshua A. Fishman, Language Spread and Language Policy for endangereg
languages, 1998, 13)
E s tema recurrente cuando hay lenguas en contacto y una
de ellas tiene menos hablantes y/o menor poder social. Entre nosotros
no es habitual, por lo que han sido oportunas las declaraciones del ex
viceconsejero de Política Lingüística, publicadas en EL CORREO. Daba
cuenta del aumento significativo del conocimiento del euskera (franja
16-24 años), aunque no de su uso. Más tarde, y en unas jornadas sobre
cuestiones similares, dieron la misma información paradójica el ex
lehendakari y el rector de la Universidad: no aumenta el uso pese a
aumentar el conocimiento. Y esto es grave: una lengua que no se usa -o
se usa muy poco- carece del rasgo llamado ‘vitalidad’; no se desarrolla
ni, por lo tanto, evoluciona, y tiene el riesgo de ir siendo ‘lengua
muerta’. Sobre todo, si no se usa la forma de hablar (o ‘variedad’)
propia de nuestra vida cotidiana en comercios habituales, encuentros
fortuitos, etcétera, correspondiente a nuestra práctica informal de la
lengua (de toda lengua natural). Es la variedad vernácula que Fishman
llama ‘caserío’.
Porque toda lengua natural (y no ‘artificial’) es un
conjunto de variedades adecuadas, cada una, a la función que cumple en
su dominio social. Y la variedad de la ‘Astrophysics’ de Fishman o la
de la Lingüística no es la del supermercado, por ejemplo. Nos ha
costado mucho impartir docencia universitaria en euskera sin ningún
precedente al que acudir; pero la extensión del euskera en ese nivel
superior, aunque aporte prestigio a la lengua, no le da vitalidad, al
carecer de etoglosia o, digamos, de fuerza comunicativa. Salvando los
euskaldunes nativos y unos pocos más, el euskera sigue siendo una
lengua formal, aprendida, y su extensión es dificultosa.
Udaltop jardunaldien materialak eskura
2009-07-01 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Udaltop jardunaldien materialak denon eskura jarri dituzte. Horrez gain, badago ere hitzaldi guztien DVD-a doan eskatzerik.
Hizkuntzaren oroimen historikoa
2009-06-30 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Astebete oporretan eta bloga lolo egon da. Atseden baten. Eta bueltan, ba zerbait idatzi behar, baina burua ez dabil oso fin bero sapa honekin. Beraz, kopiatu eta itsatsi. Gipuzkoa euskara webgunetik hartu dut artikulu hau, Paula Kasaresena.
Hizkuntzalaritza liburuek desagertzeko arriskuan dauden mintzairen azken hiztunen aipamenak erruz bildu dituzte. Carme Junyent hizkuntzalariaren hitzetan, hizkuntzalaritzaren historia azken hiztunen nekrologiez josirik dago.
Orain, Interneten ere mundu zabaleko hainbat hizkuntzen azken hiztunen
lekukotasunak aurki ditzakegu. Batzuetan, hiztun horiek, euren
hizkuntza komunitatea osatzen zuen gizataldea desagerturik (hilik edo
beste kultura eta hizkuntza batera asimilaturik), hizkuntzaren benetako
azken hiztunak izan ziren. Hala gertatu zen Ingalaterran, Kornuallesen, 1777. urtean Dolly Pentreath arrantzalea, kornubiera hizkuntza zeltikoaren azken hiztuna, hil zelarik; Dalmaziako (oraingo Kroazian) Veglia uhartean 1898an Antonio Udina hargina, dalmata hizkuntza erromanikoaren azken hiztuna, hil zelarik; Erresuma Batuko Man uhartean 1974an Ned Maddrell manxera hizkuntza zeltikoaren azken hiztuna hil zelarik; edo AEBtako Kalifornian 1916an Ishi, yahi hizkuntza amerindieraren azken hiztuna eta 1987an Roscinda Nolasquez cupanera hizkuntzaren azkena hil zirelarik.
Bertze batzuetan, dialekto baten azken hiztunen aipamenak ditugu.
Halakoak ugariak izan dira euskararen historia hurbilean, eta hainbat
euskalkiren azken hiztunen izen-abizenak ere badakizkigu, Ubaldo Hualde edo Fidela Bernat, adibidez.
