Esku-liburu bat gure etorkizuna planifikatzeko (edo)

2020-04-16  //  SL domestikoa  //  Iruzkinik ez

Orain gutxi aurkitu nuen esku-liburu bat interneten. Izenburu zeharo erakargarria zeukan (“Gure hizkuntzaren etorkizuna planifikatzeko esku-liburua”) eta deskargatu nuen. Eta egun hauetan irakurri dut eta lagun batzuei gomendatu.

Esku-liburua ingelesez, frantsesez, gaztelaniaz eta turkieraz dago (eranskinak bakarrik ingelesez). SIL erakundeak argitaratu du (ez sakondu larregi erakunde horren historian badaezpada) eta nik gaztelaniazko bertsioa irakurri dut. Eta oso interesgarria eta baliagarria iruditu zait, baina, tira, goazen apurka-apurka.

Esku-liburua fazilitzaileentzako da, bertako komunitateko kide diren fazilitzaileentzako. Zeharo praktikoa da, zentzu horretan oso anglosaxoia (eta zenbat maite ditudan nik mota honetako esku-liburuak!). Eta gustatu zaidan beste kontu bat da gure lanbidea (euskara teknikari, aholkulari edo dena delakoa) fazilitazioarekin bat ikusten duela erabat (Emunen ari gara horrekin aspalditxotik beharrean). Beste berba batzuekin esanda, liburuak argi uzten du (esan barik baina) komunitateak hartu behar duela bere gain erantzukizuna, ardura eta gure lana dela bide horretan laguntzea, bide horretan eurei gauzak erraztea (ez dator harira, baina igual zait, orain dela gutxi irakurri dut akonpainamendu berba euskaraz bidelaguntza moduan itzulita).

Fazilitatzaileak gaitzeko, gainera, kapazitzaileak daudela dio esku-liburuak (SIL erakundekoak, hain zuzen ere). Eta horrekin Cuetzalanera joan naiz zuzenean, Tosepanera. Azken finean, han egin dugun lanik gehiena horixe izan baita: fazilitzailea trebatu, komunitateak bere bizkar har dezala ardura. Zentzu horretan, iruditzen zait Garabiderentzako material aproposa izan daitekeela (edo ez, eurek ikus dezaten).

Edukietara sartuta gehiago, diagnostiko parte-hartzailea egiteko argibideak eta aribideak ematen ditu. Oso bisualak dira proposatutakoak eta, horren bidez, mapa bisual batzuen bidez zehaztuko dira hizkuntza haren erabilera guneak, erabiltzaileak (eta haien ezaugarriak) eta funtzioak. Hori guztia ahozkoa eta irakurri/idatzi bananduta.

Diagnostikoaren ostean, esku-liburuak planifikazioa bera dakar. Hala ere, betiko legez, hauek ere garrantzi handiagoa ematen diote diagnostikoari (liburuak dituen 87 orrialdetik 66tik aurrera hasten da planifikazioa).

Kontzeptu interesgarriak ere agertzen ditu esku-liburuak. Funtzio hegemonikoen garrantzia nabarmentzen du (25. orrialdean agertzen den irudia zentzu horretan oso adierazgarria da). Helmuga errealistak ezartzeko garrantziaz ere aritzen da (beti da hobe hordagoa txikira jotzea). Eta, hari horretatik tiraka, aipatzen du behekoa indartzeak goikoa indartzea dakarrela (oso ideia fishmanianoa, bide batez). Horrez gain, identitateari ere garrantzi berezia aitortzen dio esku-liburuak eta hizkuntza berreskuratzearen oinarrian jartzen du identitategintza.

Esku-liburu osoaren oinarrian, baina, hizketa-komunitatea dago (antropologian erabiltzen den praktika-komunitatetik gertuko kontzeptua), ez hiztun komunitate osoa. Hortaz, ez du balio liburuak hiztun talde osoari konponbidea emateko, ezpada komunitate horren baitako komunitateei. Beraz, gurean erabiltzeko mikrokomunitateetarako balio dezake. Esate baterako (eta moldaketak moldaketa, ze batzuk egin beharko lirateke derrigorrez) balio dezake lantegien planetarako, edo eskolen planetarako edo …

Burujabetzak berreskuratu

2020-04-12  //  Etxealdia  //  Iruzkinik ez

Gaur ei da aberri eguna (ez dut asko maite nik egun hau, baina tira). Askoz maiteago dut burujabetza kontzeptua. Eta egun hau beste edozein bezain aproposa da burujabetza horiek berreskuratzeko lanean hasteko. Hortaz, konfinamenduan gaudela aprobetxatuta, eta Biziren ekimenean inspiratuta (gure bizitzaren jabetza berriz berreskuratzea esaten dute Bizikoek eta ni bat nator), tori 40 proposamen burujabetzak eskuratzen jarraitzeko, euskaraz eta euskaratik. Horra hor:

