Euskararen memoriak d(it)uen ahotsa(k)

2012-07-02  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Pasa den astean, ikastaro oso interesgarria egin zen Donostian, Jone Miren Hernandezen gidaritzapean. Ikastaro horren kronikak argitaratu dira (lehen egunekoa, bigarren egunekoa eta hirugarren egunekoa).

Horrez gain, ahotsak
elkartekoek euren aurkezpenean erabilitako bideo guztiak eskura jarri
dituzte. Oso interesgarriak euskaldunon historia hurbila (eta horri
lotutako bizipenak) ulertzeko.

1.  
   

   
   2:22

   01- Euskal hiztunaren kezkak

   Egilea: ahotsak 

2. 
   

   
   3:24

   02- Euskalkiak

   Egilea: ahotsak

3. 
   

   
   2:46

   03- Gerra aurreko euskara

   Egilea: ahotsak 

4. 
   

   
   4:50

   04- Euskararen zapalkuntza eskolan

   Egilea: ahotsak 

5. 
   

   
   2:46

   05- Euskararen zapalkuntza kalean

   Egilea: ahotsak

6. 
   

   
   1:58

   06 Etxea euskararen gotorleku

   Egilea: ahotsak 

7. 
   

   
   3:12

   07- Euskara iparraldean

   Egilea: ahotsak

8. 
   

   
   4:00

   08- Euskara berpizten

   Egilea: ahotsak

   4 

9. 
   

   
   4:57

   IKUSITA

   09- Euskara batua

   Egilea: ahotsak

   6 ikustaldi

10. 
    

    
    2:19 10- Hika

    Egilea: ahotsak 

11. 
    

    
    2:56 11- Erdaraz ikasi beharra

    Egilea: ahotsak 

12. 
    

    
    4:30 12- Transmisioaren etena

    Egilea: ahotsak

13. 
    

    
    2:30 13- Zatiketa buruan

    Egilea: ahotsak 
    

Azatzak 41: Garaion

2012-06-29  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Txiri-txiri aurrera gabiltza azatzen bide zoragarrian barrena, Euskal Herriko hainbat lurralde eta proiektu bisitatuz. Oraingo honetan Arabara goaz, beste behin ere. Lautadara, Otazara.

Garaion proiektua martxan da bertan, euskara, sormena, bizi-eredu alternatiboa, kooperatibagintza eta aisialdia uztartuz. Garaion zer den hobeto ulertzeko Argia aldizkarikoek egin zieten elkarrizketa argigarria da oso, baita Goienak egindako beste hau ere.

Proiektu txiki, xume baina erakargarria. 41. azatza.

Orekak eragiten du erabileran?

2012-06-27  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkin bat

Eusko Jaurlaritzak ESEP aurkeztu du
EBPNren ordez eta ekarpenak egiteko epea ireki. Ez dut astirik izan
dena irakurtzeko. Baina zati bat bai: euskararen erabileran eragiten
duten faktoreak. Eta harritu naiz. Baina nik baino hobeto aderazi du egile anonimo batek eurek irekitako blogean:

Testuaren
arabera lau dira euskararen erabileran gehien eragiten duten faktoreak:
“lehena, hiztun kopurua; bigarrena, hiztunek euskaraz egiteko duten
gaitasuna edo erraztasuna; hirugarrena, inguruan harreman sare
euskalduna izatea, hots, familian, lagunartean, auzoan, kalean, sarean
eta esparru formalagoetan solaskide euskaldunak nagusi izatea; eta
laugarrena, hizkuntzen arteko oreka eta berdinkidetasun soziala helburu
duen kontsentsua”

Bitxia
egin zait aipamena, orain arte, azterketen berri eman zaigunean hiru
aipatu direlako: euskaldunen dentsitatea (tipologia soziolinguistikoa),
gaitasun erlatiboa eta harreman sare euskalduna izatea.

Oker
egon naiteke, baina beti ulertu dut hiru faktore horiek
soziolinguistika ikerketatik ondorioztatutakoak direla, aldagai
ezberdinen korrelazio azterketak egin ondoren (pentsatzen dut).

Ez
zait gaizki iruditzen txostenaren egileek kontsentsuaren ideia
defendatzea. Zilegia da pentsatzea horrek erabileran eragina duela
(eztabaidagarria ere izan daiteke). Halere, uste dut komeni dela mailak
ondo bereiztea.

Igeldoko igela

2012-06-25  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Igeldoko igela babestuta dago, eta herri txiki euskaldunak?

Arnasguneak
babestu, arnasguneak defendatu, arnasguneak zaindu, arnasguneak garatu,
… Azken urteotan euskalgintzak (eta erakunde zenbaitek) behin eta
berriro aipatu dituzte honako esamoldeak. Baina, baina … gero aurrera eramateko
orduan, zailtasunak badira. Arnasguneak babestea nahiko abstraktua ei da
eta kosta egiten zaigu errealitatean zelan izan daitekeen aurreikusi
eta aurrera eramatea.