Baina azken hiztunaren hiltzeak ez dakar nahitaez hizkuntzaren
desagerpena. Herri bateko azken hiztuna desagertuta ere, hizkuntza
galdu berriak bere komunitatean, haren toponimian eta bizilagunen
izenetan, hau da, komunitate horren oroimen kolektiboan bere arrastoa
uzten du eta hori hizkuntza berpizteko hazia izan daiteke. Ez dakigu
hizkuntza galduaren oroimen kolektiboak nola eragiten duen belaunaldi
berrien hizkuntza berreskuratzeko nahian eta ahalmenean, baina zenbait
egilek -Miquel Grosek Recuperación del euskera en Navarra
liburuan, adibidez- bi gertakarien arteko erlazio zuzena iradoki du.
Bertzalde, hor dugu Dolly Pentreath zenarekin gertatutakoa: bizi
zelarik atso xelebretzat hartu izan zuten kornubiera egiten zuen
azkenekoa izateagatik, eta egun goraipatua eta miretsia da bizitza
osoan bere hizkuntzari erakutsi zion atxikimenduagatik.
Beraz, herri hizkuntzen berreskuratze eta berrindartze sozialaren
azterketan interesgarria da hizkuntzen eta oroimen historikoaren arteko
harremanari erreparatzea, are eta gehiago egun oroimen historikoaren
gaia hain modan egonda.
Paula Kasares
Nafarroako Unibertsitate Publikoko irakasle elkartua.
Soziolinguistikaz berripapera: 25. zenbakia
2009-06-17 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
SOZIOLINGUISTIKA
KLUSTERRA
SOZIOLINGUISTIKA
KLUSTERRAK LEZOKO EUSKARAREN KALE NEURKETAREN DATUAK AURKEZTU ZITUEN MAIATZAREN
28AN
2008ko azaroan egindako datu-bilketaren emaitza nagusiekin batera aurreko
hamar neurketetako datuak ere aurkeztu ziren, horrela, 1990etik hona,
hamazortzi urtetan, erabilerak izan duen bilakaeraren nondik norakoaren
azterketa egiteko aukera izan genuen. Lezon, erabilera indizea %37,8koa
da. Hau da, kalean behatu diren 100 elkarrizketetatik 38 izan dira euskaraz.
1990ean erabilera %35ekoa zen eta 2008an %38koa. Tartean, 1994an erabilera
%27ra jaitsi zen.
2008ko datuarekin alderatuz gero, hamalau urtetan erabilera hamaika puntu
igo da. Datu hauek guztiak, zonaldeka, adinaren arabera, sexuaren arabera
eta haurren presentziaren arabera aztertu ziren. Horrez gain, udalerriko
ezagutza datuekin alderatuz bi azterketa egin ziren; batetik, Txillardegiren
eredu matematikoa aplikatu zen eta ezagutzaren arabera estatistikoki espero
daitekeen erabilera eta erabilera errealaren artean dagoen aldea aztertu
zen; bestetik, BEGIRA prospekzioak egiteko tresnaz baliatuz aurrera begira
ezagutzak eta espero daitekeen erabilerak (isotropiakoak) zein bilakaera
izan dezaketen aztertu zen.
Informazio gehiago:
EUSKARA LAN MUNDUAN… LANEAN! SOZIOLINGUISTIKA
KLUSTERRA UDAKO EUSKAL UNIBERTSITATEAN
Soziolinguistika Klusterrak aurten ere Udako Euskal Unibertsitatearen
(UEU) eskaintzaren barruan soziolinguistikari buruzkoa ikastaroa antolatu
du, eta Baionako Unibertsitatean burutuko da uztailaren 8 eta 9an Euskara
lan mundua… lanean! izenburuarekin. Bertan, lan munduan euskararen erabilerari
bultzada bat eman nahi dioten egitasmoak aztertuko dira. UEUren Udako
ikastaro hau aukera egokia izango da egindakotik ikasi eta eremu berrietara
zabaltzeko eta elkarrekin esperientziak trukatu eta hobetzeko bideaz hausnartzeko.
Informazio gehiago:
ZEIN HIZKUNTZA HITZ EGITEN
DU KOMUNIKAZIO GIZARTEAK? SOZIOLINGUISTIKA KLUSTERRA
EHUKO UDAKO IKASTAROETAN
Soziolinguistika Klusterrak soziolinguistikari buruzko ikastaro interesgarri
bat antolatu du Euskal Herriko Unibertsitatearen (UPV-EHU) XXVIII. Uda
Ikastaroetako eskaintzaren barruan.
