30 urte: ontzigintza

Atalak: 30 urte

Orain dela 30 urte argitara eman zuen Txepetxek hizkuntza ikasketaren gaineko bere teoria “Un futuro para nuestro pasado” liburuan. Ordutik mila aldiz entzun eta ikusi ditugu hiru ontziak: motibazioarena, ezagutzarena, erabilerarena. Erabilera, ezagutza, motibazioa. Eta hizkuntzak ikasteko ibilbide biak: kulturala eta naturala (bata umetan, bestea nagusitan).

Ontzi hauen formulazioari kritikak eta ñabardurak egin zaizkio (ikusi adibidez Jone Miren Hernandezenak). Baina inork ez du gauza bat zalantzan jarri (eta horixe da nire ustez erabakigarriena): hiru ontziek elkarrekiko dependentzia dutela eta hirurek elkarri elikatzen diotela. Etengabeko jarioa dagoela batetik bestera eta etengabeko jarioa behar dela batetik bestera, etengabekoa, alderik alde eta dena blaituz. Hau da, ontzi batean gertatutako aurrerakadak besteetan eragina duela eta ontzi batean gertatutako atzerakadak besteetan eragina duela.

Eta nago askotan ahazten zaigula hori dela benetan Txepetxen irakasbide nagusia. Eta, gainera, iruditzen zait oso garaikide bihurtzen duela horrek Txepetx bera (oinarria orain dela 30 urte finkatu bazuen ere). Izan ere, egiten duguna bagara, gero eta hobeto egingo dugu egiten duguna eta litekeena da gero eta motibatuago egotea egiten duguna egiteko. Berba-jokoa ematen du, baina ez da.

Euskalduna bada euskaraz egiten duena, egitearen poderioz ezagutza handituko du eta motibazioa ere handituko zaio. Eta, alderantziz, gutxi egiten badu eta gehiago egin nahiko balu, motibazio horri tiraka gehiago erabiliko du eta horren ondorioz gehiago jakingo du.

Nire ustez, hiru ontzi hauek dira Txepetxen teoriaren muina, hauek dira etorkizuna eraikitzeko kontuan hartzen jarraitu beharko ditugunak (deigarria da hein batean hala dela, aitortu ez arren; adibidez Bat aldizkariaren 99 eta 100. zenbakiek azken 30 urteotako euskaldunon erabilera, gaitasuna eta jarrerak aztertu dituzte).

Hala ere, iruditzen zait motibazioa dela hiruren artean oraindik azaltzen zailena (eta ziur naiz azaltzen hasiz gero, berehala hasiko ginatekeela gure artean eztabaidatzen bata zein bestearen esanguraz, baina tira). Manex Agirrek ere gauza bera uste du. Xamarrek, gainera, esaten du “Euskara irabazteko bidean” liburuan herri honetan inork ez duela lantzen motibazioa, inork ez dituela serio hartzen motibazioa eta hari lotutakoak.

Eta nago ontzi horren formulazioan (eta aplikazio praktikoan) asmatu behar dugula inon asmatzekotan aurrerantzean. Seguruenik irakurketa sinplistak alboratuz, seguruenik motibazio-emozio guztiak aintzat hartuz, seguruenik umoretik eta gozatzetik hurbilduz eta seguruenik elementu prosaikoagoak (ekonomikoagoak?) ere barneratuz. Bada aurrera begira hemen zer landua eta zer hausnartua.

Hala ere, ezin dugu ahaztu hiru ontziek elkar elikatzen dutela eta guztietan jarraitu beharko dugula lanean: gaitasunak hobetzen, erabilerarako espazio berriak ehuntzen eta motibazio eta bizipen positiboak sortzen.