Hasiera »
Txerraren bloga - Garaigoikoa
Txerra Rodriguez
Soziolinguistikari buruz dihardu blog honek, euskararen hizkuntza komunitatearen ikuspegitik beti ere.
Azken bidalketak
Iruzkin berriak
- Txerra Rodriguez(e)k Euskararekin edonora joan zaitezkeela probatzen duten 12 froga bidalketan
- Ana(e)k Euskararekin edonora joan zaitezkeela probatzen duten 12 froga bidalketan
- Ikusgela(e)k Euskararekin edonora joan zaitezkeela probatzen duten 12 froga bidalketan
- Joan-etorri (xin-fan) - Garaigoikoa(e)k A casa do amo bidalketan
- Zergatik erabili euskara? | Bihar da berandu(e)k 40 argudio gazteen (eta ez hain gazteen) artean euskara (edo katalana) gehiago erabiltzeko bidalketan
Artxiboak
- 2024(e)ko urria
- 2024(e)ko iraila
- 2024(e)ko uztaila
- 2024(e)ko ekaina
- 2024(e)ko maiatza
- 2024(e)ko apirila
- 2024(e)ko martxoa
- 2024(e)ko otsaila
- 2024(e)ko urtarrila
- 2023(e)ko abendua
- 2023(e)ko azaroa
- 2023(e)ko urria
- 2023(e)ko iraila
- 2023(e)ko uztaila
- 2023(e)ko ekaina
- 2023(e)ko maiatza
- 2023(e)ko apirila
- 2023(e)ko martxoa
- 2023(e)ko otsaila
- 2023(e)ko urtarrila
- 2022(e)ko abendua
- 2022(e)ko azaroa
- 2022(e)ko urria
- 2022(e)ko iraila
- 2022(e)ko abuztua
- 2022(e)ko uztaila
- 2022(e)ko ekaina
- 2022(e)ko maiatza
- 2022(e)ko apirila
- 2022(e)ko martxoa
- 2022(e)ko otsaila
- 2022(e)ko urtarrila
- 2021(e)ko abendua
- 2021(e)ko azaroa
- 2021(e)ko urria
- 2021(e)ko iraila
- 2021(e)ko uztaila
- 2021(e)ko ekaina
- 2021(e)ko maiatza
- 2021(e)ko apirila
- 2021(e)ko martxoa
- 2021(e)ko otsaila
- 2021(e)ko urtarrila
- 2020(e)ko abendua
- 2020(e)ko azaroa
- 2020(e)ko urria
- 2020(e)ko iraila
- 2020(e)ko abuztua
- 2020(e)ko uztaila
- 2020(e)ko ekaina
- 2020(e)ko maiatza
- 2020(e)ko apirila
- 2020(e)ko martxoa
- 2020(e)ko otsaila
- 2020(e)ko urtarrila
- 2019(e)ko abendua
- 2019(e)ko azaroa
- 2019(e)ko urria
- 2019(e)ko iraila
- 2019(e)ko abuztua
- 2019(e)ko uztaila
- 2019(e)ko ekaina
- 2019(e)ko maiatza
- 2019(e)ko apirila
- 2019(e)ko martxoa
- 2019(e)ko otsaila
- 2019(e)ko urtarrila
- 2018(e)ko abendua
- 2018(e)ko azaroa
- 2018(e)ko urria
- 2018(e)ko iraila
- 2018(e)ko uztaila
- 2018(e)ko ekaina
- 2018(e)ko maiatza
- 2018(e)ko apirila
- 2018(e)ko martxoa
- 2018(e)ko otsaila
- 2018(e)ko urtarrila
- 2017(e)ko abendua
- 2017(e)ko azaroa
- 2017(e)ko urria
- 2017(e)ko iraila
- 2017(e)ko uztaila
- 2017(e)ko ekaina
- 2017(e)ko maiatza
- 2017(e)ko apirila
- 2017(e)ko martxoa
- 2017(e)ko otsaila
- 2017(e)ko urtarrila
- 2016(e)ko abendua
- 2016(e)ko azaroa
- 2016(e)ko urria
- 2016(e)ko iraila
- 2016(e)ko abuztua
- 2016(e)ko uztaila
- 2016(e)ko ekaina
- 2016(e)ko maiatza
- 2016(e)ko apirila
- 2016(e)ko martxoa
- 2016(e)ko otsaila
- 2016(e)ko urtarrila
- 2015(e)ko abendua
- 2015(e)ko azaroa
- 2015(e)ko urria
- 2015(e)ko iraila
- 2015(e)ko uztaila
- 2015(e)ko ekaina
- 2015(e)ko maiatza
- 2015(e)ko apirila
- 2015(e)ko martxoa
- 2015(e)ko otsaila
- 2015(e)ko urtarrila
- 2014(e)ko abendua
- 2014(e)ko azaroa
- 2014(e)ko urria
- 2014(e)ko iraila
- 2014(e)ko uztaila
- 2014(e)ko ekaina
- 2014(e)ko maiatza
- 2014(e)ko apirila
- 2014(e)ko martxoa
- 2014(e)ko otsaila
- 2014(e)ko urtarrila
- 2013(e)ko abendua
- 2013(e)ko azaroa
- 2013(e)ko urria
- 2013(e)ko iraila
- 2013(e)ko abuztua
- 2013(e)ko uztaila
- 2013(e)ko ekaina
- 2013(e)ko maiatza
- 2013(e)ko apirila
- 2013(e)ko martxoa
- 2013(e)ko otsaila
- 2013(e)ko urtarrila
- 2012(e)ko abendua
- 2012(e)ko azaroa
- 2012(e)ko urria
- 2012(e)ko iraila
- 2012(e)ko abuztua
- 2012(e)ko uztaila
- 2012(e)ko ekaina
