Bizkarroitasun soziala

Atalak: Ekonomia, Faxismoa, Trantsizioaren Kultura

Diktadura frankistatik hainbat aztura geratu dira, hauetatik anitzek iraun dute enda boteredunen eta eliteen artean. Enpresarien mundua ez da berezirik egon auzi honetan. Hasteko, familia dirudunen aberastasunaren zati bat erregimen haren harrapakin hartatik dator. 1978 eta 1979 artean Espainiako Erresumaren Ogasun Ministerioak zerrenda bat argitaratu zuen 2.500 pertsona aberatsenekin. Hogeita hamar urte beranduago, 2009an, familiek berek diruaren herena gordetzen zuten.

Hau guztia ez da debalde suertatu, merkatua egituratu eta gizartea itxuratu duten elite erauzle eta jagoleen zurruntasunaren emaitza izan baita. Prozesu hau Espainiako Trantsizioaren ondoren mantendu egin da, atzoko ohiturak sustatuz. Espainiako Enpresarien Zirkuluaren presidenteak 2012ko elkarrizketa batean joera hau adierazi zuen:

“Ni familia industrial batetik nator, zeinaren enpresak beti oso erregulatuak eta oso nazionalak izan diren, eta usadioz enpresaburua aberastasunaren sortzailetzat baino boteretzat hartzen zen, eta botereak goganbeharra sortzen du, morrontza adierazten duelako; horixe da boterea hitzaren beste aldea, boterea izan dadin mendekoak egon behar direlako”.

Berak daki zertaz ari den. Finantza egunkari baten arabera, bere genealogia “familia industrial” baten adierazpena da, frankismoaren menpean azaldua: bere birraitona bilbotarrak fundatu zituen Talgo eta Hidroeléctrica Ibérica –geroago Hidroeléctrica Española izan zena eta orain Iberdrola dena–, eta bere aitona –Falangearen probintzia burua eta Bilboko alkatea izan zena– eta bere osaba azken konpainia horren nagusiak izan ziren hurrenez hurren. Bere aita arkitektoa Madrilgo zeru-harraskari altuenetako baten egilea da, eta bere senarra markes baten izena duen upategi baten presidentea da.

Beraz, Enpresarien Zirkuluaren presidenteak, Mónica Oriol-ek, ongi ezagutzen du zer den familia industrial bat, oso enpresa erregulatu eta nazionala dela medio. Hori dela eta, enpresa bat burutza bezalakoa delakoan dago. Aipaturiko elkarrizketan baieztatu zuen eran, “nagusi toxikoak emaitzen kontuaren kirurgialariak dira”. Zuzen baino zuzenago, itzulinguruka ibiltzeke. Eta medikuntzaren eta higiene sozialaren hizkuntza kirurgikoari jarraiki, bertze urrats bat eman zuen duela gutxi, langabezia-subsidioez edo langabezia-sariez hurrengo berbekin: “Espainian dauden subsidioak, mundu mundialean oparoenak, ez daude lan bilaketa aktiboaren menpean baldintzatuak, eta lan-errentak eta bizkarroikeria sortzen dituzte”. Hauxe da enpresa-kultura deitzen dutena, bikaintasunaren klubetik.