Zein hizkuntza hitz egiten du komunikazio gizarteak? Galdera horren
inguruan hausnartuko da ikastaroan. “Komunikazioaren gizartea”,
“aro globala”, “hedabideak”, “nortasunaren
eraikuntza” eta “hizkuntzen industria” bezalako hitz
gakoen inguruko azalpenak eta eztabaidak izango dira, soziolinguistikaren
ikuspegitik nagusitzen ari diren gizarte aldaketei aurrea hartu nahian.
Errealitate berriei begira jarriko da beraz ikastaroa, goi mailako hainbat
irakasleren parte hartzearekin. Ikastaroa Donostiako Miramar Jauregian,
ekainaren 22, 23 eta 24an burutuko da.
Informazio gehiago:
http://www.soziolinguistika.org/node/3873
http://www.sc.ehu.es/scrwwwsu/2009/ehasiera.html
EKIMENAK
ETA KANPAINAK
EUSKARAREN
ERAKUNDE PUBLIKOAK HITZARMENA SINATU DU SEASKAREKIN
Hitzarmen horren bitartez Seaskak hamaika irakasle postu gehiago izango
ditu. Gainera beste akordio batzuetara ere heldu dira, hala nola, juridikoki
eskola gisa aitortuak direnak ikastola moduan aitortzea, ikastola berriak
irekitzeko aukera izatea eta euskararen kalitatea neurtzeko tresna baliatzea
irakaskuntza eredu desberdinetan.
Informazio gehiago:
EUSKARA SUSTATZEKO HITZARMENARI EUTSIKO
DIOTE JAURLARITZAK ETA EEPK
Ekainaren 10ean Baionan sinatu zen Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak
eta Euskararen Erakunde Publikoaren arteko lan-akordioa, modu horretan
diru-laguntza ziurtatuz. Diru-laguntza 2007-2010 bitartean indarrean izango
den hitzarmenaren baitan kokatzen da eta bere helburua Ipar Euskal Herriko
eragileen hizkuntza jardueren proiektuak sostengatzea izango da. Proiektu
eta programa horiek urtez urte adostuko dira EEP eta E.Jren artean.
Informazio gehiago:
HERRI URRATS URTERO BEZALA OSPATU DA SENPEREN
Haizea alde baita leloari jarraiki milaka
lagun elkartu ziren iragan maiatzaren 10ean, Senpereko aintziraren inguruan,
modu horretan Seaskari laguntza eskaintzeko. Han izan ziren, besteak beste,
Koldo Tellitu, Euskal Herriko Ikastoletako Konfederazioaren lehendakaria,
Andres Urrutia, Euskaltzainburua, Frantxua Maitia, Akitaniako Kontseilu
Orokorreko lehendakari ordea eta Max Brisson, Euskararen Erakunde Publikoaren
lehendakaria.
Informazio gehiago:
ZAZPI UDALERRI SARTU DIRA UDALERRI EUSKALDUNEN
MANKOMUNITATEAN
Pasa den ekainaren 14an UEMAren eguna ospatzeko aukera baliatuz gauzatu
zen Beran zazpi udalerrien sarrera UEMA mankomunitatean. Sartu berri diren
zazpi udalerriak Larraun, Etxalar, Bera eta Araitz (Nafarroa); Elgeta
eta Amezketa (Gipuzkoa) eta Busturia (Bizkaia) dira. Orotara, beraz, Uemak
Euskal Herriko 61 udalerri elkartzen ditu.
Informazio gehiago:
HAMAIKA TALEBISTAK HITZARMENA SINATU DU
EUSKALTELEKIN EUSKAL AUTONOMI ERKIDEGO OSOAN IKUSTEKO AUKERA EGON DADIN
Hitzarmen horren bitartez ekainaren 12tik aurrera EAEko Euskaltelen zuntz
optikoa duten etxe guztietan ikus daiteke formatu digitalean Hamaika Talebista.
