Hasiera » Txerraren bloga - Garaigoikoa

Martzianadak

2012-10-03 // Sailkatu gabea // 2 iruzkin

Mari Luz Estebanek Udaltop-eko jardunaldietan ponentzia oso interesgarria egin zuen. Aspaldi irakurri nuen, baina egun hauetan berriro irakurri behar izan dut. Oso gomendagarria da Mari Luzen begirada freskoa euskalgintzari. Eta bi proposamen burura etorri zaizkit deblauki bereak irakurri ondoren:

Argazkia: Ozatu

– Nork eta noiz jarriko du martxan behingoz euskaldunon lehen jabetze (ahalmentze, boteretze) eskola? Non?

– Euskaldunok hainbat motatakoak gara: berriak, zaharrak, gazteak, ez hain gazteak, alfabetatuak, alfabetatu gabekoak, … Feminismoan aspalditxo hasi ziren emakumeen arteko berezitasunei kasu egiten. Gu noiz hasiko gara? Noizko euskaldun berrien elkarte bat? Noizko euskaldun alfabetatuen elkartea? …

Errealitatearekin zikindu behar da

2012-10-01 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Orain aste batzuk Luzien Etxezaharretak honako esaten zuen Argia aldizkarian:

Erramun
Baxokek zioen errealitatea eraiki behar genuela, legeak errealitatea
onartu beste erremediorik ez zuelako. Euskaraz indartsu agertzen bagara,
onartu beharko gaituzte. Bestela zer da ikusten duguna? Maitia eta
Brissonen adierazpen ederrak, euskaltzaleen oihuak, aholku batzordeak…
Ados, ofizialtasuna galdegin behar da, baina uste dut ikastolen urratsa
ukan behar dugula gogoan. Gauzak gure gain hartu behar ditugu. Eskola,
osasuna, ekonomia, denak gure gain hartzea da gure buruaren jabe izateko
bide nagusia. Baiona-Angelu-Biarritzen %5ak bozkatzen du abertzale,
baina horrek ez du erran nahi beste %95a euskaraz futitzen denik. Zer
egiten dugu alta, euskara biziarazteko? Parisen beha egon behar dugu
gure hizkuntza ikasi eta mintzatzeko? Uste dut aurtengoa lehen kanpaina
izan dela non ez den hitzik ere erran herri hizkuntzei buruz. Ni ez naiz
sobera politikoa, eta goitik etor litekeenari baino gehiago begiratzen
diot gure errealitatea indartzeko egin genezakeenari. Txepetxek zioen
gisan, euskara baliatzeko guneak sortu behar ditugu, euskarari
erakargarritasuna eman. Zergatik eta zertarako ikasiko dute jendeek
euskara? Zein dira motibazioak? Nik ez dut soluziorik, baina ez dut uste
gehiegi higatu behar dugunik gramatikan edo hizkuntzalaritzan. Ez da
aski hizkuntza ikertzea, errealitatearekin torratu, zikindu behar da.
Sartrek zioen giristinoek esku zikinak ez ukaiteagatik ez dutela
eskurik, eta guregatik hori erran ez dezaten, sar gaitezen saltsan, gure
gustuko eremuetan egin ditzagun ekarpenak euskaraz.

Esteatita

2012-09-25 // Sutondoko kontuak // Iruzkinik ez

Gurean aspaldi bota zuen Jon Sarasuak amaren sua metafora, komunitate gisa gure iraupena irudikatzeko. Uda honetan, inuiten artean, metafora horrekin gogoratu naiz.

Inuit andreen lana zen esteatitako lanpara beti pizturik mantentzea euren etxeetan. Inoiz ezin zen amatatu. Amatatuz gero, oso ondorio latzak pairatuko lituzkeelako familia horrek giro hotz hartan.

Inuitak ere historiaren errebuelta batean daude. 2020an lortuko dute independentzia. Gainera, modernotasunean sartu dira buru-belarri eta gutxi dira, oso gutxi. Hizkuntza mantentzearen garrantziaz kontzientzia dute. Akulturazioaren mamuei aurre egiteko biderik onena hizkuntza
mantentzea baita.