- 2012(e)ko maiatza
- 2012(e)ko apirila
- 2012(e)ko martxoa
- 2012(e)ko otsaila
- 2012(e)ko urtarrila
- 2011(e)ko abendua
- 2011(e)ko azaroa
- 2011(e)ko urria
- 2011(e)ko iraila
- 2011(e)ko abuztua
- 2011(e)ko uztaila
- 2011(e)ko ekaina
- 2011(e)ko maiatza
- 2011(e)ko apirila
- 2011(e)ko martxoa
- 2011(e)ko otsaila
- 2011(e)ko urtarrila
- 2010(e)ko abendua
- 2010(e)ko azaroa
- 2010(e)ko urria
- 2010(e)ko iraila
- 2010(e)ko uztaila
- 2010(e)ko ekaina
- 2010(e)ko maiatza
- 2010(e)ko apirila
- 2010(e)ko martxoa
- 2010(e)ko otsaila
- 2010(e)ko urtarrila
- 2009(e)ko abendua
- 2009(e)ko azaroa
- 2009(e)ko urria
- 2009(e)ko iraila
- 2009(e)ko abuztua
- 2009(e)ko uztaila
- 2009(e)ko ekaina
- 2009(e)ko maiatza
- 2009(e)ko apirila
- 2009(e)ko martxoa
- 2009(e)ko otsaila
- 2009(e)ko urtarrila
- 2008(e)ko abendua
- 2008(e)ko azaroa
- 2008(e)ko urria
- 2008(e)ko iraila
- 2008(e)ko abuztua
- 2008(e)ko uztaila
- 2008(e)ko ekaina
- 2008(e)ko maiatza
- 2008(e)ko apirila
- 2008(e)ko martxoa
- 2008(e)ko otsaila
- 2008(e)ko urtarrila
- 2007(e)ko abendua
- 2007(e)ko azaroa
- 2007(e)ko urria
- 2007(e)ko iraila
- 2007(e)ko uztaila
- 2007(e)ko ekaina
- 2007(e)ko maiatza
- 2007(e)ko apirila
- 2007(e)ko martxoa
- 2007(e)ko otsaila
- 2007(e)ko urtarrila
- 2006(e)ko abendua
- 2006(e)ko azaroa
Ika-mizka
2012-11-27 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Sei
esparrutako hainbat ezagun mahai baten bueltan jarri eta eurekin bideo
laburrak grabatu, euren bizipen, euren iritzi, euren uste, amorru,
poztasun eta abarren gainean. Euskarari buruz jakina. Gaztezulokoen ekimen oso interesgarria. Lagin modura hona hemen musikarien bideoa:
Made in Galiza liburuaz solasean
2012-11-26 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Uberan webgunean Sechuri eta bioi egin diguten elkarrizketa.
Sechu Senderen Made in Galiza narrazioen liburua kaleratu du Txalaparta argitaletxeak, Txerra Rodriguezek galegotik ekarria. Liburuaz solasean jardun gara egilearekin batetik, itzultzailearekin bestetik. Besteak beste soziolinguistika, ilusionismoa, Galiza motak… eta nola, ez, literatura izan ditugu hizpide.
SECHU SENDE: Inguratzen nauten afektu eta inteligentzia kolektiboak errepresentatzeko modu bat da niretzat literatura.
‘Made in Galiza’ kaleratu berri du Txalapartak, Txerra Rodriguezek itzulita. Kurdueraz ere eman izan da lehenago, kasu honetan euskarara, kasu askotan galegoaren antzeko problematika duen hizkuntza. Zer suposatzen du zuretzat guk euskaraz irakurri ahal izatea?
Imajinatu egun batean nerabe izanik ipuin bat idazten duzula eta idazlea izatearekin amesten duzula. Eta nik… bada, hogei urteren ondoren liburu honi esker Kurdistanera bidaiatu ahal izan dut, Istanbulera, Kroaziara, Birmingham-era, Parisera… eta Euskal Herrira. Baina bidaia hauek uste dezakezuena baino askoz ere gehiago suposatzen dute. Leku hauetara guztietara nire liburuaren atzetik heldu naiz, eta bai liluratuta ere liburu ustez hain lokala dena, nire tribuarentzat idatzitakoa, nire herriarentzat, munduko beste herri batzuetara tamainako naturaltasunez iritsi izanagatik. Beraz Made in Galiza bezalako liburu bat euskaraz irakurri ahal izatea, satisfazio pertsonalaz gain, munduko herrien arteko anaitasuna eraikitzeko bidean irmoki sinestera eramaten nau. Made in Galiza nazioarte mailan mugitzen ari den zerbaiten sintoma txikia da. Gartxot, Asisko Urmenetaren filma, munduko hizkuntza gutxituen artean eraiki daitekeen komunikazio sarearen –arrazoi eta afektuen sareen- beste adibide bat da.