1. Goiener. Energia kooperatiba da eta merkatuan liberalizatuta dauden bi eremutan jarduten du: merkaturatzean eta sorkuntzan. Zerbitzu osoa, jakina, euskaraz jaso dezakezu. Sasoi hauetan, gainera, ordaintzeko arazoak dituzten pertsonei erraztasunak ematen dizkiete.
2. Izarkom. Telekomunikazio operadore kooperatiboa da, telefono mugikorreko eta interneteko zerbitzuak eskaintzen ditu. Euskaraz ari dira eta ez hori bakarrik: pertsonekin aritzen zara berbaz, ez makinekin. Gainera, sasoi hauetan interneteko konexiorik ez duten ikasleei ematen diete zerbitzua, SIM txartelak banatuz.
3. Eusko Jaurlaritzak azokak debekatu ditu baimendu ditu berriro, baina badira alternatibak: herrietako kontsumo taldeak, baserriko plaza webgunea, Kidekoop Bilbon, Labore dendak han eta hemen, eta abar.
4. Elikadura burujabetza berreskuratzeko bidean ezinbestekoak dira haziak. Eta gurean bada Hazien sarea, erabilgarria gure ortuak aberasteko.
5. Euskara ikasi eta hobetzeko bidea ere egin dezakegu, burujabetzaren bidean. Adibidez, AEKn, IKAn edo beste hainbat euskaltegitan.
6. Euskara praktikatzeko bideak ere badira: berbalagun taldeak (gaur horietako asko online ari dira) edo mintzanet-en (online urte osoan).
7. Praktikaldi horretan, gainera, aurten Euskaraldia ari dira beratzen, entitateetan eta norbanakoengan eragiteko.
8. Informazio burujabetza ere bada bide polita burujabetzak berreskuratzeko. Horretarako, hainbat baliabide dago, baina, lehenik eta behin, euskarazko tokiko komunikabideak aipatuko nituzke. Lizentzia libreko edukiak, gertutik eta euskaraz.
9. Informazio burujabetzan, baina, badira beste hedabide batzuk: Argia (komunitatearen hedabidea) edo Berria (eguneroko nazionala). Biak ala biak, ahalegin itzela egiten ari dira egun hauetan informazioa zabaltzeko, modu duin eta, askotan, alternatiboan, bertatik bertara. Hauek ere lizentzia libreak erabiltzen dituzte.
10. Informazioa, baina, ez dugu jasotzen bakarrik idatziz. Irrati bidez ere zabaldu egiten da informazioa eta gurean bada Arrosa sarea, irrati libre eta komunitarioen sarea, gehientsuena euskaraz.
11. Telebista bidez ere zabaltzen dira edukiak, zabaltzen dira informazioak. Gurean badira bi proiektu, behetik sortutakoak biak: Hamaika telebista eta Kanaldude.
12. Teknologia burujabetza ere beharrezkoa zaigu, are gehiago, teknologia hori euskaraz izatea gura badugu. Eta langintza horretan, itzelezko lana egiten dute librezaleko lagunek, hainbat eta hainbat tresna boluntarioki euskaratuz. Eta orain tokatzen zaigu guri horiek ere erabitzea.
13. Alternatiben eraikuntza horretan, dirua ere beharrezkoa da. Eta guk ere badugu tresna bat, Koop 57, hainbat proiektu diruztatzeko. Zergatik ez gorde hor gure diruak ekonomia sozial eta solidarioko proiektuei bultzada emateko?
14. Gure erosketetan egiten ditugun hautuak bozkatzea baino eraginkorragoak ei dira. Eta erabaki horiek ganoraz eta taxuz egiteko, Etxaldek badu app bat, jakiteko gure kontsumo erabakiek duten eragina.
15. Zaborra bada gurean arazo. Eta komeniko litzaiguke burujabetzak berreskuratzeko zabor kopuru hori jaistea. Zero zaborrerako bidean badira hainbat aholku, horiek ere 0 kilometrokoak dira, gure hizkuntza bezala.
16. Burujabetzen bidean, komunitatea indartzea izan daiteke estrategietako bat. Eta komunitatea indartzeko bidean, herri hezitzaileen praktikak eta teoriak berebiziko garrantzia dute (bide batez, zer ona den Kokoriko).
17. Komunitatea indartzeko, herririk herri dauden euskara elkarteek ere badute funtzioa. Herrietan autoeratze formulak praktikatu dituzte, gune propioak sortu (kafe antzokiak edo Karrikiri denda, esate baterako) eta mota guztietako aisialdi ekintzak eratu, besteak beste.
18. Herri eta auzoetako denda txikiek ere badute funtzioa eta zeregina komunitatearen egituratzean (adibidez, Araban 10etik 6k ulertzen dute euskara).
19. Azken asteetan herriz herri ari dira sortzen elkartasun eta laguntza sareak. Horiek ere badira komunitatea egituratu eta erreproduzitzeko moduak. Kasu gehienetan sare horietan dabiltzanak euskaldunak dira eta euskaraz ari dira egiten komunikazioak (eta lanak).
20. Egoera hauetan burua ere zaindu behar da. Eta, horretarako, garrantzitsua da kulturgintza. Euskaraz ere kulturgintza oparoa dugu eta horren adierazgarri da, esate baterako, Argiak duen ikus-entzunezkoen kanala: dokumentalak, elkarrizketak, bideo laburrak eta abar. Ikus-entzunezkoetan ere azpitituluak ekarriko nituzke orriotara.
21. Badira beste bide batzuk kulturgintzan. Adibidez, liburuak. Eta, bide horretan, gureak diren argitaletxe askeak: Susa, Katakrak, Ikaselkar, Pasazaite eta abar.