Esteatitako lanpara amata ez daiten!

Azatzak 46: euskarari ekarriak

2012-09-23 // Azatzak // Iruzkinik ez

Literatura dezente jorratu dut azatzetan. Eta gaurkoan ere literaturari egingo diot erreferentzia 46. azatz honetan.

Itzulpengintzan euskarak salto kualitatiboa eman du azken urteotan. Gero eta itzultzaile hobeak eta gaituagoak ditugu. Horren harira, Angel Errok esan zuen behinola euskarazko literaturarik onena ziur asko itzulpenetan dagoela. Eta hein handi batean berarekin ados nago. Azken urte hauetan itzulpen asko irakurri ditut eta benetako harribitxiak topatu daitezke. Oso interesgarria da, era berean, Armiarmaren entziklopediak batutako euskarari ekarriak webgunea.

Zerrenda guztiz subjektiboa eta pertsonala:

– Adiorik ez, Raymond Chandler

– Hamar, Andrej Longo

– Ulenspiegelen elezaharra, Charles de Coster

– Hilobiko isiltasuna, Arnaldur Indridason

– Poemak pluralean, Fernando Pessoa

– Hilabete bat Montalbanorekin, Andrea Camilleri

– Uzta gorria, Dashiel Hammet

– Estilo ariketak, Raymond Queneau

– Lagun armatua, Raul Zelik

Eta beste batzuk ….

Made in Galiza: trailerra

2012-09-20 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Esprinta ala maratoia?

2012-09-19 // Sutondoko kontuak // Iruzkinik ez

Aspaldi idatzi zuen Aracilek L’esprint de les dones artikulua (euskaraz badago, Emakumezkoen esprinta). Gutxi gorabehera, honakoa esaten zuen Aracilek orduan: “emakumeek beranduago egiten dute elebiduntzea, baina azkarrago amaitzen dute prozesua”. Hau da, emakumeak beranduago hasten dira hizkuntza nagusia ikasten, baina azkarrago “ahazten” dute euren jatorrizko hizkuntza.

Galdera bat datorkit burura: eta alderantziz? Berreskuratze prozesuetan zelan jokatzen dute? Azken kale neurketaren arabera, emakumeek gehiago erabiltzen dute euskara adin tarte guztietan. Datu bat baino ez da, baina adierazgarria, ezta?

Converter cada falante en normalizador/a

2012-09-18 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Galiciaconfidencial apresenta a tradución ao galego do artigo publicado polo sociolingüista basco Txerra Rodríguez na revista Argia sobre o proceso normalizador en Galicia.

A revista Argia, Luz em euskera, é umha publicaçom de informaçom geral com mais de noventa anos de vida. Actualmente publica-se tamém online, com licença creative commmons, e contem umha canle multimedia http://www.argia.com/multimedia/ com numerosos recursos sobre a lingua de Euskal Herria, onde proximamente poderemos olhar umha reportagem audiovisual de Txerra Rodríguez sobre os contidos deste artigo.

O autor do artigo, Txerra Rodríguez, é sociolingüista e trabalha como normalizador na cooperativa de serviços lingüísticos Hizkuntza teknikaria en Emun Koop, num equipo com mais de cem trabalhadoras e trabalhadores. Txerra Rodríguez gestiona o blog http://www.blogak.com/garaigoikoa/ e tem publicado diversos textos sobre euskera. No 2012 traduciu do galego para o euskera o livro Made in Galiza, de Séchu Sende, editado pola editora Txalaparta.

*********************************************************************************************************

Converter cada falante em normalizador/a

Nom é mui frecuente achar aqui, em Euskal Herria, as palavras justiça social e normalizaçom lingüística na mesma frase. Nom é mui frecuente aqui escuitar a seguinte pergunta: Pode-se ser feminista e viver em castelám? Por todo isso, decidim ir en julho a Galiza, a um curso de verao.

O curso foi em Carvalho, na Corunha. O curso estava organizado pola CTNL (Coordinadora de Traballadores/as de Normalización da Lingua, a associaçom de persoal técnico de normalizaçom galega) e pola universidade da Corunha e durou três dias. Para o curso, convidarom a falar em público a feministas, ecologistas, imigrantes, ativistas, militantes a favor dos direitos das lesbianas, mocidade e demais.

