Estandar batua
Hurrengo urtean 50 urte beteko ditu orain arte euskara batua deitua izan denak (orain badirudi, Ibon Sarasolari kasu eginez gero behinik behin, estandarra deitu behar zaiola). Oso gaztea da estandarra, eta oraindik egunez egun eraikitzen ari gara (beste edozein estandarra egunero eraikitzen den bezala, bide batez esana).
Horregatik, asmatutako gure hizkuntza batuari gehiago ikusten zaizkio josturak, gehiago ikusten zaizkio tolesdurak. Ez dago guztiz naturalizatuta (beste estandar batzuekin alderatuta; izan ere, gero eta naturalizatuta baitago) eta hobeto igartzen da eraikia dela (beste edozein hizkuntza bezala, bide batez esana).
Hortaz, batua eta euskalkien enegarren eztabaidari heldu aurretik, zientifikoki nork esan dezake estandarra artifiziala, arrotza, estralurtarra, kartoizkoa, zabarrra, mengela eta abar denik? Eta, gainera, kontuan hartu behar dugu gurean euskalkizurtzak daudela (hau da, euskalki bakoak).
Hortik aurrera, nire uste makalean, euskalkien doinua eta soinua eta berbakera erantsi behar zaio estandarrari, orain arte baino gehiago. Eta aurrera jarraitu behar dugu, gurea corpusari dagokiona baino, estatusari dagokion afera delako.
Nekagarria, benetan!
Sarasolak dioena ez doa beti, derrigorrean eta salbuespenik gabe mezatara.
Boutadeak botatzen dituenean, boutade izaten jarraitzen dute, eta ez sinetsi beharreko axioma apostolikoak.
Beraz, utziozue behingoz horrelako jainkoen gurtzeari
Euskara batua, ezer bada, idatziz eta ahoz erabiltzeko hizkuntz proposamen bat da. Oso ongi taxutua eta burutua, bidenabar esateko; baina hori baino ez.
Ordea, euskara estandarra da (edo izango litzateke) euskaldunon gizataldeak arrunt eta eguneroko bilakatuko genukeen hura. Une honetan ez dugu euskara estandarrik, ez bahintzat hainbat arlori dagokionez (horretan azentu moten arteko hautuaren arazoa dugu, besteak beste); daukaguna da eukara batuaren eredu-proposamen bat gizartzean estandarizatzen ari dena, hezkuntzan, kalean, politikan… onetsia eta erabilia izaten ari dena.
Eta ez da, oro har, arazorik hizkuntza idatziaren arloan; bai, berriz, mintzatuan, hemen inork ez baitu bere etxekoa sakrifikatu nahi guztiona izan litekeen eredu bat indartze aldera.
Baina txokokeriak txokokeria, nabarmena da estandarizazio-bide horretan eredu izan litezkeen hiztun onak ditugula, ez perfektuak ziurrenik, baina bai haien gurdian konfidatza osoz sartzeko moduko hiztunak. Ez nuke izenik aipatu nahi, baina ezaguna da euskal irrati eta telebistan dabiltzan esatari batzuk oso gogoan izatekoak direla. Eguzkitze, lehena.
Hori da hizkutnza estandarizatzea; horixe estandarra.
Ez horregatik!