Hitzarmena Hamaika Bilbo Telebistaren egoitzan sinatu zuten Alberto
Garcia Erauskin Euskalteleko kontseilari zuzendari nagusiak eta Hamaika
Telebistako Iñaki Alzagak (Deia;Diario de Noticias, Diario de Noticias
de Alava eta Noticias de Gipuzkoa ), Gorka Altunak (Gara eta Le Journal
) eta Joanmari Larrartek ( Berria eta Hitza)
Informazio gehiago:
BAI EUSKARARI ZIURTAGIRIAREN 2009KO KANPAINA
ABIAN DA
Balioa eta berrikuntza lelopean abian da dagoeneko Bai Euskarari
Ziurtagiriaren 2009ko publizitate kanpaina. Euskal Herri osoko hainbat
sektoretako zazpi entitate dira aurtengo kanpainako protagonista: Mendia
Optika (Gasteiz), Arlan (Erandio), Zadorra-Etxea (Agurain), Nekatur (Donostia),
Elkar Liburu Denda (Iruñea), Iurreta Institutua (Iurreta), eta
Sokoa (Hendaia). Bai Euskarari Ziurtagiriaren elkarteak dionez ekimen
honen baitan “era guztietako entitateak, eta beste ezeren gainetik,
euskararen alde ari diren pertsonak daudela adierazi nahi da”
Informazio gehiago:
IRI ELEANIZTASUNERAKO ENPRESEN ELKARTEA
SORTU DA
Bezeroekin harreman hobeagoa lortzeko asmoarekin komunikazioa katalanez,
galizieraz eta euskaraz egiteko helburuarekin sortu da IRI Eleaniztasunerako
enpresen elkartea. Elkarteak hizkuntza-diagnostikoak, erabilera-planak,
itzulpenak, aholkularitza eta bestelako zerbitzuak eskaintzen ditu eleaniztasun
hori errazteko.
Espainiako estatuan aritzen diren Galiziako, Valentziako eta Euskal
Herriko honako hiru enpresa ordezkariek egin zuten aurkezpena Bartzelonako
Euskal Etxea Kultur Zentroan: Reversoko Antón Lado (Galizia), I-més-eko
Toni Martinez (Valentzia) eta Iberbako Patxi Alaña (Euskal Herria).
Azpimarratzekoa da aitortza ofiziala ez duten beste hizkuntzak ere sustatu
nahi dituela elkarteak. Beraz, katalanez, galizieraz, euskaraz eta gaztelaniaz
gain, bablea eta aragoiera ere sustatu nahi dutela adierazi dute.
Informazio gehiago:
INFORMATIKARI EUSKALDUNEN VII. BILKURA
OSPATU ZEN IRAGAN MAIATZEAN DONOSTIAKO TEKNOLOGI ELKARTEGIKO ERAIKIN NAGUSIANRI
ELEANIZTASUNERAKO ENPRESEN ELKARTEA SORTU DA
Teknologia berriak, gaur eta bihar izenburupean sareko azken berrikuntzetan
aritu ziren bereziki, han elkarturiko lagunak, eta etorkizuneko komunikabideek
zer-nolako aukerak dituzten aztertu ziren mahai.-inguru interesgarrian.
Mahai horretan izan ziren “Berria/ Hitza” eta “Argia”
hedabideetako ordezkariak Kazeta.info, Ipar Euskal Herriko kazeta digitalarekin
batera.
Informazio gehiago:
IKERKETAK
ETA ARGITALPENAK
EUSKARAREN
EGOERA NAFARROAN 2008 AZTERLAN SOZIOLINGUISTIKOA AURKEZTU DU NAFARROAKO
EUSKARAREN INSTITUTU EUSKARABIDEAK
Ia 3.600 laguni egindako telefono bidezko inkesta bat baliatuz 15 urtetik
gorako biztanleen hizkuntza-gaitasuna ezagutzeko aukera izan da hizkuntza-eremuen
arabera sailkatuta. Ikerketan aztertu dira euskararen erabilera hezkuntzan
eta gizartean duen trataera, besteren artean. Aldi berean hizkuntzarekiko
hainbat jarrera eta hizkuntza-eremuen sailkapenaren inguruko iritziak
ere jaso dira.
Informazio gehiago:
KATALANAREN EGOERARI BURUZKO TXOSTENA (20005-2007)
AURKEZTU DA
Txostena Observatori de la Llengua Catalana-k eta Xarxa CRUSCAT –
IEC-ek egina da, eta kontuan hartu ditu 2005-2007ko datuak.
Txostenak dionez katalanaren egoera Valentzian eta Ipar Katalunian oso
kezkagarria da, ezagutzaren aldetik eta egiten den erabilera gero eta
murritzagoa delako. Katalunian eta Andorran, aldiz, hiztun kopurua haziz
doa, Xavier Vilaren ustez 60 eta 70. hamarkadetako immigrazioko ondorengoek
ikasten ari baitira. Bere ustez, baina, joera hori alda daiteke immigrazio
berriarekin.