Atuar a favor do galego é justo, é umha causa justa. E o galego tem que unir-se ao resto de causas justas. Éssa é a conclusom fundamental á que chegarom as persoas organizadoras do curso. Pero eu tamém tirei outras conclusons, que penso que se podem aplicar no nosso país sem demasiada dificultade.

Mais dumha ponhente e dalgum participante falou de autoconfianza, ou dizendo o mesmo com outras palavras: orgulho, empoderamento. Até o de agora quem trabalhou a favor do galego trabalhou muito nas funçons de mais alto rango: universidade, médios de comunicaçom, administraçom, justiça. Em funçons de alto rango e muitas vezes exigindo á administraçom.

Mas parece que as cousas estám a mudar, ainda que seja pouco a pouco. Nos últimos tempos aparecerom medios de comunicaçom mediante participaçom popular (Sermos, Praza, Dioivo), escolas ou projectos de escola mediante participación popular (Semente, a iniciativa Galiza co galego), novos modelos de intervençom normalizadora (Modelo Burela), etcétera.

Talvez chegou o momento de dar a ciaboga, como dixerom nas jornadas. Talvez chegou o momento de cambiar a estratégia. Isso nom significa de ningum jeito que se tenha que deixar a um lado o trabalho a favor das funçons de alto rango, nem significa que se tenha que deixar de exigir á administraçom que cumpra o que deve cumprir. De ningum jeito. Mas, ao melhor, chegou o momento de abrir novos caminhos, novas linhas de trabalho.

Mimar as persoas falantes

Até o de agora nom se tratara com a profundidade que se devería ás persoas falantes de galego, até o de agora nom se trabalharom como se deveriam as actitudes das persoas falantes, nom se trabalhou diretamente sobre a lealdade lingüística. E talvez chegou o momento de cuidar os falantes e as falantes de galego, de arroupa-los, já que eles e elas som os verdadeiros motores da normalizaçom.

Há que dar mais importáncia ás práticas cotiás das persoas galegofalantes, há que dar-lhe folgos á lealdade. É imprescindível ter falantes que estejam plenos de orgulho e confianza. Cada comunidade debe intentar dirigir-se a si mesma, debe intentar cuidar-se a si mesma. E para isso é necessário contar com falantes que cream na propia comunidade.

Tamém é convinte aprender doutros movimentos sociais -que defendem tamém causas justas- as ferramentas que usam e intentar adaptar á normalizaçom lingüística: por exemplo, as estratégias de empoderamento que usa o feminismo, as técnicas para fundir prejuíços, as formas de luita e negociaçom que há que levar com a administraçom…

O objetivo: criar e proteger as persoas falantes que nos sirvam de modelo. Porque cada persoa que fala galego é um agente normalizador, é um sujeito do cámbio (ou mantemento) lingüístico. As persoas falantes de galego devem interiorizar que elas tamém som agentes normalizadores e adecuar polo tanto as suas atitudes lingüísticas. E, para isso, é necessário mimar as persoas falantes.

Tratarom-se ali outros muitos temas: falou-se de sostibilidade lingüística, de transmisom familiar, da volta ao rural, de imperialismo lingüístico, de justiça, de redes horizontais, de Internet,…

Salvando as distáncias, o ouvido e vivido nessas jornadas nom é mui diferente do que podemos ouvir e viver em jornadas similares aqui. É mais, em muitos casos onde diziam Galiza podia-se pór Euskal Herria e a situaçom seria quase igual. Isso si, enriquece-se muito um recolhendo diferentes preocupaçons e vivéncias.

Modelo Burela

Burela é umha vila da Marinha de Lugo, que tem uns 12.000 habitantes. Desde fai sete anos esta-se a realizar umha intervençom sociolingüística conhecida como Modelo Burela. Tenhem um plano lingüístico singular ali.

É um plano feito de abaixo arriba, protagonizado polo alunado e professorado do liceu e aceptado polo concelho por unanimidade. É um plano participativo levado adiante pola gente nova, professorado e
cidadania de Burela. No tenhem persoal técnico de normalizaçom.