Bestetik, ni Txepetx-en dizipulua sentitzen naiz. Hogei urterekin Euskadira egindako nire lehen bidaiatik ekarritako altxorrik preziatuena izan zen Un futuro para nuestro pasado izeneko lana. Liburu horren taupada sentitzen da Galizan. Gainera, jende asko dago Galizan Euskal Herrira edo Catalunyara begiratzen duena gure arazoentzako irtenbideen bila, eta Made in Galizaren esportazioak autoestima altxatzen digu apur bat.
Liburua 2007an argitaratu zen, eta bidea egiten jarraitzen du. Nola ikusten duzu orain egindako lana?
Gazte izanik egun batez galego hiztun bilakatzea erabaki nuenetik beti interesatu zait hizkuntza gatazkaren gaia, ordutik nire zentzu guztiak ditut horretara bideratuta. Made in Galiza formazio eta esperientzia pertsonal eta sozialen hamabost urteren burutzea izan zen, ordutik (2007tik) liburuak etapa hori osatzea suposatu du, bidean pausatu nirekin neramana konpartitzeko, eta dagoeneko badira bost urte. Liburuak hainbat gauza aldatu zituen Galizan, niregan, eta hori oso ondo egon zen. Ondoren abenturari jarraipena eman nion, formazioa hartzen eta esperientziak edukitzen. Neofiloa naiz eta bide berriak bilatzen ditut. Gatazkak inoiz baino bortitzago eta gizarteratuago irauten duen heinean suposatzen dut liburuak oraina eraldatzen jarraitzen duela. Dena den, Galiza zazpi urteren buruan apur bat ezberdina da eta horrek literatura ezberdin bat eskatzen du.
Made in Galizak harrera ona izan zuen Galizan bertan, liburuaren gaia ikusita zer da hori, kontraesankorra ala itxaropentsua?
Nik liburu hau beti ikusi izan dut gizarte organismoak sortutako antigorputz baten moduan. Kasu honetan ni neu, idazle gisa baina batez ere hiritar gisa –irakasle, ameslari, ekologista, txirrindulari, eta abar naizen aldetik-, gizarteari egin dioten eraso bati erantzuten saiatzeko tresna bueltatzen dionaren gisan ikusten dut neure burua. Liburuaren harrerak zerikusi handia du horrekin: lehen orritik hasita igorle oso soziala, kolektiboa, komunitarioa duen sorkuntza kulturala da, nahiz eta idazle bakar batena izan, eta hartzaileari dagokionez irakurlego anitz batengana zuzendutakoa, gizartea berdin anitza baita. Liburuak oso ondo funtzionatzen du, esaterako, soziolinguistikoki gutxien kontzientziatutako pertsonekin. Nik ez nuen idatzi liburua literatura galegoa irakurtzen dutenentzat, nire herriko hiritarrentzat baizik. Liburua jende askorengana iritsi zen, aldaketaren zentzuak sortzen duen funtzio errebelatzaile eta eraldatzailearekin, neuk gazte izanik neofalante izatea erabaki nuenean sentitu nuen antzeko aldaketa.
Eta noski, nahiago nuke hiru urteko alabak hemezortzi betetzean garrantzia gutxiago edukitzea liburuak, horrek esan nahiko lukeelako gure hizkuntzaren, identitatearen eta herriaren kontrako bortizkeria murriztu dela. Dena den nik beti izan dut argi hizkuntzaren gaia, futbola edo gastronomia nola, gure herrian gai zirraragarria dela bazkalosteetarako, tabernetarako… beraz kontraesankorra behar litzatekeena da telebistan edo egunkarietan edo irratietan ez hitz egitea sekula gehiago gai horretaz.
Umorea eta ironia darabilzkizu, baina beti ere oinarri kritiko baten gainean, eta maitasun askorekin. Umorea literatura egiteko tresna funtsezko gisa defendatu izan duzu. Faltan
botatzen duzun zerbait da?
Bai, kuriosoa da, jende askok eta nik neuk elkarrizketaren batean liburuaz mintzo garenean saiakeragile gisa hitz egiten amaitzen dugu liburua ideologizatuz. Eta ikaragarri aspergarriak jartzen gara. Eta liburua beste gauza bat da. Asko du alde batetik samurtasunetik eta afektibitatetik eta bestetik, ironiatik, ostia txarretik. Galiza ezagunagoa da –botereari barrura eta kanpora begira proiektatzea interesatzen zaion irudia delako- saudadearen tradizioagatik, morriñagatik, elegiagatik. Animoaren egoera depresibo bat. ‘Pausu bat aurrera edo bi atzera, Galiza’, esaten zuen poeta batek. Baina bada beste Galiza bat ere, ‘retranca’ren tradizioarena, errebeldea, intsumisoa, borrokalaria. Diskurtso mota hori da XIX. mendeko ‘escarnho e maldizer’ kantigetan dagoena, Castelaon dagoena, frankismoan dagoena, Nunca mais gatazkan zehar egon zena eta egundaino iristen dena. Castelaok esaten zuen: Mexan por nós e dicimos que chove. O Leok, punk kantari batek, gaurkotu egiten du: Mexan por nós e nós cagamos por eles. Made in Galizak umorera jotzen du umore soziala delako erresistentzia sozialaren ezinbesteko tresna bat, sormen kolektiborako eta une historiko katastrofikoak gainditzen saiatzeko, suntsipen eta bortizkeria uneak, munduko herri askotan ikus daitekeen moduan. Bizitza eta heriotzaren arteko tentsioa.