22. Liburutegi nazionalik ez dugu gaur-gaurkoz. Hala ere, Armiarma proiektua badugu eta hor klasikoen gordailua dugu, euskal literaturari buruzko aipamenak eta abar, euskarari ekarriak, euskal prentsaren lanak eta abar. Eta badira beste proiektu batzuk: Ahotsak, adibidez (Euskal Herriko hizkeren ahozko ondare librea) edo Bertsoa (bertsoaren plaza digitala).
23. Musika ere izan daiteke adierazpide librea, musika ere izan daiteke burujabetzak berreskuratzeko bide. Eta hor ezinbestekoa da Badok atariak egiten duen funtzioa (eta bere garaian Entzun aldizkariak egiten zuena).
24. Euskarazko kulturgintzak bide ezberdinak landu behar izan ditu. Esanguratsua da Bertsozale elkarteak egindakoa, egileak eta zaleak egitura berean sartuta. Teatroaren ingurukoek ere EHAZE sortu dute, egileak eta zaleak batuz. Horiek ere badira burujabetzak berreskuratzeko bideak.
25. Baina kulturgintzak ere izan behar ditu zabalkunde bideak. Batzuk eraiki ditugu eta, agian, eraginkorrena Katalogoa da, Durangoko azoka eta Literaturia ahaztu barik (baita herri eta auzoetako liburu-dendak ere).
26. Eduki zientifikoa bada burujabetzara heltzeko bidea, bada burujabetzak berreskuratzeko bidea. Eta hor, besteak beste, azpimarratu behar da UEUk egiten duen lan aparta komunitate zientifiko euskalduna trinkotzen.
27. Zientzia ez da objektiboa, beste batzuek hala esaten badute ere. Eta zientzia dibulgatzea ere bada burujabetza berreskuratzeko bidea: Elhuyarrek ederto batean egiten duen lana, hain zuzen ere.
28. Interneten ere jokatzen da gaur eta hemen burujabetzaren berreskuratzea. Hortaz, puntueus domeinuak badu zeregina. Gainera, egoera zail hauetan doako zerbitzua jarri dute enpresa txiki eta ertainak digitalizazioan laguntzeko.
29. Wikipedia entziklopedia askea da, erabiltzaileek egindakoa. Euskarazkoa oso txukuna da eta etxealdiko egun hauetan astindu eder samarra ematen ari zaio, nahiz eta esfortzu hori jarraia izan beharko litzatekeen (edukien sorkuntzan eta edukien kontsultan, jakina).
30. Euskarazko eduki gehiago behar ditugu sareetan (eta bestelako euskarrietan). Bide horretan badira itzultzaile neuronalak gaur egun, adibidez Batua edo Itzultzailea edo Eusko Jaurlaritzakoa. Adibidez, interesgarria izan daiteke Game Erauntsiak abiatu duen bidea bideo-jokoak eta abarrak euskaratzeko.
31. Azken aste hauetan eduki mordoa sortzen ari gara sareetan (lagin bat hemen adibidez, edo hemen). Nik bereziki azpimarratuko nuke Jakindun eta gorputz heziketa lantzeko beste hau. Interneten ere badira komunitate indartsuak (Umap adibidez) eta horiek ere badira burujabetzak berreskuratzeko bide.
32. Gure zilborrari begiratzea ondo dago, baina kanpora begira ere jardun genezake. Eta, bide horretan, Garabide elkartea Hegoaldeko hainbat herrialdetan egiten ari den lana hizkuntzak berreskuratzean ere aipagarria da. Izan ere, guk ere baditugu zorrak beste herrialde eta komunitate batzuekin eta horiek kitatzeko bide aparta da Garabidek proposatzen diguna.
33. Elikadura burujabetza aipatu dut goragoko beste puntu batzuetan. Baina ez dut aipatu edariri buruzkorik. Orain gutxi Biba ardoak ekimena sortu da (Euskal Herriko mahastizain organikoen ekimena), kilometro zeroko garagardoak badira (Ipar Euskal Herrian eta Nafarroan ere bai), sagardoa ere hor badugu, eta abar.
34. Elikadura burujabetza eta euskara artez eta zuzen lotzen du proiektu batek: Errigora, hain zuzen ere. Uste dut proiektu honek ez duela behar aurkezpen handiegirik.
35. Ekonomia soziala sustatzeko programak ere badira, eta horiek ere badira burujabetzak berreskuratzeko tresna. Garrantzitsuena Koopfabrika da.
36. Gorputzen gaineko burujabetza ere bada berreskuratu beharrekoa. Eta horretan bide aparta egina du mugimendu feministak (eta euskarak hor ere badu pisua eta garrantzia) eta bidea egiten ari da ere Harro! plataforma.
37. Ezker independentista bultzada ematen ari zaio burujabetzen berreskuratzeari, ikuspuntu teorikotik Plazahutsaren bidez.
38. Kirol arloan ere eraiki beharko dira alternatibak. Batzuk badira (sokatira, errugbi edo surf arloan, seguru gehiago ere badirela, baina nik ez ditut ezagutzen), baina gehiago eraiki egin beharko ditugu han eta hemen.
39. Gure imaginario propioak eraiki behar ditugu hainbat eta hainbat arlotan. Umeen arloan ere bai. Eta, bide horretan, zeharo aipatzeko modukoa da Irrien lagunak kluba egiten ari den lana edo Bizipoza elkartearena. Gora euskal irria!
40. Ahaztu egin zitzaidan lehenengo aldian. Baina gure estatistikak ere behar ditugu: gure gizarte eta ekonomiaren nondik norakoak ezagutzeko eta horretan erabakiak hartu ahal izateko. Eta bide horretan Gaindegiak ikaragarrizko ekarpena egiten du.
41. Eta, azkenik, zure hizkuntza ohiturak aldatu. Hori ere bada desobedientzia eta alternatibak eraikitzeko bidea.