Informazio gehiago:
KATALUNIAKO DBHKO 4. MAILAKO IKASLEEN IKERKETA
SOZIO-DEMOGRAFIAKOA ETA LINGUISTIKOA AURKEZTU DUTE BARTZELONAN
Ekainaren 5ean elkartu ziren Bartzelonako Parke Zientifikoan esparru
desberdinetako adituak (hezkuntzakoak, soziologiakoak, filologiakoak,
psikologiakoak eta hizkuntza politikakoak, besteak beste), derrigorrezko
Bigarren Hezkuntzako ikasleen hizkuntza-gaitasunaren inguruan hausnartu
eta eginbeharrak definitzeko helburuarekin, bereziki antolatutako jardunaldi
batean.
Jardunaldia Bartzelonako Unibertsitateak, Hezkuntza Saileko Ebaluazio
Kontseiluak eta Gobernuko Hizkuntza Politikako Departamentuak antolatu
zuten.
Bertan, 51 ikastetxek parte hartu duten ikerketa aztertu zen. Ikerketa
horretan kontuan hartu dira ikasle bakoitzaren ezaugarri sozio-demografiakoak,
ikasleen ikaste-ohiturak, kultura-kontsumoa eta ezaugarri soziolinguistikoak.
Hortik abiatuta, jokabideari eta hizkuntza-ezagutza eta hizkuntza-irudikapenari
buruzko datuak ere jaso dira.
Informazio gehiago:
MERCATOR-EN DATU-BASEA ESKURA INTERNETEN
Kataluniako Hizkuntza Politikarako Idazkaritza eta CIEMEN (Centre Internacional
Escarré per a les Minories Étniques i les Nacions) artean
sinaturiko hitzarmenari esker eskura jarri da interneten Mercator-en hizkuntzen
datu-basea. Bertan aurki daiteke -21.000 mila sarreren artean- hizkuntza
eta legeen inguruko jurisprudentzia nagusia eta hizkuntza eskubideen inguruko
bibliografia, batez ere, Kataluniako eta Europako Batasuneko hizkuntza
gehienen inguruan.
Informazio gehiago:
ALBISTEAK
HIZKUNTZA
PLANGINTZA GRADUONDOKOAK, EUSKAL HERRIKO UNIBERTSITATEKO BEREZKO TITULU
DENAK, HIZKUNTZA POLITIKA SAILBURUORDETZAREN BERMEA DAUKA
Euskal Herriko Unibertsitateak Hizkuntza Plangintza Berezko Titulua eskainiko
du datorren 2009/2010 ikasturtean. Soziolinguistikaren oinarrizko ezagutza
eskaintzeaz gain, Hiznet, Hizkuntza Plangintza graduondokoak honako hiru
helburu nagusi hauek ditu: euskararen normalizazioaren plangintzarako
metodologia eta lanabesak irakastea, euskararen egoeraren berri zehatza
eskaintzea, eta Euskal Herriko gizarteak hizkuntzekiko eskaintzen dituen
baldintzak ezagutaraztea. Ikastaroak metodologia malgua darabil, irakaskuntza
birtuala eta aurrez aurreko lau saio tartekatzen dituelarik.
Bertako irakasleak unibertsitate desberdinetako irakasleak dira, baita
hainbat enpresa eta euskalgintzako profesionalak eta Eusko Jaurlaritza
eta Herri administrazioko teknikariak ere. Zuzendari lanetan, Iñaki
Martinez de Luna Perez de Arriba EHU-ko irakaslea aritzen da.
Graduondokoa euskalgintzako euskaltzaleei, euskara teknikariei, egunen
batean zeregin horietan aritzeko asmoa dutenei, herri administrazioan,
hezkuntza sisteman eta antzeko lan arlotan hizkuntza normalkuntzean erantzukizun
publikoa dutenei,… zuzenduta dago.
