Jarrerak-portaerak

Atalak: Info 7

Originala Info7 irratian entzun dezakezue edo hemen:

Emuneko lankideei eskainia, soziolinguistikako jan-edanak saioaren ostean buruan geratu zitzaizkidanak daude hemen.

Jarrera eta portaeren arteko harremana zein den jakiteko ehunka ikerketa egin dira, psikologia sozialaren alorrekoak batik bat. Ikerketa horiek, salbuespenak salbuespen, zalantzan jarri dute bien artean elkarrekiko erlazio zuzenik dagoenik. Hau da, ezin da eratorri zuzenean eta ezinbestez jarrera on batek eragingo duela portaera aldaketarik.

Soziolinguistika arloan ere gauza bera gertatzen dela adierazi dute egindako ikerketek. Galizieraren kasua, esate baterako, paradigmatikoa da. Izan ere, galizieraren aldeko jarrerek nabarmen egin dute hobera, hango ikerketa soziolinguistiko nagusiek adierazten duten modura, 80ko hamarkadatik hona. Era berean, galizieraren erabilerak behera egin du urte hauetan guztietan. Hortaz, badirudi jarrerak hobetzeak ez dakarrela berez eta ezinbestez erabilera igotzea.

Eta zergatik? Alde batetik, arazo metodologikoek esplikatu dezakete bien arteko korrespondentzia falta. Jarrerak neurtzeko, batez ere, iritziak neurtu egiten dira. Eta, gainera, aitortutako iritziak dira, galdetegi estandarizatuen bidez jasoak. Baina horrek muga nagusi bat du: bakarrik helduko gara erantzuleak bere buruaz transmititu gura digun punturaino. Horraino bakarrik.

Hortaz … ez al litzateke jarrera beste bide batzuetatik neurtu behar? Hau da, euskararen alde zaudela galdetu baino, ez al litzateke neurtu behar egunerokoan hartzen ditugun hautuen norabidea?

Esate baterako, nire ustez, portaera txikiak neurtu daitezke eta horiek izan jarrera adierazten duten adierazleak. Adibidez, Korrika, Nafarroa Oinez edo Ibilaldian parte hartu izana, seme-alabak D ereduan matrikulatu izana, dakizun apurra erabili, kantak, kultur kontsumoa, euskaltegian inoiz matrikulatu izana, …. (lehen hurrerapena baino ez da adibide segida hau, findu beharko litzateke, doitu, egokitu, jakina, baina tira).

Hori guztia, jarrera metodo kuantitatiboen bidez neurtzen jarraituz gero. Bestela, beti izango dugu eskura jarrerak neurtzeko metodo kualitatiboak, eraginkorragoak kasu honetarako (baina, era berean, kuantitatiboekin alderatuta, zeharo garestiak).

Beste alde batetik, arazo teorikoak egon daitezke jarrera eta portaeraren arteko erlazio falta hori azaltzeko. Izan ere, erabileran, jarreraz gain, beste hainbat faktorek ere eragiten dute (gaitasun linguistikoa, ingurunea, arau subjektiboak, ohiturak, …). Horrela da. Inguruneak eragina du: adibidez, ezin da ahaztu hizkuntza aukera beti dela soziala eta publikoa; hortaz, besteek epaitu dezakete eta epaitzen dute edozein momentutan; ohiturak ere eragina du: ohiko portaera bat egiteak ez dakar esfortzurik, ia automatikoa da, baina portaera berri bati ekiteak, ostera, bai. Hortaz, norbanakoak bere ohituren aurka borroka egin behar du.

Arazo teorikoekin jarraituta, jarrera aldatzea portaera aldatzea baino errazagoa da eta, gainera, lehenagokoa da. Lehenago jarrera aldatu behar duzu, gero portaera aldatzeko (nahiz eta askotan jarrera aldatu eta portaera ez).

Jarrera, jarrera eta jarrera. Lehenago, motibazioaz hitz egiten genuen. Motibazioaren ontzia. Nire ustez, bada garaia ere jarreratik harago joateko eta motibazioaz berba egiteko. Portaera aldaketak sustatu nahi ditugun honetan, aldeko jarrera baino, aldeko motibazioa behar dugulako, eta hori oraindik zelan neurtu ez dugulako asmatu.