Gazte identitatea eraiki

2020-04-08  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Iruditzen zait larregi egiten dugula berba gauza batzuen inguruan eta gutxiegi beste batzuen inguruan. Larregi egiten dugu berba gazteei buruz, esaterako; eta, zehatzago esanda, gazte batzuek zergatik ez duten euskaraz egiten larregi aipatzen dugu. Eta, kontrara, oso gutxi aipatzen dugu gazte batzuek zergatik egiten duten berba euskaraz. Eta, horren harira, Miren Artetxek egin berri duen tesia oso interesgarria iruditzen zait (ez dut irakurri osorik, Berrian egin dioten elkarrizketatik tiraka ari naiz hau osatzen).

Miren Artetxek aztertu ditu bertso eskolen jiran dabiltzan Ipar Euskal Herriko 14 gazteren hizkuntza ibilbideak. Eta, gainera, horiek aztertu ditu begirada kualitatibo batekin. Eta aztertzen du zelan eraikitzen diren gazte identitateak eta identitate horietan zer-nolako garrantzia duten hizkuntza praktikek. Eta hori guztia antropologia feministaren bideetatik barrena eta betaurrekoekin.

Horiekin guztiekin hainbat ondorio atera du, baina nik honako hau azpimarratu dut bereziki:

Gazteontzat hizkuntza ohituren aldaketak, bereziki, gazte identitateak eraikitzeko estrategiak dira eta horiek euskaraz garatzeko aukera eskaintzen dute bertso-eskolek.

Akabuan, galderak: zer beste bidetik jo dezakegu gazte identitate horiek euskaraz eraikitzeko? Zer bide eraiki behar dute gazteek eurek? Eta, noski, betiko legez, erantzunik ez.

Mudak Euskarabenturan

2020-04-06  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Birritan egin da Euskarabentura eta birritan hartu dut parte soziolinguistikari buruzko azalpenak ematen, Jone Goirigolzarrirekin batera. Eta birritan hauteman dut han batutakoen indarra, kemena eta eraldatzeko grina. Baina hori hauteman arren, horrek gerora zer ekarri duen jakitea falta zen.