Esaterako, anekdota bat. Nire testuetako batek honako titularra ekarri zuen La Razon-en: ‘’Las obscenidades también en gallego’’. Eta azpian artikulua zeinean nire kontra egiten zuten, Madrilen jende horrek ez duelako ideiarik ere ‘retranca’ zer den, ez dakitelako mundua ironiatik deskodetzen. Honakoa bezalako gauza surrealistak idatzi zituzten: ‘Un test a estudiantes anima a decir procacidades en ese idioma al hacer el amor’ [‘Drogen eraginpean dauden gazteen inguruko ikerketa soziolinguistikoa’ ipuinari erreferentzia eginez]. Gehiago jakin nahi duenarentzat, HEMEN lotura.
Lan honetako narrazioak laburrak dira, hainbat tonu eta estetika darabilzkizu (gidoiak izan litezkeen elkarrizketak, narrazio batzuen izaera fantastikoa…). Senari jarraitu zenion idazterakoan, edo hainbat estiloetatik ibilbidea egiten saiatu zinen?
Liburuak asko du bat-batekotasunaz eta sormen delirioaz eta apur bat planifikazioaz. Liburuak, bere dimentsio kolektiboagatik, ahots narratzaile asko eskatzen zituen eta berez askoz gehiago nituen; berrogei hauek berrehunen arteko selekzioa izan ziren, haietako asko amaitu gabeak. Esperimentazio asko egon zen, eta ahozkotasunarekiko konfiantza asko. Adibidez, liburuko tonuetako bat irratigintzan izandako esperientziak eman zidan, lagun baten umore saioan egindako lehen kolaborazioaren ostean lagun horrek esan zidan: Sechu, zelako tostoia bota duzun. Hurrengo egunean liburuko lehen kontakizuna izango zena idatzia nuen, bost-sei urteko haur baten ahotsean beste kide batek irakurri zuena. Beste narrazio batzuk surrealismotik heldu ziren, mundu paranormaletik, publizitatetik, poesiatik, beste bat film labur bat egiteko pentsatua zen… moduren batean gure garaiko ezaugarri hori dauka: alde batetik zatikatzea eta dispertsioa, bestetik ihes egiteko eta batasuna lortzeko beharra.
Literatura gai zehatzak esploratzeko modua izan daiteke, soziolinguistika bezalako arloak jendeari beste modu batean gerturatzeko?
Kontua ez da liburu hau –edo beste sorkuntza kultural batzuk- interbentzio soziolinguistikoaren emaitza izatea. Gertatzen dena da liburu hau sortzen dela testuinguru sozial batean zeinean literaturak ez duen parte hartu beste erremediorik. Baina ez normalizazio plan baten barruan, ez ezer antzekorik, sorkuntza esperientzia total batean baizik, sorkuntza bulkada erradikala. Gatazka politikoak, kulturalak, identitarioak bizi ditugun gizarteok, Galiza edo Euskal Herria edo Kurdistan bezala, estaturik gabeko nazioen gatazka, historia osoan zehar idatzi diren maitasuna eta heriotza bezalako gaiez gain beste hainbat kontu ditugu esateko. Noski, estatu handietako literaturak ez dira sekula kezkatu zanpatutako herrien ahotsekin. Nik literatura ikusten dut inguratzen nauten afektu eta inteligentzia kolektiboak errepresentatzeko modu bat bezala, neurri handi batean originala, amestua, asmatua eta idazketaren unean eraikia izanik ere sorkuntza kolektibo prozesu bat sor lezakeena irakurria izateko orduan, eraldaketa soziala azken batean. Baina hau gai hauekin eta beste batzuekin gertatzen da hori.
Made in Galiza atera zenuenetik jarraitu duzu publikatzen, narrazioa, poesia, antzerkia… zen unetan dago Sechu Sende egun?
Nire anaiekin nabil gure Arkakusoen Zirkua berritzen, Galiza Pulgas Circus; Kurdistanera egindako bidaiaren inguruan liburu bat prestatzen; Courel mendiari buruzko bidaia liburua egiten; lehenengo galego-eskola autogestionatuan parte hartzen, Escola Semente; narrazioak idatzi eta idatzi nabil eta noizean behin poemaren bat ere; mugimendu sozial galegoetan parte hartzen; soziolinguistikak ilusionismoa eta telepatiarekin izan dezakeen harreman arakatu nahian, horrekin show moduko ikuskizun bat sortzeko, ahozkotasunaren, magiaren eta ilusionismo soziolinguistikoaren pisu handiarekin; ahal dudan guztia irakurtzen, batez ere lan lusofonoak, afrikarrak, eta oroz gain denbora
gehien hartzen didana: nire bi alabak nire ustez XXI. mendeko aita batek eduki behar lukeen ardurarekin hezten, hiru urte bata bi hilabetekoa bestea; horrek oso- oso-oso denbora gutxi uzten dit aurreko guztia edo beste edozein proiektu egin ahal izateko. Eta oso ondo daramat. Gizon guztiok jakin behar genituzkeen gauza asko ari naiz ikasten.
