Auschwitzetik, Gernikatik

Atalak: Albert Camus, Faxismoa, Lauaxeta, Literatura, Paul Celan, Theodor W. Adorno

Museoko hormetan zintzilikatu nahi lituzkete atzoko hildakoak, baina koadrotik ateratzen eta erortzen dira behin eta berriro. Gorpuak ez dira objektu estetikoak, iraganeko gorputzak baizik. Trazu orotan oroimenaren hari gorria edireten dugu, ikuskizunaren gizartearen kulturan sartzen ez dena. Eta bisitari ofizialak hurbiltzen direnean, koloreak eta irudiak zirkintzen eta inarrosten dira.

Hainbat egunetan marrak eta lerroak ez dira nahikoak. Nola irakur ditzakegu gaur Robert Antelme eta Odette Elina, koroarik eta arantzarik gabeko giza espezie biluzia? Non geratu ziren idazkeraren ahaleginak, mundua lekurik hoberenean kokatzerakoan? Albert Camusek izkiriatu zuen XX. mendea beldurraren mendea izan zela. Halaberki Theodor W. Adorno muturtu zen eta olerkigintza debekatu zuen Auschwitzen ondoren. Paul Celanek erantzuna eman zion, uretan bere bizitza ere emanez.

Hainbat egunetan ez da erraza idaztea. Orduan irakurtzen dut. Gaur bezala. Munstro abertzalea liburuan aurkitutako poema bat leitu dut. Bertze batek sorturiko lerroetan oroitzen dut, gorputzak erail eta desagertuz, hizkuntzaren lekua husten dela, berbek isiltasunaren hutsunean egiten dutela hitz, Lauaxetaren zain.

POESIA AUSCHWITZ ETA GERNIKAN

Paul Celan haserretu zen

Theodor W. Adornok baieztatu zuenean

Auschwitzen ondoren

ez zegoela lekurik olerkigintzarako.

Alde batetik, Paul Celan juduak egin zuen poesiak

erakutsi zigun

nazionalsozialismoaren ondoren

olerkigintzarako leku handia izateaz gain

poesia ezinbestekoa zela

hizkuntzaren totalitarismoari aurre egiteko.

Beste aldetik, Theodor W. Adornok

arrazoia zuen

Auschwitzen ondorioz

kultur haustura sortu zelako.

Garai hartan

gure artean ere

ez zegoen leku handirik olerkigintzarako

Gernikak erakutsi zigun erara.

Poesian

gure kultur haustura

sortu zen,

erreketeek eta nazionalkatolikoek

Lauaxeta atxilotu zutenean,

Gernikako bonbardaketa salatzearren.

Olerkaria fusilatuz

Lauaxetaren poesiaren etorkizuna galdu zen,

herriaren geroa txikitu zen eran

Gernikako bonbardaketan.

Poesiaren zati bat,

hizkuntzaren leku bat,

galdu zen betirako

Auschwitzetik,

Gernikatik.