Eta orain hori ere badugu. Izaro Arrutik egin du ikerketa horri buruz. Hizkuntza mudei buruzko ikerketa kualitatiboa egin du (ikerketa osoa hemen eta laburpena hemen). Ez dut ikerketa osoa aipatuko (luzeegi joko lukeelako), baina bai ekarri gura ditut ondorio batzuk:

Abiapuntu gisa, Arrutiren lanak EuskarAbentura elkarteak egindako lanketaren ondorioak baieztatzen ditu:

• Parte-hartzaileek euskara gehiago hitz egiten dute espedizioaren ondoren
• Euskal hiztunen sare zabalagoa dute
• Euskal Herriaren eta euskal kulturaren inguruko ezagutza altuagoa dute
• EuskarAbenturak transmititu nahi dituen baloreak landu eta bereganatu dituzte: genero berdintasuna, zaborraren kudeaketa, bizimodu osasuntsua, autonomia, bizikidetza edota turismo jasangarria, besteak beste.

Horrez gain, bestelako ondorio hauek ere aurkezten ditu:

• Euskararen ezagutza maila baxuagoa duten eta gune erdaldunagoetatik datozen EuskarAbenturako partaideek, zailtasunak dituztela onartzen dute, espedizioan zehar bereganatu dituzten ohitura linguistikoak (euskara egunerokotasunean erabiltzea) espedizioaren ondoren, beraien herrietan eta ingurukoekin, mantentzeko. Halere, bereziki baikorrak dira beraien testigantzak. Halaber, EuskarAbenturari esker landutako euskararekiko lotura emozionalak, zein hizkuntzaren egoeraren inguruko ezagutzak, euskararen aldeko hizkuntza-mudak ​ gauzatzera animatu dituzte ​ ekintza sinpleen bidez. Bereganatu dituzten ohitura linguistiko berriak, txikiak badira ere, esanguratsuak eta ahalduntzaileak direla esan daiteke: txakurrari euskaraz egitea, Instagrameko profilean euskaraz idaztea edo mugikorreko hizkuntza euskaraz ipintzea esaterako. Partaide askorentzat, EuskarAbentura hilabete oso batean euskaraz “bizitzeko” izan duten lehen aukera izan da, horrela, dagoeneko euskaldun aktiboak diren gazteekin espazio berbera partekatuz. Hots, EuskarAbentura konfiantzazko espazio linguistiko segurutzat dute. Hasierako aurreiritziak eta gorabeherak alde batera uzteko, espedizioa 11 partaideko talde txikietan (estrategikoki, linguistikoki talde heterogeneoak sortzeko ideiarekin) banatzearekin batera, euskaraz aritzeko ohitura gutxiago zutenak errazago animatu dira euskaraz hitz egitera. Elkarrizketatutako partaideek diotenez, beraiek eta ingurukoek EuskarAbenturako partaide bezala identifikatze hutsak, zer esanik ez EuskarAbenturako kamiseta soinean eramateak, euskararen erabilerarekiko erantzukizuna eta harrotasuna transmititzen diete. Baita euskaldun hizlari legitimoago izatearen sentsazioa ere. Behin partaideen eta euskararen arteko lotura hori jendarteratzen denean (EuskarAbenturako kamiseta jantziaz edo beraien parte hartzearen berri emanaz sare sozialetan, adibidez) ingurukoak ez dira harritzen jzioquitarrek (EuskarAbenturako partaideak) lehen hitza euskaraz egitean. Era berean, ingurukoek ere errazago zuzenduko diete lehen hitza euskaraz. Espedizioaren ondoren, EuskarAbenturako gazte hauek erraztasun handiagoarekin ikusten dute beraien burua euskaldun hizlari legitimo modura. Gehiengoek euskara maila hobetu dute, euskalki berriak zein eskolatik kanpo euskara erabiltzeko erregistro informalagoak ezagutu dituzte, euskara batuaren inguruko aurreiritziak apurtu dituzte, eta beraz, hizkuntzaren baitako aniztasun linguistikoaren aldeko ikuspegi zabalagoa bereganatu dute.
• EuskarAbenturako gazte askok, espedizioari esker ezagutu dituzte euskara eta euskal kultura bultzatzeko antolatzen diren zenbait ekimen: Durangoko azoka, Euskaraldia, Mintzalagun programa, pastoralak… Hori posible izan da, batetik, dagoeneko ekimen hauek ezagutzen zituzten gazteekin egindako hartu-emanen bitartez; eta bestetik ekimen hauen atzean dauden antolatzaile edo partaideen bitartez, EuskarAbenturak antolatutako solasaldietan. Gainera, euskaraz hitz egiteko ohitura gutxiago zuten partaideen elkarrizketetan, nabarmena da espedizioak sortu dien gogoa eta erantzunkizun sentimendua Euskaraldian parte hartzeko, adibidez, edota euskal musika taldeak entzuteko.
• Espedizioaren alderdi abenturazale eta nomadak EuskarAbenturako partaideen artean harreman sendoak sortu ditu. Halaber, harreman horiek espediziotik at denbora luzez iraun lezakeen gazte euskaldunen sarea posible egiten dute. Izan ere, harreman hauetan euskararen erabilera zerbait “normala” eta “naturala” bezala ulertzen da. Elkarrizketatuen testigantzetan askok aipatzen dute “betirako” lagunak egin dituztela EuskarAbenturan. Diotenez, espedizioan egunero 15-25 km oinez egiteak eta bizimodu sedentariotik aldentzeak harremanak egiteko modu “errealago” bat eskaini die. Gainera, espedizioaren ondoren EuskarAbenturak modu ofizialean, zein partaideek beraien artean “inprobisaturik” antolatutako topaketek (mendi txangoak, euskal selekzioaren partidua edota Durangoko azokara bisita) espedizioan sortutako harreman euskaldunak mantentzea laguntzen dietela aipatzen dute. EuskarAbenturako parte-hartzaileak gai dira espedizioan zehar,nahiz espedizioaren ondoren, beraien herrietan ingurukoen hizkuntza ohiturak zein ohitura sozialak definitu, mantendu eta aldatzeko. Elkarrizketatuen artean, bada kuadrillako edo ikastetxeko irakasleen hizkuntza ohituretan eragin duela uste duenik. Baita etxean birziklatzeko edo aisialdia lagunekin mendira joatea bezalako ohitura osasuntsuak bereganatu dituenik ere.
• Amaitzeko, EuskarAbentura espedizioko partaideak, espedizioak berak landu eta defendatu dituen baloreekin bat datozen nazio mailako, zein maila internazionaleko mugimendu sozialekin bat egitera animatzen dira. Adibidez, EuskarAbenturan zaborraren kudeaketa egokia egiteko kontzientziazioak partaide batzuengan eragina izan du. Esaterako, hainbat elkarrizketatuk klima aldaketaren inguruko kontzientziazioa adierazi dute; ​Fridayforfuture mugimenduaren ekintza ezberdinetan parte hartu dute espedizioaren ondoren. Horrez gain, beste partaide batzuk, hurrengo udaran genero berdintasunaren inguruko proiektuak lantzen dituen auzolandegian boluntariotza egitea erabaki dute.