TXERRA RODRIGUEZ: Erronka nagusi bat izan du itzulpenak: soziolinguistikaz berba egiten duen liburua da eta egileak asko jolasten du hizkuntzarekin, hizkuntza moldeekin, hizkerarekin.
Nola sortu zitzaizun proiektu honen ideia?
2008an irakurri nuen liburua eta ipuin batzuk itzuli nituen. Baina orduan ez neukan liburua osorik itzultzeko asmorik. Kurduerara itzuli ostean, esan nion neure buruari: kurdueraz egin bada, euskaraz zergatik ez? Eta orduan hasi nintzen itzultzen serio. Iaz ere udan Galizian izan nintzen eta horrek ere bultzada eman zion itzulpen lanari.
Liburua ‘Maite zaitut’ poemarekin hasten da, zeinak 2012ko data duen. Egileak edizio honetarako sortu duen testua da?
Ez, ez da edizio honetarako sortutako testua. Sechuk bere blogean eman zuen argitara poema eta niri iruditu zitzaidan polita Made in Galizako euskarazko bertsiorako. Sechuri esan eta berak ere oso egoki ikusi zuen poema hori euskarazko MiGn argitara emateko.
Hizkuntza du liburu honek gai nagusi, galiziera bizitzeko orduan sortzen diren borrokak, egoera surrealistak, kontraesanak, ametsak. Euskal hiztunak eta irakurleak ondo baino hobeto ezagutuko dituen gaiak. Ez gabiltza liburu honetako edukietatik urrun, ezta?
Ez, kasu askotan gainera galiziera kendu eta euskara jarrita eta egoerak berdinak dira. Horixe izan da liburu hau gurera ekartzea bultzatu nauena. Hangoen bizipenak, kezkak, ametsak, borrokak eta gatazkak hemengoen oso-oso antzekoak dira, salbuespenak salbuespen. Gainera, gutako askori ezezaguna zaigu Galiziako egoera soziolinguistikoa eta literatura bide polita da bi herrien arteko hizkuntza bizipenak konpartitzeko.
Zeintzuk izan dira erronkarik handienak liburu hau itzultzerakoan?
Erronka nagusi bat izan du itzulpenak: soziolinguistikaz berba egiten duen liburua da eta egileak asko jolasten du hizkuntzarekin, hizkuntza moldeekin, hizkerarekin. Jolas eta jolas aritu da liburuan zehar, askotan bigarren esangurak iradokiz, beste batzuetan bestelako figurak erabiliz. Eta horiek guztiak gurera ekartzea zaila izan da. Era berean, horietako jolas asko egiteko ere galizierak abantailatxoa dauka, gaztelaniatik oso hurbil dagoen hizkuntza delako. Gurea, ordea, gaztelaniatik nahikotxo aldentzen den hizkuntza izanik, gaitzagoa da horien moduko hitz jolasak egitea. Zailtasunak zailtasun, ez dut uste irakurriko duen inork zailtasunak izango dituen hitz jolas horiek harrapatzeko.
Umorea eta ironia ugari du liburuak, zentzu bikoitzak… Zure lanetik lan berezia egin behar izan duzu umorearen ezaugarriak moldatzeko?
Euskarazko moldeak natural egitea izan dut helburu itzulpen osoan zehar. Pentsa, sei biderrez zuzendu dut itzulpen osoa (gehi beste batzuek egin dituzten ekarpenak). Mila buelta eman dizkiet hainbat puntuei, euskara naturala lortzeko asmotan. Lana ekarri du, lan handia, baina emaitzarekin oso pozik nago, itzulpenarekin oso gustura. Merezi izan du, eta orain arte liburua irakurri dutenek gehien azpimarratu duten kontuetako bat izan da euskarazko testuaren gozotasuna. Horrek poztu egiten nau, zeharo poztu ere.
Prozesuan harremanik izan duzu berarekin, egon da nolabaiteko elkarlanik?
Itzultze prozesu osoan harremanetan izan gara Sechu eta biok. Liburuan zehar hartutako erabaki guztiak berarekin batera hartu ditut. Adibidez, Madrith ipuina gaztelaniaz uztea, liburuko gaztelaniazko zatitxoak ez itzultzea, Euskal Herriko erreferentzia batzuk tartekatzea zenbait ipuinetan eta abar. Nire ustez, eta ahal den neurrian, egilearekin batera lan egitea da egokiena itzulpenetan.
Soziolinguistikaren gaiei heltzen die egileak literaturatik, saiakeretan ez ohikoak diren tonuak eta bideak erabiliz. Bide interesgarria izan daiteke hori, zure ustez, hainbat gairen inguruko gogoetak, eztabaidak eta ideiak zabaltzeko?