Até o momento, cada ano trabalharom sobre um tema: cemitério, notarias, comércio, igreja, sanidade, música. Dam-lhes umha especial atençom aos novos falantes, assi como tamém ás persoas imigrantes. Em Rádio Burela fazem um programa semanal chamado Projecto Neo. Em cada programa participa umha o várias persoas que aprenderom o galego como adultos. O Modelo Burela recebeu numerosos prémios na Galiza e em Espanha á inovaçom pedagógica. Escrevendo “Modelo Burela” na rede, podereis achar um documentário de arredor dumha hora. Ademais proximamente na canle multimédia de Argia achareis umha reportagem sobre este projecto.

Txerra Rodríguez

Revista Argia, setembro 2012.

Hiztun oro normalizatzaile bihurtu

2012-09-14 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Argia aldizkarian idatzi dudan artikulua. Eskerrik asko Onintza!

Gurean ez da oso ohikoa esaldi berean hizkuntza normalizazioa eta
justizia soziala berbak aurkitzea. Gurean ez da oso ohikoa honen moduko
galderak egitea: izan al zaitezke feminista gaztelaniaz biziz? Hori dela
eta, Galizia aldera jotzea erabaki nuen uztailean,
hango udako ikastaro batera.

Hizkuntza teknikarien koordinadorak eta A Coruñako (Galizia)
unibertsitateak antolatutako udako ikastaroetan uztailean.

Ikastaroa Carballo herrian izan zen, A Coruñan. CTNLk (Coordinadora de
Traballadores/as de Normalización da Lingua, hango hizkuntza teknikarien
elkarteak) eta A Coruñako unibertsitateak antolatu zuten, hiru
egunetan. Hizkuntza normalizazioa eta justizia soziala jarri nahi izan
zituzten harremanetan. Horretarako, ekologistak, etorkinak,
ekintzaileak, feministak, lesbianen eskubideen aldekoak, gazteak eta
abar gonbidatu zituzten jende aurrera.

Galizieraren alde egitea zuzena da, bidezkoa da. Eta zuzenak diren
beste aldarrikapenekin bat egin behar du galizierak. Horixe da
jardunaldietan antolatzaileek ateratako ondorio nagusia. Beste ondorio
batzuk atera ditut nik bederen. Agian, horiek gure hizkuntza egoerara
egokitzeko bide ez oso malkartsua izan dezakete.

Behin baino gehiagotan aipatu zuten autokonfiantza hitza hizlariek eta
jardunaldietako partehartzaileek, modu horretan zein bestelakoetan
(harrotasuna, boteretzea…). Galizieraren alde jardun dutenak orain arte
goi mailako funtzioei begira aritu dira: unibertsitatea, komunikabideak,
irakaskuntza, administrazioa, justizia… Goi mailako funtzioei begira
eta maiz administrazioari eskean.

Baina gauzak aldatzen ari dira, apurka bada ere. Hor daude azken urtean sortu diren partaidetza herritarreko komunikabideak (Sermos, Praza, Dioivo), partaidetza herritarreko eskolak (Semente, Galiza co galego ekimena), interbentzio eredu berriak (Burela eredua) eta abar.

Eta agian, ziaboga hartzeko unea heldu dela adierazi zuten
jardunaldian. Agian, estrategia aldatzeko unea heldu dela. Horrek ez du
esan nahi goi mailako funtzioen aldeko lana bertan behera utzi behar
denik, ez du esan nahi administrazioari eskatu behar ez zaionik. Inola
ere ez. Baina lan ildo berriak lantzeko momentua heldu da akaso.

Hiztuna mimatu

Orain arte, galizieraz egiten duenari ez zaio behar besteko jaramonik
egin. Ez dira hiztunen jarrerak sakon landu, ez da leialtasuna modu
zuzenean jorratu. Eta bada garaia galizieraz egiten dutenak zaintzeko,
bada garaia horiek babesteko, horiek baitira normalizazioaren benetako
protagonistak, benetako akuiluak.