«Egoera honek hizkuntza ohiturak aldatzeko aukera ireki dezake»

2020-04-02  //  Etxealdia  //  Iruzkinik ez

Garan egin dit elkarrizketa Iker Bizkarrek. Hona hemen elkarrizketaren lotura eta elkarrizketa jarraian.

Esposizio denbora

2020-04-02  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Jurgen Meiseli elkarrizketa zoragarria egin dio Miel Anjel Elustondok Argian. Oso interesgarriak dira haurren hizkuntzen jabekuntzari buruz esaten dituenak. Oso. Eta aipatzen du kontzeptu bat, nire ustez oso iradokitzailea: esposizio denbora. Hau da, hizkuntza batean zenbateko esposizioa duen pertsona batek.

Eta horrek ekarri dit gogora egunerokoan behin baino gehiagotan erantzun behar izan dudan galdera bat: zenbat denbora behar du heldu batek euskara ikasteko? Hori galdetu eta erantzuna hasten da beti berba honekin: segun. Orain, nik uste dut erantzun zorrotzagoa eman ahal izango dudala: esposizio denboraren arabera. Zenbat eta esposizio denbora gehiago (eta trinkoago), orduan eta arinago, eta, jakina, alderantziz.

Sarritan ahaztu egiten zaigu hizkuntza bat ezin dela ikasi fisika edo kimika bezala, ezin dela ikasi natur zientziak edo geometria bezala. Ez. Hizkuntza bat, batez ere, praktika bidez ikasten da, egiten ikasten da, irakurtzen, entzuten, idazten eta berba egiten. Hizkuntza ikasteak, azken finean, zerikusi gehiago du ikasketa praktikoekin eta praktikatzen (eta hizkuntza horri zure bizitzan espazio bat edo batzuk aurkitzen) ikasten da. Eta horretan garrantzia du esposizio denborak (eta, ahal dela, kalitatezko esposizio denborak, ezta?). Eta ez hori bakarrik: esposizio horren trinkotasunak ere eragina du (ez da gauza bera euskara ikasten astean ordubete ematea 10 urtetan edo ordu horiek urte bakarrean pilatzea).

