Hizkuntza ez da gramatika, komunitatea baizik

Atalak: Info 7

Info 7 irratirako egindako kolaborazioa. Entzuteko hemen.

Irakurtzeko:

Orain dela hiru urte Groenlandian izan ginen, udan. Herrialde aparta iruditu zitzaigun, paisaia ikaragarriak dituena, basatiak, itzelak. Baina hango jendea ere aparta da, lurreko lekurik gogorrenetako batean biziraun dutelako mendez mende, gizaldiz gizaldi. Eta hori igartzen da haien izaeran eta bizitza ikusteko moduan. Adibide bat jartzearren, euren esaera bat ekarri genuen handik eta bere bidetxoa egin du ordutik. Inuiten arabera, erabilerarekin zorrozten den arma bakarra hizkuntza da. Zorroztutako hizkuntzak haragirik gogorrena ere moztu dezakeela diote inuitek, izoztutako baleak hitz hutsez zatitzen zituztela garai batean, ez zela beste ezer behar, hitz egokiez baliatzea nahikoa zutela horretarako.

Trabesiako egunetako batean Qaquortoq herrira heldu ginen eta han ostatua hartu. Bost egun dutxatu barik egon ostean, eskertu genuen hango dutxa beroa, eskertu genuen hango ohe epela. Baina, batez ere, hurrengo eguneko gosari oparoa eskertu genuen. Ohi baino gehiago luzatu genuen plazer momentu hori, baina onena etortzeko zegoen.

Gosariko trasteak batzen ari ginela, etxeko jabea gugana hurretatu zen. Heidi du izena (bai Heidi, ez da broma) eta gosariaz galdetu egin zigun. Horren ostean, Groenlandiari buruzko klasea emango zigula esan zigun. Eta guk pozarren baietz esan genion. Han hasi ginen denok euskaltegietako lehen eskola egun horietan bezala, errepikatzen Heidik esaten zituenak, gure groenlandiera ikasi berria hala edo hola ahoskatzen.

Denok batera: qujanaq, ajorpoq, takuss, immaka … hau da, eskerrik asko, ondo, agur, beharbada. Edo ajungilaq, dena ondo? Edo mamapok, janaria bapo egon da. Eta abar. Eta abar. Heidirekin ikasi genuen hizkuntza bat ez dela gramatika huts bat, hizkuntza komunitate bat baizik. Eta ordutik aurrera hasi ginen inuit guztiekin barra-barra erabiltzen ikasitako berba apurrak.

Horren ostean, Groenlandiak urte gutxiren barru egingo duen galdeketa aipatu zigun. 2020an antza independentziari buruz erabakiko dute inuitek (ekainaren 21ean, euren egun nazionalean) eta baliteke herri indigena batek lortzen duen lehen estatu independentea izatea.

Baina arriskuak eta argi-ilunak asko dira. Ezin da ahaztu Kalaallit Nunaat-ek (Groenlandiako herriaren izena hori da euren hizkuntzan) duela munduko suizidio tasarik altuena. Ezin da ahaztu emakumeen kontrako indarkeria arazo sozial larria dela, baita alkoholaren kontsumoa ere. Ezin da ahaztu akulturazioa izugarria dela. Ezin da ahaztu ondasun natural handiak izan ditzakeela izotz azpian eta ezin da ahaztu aldaketa klimatikoak bereziki eragiten diela. Eta, azkenik, ezin da ahaztu oso ekonomia dependientea dutela Danimarkarekin.

Eta hango hizkuntzaz zer? galdetuko duzue. Ba, groenlandiera ia biztanle guztiek ezagutzen dute han, telebista daukate, bi egunkari. Eskolak groenlandieraz izaten dira, baina daniera eta ingelesa ere irakasten zaie (gazte gehienak ingelesez ederto moldatzen dira). Kaleko kartel eta establezimendu publikoetako paisaia inuiteraz baino ez dago, eta abar. 54.000 biztanle dituen arren, zenbait kontutan inbidia latza ematen duen egoera dute han. Erabilera ere oso altua da, nahiz eta hiriburuan gutxixeago erabili (hangoen esanen arabera, behinik behin).