Eguneroko praktika ohikoei garrantzia eman behar zaie, leialtasunaren
hauspoa puztu. Ezinbestekoa da konfiantzaz eta harrotasunez lepo dauden
hiztunak izatea. Komunitate bakoitzak bere burua jagon egin behar
duelako, bere burua gobernatu. Baina horretarako komunitatean sinisten
duten hiztunak behar-beharrezkoak dira.

Komenigarria da oso, beste mugimenduek –bidezkoak diren beste aldarriak
dituzten mugimenduek– erabili dituzten tresnak aztertu eta, ahal den
neurrian, hizkuntza normalizazioari egokitzea: adibidez, feministek
erabilitako boteretze-estrategiak, aurreiritziak zapuzteko teknikak,
administrazioarekin negoziatzeko eta borrokatzeko moldeak…

Helburua: eredu izango diren hiztunak sortzea eta babestea. Galizieraz
egiten duen oro, hein batean bada ere, normalizatzailea da, hizkuntza
aldaketaren (edo aldaketa ezaren) bultzatzailea. Galizieradunek
barneratu behar dute normalizatzaile direla eta euren hizkuntza jarrerak
aldatzeko bideak hartu. Horretarako, beharrezkoa da hiztun horiek
mimatzea.

Bestelakoez ere aritu ziren han: jasangarritasunari buruz, hizkuntza
transmisioaz, arnasguneei buruz, gertutasunari buruz, inperialismo
linguistikoaz, sare horizontalei buruz, Interneti buruz…

Aldeak alde, eta hizkuntzak hizkuntza, jardunaldietan bizitakoa ez da
gurean bizi dugunaren oso ezberdina. Kontu batzuetan, ia-ia Galizia
jartzen den lekuan Euskal Herria jarri eta emaitza berdintsua izan
daiteke. Hala ere, aberastu egiten da bat bestelako errealitateak eta
kezkak jasotakoan.

Un futuro para nuestro pasado liburuak 25 urte

2012-09-12 // Sailkatu gabea // Iruzkinik ez

Orain dela 25 urte eman zuen argitara Txepetxek “Un futuro para nuestro pasado” liburua, 25 urte dagoeneko. 25 urte.

Geroa bilatzen jarraitzen dugu 25 urte eta gero. Oinarriak ahaztu barik. Bizitza aldatu ei zion lagun handi bati, niri ere ez dakit aldatuko zidan, baina eragin nabarmena eduki bai.

Gaur egun, oso zaila da liburua erostea (Amazonen 93 euro balio du, CTNLko lagunek ale batzuk badituzte), baina interneten jarri da osorik. Kasu hauetan onena da ahalik eta arinen deskargatzea, badaezpada ere.

Gure iraganaren geroa gaur.

Erlazionatutako sarrerak:

– Txepetx: Euskara gero eta gehiago erabiltzen da, gero eta gutxiago esateko

– Txepetxekin berbetan (1)

– Txepetxekin berbetan (2)

Legeak

2012-09-10 // Sailkatu gabea // 2 iruzkin

“Legeak alferrik daude, haiek sustengatuko duten sustapen sozialik ez badago. Izan ere, sustapen hori gabe, ezin dituzte bete ezarritako helburuak. Era berean, legeen bidez lortu nahi diren helburuak lor daitezke, baldin eta horiek lortzeko indar sozialik nahikoa bada, lege esplizitorik behar gabe.”

Joshua Fishman.

Martzianadak

Errealitatearekin zikindu behar da

Esteatita

Azatzak 46: euskarari ekarriak

Made in Galiza: trailerra

Esprinta ala maratoia?

Converter cada falante en normalizador/a

Galiciaconfidencial apresenta a tradución ao galego do artigo publicado polo sociolingüista basco Txerra Rodríguez na revista Argia sobre o proceso normalizador en Galicia.

Hiztun oro normalizatzaile bihurtu

Hiztuna mimatu

Un futuro para nuestro pasado liburuak 25 urte

– Txepetx: Euskara gero eta gehiago erabiltzen da, gero eta gutxiago esateko

– Txepetxekin berbetan (1)

Legeak

Txerra Rodriguez

Azken bidalketak

Iruzkin berriak

Artxiboak

Kategoriak

Meta