Beraz, esposizio denbora hori handitzera jo behar dugu, han eta hemen, eta etxealdia bada aukera ona, ezta?

Hemengoa, euskaraz, berritzailea

2020-03-31  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Konfinamendu egun hauetan, Hik Hasi aldizkariak Joxe Mari Auzmendiri buruz egin duen aldizkari ia monografikoa irentsi dut. Omenaldi zeharo interesgarria egin dutela iruditzen zait eta hori irakurtzera animatzen zaituztet (bi ogerleko gomendioa, beste behin).

Erreportaje horretan bada azpititulu bat azpimarratu nuela irakurri orduko: Hemengoa, euskaraz eta berritzailea. Iruditzen zait hiru berba horiek ondo baino hobeto islatzen dutela gure hiztun komunitatearen oraina eta geroa: Hemengoa, euskaraz eta berritzailea.

Iruditzen zait, gainera, etxealdi hau aprobetxatu behar dugula sormenerako (sormena ulertu adiera zabalean, ez nabil bakarrik kulturgintzaz, handik harago doa sormena, nire ustez). Eta geure buruak antolatzen jarraitu behar dugula, modu autonomoan. Izan ere, autonomia esperantza antolatzeko artea da (ez dakit non irakurri nuen, baina esaldia iltzatuta geratu zait). Autonomia baita prefiguraziorako tresna, etorkizuna aurresateko tresna. Autonomiaren indar utopikoa ez datza utopiaren formulazio berri batean, ezpada orainaldian duen sustraitzean, oraindik ez dena, baina dagoeneko hemen dagoelako.

Hortaz, iruditzen zait hiru berba horietatik abiatuta, zolatu behar ditugula harreman horizontal, autogestionatu eta prefiguratiboagoak. Baina, ahaztu barik, hemengoa, euskaraz eta berritzailea. Horiek baitira prefigurazio horren oinarriak. Eta ez dugu ahaztu behar benetako aldaketa soziala eguneroko praktika eta ariketetatik abiatzen dela. Praktika hori baita parametro, adierazle, helmuga eta proiektu.

Oharra: prefiguratibo erabili dut, baina gure hiztegietan gehiago erabiltzen da performatu aditza eta hari lotutako aditzondo eta abarrak.

Pareen artean #etxealdia

2020-03-30  //  Etxealdia  //  Iruzkinik ez

Komunitatea egiten ari gara azken egunotan, komunitatea pareen artean. Eta ez, ez nabil han eta hemen sortu diren elkartasun sareei buruz, ez, baina horiek ere baditut gogoan (biba zuek!). Ez, euskarazko edukien sorkuntzari buruz ari naiz.

Badirudi, gainera, Gorka Juliok dioen bezala, jabetza intelektualari arrakala indartsu batzuk sortzen ari zaizkiola han eta hemen: askatu dituzte (egun hauetarako bada ere) bideo, kanta eta abarrak, liburu, ikerketa eta enparauak, …

Baina, nik batez ere nabarmenduko nuke zenbat material interesgarri ari den sortzen: .eus enpresa txikiei emandako doako aholkularitza, kultur sortzaileek emandakoak (Berriako sormen aretokoak, esate baterako), bertsoa online ikasteko baliabideak, Elhuyarrek haurrekin esperimentuak egiteko sortu dituztenak, zumba, yoga (hau edo beste hau) eta abarren klaseak (euskal dantzak ere), baserriko plaza webgunea, AEKk egin duen youtuberren zerrenda, bideo-joko iruzkinduak Game Erauntsiaren bidez, ikus-entzunezkoen sormenerako online formazioa, etxean sasoian mantentzeko baliabideak Uemaren eskutik, …

Nik nabarmenduko nuke, batez ere, hezkuntzan egiten ari diren lana: Jakindun (matematika, fisika eta kimika), ETBk ematen ari den programa (Bitartean, etxetik ikasten), gorputz heziketa etxean egiteko baliabideak, Kokoriko hezkuntza faktoria egiten ari den lana, Arrasateko Olgeta denda egiten ari den esfortzua, UEUk askatu duen IKTak eta konpetentzia digitalak liburua, mintzalasai egiten ari den esfortzua, … (aipagarria da ere Galizia aldean martxan jarri duten aulas galegas plataforma).

Ebaluatzen

2020-03-23  //  Sailkatu gabea  //  Iruzkinik ez

Azken aldion, tesian murgil eta murgil ibili ostean, artikulu gutxik eragin didate zer pentsatua. Txillardegi sarietan irabazle izan den Miguel Galiciaren “Ebaluazioa: euskararen aldeko ekimenen labirintoan orientatzeko gakoa” irakurri dudan arte. Buruko hariak eta buruan txertatutako iltzeak ere mugitu dizkit, zeharo iradokitzailea iruditu zait eta zeharo baliagarria nire eguneroko lanean hobetzeko.