Dena den, Imanol Haroren artikulu bat gomendatu nahiko nuke: Nola babestu herri txiki euskaldunak, euskaldun izaten jarrai dezaten? Proposamen ausartak eta freskoak dakartza. Orain aplikatzen hasi beharko.

Erlazionatutako artikuluak:

– Zer dira arnasguneak?

– Zerain dezagun (bat eta bi)

– Arnasa lasai hartzeko guneak

– Irabazi ala galdu?

Made in Galiza, made in Euskal Herria

2012-06-20  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Sechu Sendek idatzitako Made in Galiza izeneko liburua euskaratu dut eta irailean argitara emango du Txalapartak. Liburu horretarako idatzi dudan hitzaurrea da hauxe (Gure liburuak aldizkarian argitaratutakoa).

Ametsak etorkizuneko errealitatearen zirriborroak omen dira. Ametsek etorkizuneko errealitatea marrazten dute, aldatzen dute. Ametsak gauzatzeko baina elkarrekin egin behar dugu amets, elkarrekin. Hitzorduak jarri beharko ditugu denok egun berean eta leku berean elkarrekin amets egiteko, Séchu Sendek olerki batean esaten duen bezala. Amets egitera eta amets horiek gauzatzera dei egiten dizu liburu honek.

Ametsak partekatzeko herri batetik bestera bideak ere behar ditugu. Bide mota asko daude: errepideak, autobideak, bidexkak, bidezidorrak, ardibideak, … eta bidegorriak. Liburu honek bidegorria izan nahi du, galizieratik euskarara doan bidegorria, munduko beste hainbat hizkuntza gutxitu ere zeharkatuz. Milaka mundu desberdin aurkitzeko bidegorria.

Bidegorri hauetan topo egiten dugu geure iraganari geroa bilatzen ari garenok, nahiz eta sarriago topo egin beharko genukeen. Bidegorritxo gehiago egin behar ditugu (autobideetan ez goaz eroso gu), bide estu gehiago, ardibide gehiago. Elkarrekin ikasteko, elkarrekin partekatzeko, elkarrekin gozatzeko, elkarrekin amets egiteko eta, zergatik ez, batzuetan elkarrekin negar egiteko.

Bidegorri hau aspalditik hasi nintzen egiten. Txikitan Uretamendiko aldapetan galiziera entzutea errazagoa zen euskara baino, mila aldiz errazagoa. Ordutik “arraro” hitz egin zuten horiekin behin baino gehiagotan egin dut topo. Bide eta amets askotan egin dugu topo, ezinbestean.

Baina bideetan ibiltzeko, ezinbestekoak ditugu berbak. Berba barik, kontatzeko istoriorik ez genuke izango. Berba barik, ametsak ezingo genituzke partekatu. Berba barik, herrien artean ezingo genituzke harremanak ondu. Eta hori da garrantzitsuena, bideetan bizitakoa kontatzea, bidegorrietan bizitakoa kontatzea.

Séchu Sende galizieraren eguneroko errealitatearen bidegorritik abiatzen da, txispaz eta errebeldiaz abiatu ere. Bidetxoetan gertatu direnak, gertatzen direnak eta gertatzeko daudenak istorio bilakatu ditu, fresko-fresko. Hainbat egoera dakar berak hizpidera: haietako batzuk gurean zeharo desberdinak badira ere, asko eta asko gurera ederto egokitzen dira, ia-ia hitzez hitz.

Izan ere, euskaldunok, hizkuntza kontuetan beti ere, lepoa ekialdera bihurritzen dugu gehienetan. Gure ispilua ez da izaten askotan mendebaldean dagoen herri galiziarra, nahiz eta elkarrekin amets egiteko herri ederra den. Liburu honen bidez, lepoa mendebaldera bihurritzeko gonbite txikia egin nahi dut, han ere zer ikusia eta zer ikasia dugulakoan.

Liburu hau ez da apalategian gorde beharreko liburu horien modukoa. Inondik ere ez. Liburu honi zikindua, lohitua, erabilia izatea gustatzen zaio. Galizia aldean liburuko hainbat pasarterekin bideoak egin dituzte, irakurtzeko gidak egin dituzte irakaskuntzan erabiltzeko, interneteko hainbat webgunetan agertu da liburuaren pasarterik, komikiak egin dituzte … Gonbidatzen zaituztet horiek guztiak eta gehiago egitera, euskaraz eta euskaratik, edo euskaraz eta galizieratik.

Galizieratik eta euskaraz, hizkuntzen bidegorrietan barna amets egitera deitu. Made in Galiza made in Euskal Herria ere izan daitekeelako.

Karrisolasa

2012-06-19  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Iruñeko Karrikiri euskara elkarteak orain dela urtebete baino gehiago antolatzen du hilero.
Azken hilabeteetan, gainera, solasaldien ondorioak ere hasi dira plazaratzen. Eta hausnarketa interesgarriak egin dituzte batean zein bestean.
– Mikel Zalbideren Diglosiaren purgatorioaz artikuluaren gaineko hausnarketak: Transmisioa da gunea. Honen inguruan hiru artikulu plazaratu nituen nik nire blogean: diglosiaren labirintoan barrena (bat, bi eta hiru).

