Hizkuntza, boterea eta nerabezaroa (2)

Atalak: Sailkatu gabea

Aurreko astean ekarri nituen blogera Miguel Rodriguez Carnotaren ikerketa eta hari lotutako kontu batzuk. Bitarte honetan, Santi Quiroga lagunak Migueli egindako elkarrizketa bikaina eta mardula bidali dit. Eta gaur deigarri egin zaizkidan 12 kontu ekarri nahi izan ditut blogera:

Baga: ikerketa egin den institutuan hizkuntza paisaia gehien bat galizieraz da: ohar-taulak eta abar. Baina denek paso egiten dute paisaia eder horretaz eta, azkenean, hizkuntzaren erabilera errituala egiten da. Gurean, askotan ere, sentsazio hori dut, hizkuntza paisaiarekin errituala betetzen dela eta kito.

Biga: gazteen hizkuntza muda gertatzeko, berebiziko garrantzia izan du herrian bertan dagoen zentro sozial batek. Zentro sozial horretara batzen dira kezka linguistiko, ekologista eta abarrak dituzten gazteak eta galizieraren erabilera normala egiten da han. Babesguneek zelako garrantzia duten adierazten du horrek, beste behin ere.

Higa: gazte horiek jasandako eraso batzuk bullying-a diren edo ez diren eztabaidatzen du egileak. Eta, horri lotuta, aipatzen du bullying etnikoa. Adibidez, Norvegian samien artean bullying kasu gehiago daude norvegiarren artean baino. Baina ikerketek diote hobeto eramaten dutela samiek. Zer dela eta?

Laga:  Freixeiro Mato irakaslearen aipu bat dakar liburuak. Honako hau dio: “Galizian hizkuntza gatazka estalita edo latente dago galizieradunek uko egiten diotenean euren hizkuntza erabiltzeari hainbat testuingurutan, baina aktibatzen da testuinguru horietan jardun nahi dutenean edo eskubideak egikaritu nahi dituztenean”. Ez dut uste gurean oso ezberdina denik.

Boga: gazte horiek hizkuntza erabiltzeari utzi badiote, ez da izan goitik datorren inposaketatik. Euren kideak dira eurek nahi duten hizkuntza uztera “behartzen” dutenak. Inguruak zigortzen ditu. Nerabeek erreprodukzio sozialaren lan zikina egiten dute, dela homofobia, dela matxismoa, dela galegofobia. Azken finean, nerabeek zigortzen dute hizkuntzaren erabilera testuingurutik kanpo gertatzen denean.

Sega: onarpenaren fabrika. Kontzeptu hau Norman Fairclugh-ena da. Gure erregimenetan onarpenaren fabrika oso indartsua da. Boteretsuen mezua leku guztietan dago: publizitatean, hedabideetan, politikarien berbetan. Baina baita jende arrunt askoren ahoetan ere. Gogoratu, osterantzean, horren arketipikoa den koinatuaren figura edo taberna batzuetako solasaldiak.

Zai: krudelkeria normatiboak. Zer dira ba hauek? Arruntak, ohikoak eta espero izatekoak direnez, horren ikusgarriak ez diren krudelkeriak. Adibidez, bullying-aren inguruko ikerketetan agerian jarri da hezitzaileek txarrago baloratzen dutela nesken bortizkeria mutilen bortizkeria baino (bigarrena normalagoa bailitzan). Hortaz, krudelkeria normatiboa bada, alarma gutxiago sortzen du. Eta hori hizkuntzara ekarrita, ba ez du apenas erreakziorik sortzen galizieraz berba egiten duen neraben baten kontura bromak egiteak. Azkenean, krudelkeria normatibo hauek dira ezberdintasunaren errepresio herrikoi, eguneroko, anonimo eta kolektiboa.

Zoi: nerabe erasotzaile horiek gutxi jakin behar dute egitate objektibo batzuei buruz: galiziera historikoki kalitate hizkuntza izan zela, utzi ziola izateari boterea galdu zuenean, gaztelania klase menperatzaileek sarrarazi zutela Galizian, hainbat mendetan herritarrek mantendu dutela hizkuntza azpiratuak edo erabat pobreak izan arren, azken mende eta erdian zorte handiago edo txikiagorekin minoria bat ari dela hizkuntza biziberritzeko lanetan; azken finean, galizieraz normal antzean erabiltzen dutenek denei hobeto joango dakiela uste dute horrela jokatuz gero.

Bele: acting white kontzeptua ez nuen ezagutzen. Eta zer da? Pertsona beltz batek gizarte zuriaren itxaropenak bere eginez bere kulturari traizioa egitea, hori da, baina berba hau gaitzesgarria da. Nerabe galizieradun hauek acting white egiten dute institutuan, espazio ez-seguru horretan, baina ez eskolatik kanpo.

Arma: Foucault eta boterea, edo boterearen mikrofisika. Boterea eduki baino, egikaritu egiten da, antza. Foucault-en arabera, boterea leku orotan dago. Eta pertsonak transmititzaile edo erreproduktore dira, botererearen ideologia transmititzen da atmosferan irrati edo telebista seinale balitz bezala, baina jendearen bidez. Hala ere, energia hartuta metafora gisa, badira eroale onak edo superonak, baina badira erresistentziak ere, energia ondo garraiatzen ez den lekuetatik.

Tiro: galizieradunek, euskaldunok jasaten dugun diskriminazioari deitzeko berba falta zaigu. Ez dago imajinarioan euskaldun erasotuaren kategoria. Jarrera matxista, homofobo, arrazista edo xenofoboak identifikatzea erraza da, gero eta errazagoa. Baina … Hala ere, galegofobo erabiltzen da han, gurean ere euskarafobia erabili da (Larrun gogoangarria egin zuen Argiak horren inguruan), baina ez daukate berba horiek behar besteko zabalkunde eta ibilbiderik oraindik.

Pum: soziolinguistikaren inguruan gero eta ezagutza gehiago dago Galizian, gero eta ezagutza gehiago dago Euskal Herrian. Baina Miguel Rodriguezek galdera batzuk egiten ditu horren inguruan, gurean ere zeharo egokiak izan daitezkeenak: posible da ezagutza gero eta handiago hori azkenean antzua izatea? Asko jakin daiteke eta horrek gertaerak aldatzeko balio ez izatea? Posible al da jakintza hori guztia unibertsitate eta akademiaren mugak ez pasatzea?