Soziolinguistikan aritzen naiz lanean, soziolinguistika aplikatuan hain zuzen ere. Eta beharrezkoak dira ikerketa sakonak, beharrezkoak ikerketa aplikatuak eta beharrezkoak diskurtso teoriko sakonak. Baina, era berean, ezinbestekoa da horien guztien dibulgazioa egitea, adituen artean ez geratzeko, are gehiago hizkuntza komunitatea biziberritu nahi badugu. Eta dibulgazioa egiteko mila modu daude, mila modu. Eta horietatik bat literatura da, ipuingintza nahi bada. Bide oso eraginkorra izan daiteke (beste bide batzuk bezala) eta erabili egin behar da, zentzuz. Gainera, umorea gutxi erabili izan da gure gertaeren berri emateko, gure hizkuntzaren bizitza adierazteko. Agonia asko erabili dugu guk. Ez dut esan nahi ez denik erabili behar. Baina behin eta berriro bide horretatik jo behar da? Beti horiei ekin behar? Beste biderik ez dugu sekula urratuko, apur bat bada ere? Iruditzen zait mila eta bostehun bider abiatu behar dugula bide horietatik, probatu, asmatu, edo ez asmatu, estropezu egin, altxatu, berriro probatu eta abar …
Dibulgazioa egitea ezinbestekoa zaigu euskaldunoi. Hiztun ahalmendunak, boteredunak, harroak eta autozentratuak nahi baditugu, dibulgazioa ezinbestekoa da euskaldun horiek janzteko, euskaldun horiek jabearazteko.
Zera diozu hitzaurrean: ‘Izan ere, euskaldunok, hizkuntza kontuetan betiere, lepoa ekialdera bihurritzen dugu gehienetan. Gure ispilua ez da izaten askotan mendebaldean dagoen herri galiziarra, nahiz eta elkarrekin amets egiteko herri ederra den’. Zer dugu komunean? Zer dugu ikasteko?
Komunean gauza asko ditugu, baita ezberdintasun nabarmenak ere. Nik bi azpimarratu nahiko nituzke, bi antzekotasun handi.
Batetik, hizkuntza gutxitu gehienetan aurreiritziak eta estereotipoak oso ohikoak izaten dira. Baina harrigarria da galizierazko eta euskarazko hiztunok jasan behar ditugun aurreiritziak berdin-berdinak direla: baserritarkeria, hizkuntzaren gaineko erabilgarritasun uste faltsuak, gutxiespena, auto-gorrotoa, paternalismoa, …
Beste alde batetik, hirien egoera soziolinguistikoa han eta hemen oso antzekoak dira. Vigo eta Coruñako egoera Bilbo, Iruñea, Baiona edo Gasteizko egoera berdintsua da. Erabilera oso baxua, gazteek jakin bai baina erabili ez. Baserri giroan, ordea, han eta hemen egoera antzekoa bada ere, ezberdintasunak badaude. Gainera, historikoki han eta hemen bertako hizkuntza erabili izan dutenak beti izan dira klase apalak (edo apalenak) eta horren islak gaur egun arte heldu dira.
Ikasteko gauza asko dugu, baina batez ere elkarrekin ikasteko, gu haiengandik eta haiek gugandik. Ez dut sinisten maisukerietan, ez dut sinisten guk haiei irakatsi behar diegunik, ezta alderantziz ere. Baina antzeko egoerak bizi dituzten herrietan ikasgai asko daude, alde batetik zein bestetik. Horietan sakondu eta elkarrekin bidetxoa egin beharko genuke.
Albiste honen uberan:
Albistea Berrian
Irakurri ‘Euskaraz hitz egiten hasteko instrukzioak’, Benito Fizek euskaratua eta moldatua
Wikipedia
Euskarari ekarriak
Futbolmamia eta beste
2012-11-20 // Sailkatu gabea // 2 iruzkin
Aurrekoan 50 azatzen inguruko artikulua eskegi nuen sustatun, besteak beste. Eta erantzuna utzi zuen Aitor Manterolak. Eta futbolmamia aipatu zuen.
Kulturgintzarekin 50 azatz (eta etorriko direnak) egin ondoren, kirola ez ote dugun
euskalgintzakook bazterrean utzi galdetzen zuen. Ni ez naiz inor euskalgintzaren izenean erantzuteko, baina …
Kirol arloa ez dut asko ezagutzen. Ez euskaraz, ez beste hizkuntzetan. Ekimen batzuk ordea bai ezagutzen ditut:
– Txorierrin egiten ari diren entrenatzaile euskaldunen eskola.
– Futbolmamia komunikabidea bera (Aitorrek gomendatutakoa).
– Glisseguna Ipar Euskal Herrian.
– Herririk herri egiten diren zenbait ekimen (hitzarmenak kirol taldeekin eta abar).
Baina egia da ekimen gutxi direla (edo gutxi ezagutzen ditut nik). Beste ekimenik edo ezagutzen al du baten batek?
