“Ikusko gara zeruan”
Ezusteko polita hartu nuen Punen, etxetik hamar minutura bizilagun euskaldun bat nuela jakietan: Sister Milagros. Han joan nintzen gazta eta guzti aita santuaren seminariora, sor Milagros Urrutia ezagutzera. Hamazapi urterekin irten zuen Azpilikuetatik, Bartzelonan eta Londresen ikasten eta lanean egon zen eta Indiara 35 urterekin iritsi zen Karmelita misiolariekin, orain 33 urte. Euskara goxoan eta gazteleraz egin dugu elkarrizketa, Gandhiren jaiotzeko urtemugan, urriak 2an baina ahotsa xuabetzen du Kastei buruz hitz egiten duenean, gaia tabu bat da oraindik, Gandhiren berdintasunaren ametsa urrun dago oraindik.
Zergatik erabaki zenuen Indiara etortzea?
Erizaina naiz eta Bartzelonako ospitale batean nengoen lanean. Gogoko nuen lana, baina ez ninduen betetzen, medikuak oso berekoiak iruditzen zitzaizkidan eta nire mundua zabaltzeko gogoa nuen. Misioek eta Indiak asko erakartzen ninduen. Ez nuen erizain bat gehiago izan nahi. Agurra zaila izan zen, gure aitak esan zidan: ez kezkatu niregatik zure bidea han dago eta ikusko gara zeruan.
Zein izan zen Indian jaso zenuen lehen inpresioa?
Jendea oso abegitsua zela, zenbat eta pobreago orduan eta abegitsuago gainera. Ez zara etxe batetik tea hartu gabe irtengo. Gujarat-era (India iparraldeko estatua) iritsi ginen eta hango hizkuntza ikasten egon nintzen denboraldi bat. Egia esan, hasiera gogorra izan zen.
Zer lanetan jardun duzu?
Lehenengo Mother&child (ama eta umea) programa sortu genuen, haurdun zeuden emakumeak eta umeak artatzen genituen etxez etxe. Gurekiko erreparo asko zituzten hasieran eta artatzen uztearen truke jatekoa ematen genien. Herrixka urrunetara eta txikienera joaten ginen, Ahmedabad inguruan. Bitartean barnetegi bat sortzen hasi ginen hezkuntzarako aukerarik ez zuten haurrentzat, kosta egin zitzaigun ikasleak lortzea. Gainera kasta desberdinetako haurrak hartzen genituen eta hori ere oztopoa zen: ez zituzten beren seme-alabak kasta baxuagoekin nahastu nahi. Hamahiru urte egin nituen lan horretan.
Hurrengo hamar urteetan legenarra zuten gaixoekin egin nuen lan, oso esperientzia aberasgarria izan zen. Ondoren, 58 urterekin erretiro ofiziala eman zidan Indiako gobernuak, eta orduan Pune-ra etorri nintzen eta konbentuko eta apaiztegiko erizaina naiz.
«Uste dut euskaldunak ere Adivasi garela edo izan garela geure lurrean, bertakoak eta gutxietsiak»
Kasten antolaketak lana zaildu al dizute?
Kastak dira Indiako izurrite handiena, ez du pertsona garatzen uzten. Jendeak herrietan kasta jakin bat baldin badu ez du beste ezeren beharrik sentitzen, irakurtzeko edo idazteko premiarik ere ez dute, abizen bat badutelako. Euren artean sekulako bazterketak egiten dituzte. Ezkontzetan ere ezin da kasta nahasketarik egon, arrazoi horrek ere erailketa eta suizidio kasu asko sortzen ditu.
Oso gai konplexua da, eta ezin da gai honetaz hitz egin inondik ere, guk ez dugu aipatu ere egiten! Gaur egun, hirietan ez da hain nabarmena, baina herrietan gauzak ez dira ia aldatu.
Gu borroka baten erdian egon ginen behin gure txoferra Adivasia zelako, hil egingo zutela mehatxu egin ziguten eta ezkutatuta egon ginen denbora luzez, beldur handia pasa genuen. Azkenean esan nien nire laguntzailea Bhraman baten alaba zela (gezurra zen baina) eta horrela bakean utzi gintuzten. Adivasi Indiako jatorrizko taldeei ematen zaien izena da. Kastetatik at geratzen dira eta “Kastarik gabekoak” esaten diete, beraz, behe-behean daude. Nik beti esan diet pertsonak berdin tratatu behar direla.
Nik Baztanen ikusi izan dut Agoten bazterketa eta, eta horrekin alderatuko nuke. Uste dut euskaldunak ere Adivasi garela edo izan garela geure lurrean nolabait, bertakoak eta gutxietsiak.
Emakumeen egoera nola ikusten duzu?
Ene! Hori ere herrialde honen erroka garrantzitsuenetako bat da. Emakumeak ez du ahotsik ez baliorik, edozein eratara tratatzen dituzte. Batez ere musulmanen artean, esklabutza hutsa da.
Zer eman dizu Indiak urte hauetan?
Aurreko urtean ahizpa eta iloba batzuk bisitan etorri zitzaizkidan eta alde batetik bestera ibili nituen. Lan egin genuen komunitateetara joan ginen eta haiek hunkituta geratu ziren jendeak nola hartzen ninduen ikusi zutenean.
Bestalde, gaur egun, gure barnetegiak ez du ikasle gehiago hartzeko lekurik! gu lau ikaslerekin hasi ginen gelatxo batean, han egiten genuen denok lo! Gogoratzen dut baita ere, legenardun jendearekin lan egiten nuenean jendeak esaten zidan: «Ni familiak etxetik bota nau eta zuk zizareak kentzen dizkidazu!»
Eta batez ere nire mundua nola zabaldu den ikustea gustatzen zait, askoz irekiagoa naiz.
Maria Teresa Unzu
Bestelako ibilbide bat izan du sister Maria Teresa iruindarrak. 70 urte beteko ditu Indian, hamasei anai arreba eta gurasoak Nafarroan utzita abiatu zen misioetara hogei urterekin. «Gibraltarren itsasoratu ginen, Bathory Itsasontzi poloniarrean eta hamaika eguneko bidaia egin genuen, etxera ez itzultzeko botoak eginda (gero, bost urtetik behin etortzeko baimena izan genuen)».
Gujarat estatuan ia berrogei urte eman ditu, hainbat eskoletako zuzendari izan da, tartean Indiako lehen eskola publikokoa; eta neska eskola bat ere zuzendu zuen, «arkitekto eta mediku pila bat atera ziren handik nik lekua utzi nuenerako».
Erretiroarekin Punera etorri zen eta komentuko lanez gain, emakume taldeentzat ikastaroak antolatu eta familia behartsuentzat laguntzak bideratzen ditu. 90 urteren bueltan burua argi du hango eta hemengo politikaz edo futbolaz aritzeko. Teresak ez du sorlekura itzultzeko asmorik, Indiari eskaini dio bere bizitza.
Teresa eta Milagros, sinesmenak eta bokazioak Indiara ekarri zituenak, bertako jendearen abegitasuna nabarmentzen dute; ba biak ere ezin gertuagokoak sentitu ditut, berezia izan da beraiekin pasatako denboratxoa, polita.
Oso elkarrizketa polita egin duzuna Mari. Eskerrik asko eta animo!
Eskerrik asko Xabier!