Izan ere, artikuluan Miguelek orain arte euskara planetan erabilitako ebaluazio irizpideak hankaz gora jartzen ditu. Bere berbetan esanda,

Engainagarria da, beraz, baieztatzea halako ekintzak halako emaitza ekarri duela zuzenean. Gehienez ere zera esan ahalko genuke: dena delako ekinbideak, ustez, eragin positiboa izan bide duela dena delako xedea erdiesteko saioan.

Berak, hain zuzen ere, kalitatezko irizpideak aldarrikatzen ditu (eta mahaigaineratzen ditu). Ze, kalitatea aintzat hartu barik, ez dago bereizterik zer den anekdotiko, hutsal, behin behineko edo funtsezko.

Kalitate hori zelanbait neurtzeko, fitxa bat proposatu egiten du egileak. Eta, horren arabera, irakurketa kualitatiboagoa eta kalitatezkoagoa egitea gure planen ebaluazioan:

Etxealdian euskarazko edukiak gehitu

2020-03-19  //  Etxealdia  //  Iruzkinik ez

Egun aproposak dira hauek, antza, kontsumitzeko ez ezik, sortzeko ere. Hortaz, hemen gomendio sorta bat euskarazko edukiak gehitzeko egun hauetan. Gehiago baldin badituzu, esan eta gehituko ditut. Eskerrik asko!

1. Wikipedia: artikulu asko sortu daitezke wikipedian. Horretarako, baina, komeni da wikipediak berak emandako gomendioei jarraitzeko. Adibidez, hauek hezkuntzari lotuak. Horri lotuta, orain badago astia gure argazki zaharrak berrikusi eta horiek lizentzia librearekin igotzeko wikimediara: monumentuak, kaleak, etxeak eta abar.

2. Commonvoice: aukera ona izan daiteke proiektu honi bultzada potente bat emateko. Horretarako, esaldi laburrak grabatu behar dituzu edo, bestela, daudenak balioztatu.

3. Euskarazko edukiak sortzen ari dira hainbat eta hainbat irakasle: izan haur, lehen edo bigarren hezkuntzakoak, izan unibertsitatekoak edo euskaltegikoak. Horiek guztiak modu batera edo bestera eskegi beharko genituzke sarean, denon onurarako. Ez dugu ahaztu behar krisi honetatik ateratzeko bide emankor bat izan behar dela inteligentzia kolektiboa. Antolatu itzazue zuen buruak irakasleok eta askatu sortzen ari zareten materiala, euskararen komunitateak eskertuko dizue eta.

4. Ikus-entzunezko edukiak ere behar ditugu. Bideoak, youtuberrak edo dena delakoak. Ekimen politak egiten ari dira han eta hor, baina nire ustez, bada garaia aprobetxatzeko edukiak sortzeko: adibidez, euskarazko errezetak, edo euskarazko entrenamenduak egiteko klaseak (biba Aiaraldekoen zumba saioak!), edo euskarazko ipuinak, edo umorezko monologoak edo … (erabili garuna, laguna!).

5. Idatziz ere egin ditzakegu gauzak. Adibidez, Eneko Barberenak konfinamenduari lehioa ireki dio literatura blog baten bidez. Blogak sortu ditzakegu, edozeri buruzkoak eta abar. Horiek, gerora ere, iraungo dute.

6. Itzultzea ere bada denborapasa txukuna. Itzuli ahal ditugu wikipediako edukiak, edo ikus-entzunezkoen edukiak gero azpititulatzeko, edo software libreko programak edo … Hemen ere imajinazioa libre eta, gainera, taldean egiten bada Bermeon bezala, hobe.

7. Badakit Ttun ttun brigadakoak ari direla kantu berriak-edo sortzen (biba guek!). Sormen pausaturako parada ona da. Musika munduan gaur egun etxetik ia edozer sortu daiteke, zer esanik ez literaturan edo saiakeran edo …  Sormena eta inteligentzia kolektiboak behar ditugu, orain seguruenik inoiz baino gehiago.

8. Askatu itzazue materialak: seguru hor nonbait dituzuela egindako ikus-entzunezkoak, edo antzerki obrak, edo musika, edo jolasak, edo dena delakoak. Askatzeko momentua da hauxe: libre jarri eta denon eskura (lizentzia libreekin eta plataforma libreetan, hobe!). Adibidez, Fermin Muguruza ari da youtubera igotzen bere diskografia eta bideografia osoa edo Farmazia Beltzakoak Hondamuinean komikia edo Tartean teatrokoek edo …