– Katalanaren aldeko estrategia berrien gaineko hausnarketak: Katalunia ez da Euskal Herria baina …

– Hizkuntza politika eraginkorraz hausnarketak: Hizkuntza politikari buruzko hausnarketa parea, apenas eztabaidatu direnak

Eta bihar bertan hizkuntza ekologiari buruz arituko dira.

Azatzak 40: Mihiluze

2012-06-13  //  Azatzak  //  Iruzkinik ez

Azatzik azatz gabiltza: eta txiri-txiri 40. azatzera heldu naiz. 40 dagoeneko! Eta oraingo honetan telebistara goaz, Mihiluzera.

1.000 programa egin berri ditu Mihiluzek eta ez da gutxi. Gure hizkuntzarekin jolas eta solas egiteko programa gisa jaio zen eta horrela dihardu egun ere. Kultur erreferentziatan programa autozentraturik bada ETBn, Mihiluze da hori.

1.000 saio eta beste horrenbeste izan daitezela! Aupa zuek!

Ekologiaz blai

2012-06-11  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Gaur goizean artikulu honekin gosaldu dut: Nori inporta zaio hizkuntza bat hiltzen bada? Hizkuntza ekologia etorri zait burura, noiz eta allartean-ek ere aipatu duen (Ekologiatik ekologismora). Gasteizko udalak ere hizkuntza ekologiari buruzko jardunaldia antolatu du eta Ekogunea telebista programan ere Belen Urangak hizkuntza ekologia zer den azaldu du.

Eta sorosoro webgunean hizkuntza aniztasunaren gainean sentiberatzeko Felice Duboisen lau testu aurkitu ditut:

– Los sin lengua
– Soy el último de los míos
– De los Dogones hasta los Ch’tis
– Qué significa hablar

Ekologismoa ala ekologia?

Dinamizatu hizkuntza

2012-06-07  //  Sailkatu gabea  //  2 iruzkin

Edo akaso zehatzago, dinamizatu hiztunak.

Ni hizkuntza teknikaria naiz, hizkuntza normalizaziorako teknikaria. Galizian, aldiz, hizkuntza dinamizazioan egingo nuke lan. Han guk egiten dugun lanari hizkuntza dinamizazioa deitzen baitiote.

Izena ezberdina izan arren, izana berdintsua da. Bestela, hartu Isabel Vaquerok idatzi duen Traballarmos en dinamización lingüística eskuliburua eta zuk zeuk egiaztatu.

(Portzierto: oso interesgarriak dira Carballon egingo dituzten jardunaldiak, Nel Vidal-en hitzetan: É incoherente defender a lingua e ser machista)

Liburua
aipatu dudala … txukuna da oso. Gauza berri askorik ez badakar ere
(hizkuntza dinamizazioan lan egiten hasi behar dutenentzako gidaliburua
da), noizean behin zure lanaren oinarriak zeintzuk diren, kudeaketa
tresna nagusiak, kontzeptu orokorrak eta abar errepasatzea ondo dator.
Gainera, freskotasunez (izan ere, hango literatura grisari ez diot
oraindik nazka puntua hartu).

Empowerment: troinuak desegiten

2012-06-06  //  Sailkatu gabea  //  5 iruzkin

Aurreko batean empowerment kontzeptuari buruz aritu nintzen eta terminoen nahas-mahasa demasekoa zen: ahalmendu (ahaldundu), jabetu eta boteretu agertzen ziren. Allartean-ek ere ahalmendu eta boteretu aipatu zituen. Baina … gauzak zer diren: Maider Zilbetik eta Eva Gonzalezek guk baino arinago hiru kontzeptuak landu zituzten ezinbestekoa den artikulu batean: Emakumeen boteretzea: saiakerak eta zailtasunak.

Hona egile bi hauek egiten dituzten definizioak:

Ahalduntzea banakoaren mailan aurrera eramaten den trebakuntza izango litzateke. Baina bestetik, ez dakar, halabeharrez, maila kolektiboan edo komunitate mailan aritzeko tresnarik edo trebakuntzarik.

Jabekuntzak banakoaren mailan aurrera eramaten den kontzientziazioarekin bat egiten du. Ez dira komunitateak jabetzen, baizik eta banaka aurrera eramaten den barne-eraldaketa da jabekuntza. Bestetik, ez da argi geratzen banakoarengan aurrera eramaten den eraldaketa honek ekintza kolektiborako espaziorik uzten duen ala ez.

Boteretzeari dagokionez, banakoaren mailan eta maila kolektiboan aurrera eramaten den barne-eraldaketarako eta kanpo-aldaketarako proiekzioa dauka. Emakumeen boteretzeak adierazten du emakumeek jendarte honetan bizi duten menderakuntza-egoeratik ateratzeko asmoa eta potentziala. Hiru kontzeptuetatik zabalena izanik, botere-egiturak eraldatzeko ideia argien adierazten duena da.

Euskalgintza alorrean empowerment aipatzen dugunean, hauetako zeini egiten diogu erreferentzia?