50 azatz euskarazko kulturgintzaren soloan
2012-11-19 // Azatzak // Iruzkinik ez
Zuzeun eta sustatun argitaratu arren, nire blogean ere argitatu behar nuen:
Nekazari finek haziak non bota zituzten gogoratzeko azatzak jartzen
zituzten. Normalean, makila txikiak izaten ziren, hazia non bota den
markatzeko. Azken bi urteotan ni ere horrela ibili naiz, makil txikiak
ipintzen han-hemenka. Kasu honetan, nik ez ditut haziak bota, nik egin
dudan gauza bakarra izan da hazi horiek non loratu diren adierazi. Beti
ere, euskarazko kulturgintzaren soloan.
Hazietatik denetarik ernatu da: haritz sendoak, loretxo ahulak eta
uzta ederrak. Denetarik bilatzen saiatu naiz, proiektu handi eta
txikiak, profesionalak eta boluntarioak, eta ahal zen neurrian lurralde
guztietakoak eta kulturgintzako alor guztietakoak. Ez dakit lortu dudan,
baina hor doaz azken bi urteotan batu ditudan 50 azatzak:
Literatura:
– Azatzak 1: 111 akademia
– Azatzak 4: Armiarma.com
– Azatzak 9: irakurri, gozatu eta oparitu
– Azatzak 11: literaturia
– Azatzak 20: Hitzen uberan
– Azatzak 26: Ahotsenea
– Azatzak 32: irakurle klubak
– Azatzak 39: Etxegiroan + Xerezade
– Azatzak 42: Edo argitaletxea + Pasazaite liburuak
– Azatzak 44: Literatur mikropilulen farmazia
– Azatzak 46: Euskarari ekarriak
Arte eszenikoak:
– Azatzak 2: Eztena fanzinea
– Azatzak 15: EHAZE
– Azatzak 21: Irrien lagunak
– Azatzak 29: dantzan
– Azatzak 36: Artedrama (ADEL)
Komikigintza:
– Azatzak 49: Galtzakomik
Ikus-entzunezkoak:
– Azatzak 5: Azpitituluak.com
– Azatzak 7: Laburbira
– Azatzak 22: Bertsolari
– Azatzak 24: Gartxot
– Azatzak 25: Lekeitioko zinema eta bideo bilera
– Azatzak 31: Beranduegi
– Azatzak 35: EiTB nahieran
– Azatzak 40: Mihiluze
– Azatzak 50: Argia multimedia
Musika:
– Azatzak 8: ekaitzaldia badok
– Azatzak 12: Euskal Herria Zuzenean
– Azatzak 18: Herri musikaren txokoa
– Azatzak 26: Ahotsenea
– Azatzak 28: Entzun musikazuzenean
– Azatzak 34: Berri txarrak
– Azatzak 38: Kantuz
– Azatzak 47: Euskal Karaokeak
Bertsolaritza:
– Azatzak 17: Auspoa
– Azatzak 22: Bertsolari
– Azatzak 33: Arabako bertsozale elkartea
– Azatzak 43: Algortako bertsolari eskola
Azpiegiturak:
– Azatzak 14: Kukutza gaztetxea
– Azatzak 27: Azpeitiko kultur mahaia
– Azatzak 45: Bilboko Kafe Antzokia
Orokorrak:
– Azatzak 3: Korrika kulturala
– Azatzak 6: Iparra-hegoa
– Azatzak 10: eskola txikiak
– Azatzak 13: Euskal kulturgintzaren transmisioa
– Azatzak 16: Xamarrenak
– Azatzak 19: Arratsaldekoa eta arratsean
– Azatzak 23: Luma aldizkaria
– Azatzak 30: Ahotsak
– Azatzak 37: EKE
– Azatzak 41: Garaion
– Azatzak 48: Euskararen maratoia
Azatzak 50: Argia multimedia
2012-11-13 // Azatzak // Iruzkinik ez
50. azatza. Heldu da, hasieran nire buruari jarritako erronka bete dut (eta beste horrenbeste egiteko ganbara ere badut, beraz jarraitu egingo dut). Berezia izan behar du honek, zenbaki borobilari dagokion eran.
Argia aldizkaria ezaguna zaigu, aldizkarien artean dekanoa baitugu. Baina, paperaz gain, kanal multimedia ere badu, aberats askoa gainera.
Astero dokumental bat igotzen dute, film laburrak ere askotxo, beranduegi saioa (azatz bat ere izan zena), aldizkariarekin batera lantzen dituzten produktu audiobisualak (elkarrizketak eta abar). Multimedia kanal zaindua eta kalitatezkoa.
Baina … garestia da. Eta, horregatik, jarri dute martxan Piztu ezazu argia izeneko kanpaina, multimedia kanal hauek diruz laguntzeko.
Enkontruak hirugarren fasean
2012-11-08 // Sailkatu gabea // 2 iruzkin
Julen
Arexolaleiba erreferentea da soziolinguistika arloan gurean. Eta azken
egun hauetan (arrazoi bategatik edo bestegatik) hainbat aldiz egin dut
topo berarekin.