Bederatzigarren edizio honetan ere Eusko Ikaskuntzaren Asmoz Fundazioak,
internet bidezko formakuntzan duen esperientziagatik, bere baliabideak
eskainiko ditu ikastaroa aurrera ateratzeko. Graduondokoa datorren azaroan
hasi eta hurrengo urteko uztailean amaituko da eta ikastaroaren izen emate
epea zabalik dago
Informazio gehiago:
HIZKUNTZA POLITIKARAKO SAILBURUORDETZAKO ZUZENDARITZA-KARGUAK
OSATU DIRA
Hizkuntza Politikarako Sailburuorde Ramon Etxezarretaren taldean arituko
diren zuzendariak izendatu dira jada. Euskara sustatzeko zuzendaria Lourdes
Auzmendi Eyerbe, EHUko irakasle eta itzultzailea izango da aurrerantzean,
Koordinazio zuzendaria Igor Calzada soziologoa, eta Eugenio Mujikak hartuko
du HABEren zuzendaritza.
Informazio gehiago:
EUSKARA IRAKAS HIZKUNTZA NAGUSITZAT ZUEN DEKRETUA
BALIOGABETU DU EUSKAL AUTONOMIA ERKIDEGOKO JUSTIZIA AUZITEGI NAGUSIAK
Pasa den legealdiko aipatu dekretuan euskara irakas hizkuntza nagusi
modura zehazten zen baina helegitea aurkeztu zuen Hizkuntza Aukeratzeko
Askatasuna plataformak. Orain Auzitegiak helegite hori onartu du hizkuntza
ereduei buruzko legedia ez zuela errespetatzen argudiatuz.
Informazio gehiago:
ESPAINIAKO AUZITEGI GORENAK NAFARROAKO EUSKARAREN
DEKRETUAREN KONTRAKO ERABAKIA BERRETSI DU
Nafarroako Auzitegi Nagusiak administrazioan euskararen erabilera arautzen
zuen 29/2003 Foru Dekretuaren lau artikuluren gaineko erabakia Espainiako
Auzitegi Gorenak berretsi egin du. Erabaki horien ondorioz administrazioak
gaztelaniaz eta euskaraz helarazi beharko ditu bere mezuak eremu euskaldunean
dauden herritarrei, nahiz eta administrazioa eremu mistoan kokatuta egon.
Informazio gehiago:
AGENDA
UDAKO EUSKAL UNIBERTSITATEAREN (UEU) IKASTAROAK JANTZI!
LELOPEAN BURUTUKO DIRA BAIONA, EIBARREN ETA IRUÑEAN
Aurtengo egitarauan 38 ikastaro izango dira ekainetik 29tik uztailaren
24a bitartean. Bertan aurki daitezke, besteak beste, ekonomia, soziologia,
psikologia, hizkuntzalaritza, soziolinguistika eta musika gaietako ikastaroak.
Izen-emate epea zabalik da oraindik, eta informazio gehigarria aurki daiteke
UEUren web gunean.
Informazio gehiago:
IRITZIAK
– ELKARRIZKETAK – ARTIKULUAK
den euskararen benetako balioa, ez dauka aukera makala!. http://www.erabili.com/zer_berri/galdezka/1242809153
http://www.eke.org/partaideak/blogak/soziolinguistika/euskararen-mapa-1981-2006
http://www.euskaltzaindia.net/index.php?option=com_content&Itemid=1&catid=121&id=455&lang=eu&view=article
ekologia konplexutik abiatutako hurbilketa. http://www.erabili.com/zer_berri/muinetik/1244801152
bere lehen urteko bilana eginen du. http://biarritzeuskara.canalblog.com/archives/aitzinsolasa___editorial/index.html
ezagutza propioa berreskuratu.
http://www.gara.net/paperezkoa/20090502/135138/es/Queremos-estudiar-lengua-recuperar-nuestro-propio-conocimiento
]
Inkestak eta inkestak
2009-06-16 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Gaur goizean irakurri diogu Erramun Osari Nafarroako inkesta soziolinguistikari buruzko lehen balorazioa (gehiago etorri
ko eidira).Eta gaur arrastian beste gauza baten bila beste inkesta bat topatu dut: Hizbegia. 2007koa da, Gipuzkoan zentratua, eta gipuzkoarren hizkuntza pertzepzioak aztertzea du helburu. Ez dakit horren moduko gehiago egin direnik eta interesgarria ematen du (115 orriko txostena da eta ez dut izan aztertzeko betarik).
Eta, amaitzeko, gaur ere merkataritza euskalduntzeko plangintza birtualei buruzko artikulua egon da. Inkestak eta inkestak, eta batek zioen modura, ez etorri inkesta soziolinguistikoekin.