Batetik, Administazioan euskaraz idatzitako artikulu batek eraman ninduen beragana: Euskaldunen arlo pertsonal eta intimoa: euskaldunon hizkuntza komunitatea. Geroago, Emuneko 15. urteurrenaren baitan eman zuen hitzaldiak. Hurrena, telebistan egin zioten elkarrizketa bat zela eta. Eta, azkenik, EKT ikastaroa dela eta, eman duen ikasgaia (eta bideo laburpena).
Aktibatzen …
2012-11-05 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Aspaldiko soziolinguistika domestikoak euskaldunak aktibatzeko deia egiten zuen. Handik urtebetera-edo aktibazio modu batzuk gehitu nizkion hari. Eta gero aktiboa izan nahi? galdera egin.
Gaurkoan ere aktibazio modu berri batzuk aipatu nahi ditut:
– Gureaz blai irratsaioa:
Info7 irratian Emunek egiten duen saioa da, euskaldunak aktibo
bihurtzeko saioa. Momentuz 5 irratsaio egin dituzte eta itxura oso ona
du.
– Euskaraz ostia webgunea: azaroan interpelazio kanpaina erraldoia jarri dute martxan. 230 eragileri galdegingo diote euren webgunea euskaraz jar dezaten.
– Telp tailerren bloga abian jarri da.
Besterik ezagutzen al duzue?
Azatzak 49: Galtzakomik
2012-10-30 // Azatzak // Iruzkinik ez
Komikigintza gutxi jorratu dut azatzen artean, nahiz eta komikizalea izan. Aurreko batean Napartheid zaharrak apaletatik jaitsi eta azken aldiko arratsalderik gogoangarriena pasa nuen. A ze oroitzapenak!
Gaurkoan Galtzakomik lehiaketa dakargu, 49. azatza hain zuzen ere. Tolosako Galtzaundi euskara elkarteak antolatzen du lehiaketa. Lanak aurkezteko epea azaroaren 23an amaitzen da. Oinarri zehatzak http://galtzakomik.blogspot.com webgunean daude.
Giltza eman
2012-10-26 // Sailkatu gabea // Iruzkin bat
Bideo batzuk aurkitu nituen aurrekoan, ombupean blogari esker.
Eta
zer ikusi nuen? Guraso erdaldunak euren hizkuntza bizipenei buruz berbetan
agertzen ziren, emozioetatik eta bizitakotik. Interesgarria da bizipen
hauek entzutea, bizipen hauekin aberastea, bizipen hauekin ikastea eta
aurreiritziak eraistea.
Hiznet 2012: ikerketa lanak
2012-10-23 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez
Azken
hamar urteotan euskarazko soziolinguistika ikerketan berebiziko papera
bete du Hiznet-ek, batez ere ikastaro amaieran egin beharreko
ikerketa-lanak direla-eta. Gainera, hasieratik argi izan dute argitaratu
behar zirela eta denon eskura jarri.
Aurten ere berea eman du Hiznetek
eta zenbait ikerketa lan plazaratu dituzte, horietako asko sano
interesgarriak ziur (aurreko urteetakoak begiratzea ere ez da txarra,
harribitxi asko baitago ostenduta):
Gandarias Ispizua, Leire
(2012). “Azentu bariazio soziolinguistikorako lehen hurbilpena
Kortezubin, Tolosan eta Lekarotzen”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa
Urbieta Aizpurua, Josune (2012). “Euskaldun berriak laneko euskarazko dinamiketan”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa
Zeberio Loinaz, Mikeldi (2012). “Gazteei zuzendutako euskarazko aldizkarien azterketa”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa
Artola Lizarralde, Itxaro (2012). “Euskararen aingurak Arrasateko gazteen hizkuntza-praktikan”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa
Acero Alustiza, Maddalen (2012). “Donostiako Udalaren euskara-planak”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa
Aranguren Zubimendi, Maddi (2012). “Azpeitiako gazteak eta euskara”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa
Azpiroz Osa, Urko (2012). “Funtzio propioen lanketa”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa
Anduaga Insausti, Eneko
(2012). “Iseka Gazte Taldea. Atarrabiako aisialdia, eta Iseka
esku-hartzeak eragiten dituen ondorioak euskararen erabileran eta
motibazioan”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa
Lopez-Gil Peciña, Leire (2012). “Gasteizko erakunde publikoen eta herri ekimenaren osagarritasuna euskalgintzan”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa
León Perez de Ciriza, Lorea (2012).”Euskaldunen euskarazko zerbitzuen kontsumoa: Nafarroako Kutxaren kasua”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa
Laskibar Etxebarria, Nerea (2012). “Afasia. Elebitasuna eta terapia”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa
Etxeberria Oliden, Naiara (2012).
“Bigarren hizkuntzaren jabekuntzan eragiten duten faktore
sozioafektiboak eta lehen hizkuntzaren trataera”. Hiznet 11-12ko
sakontze egitasmoa
Miruri Muruaga, Goizane (2012). “Getxo marka-futbola euskalduntzeko plangintza”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa
Redondo Beitia, Ibai (2012). “Euskara eta euskalduntzeko p-lanak Osintxun”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa
Aparicio Olabarri, Mikel (2012). “Bipuntuzero: Euskara, web 2.0 eta gizarte sareak”. Hiznet 11-12ko sakontze egitasmoa